=====T ESSAY
WE ZIJN HET NA GOED HONDERD JAAR VERLEERD OM WAGNERS HOOGST SYM¬ BOLISCHE MUZIEKDRAMA'S EEN REALISTISCH AANZIEN TOE TE KENNEN. TOCH BEZAG DEHALFGODVAN DE GERMAANSE OPERA ZICH EERST EN VOORAL ALS EEN WAARHEIDSGETROUW OF ZELFS NATURALISTISCH KUNSTENAAR. ALS ER ÉÉN OPERAH ERVORMER WAS Dl E DE SPREEKWOORDELIJKE ‘VIERDE WAND' VAN HET THEATER GENEGEN WAS, DAN HIJ.
graalburcht, waar hij herkend wordt al s verlos¬ ser. Parsifal geneest Amfortas en neemthet leiderschap van degraalorde op zich. Onnodig tezeggen dat dit verhaal als dusda¬ nig niette ‘zien’ is in Castellucd’s enscenering. Een omvangrijk deel van het eerstebedrijfbijvoorbeeldzitjeals toeschouwer naar een prach¬ tig verlicht woud te turen. Vanuit het gebladerte zijn de stemmen van gecamoufleetdegraalrid¬ ders te horen. Met uitzondering van enkele
spaarzame momenten waarop individuen op de voo tg rond treden, zuigt het woud alslevenden zingend organisme alleaandacht naar zich toe. Bomen vallen (traag) op de grond, het verzen¬ gende groen ritselt en trilt dat het een aardheeft. En bovenal is er het fascinerende lichtspel, dat zich conformeert aan de Tagesanbruch die Wagner in zij n partituur aanwezig stelt. Wanneer het woud ‘opgeheven’ wordt en het hellelicht naar onderen zakt om een kaal plateau uit te lichten, houdt slechts een ontheemd groepje groen gemaskerde graal¬ ridders de herinnering aan het bos levendig. Castellucci tekent vervolgens voor een van de meest spectaculaire theatertrucs ooit gezien: Amfortas opent achtereenvolgensie: borstvlees, spierweefsel en ribbenkas een zwart gapende leegte te tonen die - geen verzinsel - zo groot wordt dat ze de hele scène opslokt. De graalceremonie die volgt, vindt plaats achter een helwit doek met daarop een desoriënterende komma. Castellucci herleidt met deze theatrale gebaren de zo begeerde Graal tot deleegte die maar voelbaar is doordat ernaar gehunkerd wordt. De Graal is dus niet zomaar een blanke, betekenisloze zone, maar ook ons verlangen naar méér.
mm
De filosofie die Castellucci met deze twee beelden ontvouwt, lijkt rauw op het dak te vallen van Wagners sensitief gestileerde opera. Toch beantwoordt ze heel nauwgezet aan de kern van Wagners intenties. Enerzijds is er de wonde van Amfortas, die het begrip van de toeschouwer blindvoert, en wel in beide betekenissen. Deonpeilbaarheid van haar zwarte gaping wordt middels een specta¬ culaire kunstgreep zo uitgespreid datje als nietsvermoedende kijker van het ene moment op het andere in het pikkedonker zit te turen. De overgang tussen beeld en ruimte is te ver¬ gelijken met de mysterieuze scheuren op de