Wat niet hedendaags is (ook al wordt het in het heden gemaakt), krijgt het stempel ‘verouderd’ of ‘uit de mode’. Iets ‘hedendaags’ noemen is geen louter beschrijvende maar een performatieve geste: door een aantal ‘voorafgaande begrenzingen’ 3 te herhalen en zo steeds te herbevestigen, definieert de term wat vandaag legitieme artistieke praktijken zijn. Hedendaagsheid reguleert het artistieke veld. Het gaat om meer dan een discursieve operatie, want kunstenaars gaan de heersende criteria ook verinnerlijken via training in het kunstonderwijs of vanuit het verlangen naar erkenning door de kritiek, programmatoren of de kunstmarkt. Dat proces houdt onvermijdelijk in- en uitsluitingsmechanismen in die doorheen de praktijk definiëren wat voor esthetica hedendaags is. Ze stellen vast wat vandaag speelbaar, dansbaar, zichtbaar, hoorbaar of tastbaar is. Elders in deze Etcetera onderzoekt danser-choreograaf Fabián Barba enkele van deze begrenzingen in de hedendaagse dans. Hij argumenteert dat hoewel hedendaagse dans vandaag een globaal fenomeen geworden is, westerse tradities nog steeds een normerend referentiekader zijn, als een persisterende culturele (zelf)kolonisatie. Dat het hedendaagse performatief is, betekent echter ook dat elk creatief proces, elke theater- of dansvoorstelling het potentieel heeft om die ‘voorafgaande begrenzingen’ doorheen de praktijk te bevragen en te verleggen. Als podiumkunstenaar kun je bijvoorbeeld esthetische mogelijkheden die inactief of virtueel bleven activeren 4 door terug te grijpen naar (kunst)geschiedenissen die expliciet anachronistisch zijn vanuit eigentijds perspectief. Op een bewuste manier níét samenvallen met het heden opent dan de mogelijkheid om het hedendaagse een kritische lading te geven. Zo beweert filosoof Giorgio Agamben dat je hedendaagsheid niet bereikt door de kloof met het heden zo klein mogelijk te maken, maar juist door discontinuïteiten en cesuren in de tijd aan te brengen.5 Dat kan bijvoorbeeld door het heden te confronteren met hoe dat heden ooit in het verleden gedroomd werd – als je in je persoonlijke leven je eigen heden al eens aftoetste aan hoe je het ooit gedroomd had, dan weet je dat dit een indringende oefening in temporeel bewustzijn kan zijn. Theatermakers of choreografen die zich bovenal laten leiden door het criterium van actuele relevantie, slagen er dan ook niet in het hedendaagse te vatten. etcetera 156
9