Dwaroj 82

‫‪٣‬‬

‫دوسییەی کوشتاری‬ ‫هاوینی ‪٦٧‬ی هەتاوی‬ ‫هەر کراوەیە‬

‫‪》٥‬‬

‫ڕێزگرتن لە کاک‬ ‫فوئاد فێربوونە لە‬

‫‪》٧‬‬

‫سەرئەنجامی‬ ‫ئێعترازەکانی‬ ‫عێراق‬

‫سەروتار‬ ‫کورد و‬ ‫ئۆپۆزیسیۆنی ئێرانی‬

‫‪dwaroj@komala.com‬‬

‫دوو هه‌فته‌نامه‌یه‌كی سیاسی گشتییه‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ی زه‌حمه‌تکێشانی کوردستان‬ ‫ده‌ریده‌كات‬ ‫ژمار‌ه (‪ )٨٢‬ساڵی هەشتەم‬ ‫‪20 - 2019/١٠/١٣‬ی ڕەزبەری ‪1398‬ی هەتاوی‬ ‫نرخ‪ 500 :‬دینار‬

‫ڕۆژئاوا و گەلی کورد‬ ‫لەبەردەم ئەزموونێکی دژواردا‬

‫عومەر ئیلخانیزادە‬ ‫لــە مانگی ڕابردودا چەند کۆبوونەوە لە الیەن‬ ‫مەیلە جیاوازەکانی ئۆپۆزیســیۆنی ئێرانی کە‬ ‫ھەوڵ دەدەن ببن بە ئاڵترناتیوی داھاتوو‪ ،‬لە‬ ‫دەرەوەی واڵت بەڕێوە چوو‪ .‬ئەو کۆنفرانس و‬ ‫ســمینارانە لە ژێر نێوی‪« :‬ئێرانی داھاتوو»‪،‬‬ ‫«شــورای گوزار‪ »...‬و ســمتناری پاشایی‬ ‫خــوازەکان ‪ ...‬بەڕێوە چــوون‪ .‬لە ھەمویاندا‬ ‫بزوتنــەوەی کورد بە گومانــەوە تێی ڕوانین‪،‬‬ ‫حیزبە سەرەکیەکانی کوردستان بەشدارییان‬ ‫نەکــرد و ئامــادە نەبــوون بەشــێک بــن لە‬ ‫ســازدەر‪ ،‬بەشــدار و ڕێکخــەری ئــەو جۆرە‬ ‫ئاڵترناتیو ســازییە‪ .‬ئەوەی بیندرا لە ھیچکام‬ ‫لــەو کۆنفڕانــس و ھەواڵنە بۆ دەســەاڵتی‬ ‫دواڕۆژی ئێران‪ ،‬حازر نەبوون بیســەلمێنن‬ ‫کــە خەڵکــی ئێــران یــەک نەتــەوە نیــن‪،‬‬ ‫پێچەوانە ھەموویان پێداگر بوون لەسەر یەک‬ ‫نەتــەوە بوونی خەڵکی ئێران و حاشــایان لە‬ ‫فرەنەتەوەیــی پێکھاتەی ئێــران کرد‪ ،‬ئەگەر‬ ‫ھەندێکیان خوێندن بە زمانی دایکییان قبوڵ‬ ‫کــردوە بە ھیچ جۆر بــە مانای قبوڵی بوونی‬ ‫ئێرانی فرە نەتەوە نییە‪ .‬دەزانین کە تەنانەت‬ ‫یاســای بنەڕەتی کۆماری ئیسالمییش باسی‬ ‫لــەوە کــردوە و ئێرانیشــی کردۆتــە زیندانی‬ ‫گــەالن‪ .‬بە واتایەکی دیکــە ھیچیان بۆ مافی‬ ‫کورد و دیکە نەتــەوەکان‪ ،‬ھەنگاویان نەناوە‬ ‫و‪ ،‬ھەمان سیاســەتی حاشــا کــردن کە ھەر‬ ‫ســەرکوت و زەبروزەنــگ و داگیــرکاری‬ ‫لێدەکەوێتەوە‪ ،‬ڕەچاو دەکەن‪.‬‬ ‫ھەروەھا دەرکەوت کە عومر و بوونی ئەو‬ ‫جۆرە ئاڵترناتیو سازییە لە یەک دوو ھەفتە‬ ‫پڕوپاگاندای مێدیایی زۆرتر تێناپەڕێ‪،‬‬ ‫چونکوو ئەوانە نوێنەری ھیچ بزوتنەوەیەکی‬ ‫زیندوو لە ناوەوە نین‪ .‬دەیبینین کە ھیچ‬ ‫ڕەوتێکیان لە فەزای سیاسی ناو ئێران‬ ‫پێکنەھێنا و ھەموویان بە کەنەفتی و مۆرکی‬ ‫دیکتاتۆرییەوە لە دایک بوون و نەیانتوایوە‬ ‫خۆیان لە بیری پاوانخوازیی ڕزگار بکەن‪.‬‬ ‫لە الیەکی دیکەوە کێشەی ئەو بە ناو‬ ‫ئاڵترناتیوانە لەگەڵ یەکدی ئەوەندە ئاڵۆز و‬ ‫زۆرە کە قەت ناتوانن پێکەوە حەولی دەسەاڵت‬ ‫بدەن‪ .‬بە پێچەوانە حیزبەکانی کوردستان‬ ‫بە کردەوە نیشانیان داوە کە نوێنەرایەتی‬ ‫بزاوتێکی زیندوو و دیاریکراو دەکەن‪ .‬لەگەڵ‬ ‫بزوتنەوەی ناوخۆی کوردستان دانەبڕاون و‬ ‫وەک ئاڵترناتیوی کوردی قبوڵ کراون‪ .‬بەاڵم‬ ‫دیتمان کە خۆیان لەو کۆبوونەوانە دور گرت‪،‬‬ ‫ناوەڕۆک و بەرنامەی نە لیبراڵ و کۆماری‬ ‫خواز و نە موجاھیدین و شا خوازەکانیشیان‬ ‫قبوڵ نییە‪ .‬حاشای لێناکرێ کوردستان‬ ‫و ھەڵوێستی کاردانەوەی لەسەر باقی‬ ‫نەتەوەکانی نێو ئێرانیش ھەیە و دەیبێ‪.‬‬ ‫دەرکەوت کە ئەو جۆرە ئۆپۆزیسیونانە‬ ‫جیددی نین و ھەر بە قەوانی کۆن لەمەڕ‬ ‫مافی نەتەوەکانی ناو ئێران‪ ،‬دەیڵێنەوە‪.‬‬ ‫ھەر الیەک بیھەوێ نەتەوەکان ئینکار‬ ‫بکات بە ھیچ جۆر بڕوا بە دروشمەکانی‬ ‫سەبارەت دێمۆکراسی و ‪ ...‬ناکرێ‪ .‬ئەوانەی‬ ‫گەالن بە کۆمەڵ دەخەنە ناو کۆت و بەند‪،‬‬ ‫بێگومان دێمۆکراسی خوازییەکەیان لە‬ ‫ھەموو ناوەرۆکێک بێ بەرییە‪ .‬توندئاژۆ‬ ‫ئیسالمیەکانیش دێمۆکراسییان بۆ ئەوەندە‬ ‫دەوێ و ویستووە کە جڵەوی دەسەاڵتی پێ‬ ‫بە دەستەوە بگرن تا بناغەی دواکەوتوترین‬ ‫و بێڕەحمانەترین دیکتاتۆریی پێ قایم بکەن‪.‬‬

