Sporten we de wereld kapot? Klimaatexperts gooien een balletje op

3MAANDEN LEVENSDUUR

Het studiebureau McKinsey pakt uit met een cijfer dat ons doet sidderen en beven: een deelstep moet vier maanden meegaan om rendabel te zijn. Klein probleem: ze houden het gemiddeld maar drie maanden vol. Vandalisme, een duik in het kanaal van Brussel, een plotselinge verdwijning in de nacht … De steps krijgen het bijzonder zwaar te verduren, en dat heeft niet alleen financiële gevolgen (voor de aanbieders) maar ook gevolgen voor het milieu. Zo was het tenminste bij hun start in 2018, nog voor de lockdown. Sinds de hervatting van het ‘normale’ leven gaan de stedelijke gebruikers er blijkbaar respectvoller mee om. Tegenwoordig worden ze ook gekocht, gerecycleerd, gerepareerd en gepimpt, waardoor ze stilaan dan toch hun belofte van duurzaamheid nakomen. Het oorspronkelijke idee was immers wel degelijk: het fileprobleem in de stad oplossen en verplaatsingen vergemakkelijken, en tegelijkertijd de viezigheid in de lucht en op de grond beperken. We zijn er nog niet.

MAAR MIJN HAAR DAN?

In België is de fietshelm niet verplicht. Slim of niet, het is nu eenmaal zo. Bedenk voordat je de ijdeltuit gaat uithangen om je brushing te sparen, wel even dat een fietshelm het risico op ernstig hoofdletsel met bijna 70% zou verminderen – tenminste als het een goedgekeurde helm is (EN 1078-norm) en de impact gebeurt bij minder dan 23 kilometer per uur. Rijden met een niet-goedgekeurde helm of een helm die niet goed is vastgemaakt (stevig aansluitend en riempjes aangetrokken onder de kin) komt neer op slecht beschermd zijn.

Tekst Camille Vernin

SPORTEN WE DE WERELD KAPOT?

SHUTTERSTOCK

Wie kan er nog skiën als er geen sneeuw ligt? Of rugby spelen, of een marathon lopen, bij 40 tot 45 graden? Wie kan er kajakken als de rivieren opgedroogd zijn? Geen onbelangrijke vragen nu het IPCC voorspelt dat de temperaturen in het zuiden van Frankrijk in 2050 rond de 50 graden zullen liggen.

OLYMPISCHE WINTERSPELEN ORGANISEREN OP EEN PLEK WAAR GEEN SNEEUW LIGT IS WAANZIN

Bergen zonder een vlokje sneeuw, maar met dunne zebrastrepen kunstsneeuw. Nog geen vier maanden geleden ‘ontdekte’ de wereld tijdens de Olympische Spelen in Beijing de pistes waar de wintersportwedstrijden in Yanqing en Zhangjiakou plaatsvonden. Ontsteltenis en verbittering alom, want deze streken staan erom bekend dat er ondanks de kou geen spoortje sneeuw te vinden is. “Ik heb gezien hoe ze een heel skistation in elkaar draaiden, terwijl die in andere landen al helemaal kant-en-klaar zijn. Hier ligt geen sneeuw, dus het is gewoon waanzin,” twitterde de Française Perrine Laffont, olympisch kampioene freestyle skiën in 2018. En dit is niet bepaald het eerste ecologische schandaal waar de sport mee geconfronteerd wordt. Denk maar aan de stadions met airconditioning in Qatar of de beelden van de marathonlopers die overvallen werden door de verstikkende hitte in Doha tijdens de wereldkampioenschappen atletiek in 2019.

Een wereld vol tegenstellingen

Maar staat sport dan niet voor welzijn, gezondheid en activiteiten in de open lucht? Ja, maar we mogen niet vergeten hoe sport boordevol tegenstrijdigheden zit, wat het onderwerp heel complex en boeiend maakt. Sport is teamwerk maar competitief, democratisch maar elitair, verdraagzaam maar vaak seksistisch, goed voor de gezondheid ... maar nefast voor het milieu. In 2015 werkte Anne-Marie Heugas mee aan een boek dat een voorproefje gaf van het antagonisme dat inherent is aan sport: ‘Sport et écologie : un esprit d’équipe’. Ze legt uit: “Neem nu de Olympische Spelen. Dat soort evenementen brengt mensen bij elkaar en ze staan zich voor op humanistische waarden, maar ze worden ook politiek gemanipuleerd. Dat valt vooral op als je ziet hoe dictaturen zich de Spelen toeëigenen, of als je ziet dat er beslissingen worden genomen die nadelig zijn voor de planeet, zonder dat iemand daar moeite mee lijkt te hebben.” Daarbij vergeten we hoezeer sport afhankelijk is van een gezond milieu. In 2020 zette het WWF in een rapport uiteen hoe het er realistisch gesproken zou uitzien voor de sportwereld als de temperaturen twee graden hoger zouden liggen, of vier graden. Volgens de voorspellingen zou het aantal hittegolven tegen 2050 verdubbeld zijn. Die periodes van enorme hitte zouden een grote impact hebben op de gezondheid, de organisatie van evenementen, de luchtkwaliteit én de prestaties. Nog afgezien van het feit dat sporten afgeraden wordt bij een temperatuur boven de 32°C, zouden die tijden van droogte de voetbalterreinen onbruikbaar maken. Voor wintersport is twee maanden sneeuw per jaar een minimum. En dan hebben we het nog niet over de watersport, die bedreigd wordt door de stijging van het water.