‫‪...‬بۆ ل ‪2‬‬

‫هەمو هەواڵەکان ئەوە ئەسەلمێنن که ئەگەری‬ ‫هێرشی تورکیە بۆ رۆژئاۆا خەریکە دەچێتە‬ ‫بۆاری جێبه‌جێ کردن‪.‬‬ ‫دەسەاڵتدارانی تورکیە ئەیانەوێت قەیرانەکانی‬ ‫نێو خۆیان و هەلومەرجی نالەباری واڵت بە‬ ‫لەشکرکێشی بۆ سەر رۆژئاوا داپۆشن و بە‬ ‫کاولکردن و ماڵوێرانیی لەودیوی سنوورەکانی‬ ‫تورکیە ماڵ و دەسەاڵتی خۆیان بە رواڵەت‬ ‫ئاوەدان ڕاگرن‪.‬‬ ‫لە الیەکی دیکەوە ئەمریکا که له ناو شەڕ و‬ ‫قەیرانی رۆژهەاڵتی ناوەڕاست به تایبەت له‬ ‫دە ساڵی ڕابردوودا سەرلێشێواو و به لۆژیکی‬ ‫“ئەزمون و خەتا” دەجوڵێتەوە و ئێستاش بۆ‬ ‫سات و سەودا زۆر به ئاسان و بێ گوێدان‬

‫بە کارەساتی مرۆڤی لەوپەڕی بێ پەیمانی‪،‬‬ ‫ڕۆژئاوای داعش بەزێن بۆ ھێرشی تورکیە چوڵ‬ ‫دەکات تا رەنگە بەم شێوەیە دیسانەوە تورکیە‬ ‫زۆرتر بەرەو خۆی ڕاکێشێت‪.‬‬ ‫رۆژئاوا و گەلی کورد له بەرامبه‌ر ئەزمونێکی زۆر‬ ‫دژواردایە و هیچ ڕێگایەکی جگە له بەرخۆدانێکی‬ ‫یەکگرتوانەی جەماوەریی نییە‪.‬‬ ‫ئەم قۆناغەش رەنگە وەک زۆر ئەزموونی تاڵی‬ ‫دیکە شکستی سەربازیی بە سەر گەلی کورد‬ ‫و ئازادیخوازانی رۆژئاوادا بسەپێنێ‪ ،‬بەاڵم بە‬ ‫دڵنیاییەوە نەک کورد تێیدا ناتوێتەوە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫شەرمەزاری بۆ داگیرکەران تێیدا تۆمار دەکرێ‪.‬‬ ‫ئێمە ئەو ڕەفتار و ھەڵوێستەی ئەمریکا‬ ‫مەحکوم دەکەین و ھێرشی تورکیە بۆ ڕۆژئاوا بە‬

‫داگیركاری دەبینین و خوازیاری وەستاندنی ئەو‬ ‫ھێرشەو‪ ،‬بەربەرکانێی گشتیی جیھانین دژ بەو‬ ‫پیالنە نامرۆڤانەیە‪.‬‬ ‫گەڵی کوردستان له هەموو بەشەکانی پێویستە‬ ‫ئەرکی ئینسانی‪ ،‬نەتەوەیی و خەباتکارانەی‬ ‫خۆیی به جێبهێنێ و به جیهانی نیشان بدات‬ ‫که رۆژهەاڵتی ناوەڕاست به بێ گەیشتنی کورد‬ ‫به مافەکانی هەرگیز نە دموکراتیزە دەبێ و نە‬ ‫ڕووی ئارامی به خۆیەوە دەبینێ‪.‬‬ ‫بانگەوازی کوردەکانی دانیشتوی تاراوگه‌‬ ‫دەکەین که لەم رۆژە دژۆارەدا پاڵپشتی رۆژئاوا‬ ‫بن و بە ئاکسیۆن و ناڕەزایەتی دژ بەو پیالنە‬ ‫کارەسەتبارە بوەستن‪.‬‬ ‫کۆمەڵەی زەحمەتکێشانی کوردستان‬

‫بەشداری بەرفراوانی ئەندامانی کۆمەڵەی زەحمەتکێشانی کوردستان‬ ‫لە خۆپیشاندنەکانی پشتیوانی لە ڕوژئاوا لەدەرەوەی واڵت‬

‫رۆژی شەممە رێکەوتی ‪ ٢٠١٩/١٠/١٢‬لە ھەر‬ ‫دوو شاری ستۆکھۆلم و یۆتێبۆری لە واڵتی‬ ‫سوید ئەندامانی کۆمەڵەی زەحمەتکێشانی‬ ‫کوردستان بەشداریی چاالکانەیان لە کۆبوونەوە‬ ‫و خۆپیشاندانی بەرینی پشتیوانی لە رۆژئاوای‬ ‫کوردستان و ھەروەھا پرۆتێستۆ کردنی ھێرشی‬ ‫تورکیەی فاشیست بۆ سەر رۆژئاوا کرد‪.‬‬ ‫پێویستە ئاماژە بکرێ کە ئەندامانی کۆمەڵە لە‬ ‫خۆپیشاندانی رۆژەکانی پێنجشەمبە و جومعەش‬ ‫کە ھەر بەو بۆنەیەوە رێکخرابوو بەشداری چاالک‬ ‫و بەرچاویان ھەبوو‪ ،‬ھەروەھا لە شاری یۆتێبۆری‬ ‫کومیتەیەک بۆ ھاوکاری و ھاوئاھەنگی ئەو بۆنانە‬ ‫لە الیەن ھەموو ھێز و الیەنە سیاسییەکانی‬ ‫چوارپارچەی کوردستان پێک ھاتووە کە کۆمەڵەش‬ ‫بەشدارە و نوێنەری لەو کومیتەیەدا ھەیە ‪.‬‬ ‫ھەر لەو رۆژەدا ‪ ،‬واتە رۆژی شەممە ئەندامانی کۆمەڵە‬ ‫لە واڵتانی ئاڵمان لە‪ ٣‬شاری کۆڵن ‪ ،‬ھامبورگ‬ ‫و بێرلین‪ ،‬لە کۆپێنھاگی پێتەختی دانمارک‪،‬‬ ‫ئۆسلۆی پێتەختی نۆروێژ و ئامستردامی ھولەند‬ ‫و چەند واڵتێکی تر بەشداری بەرچاویان ھەبوو‬