Niet langer doen of onze neus bloedt

We hoeven trouwens niet te wachten tot 2050 om te zien welke invloed de opwarming van de aarde op wedstrijdsport heeft. Tijdens het Open Australisch tenniskampioenschap in januari 2020 werden verschillende spelers ziek van de temperatuur van 45°C, en sommigen moesten de wedstrijd opgeven door de toxische lucht als gevolg van de enorme branden die te wijten waren aan de klimaatopwarming. Afgezien van de natuurrampen kan de temperatuurstijging op zich het aantal dagen dat er gesport kan worden met negen per jaar verminderen, en met tot 24 dagen in het zuiden van Frankrijk. “We moeten de Olympische Zomerspelen verschuiven. Bepaalde plekken die de Olympische Winterspelen organiseren, zullen dat niet meer kunnen doen. Dat is de realiteit,” zegt Michael Ferrini, oprichter van het tijdschrift Ecolosport. “Er zullen tijdens het jaar ook minder wedstrijden georganiseerd kunnen worden dan vroeger.” Wat is de oplossing? “Het zou het beste zijn als er helemaal geen evenementen meer georganiseerd werden,” zegt Anne-Marie Heugas met de nodige ironie. “We moeten weten waar we maatregelen gaan nemen.” En Michael Ferrini legt uit: “De verplaatsin-

TIJDENS DE AUSTRALISCHE OPEN WERDEN SPELERS ZIEK BIJ 45°C

gen zijn verantwoordelijk voor twee derde van de koolstofuitstoot bij een sportevenement, dus daar kunnen we al mee beginnen. Er wordt in de media vaak geklaagd over het vervoer van de deelnemers, maar uiteindelijk gaat dat maar om een dertigtal personen. Maar er zijn wél 60 000 tot 80 000 toeschouwers die van de andere kant van de wereld komen ...” Volgens hen moeten we de grote evenementen (de Olympische Spelen, de Wereldcup, de Tour de France, waarvan geschat wordt dat ze tussen de één en drie miljoen ton CO2 per evenement uitstoten) naar andere locaties overbrengen en de omvang ervan beperken. “Daar ligt een taak voor de Europese Unie,” verklaart Anne-Marie. “We moeten bepaalde competitieplekken opleggen aan de grote internationale organisatoren. Als je kijkt naar de wereldkampioenschappen in Sotchi of Doha, moesten we ons schamen. Niet alleen is het een schande voor het milieu, maar ook van de mensen. En dan heb ik het niet alleen over de sociale voorwaarden en de arbeidsomstandigheden daar, maar ook over de gezondheid van de sportmensen. Dat moeten we boycotten, en dat speelt ook op het niveau van de sponsors en die financiering.”

Over de politiek van de lege stoel wordt al heel lang gedebatteerd. De Verenigde Staten in 1980 worden daarbij het vaakst als voorbeeld gesteld. Toen besloot het land dat geen enkele Amerikaanse sporter zou deelnemen aan de Spelen in Moskou, als protest tegen de inval van het Russische leger in Afghanistan. Geopolitocoloog Pascal Boniface zegt hierover: “Die tijd is voorbij, want de sportmensen willen deelnemen aan de wedstrijden, en een land dat een dergelijke beslissing zou nemen, zou de publieke opinie tegen zich krijgen.” En hoe zit het met een diplomatieke boycot die een land als China of Qatar ertoe aangezet zou hebben om hun beleid te herzien? “Dat is nog nooit gebeurd.” De lector en adjunctburgemeester en afgevaardigde voor sport in Montreuil wil liever bescheidener beginnen met subsidies voor milieuvriendelijke maatregelen, maar ook voor andere maatregelen zoals het feminiseringspercentage. In Frankrijk heeft het Ministerie van Sport in samenwerking met WWF Frankrijk in 2017 een ‘Handvest met 15 milieubewuste verbintenissen’ opgesteld. Aangezien dit gebaseerd is op het vrijwillig engagement van degenen die het handvest tekenden, heeft dit alleen een stimulerende waarde.

Helden op sokken?

Welke rol spelen de sportmensen verder nog, afgezien van het feit dat de verplaatsingen naar de evenementen vervuilend zijn? Kunnen ze stelling nemen en het samen opnemen tegen bepaalde giganten die in diskrediet zijn gebracht? In december 2020 beëindigde Antoine Griezmann zijn contract met Huawei, dat ervan verdacht werd de Oeigoeren in China te bespioneren. En nog niet zo lang geleden maakte Ronaldo ophef toen hij tijdens een persconferentie de twee flessen cola die voor hem op tafel stonden, verving door een fles water. Een gebaar waardoor Coca Cola zogezegd vier miljard dollar verlies zou hebben geleden, wat een beetje overdreven bleek. Wat het milieu betreft, beginnen bepaalde sportmensen het beoefenen van hun sport in vraag te stellen. De Franse kajakster

UNSPLASH / GLEN CARRIE