‫سیاسی‬

‫ژمار‌ه (‪ )٨٢‬ساڵی هەشتەم‪2019/١٠/١٣ ،‬‬ ‫‪Dwaroj@komala.com‬‬

‫‪3‬‬

‫دۆسییەی ڕەشکوژی هەزاران بەندکراوانی سیاسی ساڵی ‪ ٦٧‬هەتاوی‬ ‫شەستە‪ ،‬بێ لەبەرچاوگرتنی ڕەگەز و‬ ‫باوەری فیکرییەکەیان‪ ،‬ئەو بەرهەمەش‬ ‫چاوەروانەکراو‬ ‫پێشوازی‬ ‫لەگەڵ‬ ‫بەرامبەربووە و لە یەکەمین مانگەکانی‬ ‫باڵوبوونەوەی گەیشتۆتە چاپی دوویەم و‬ ‫چاپی سێیەم بە زوویی دەچیتە بازاری‬ ‫کتێبەکانەوە‪.‬‬

‫مێهدی ئەساڵنی‬ ‫مێهدی ئەساڵنی بەندکراوی‬ ‫شەستە‪،‬‬ ‫دەیەی‬ ‫سیاسی‬ ‫دەیەیەک کە کۆمەڵکوژیان‬ ‫لەسەر شەقامەکان دەکرد‪،‬آن‬ ‫سالها خانەها پر بود از غیاب‬ ‫انسان‪ ،‬یەکێکە لەو کەسانەی‬ ‫لە کۆمەڵکوژی هاوینی ساڵی‬ ‫‪٦٧‬ی هەتاوی زیندوومایەوە‪.‬‬ ‫لە ساڵی ‪١٣٦٣‬ی هەتاوی پاش‬ ‫ئاشکرابوون لە الیەنوەزارەتی‬ ‫ئیتالعاتی رژیمەوە و پاش زەربەی‬ ‫گەورە بە ڕێکخراوی فەدائیانی‬ ‫خەلق‪ ،‬دەستبەسەر و تا پاش‬ ‫کوشتاری گەورەی بەندکراوانی‬ ‫سیاسی لە ساڵی‪٦٧‬ی هەتاوی‬ ‫لە بەندیخانەکانی کۆمیتەی‬ ‫هاوبەش‪ ،‬ئێوین‪ ،‬قزڵ حەسار و‬ ‫گەوهەردەشت دەستبەسەربوو‪.‬‬ ‫کاتی کوشتارە گەورەکە لە هاوینی‬ ‫ساڵی ‪٦٧‬ی هەتاوی لە هۆڵی‬ ‫‪٨‬ی بەندیخانەی گەوهەردەشت‬ ‫دەستبەسەربوو‪.‬‬ ‫تایبەتمەندی ئەو هۆڵە ئەوە‬ ‫بوو بە بۆنەی هەڵکەوتەکەیەوە‬ ‫بینەری زۆرترین ڕووداووە‬ ‫ناخۆشەکانی ئەو کات بوون‪.‬‬ ‫هەموو حەولی خۆی لەو ساالنەی‬ ‫دواییدا لەسەر پشکنینی ئەو‬ ‫جینایەتە گەورەیە تەرخان کردووە‬ ‫و وەک بینەری ڕاستەوخۆی‬ ‫ڕووداوەکان‪ ،‬بۆ شرۆفە کردن و‬ ‫گیرانەوەی ئەو کارەساتە مێژووییە‬ ‫ڕۆڵیکی بەرچاوی گێراوە‪.‬‬ ‫دەیان ساعەت وتووێژی ڕادیۆیی‬ ‫لەو سەردەمانەی ڕادیۆ قسەی‬ ‫میدیاکانی‬ ‫لەناو‬ ‫یەکەمی‬ ‫دەرەوەی واڵت دەکرد‪ ،‬دەیان‬ ‫وتار و چاوپێکەوتنی تلووزێنی‪،‬‬ ‫نموونەیەکن لە چاالکییەکانی‬ ‫ئەو‪.‬کتێبی›› جنگل شوکران››‪،‬‬ ‫کۆکراوەی ژمارەیەک لە کۆتاییترین‬ ‫نامەکانی لە سێدارەدراوەکانی‬ ‫دەیەی شەستە کە هاوکار لەگەڵ‬ ‫مسعود نقرە کار باڵوی کردۆتەوە‪.‬‬ ‫کتێبی بیرەوەرییەکانی زیندانی‬ ‫بە نێوی››کالغ و گل سرخ›› لە‬ ‫‪ ٢١‬کەمین ساڵوەگەری کوشتارە‬ ‫گەورەکە لە پووشپەری ‪١٣٨٨‬ی‬ ‫هەتاوی پاش باڵوبوونەوەی‬ ‫پێشوازییەکی بەرفراوانی لەالیەن‬ ‫خوێنەرانەوە لێکرا و لە مانگی‬ ‫یەکەم دا گەیشتە چاپی دوویەم‪.‬‬ ‫چاپی پێنجەمی›› کالغ و گل‬ ‫سرخ›› بە تازەیی چۆتە بازارەکانی‬ ‫کتێبەوە‪ ›‹ .‬کالغ و گل سرخ››‪،‬‬ ‫بیرەوەرییەکانی لە بەندیخانەکانی‬ ‫کۆماری ئیسالمییە‪ ،‬لە شەوانی‬ ‫قامچی لێدان هەتا ساڵی سێدارە‪،‬‬ ‫لە ئاسۆی سەرهەڵدانی برین‬ ‫تاکوو پاییزی ڕۆژئاوابوونی نیگای‬ ‫هاوڕێیەتی‪.‬‬ ‫چیرۆکی بەندیخانە‪ ،‬هەمووکات‬ ‫دووپات دەبێتەوە‪ :‬هاوار لە‬ ‫جەوری قەلەڕەش و یادی پەنگ‬ ‫خواردووی سازی گوڵی سوور‪.‬‬ ‫دوایین بەرهەمی ئەو کە ئەرکی‬ ‫ڕێکخستنی وەئەستۆ گرتووە‬ ‫کتێبی›› آخرین فرصت گل سرخ››‬ ‫کە کۆکراوەیەک لە دەستنووس‬ ‫وکارەدەستکردەکانی بەجێماوی‬ ‫بەندکراوە ئێعدامییەکانی دەیەی‬

‫کاتی نووسینی ئەو نووسراوەیە پاییزی‬ ‫ساڵی ‪٩٨‬ی هەتاوییە‪ .‬هەوڵدەدەم کە لە‬ ‫ڕێگەی دەقی وتارەکە سەرنجی خوێنەر‬ ‫بۆ بینینی شایەتی خۆم و ئەو دەردوو‬ ‫مەینەتییەی لە ‪ ٣١‬ساڵ لەمەوبەر بۆخۆم‬ ‫بینیومە ڕابکێشم‪.‬‬ ‫‪ ٣١‬ساڵ لەمەوبەر لە ڕۆژێکە هەینی بە‬ ‫کاتی ‪٧‬ی گەالوێژ‪ ،‬نیگابانی بەندیخانەکە‬ ‫درگای کردەوە و تلووزێنەکەی بە بیانووی‬ ‫چاکردن لە هۆلەکە بردەدەرەوە‪ .‬لە ڕۆژی‬ ‫دواترەوە هەمووی ڕێگاکانی پێوەندی‬ ‫ئێمەو و جیهانی دەرەوەی بەندیخانە‬ ‫بسترا‪ ،‬هەواخۆری‪ ،‬ڕۆژنامە‪،‬ڕادیۆ و‬ ‫تلووزینن و چاوپێکەوتنەکانی دووحەتوو‬ ‫یەکجار لەگەڵ بنەماڵەکانمان لێ زەوتکرا‪.‬‬ ‫بە پێ شایەتی و گێرانەوەی ئایەتولال‬ ‫مونتەزیری‪ ،‬ئێوارێی ‪٥‬ی گەالوێژ بریاری‬ ‫کوشتنەکان لە خومەینی وەرگریرا و لە‬ ‫‪٦‬ی گەالوێژەوە دەستەی کوشتار لە‬ ‫بەندیخانەی ئێوین دامەزران‪ .‬لە بەرواری‬ ‫‪٨‬ی گەالوێژ لە بەندیخانەی گەوهەردەشت‪،‬‬ ‫شوێنێک کە لە کاتی ئەو ڕووداوانەدا منیش‬ ‫لە هۆڵی ‪٨‬ی دەستبەسەربووم‪ ،‬ڕەشکوژی‬ ‫موجاهیدین دەستی پێکرد‪ .‬تا ڕێکەوتی‬ ‫‪٢٤‬ی گەالوێژ کوشتنی موجاهدینەکان‬ ‫بەرەو تەواوبوون چووبوو‪ .‬لەو ڕۆژەدا‬ ‫کە هاوکات دەکاتە یەکەمی مانگی‬ ‫مەحەرەمی ساڵی ‪٦٧‬ی هەتاوی‪ ،‬دەستەی‬ ‫کوشتار لە الیەن مونتەزری بۆ شاری قوم‬ ‫بانگهێشت کرابوون(سەرنجی خوێنەر بۆ‬ ‫بیستنی فایلی دەنگی تایبەت بەو دیدارە‬ ‫ڕادەکێشم)‪ ،‬مونتەزری لەو دیدارەدا داوا‬ ‫لە دەستەی کوشتار دەکات بە بۆنەی‬ ‫مانگی موحەرەم دەست لە کوشتن و بڕین‬ ‫هەڵگرن و ئەو کرە قیزەونانەیە ڕابگرن و‬ ‫النیکەم ژنەکان لە سێدارە نەدەن‪ »،‬یەکی‬ ‫موحەرەم ‪ ،‬نەیری وەک حاکمی شەرعی‬ ‫بەندیخانەی ئێوین و ئیشراقی وەک‬ ‫داواکاری گشتی و رەئیسی وەک جێگری‬ ‫داواکار و پوورمحەمەدی وەک نوێنەری‬ ‫وەزارەتی ئیتالعاتم بانگهێشتکرد و پێم‬ ‫کوتن‪ :‬ئەالن مانگی موحەرەمە النیکەم بە‬ ‫بۆنەی هاتنی ئەم مانگە دەست ڕابگرن‪،‬‬ ‫نەیری کوتی‪ :‬ئێمە تا ئەالن ‪ ٧٥٠‬کەسمان‬ ‫لە تاران ئیعدام کردووە‪٢٠٠ ،‬کەسیشمان‬ ‫وەک کەسانێک کە لەسەر بیروباوەرەکەیان‬ ‫ماونەتەوەمان جیاکردۆتەوە‪ ،‬ئەوانەش‬ ‫ئێعدام دەکەین و پاشان ئێمە لە خزمەتی‬ ‫جەنابتدا دەبین و هەرچی بفەرموون ئەو‬ ‫کارە دەکەین‪(.‬کتێبی بیرەوەرییەکانی‬ ‫مونتەزێری)‪.‬‬ ‫ئیجازەم پێ بدەن درێژە بە بیرەوەرییەکانی‬ ‫خۆم لە سەرەتای شەش مانگی دووهەمی‬ ‫ساڵی ‪ ٦٦‬بدەم‪.‬‬ ‫کۆتایی پاییزی ساڵی ‪٦٦‬ی هەتاوی‪،‬‬ ‫ڕۆژێک‪ ،‬هەمووی دەستبەسەرکرآوآنی‬ ‫نیشتەجی لە هۆڵەکەیآن بۆ هەواخۆری‬ ‫بردە حەوشەی زیندان و پاسدارەکان‬ ‫دەستیان بەسەر هەمووی دەستنووسەکانی‬ ‫زیندانییەکان ڕاگرت و بە بێ هیچ‬ ‫ڕوونکردنەوەیەک هەموویان لەگەڵ خۆیان‬ ‫برد‪ .‬پاش ماوەیەکی کورت هەمووی‬ ‫بەندکراوەکان بۆ لیپرسینەوە بانگکران‪.‬‬ ‫دوو تایبەتمەندی ئەو لێپرسینەوەیەی‬ ‫لەلێپرسینەوەکانی پێشو جیادەکردەوە‪،‬‬ ‫تایبەتمەندی یەکەم ئەوە بوو کە لە بنەما‬ ‫فیکرییەکان ورد دەبوونەوە‪ ،‬پرسیارگەلێک‬ ‫وەک ئەوەی موسڵمانی یان خود نا‪،‬‬ ‫مارکسیسمت قەبووڵە یان نا‪،‬تایبەتمەندی‬ ‫دووهوم ئەوە بوو پێش ئەوەی گرووپی‬ ‫یەکەم پاش تەواوبوونی لێپرسینەوە بۆ‬ ‫بەندیخانە بگوازرێنەوە‪ ،‬دوایین گرووپیان‬ ‫بانگهێشت دەکرد‪ ،‬هۆکارەکەشی بۆ ئەوە‬ ‫دەگەراوە کە کەس نەتوانێت ئاگاداری‬ ‫جۆری پرسیارەکان بێت‪.‬‬ ‫بە پێی ئەو بەڵگانەی کە لەو سااڵنەی‬ ‫دواییدا باڵو کراوەتەوە‪ ،‬ڕاپۆرتی تیمی‬ ‫پزشکی خومەینی مردنی بەزوویی ئەوی بە‬

‫ئاگاداری دەسەاڵتدارانی نیزامی ئیسالمی‬ ‫گەیاندبوو و جەختیان کردبۆوە تەنانەت‬ ‫دەتوانن پێش مردنی بۆ ماوەیەکی کورت‬ ‫بگرن و وەدوایخەن‪.‬‬ ‫کارگێرانی نیزامی ئیسالمی بۆ دەورانی‬ ‫پاش خومەینی النی کەم بۆ سێ‬ ‫بابەتی گرنگ پێویستیان بە ئۆتۆریتەی‬ ‫مەزهەبی و واژووی ئەوبوو‪ ،‬یەکەم بە‬ ‫کۆتایی گەیاندنی شەر‪ ،‬چارەسەری‬ ‫کێشەی جێنشینی مونتەزێری و سێیەم‪،‬‬ ‫ڕوونکردنەوەی چارەنووسی ڕێژەیەکی زۆر‬ ‫و بەرچاوی بەندکراوی سیاسی‪.‬‬ ‫کارگێرانی نیزامی ئیسالمی لە پشت درگا‬ ‫بەستراوەکان بۆ چارەسەری ئەو سێ‬ ‫کێشەیەو و سرینەوەی پرسی بەندکراوە‬ ‫سیاسییەکان بریاری پێش وەقتیان دابوو‪.‬‬ ‫بیانووی کوشتاری هاوینی ‪ ٦٧‬هیچ‬ ‫پێوەندییەکی لەگەڵ ئۆپراسیۆنی میرساد‬ ‫یان فرووغی جاویدانی موجاهیدین نەبوو‬ ‫و هۆکاری سەرەکییەکەی بۆ ئەو بابەتە‬ ‫نەدەگەراوە و ئۆپراسیۆنی فرووغی‬ ‫جاویدان تەنیا هۆکاری بەڕێوەبردنی‬ ‫پێشوادەی بریارێک بوو کە پێشتر درابوو‪.‬‬ ‫پاش ‪٢٤‬ی گەالوێژ لە بەندیخانەی‬ ‫گەوهەردەشت ئێمە لەگەڵ بێدەنگییەک‬ ‫ڕووبەڕووبووین‪ ،‬تا ئەو کاتەی لە حەوتووی‬ ‫یەکەمی مانگی خەرمانان هەمووشتێک‬ ‫گۆردرا‪.‬‬ ‫من کاتی کوشتاری هاوینی ‪ ٦٧‬لە‬ ‫هۆڵی ‪٨‬ی بەندیخانەی گەوهەردەشت‬ ‫دەستبەسەربووم‪ ،‬تایبەتمەندی سێ هۆڵی‬ ‫حەوت و هەشت و بیستی الوەکی بە‬ ‫جۆرێک بوو کە دەیڕوانییە حوسەینییە‬ ‫و ساڵونی ئامفی تیاتری بەندیخانەی‬ ‫گەوهەردەشت کە وەک شوێنی سەرەکی‬ ‫ئیعدامەکان بەکار دەهات‪.‬‬ ‫کەسانێک وەک من کە لە هؤڵی هەشتەمی‬ ‫بەندیخانەکە ڕاگیڕابووین زیاتر لە دوو‬ ‫حەوتوو بوو لە کەلێنی پەردەکانی دەالقەی‬ ‫هۆڵی هەشتەوە‪ ،‬بینەری هاتووچۆی‬ ‫لۆرییە ساردخانەدارەکانی گواستنەوەی‬ ‫گۆشت بووین کە شەوانە دەهاتن و‬ ‫شتێکیان کە ئەو کات ناوەڕۆکەکەی‬ ‫بۆمان دەرنەکەوتبوویان بار دەکرد و‬ ‫دەیانگواستەوە دەرەوەی بەندیخانەکە‪.‬‬ ‫بە پێێ بینینەکانی من و هاتووچۆی‬ ‫لۆرییە ساردخانەدارەکانی گواستنەوەی‬ ‫گۆشت لە بەندیخانەی گەوهەردەشت‪ ،‬سێ‬ ‫ڕۆژ واتە لە ‪ ١٥‬تا ‪ ١٨‬گەالوێژ‪ ،‬لووتکەی‬ ‫موجاهیدکوژی لە گەوهەردەشت بوو‪.‬‬ ‫هەڵکەوتەی سێ هۆڵی ‪ ٨‬و ‪ ٧‬و ‪٢٠‬‬ ‫الوەکی بە جۆرێک بوو کە بەندکراوەکانی‬ ‫ئەو سێ هۆڵە بینەر و بیسەری ڕێژەیەکی‬ ‫زۆری ڕووداوەکان بوون‪.‬‬ ‫ئەم سێ هۆڵە دەیانرووانییە شوێنی‬ ‫سەرەکی ئیعدامی موجاهیدەکان‪.‬‬ ‫نیوەشەوی ‪١٥‬ی گەالوێژ‪ ،‬بینەری‬ ‫سێبەری کەسانێک بووین کە لە‬ ‫خەریکی‬ ‫حوسەینییەکە‬ ‫نیزیکی‬ ‫هاتووچۆ بوون‪،‬وەکوو (سێبەرەکانی‬ ‫مردنی بەرهەمەکانی هیچکاک) لۆرییە‬ ‫ساردخانەدارەکانی گواستنەوەی گۆشت‬ ‫ڕویشت و سەر لە بەیانی گەرایەوە‪ ،‬تا‬ ‫ئەو ڕادەیە لە پشت پەنجیرەکەوە بەخەبەر‬ ‫ماینەوە تا ڕۆژمان بە سەرداهات‪ ،‬ڕەنگی‬ ‫دەمووچاومان تەنانەت وەک ڕەنگی‬ ‫ڕۆژی بەرەبەیانی زەرد هەڵگەرابوو ‪،‬‬ ‫هەموو وەک کەسایەتییە بێ نێوەکانی‬ ‫ڕۆمانی»کوری» ڕۆژە ساراماگۆمان لێ‬ ‫هاتبوو» بیرناکەمەوە کە کوێر بووین‪،‬‬ ‫ئێمە کوێرین‪ ،‬کوێرێک کە دەتوانن ببینن‪،‬‬ ‫بەاڵم نابینن»‪.‬‬ ‫لە دوایین حەوتووی مانگی گەالوێژ‬ ‫تا یەکەم حەوتووی مانگی خەرمانان‬ ‫بەسەر‬ ‫مەرگهێنەر‬ ‫بێدەنگییەکی‬ ‫بەندیخانەی گەوهەردەشتدا سەپابوو‪.‬‬ ‫لۆرییەکان ئیتر هاتووچۆیان نەدەکرد‪ ،‬بە‬ ‫ڕواڵەت هەمووشتێک کۆتایی پێ هاتبوو‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەمە تەنانەت ڕووکەشی ڕووداوەکە‬ ‫بوو‪.‬‬ ‫شێوازی کوشتنەکان لە هاوینی ‪٦٧‬دا‪،‬‬ ‫کوشتن لە ڕێگەی تەناف و هەڵواسین‬ ‫بوو و هەواڵێک لە فیشەکباران لە هەوێڵدا‬ ‫نەبوو‪ ،‬هۆکارەکەشی بۆ ئەوە دەگەراوە‪،‬‬ ‫دەنگی تەقەی فیشەک دەیتوانی وەک‬ ‫هەواڵنێرێک کار بکات و ئەوە لەگەڵ‬ ‫تایبەتمەندی شاراوەبوونی ئەو پیالنە‬ ‫نەدەهاتەوە‪.‬‬

‫شەممە ‪٥‬ی خەرمانانی ساڵی ‪٦٧‬ی‬ ‫هەتاوی‪ ،‬پاش ئەوەی سەعاتێک لە‬ ‫خواردنی نانی سبەینێ تێپەری بوو وکوو‬ ‫ڕۆژانی پێشوو لە چاوەڕوانی و پەشێویدا‬ ‫بووین و ‪ ٢٨‬ڕۆژ لە جومعەی خوێناوی ‪٧‬ی‬ ‫گەالوێژ و برینی هەموو ڕێگەکانی پێوەندی‬ ‫لەگەڵ جیهانی دەرەوە‪ ،‬ال ناکاو درگای‬ ‫هۆڵەکە کرایەوە و نیگابانەکە ناوی دوو‬ ‫کەسی خوێندەوە‪ :‬فەرامەرز زەمانزادە و‬ ‫سیاوەشی سوڵتانی بە چاوبەندەوە بێنە‬ ‫دەرەوە‪ ،‬سەرەتا بیرمان لەوەو کردەوە‬ ‫کە پێویستیانە دەرفەتی چاوپێکەوتنیان‬ ‫لەگەڵ بنەماڵەکانیان بدەنێ‪ ،‬بیانووی‬ ‫ڕاگرتنی چاوپێکەوتنەکانیان بۆ خراپی‬ ‫هۆڵی چاوپێکەوتن و چاککردنەوەی‬ ‫تەلێفوونەکان دەگەراندەوە‪ ،‬سیاوەش‬ ‫لە کاتی چوونە دەرەوە کوتی‪ :‬تەنانەت‬ ‫کاتێک ڕازی بە چاوپێکەوتن دەبم کە‬ ‫چاوپێکەوتنەکەی لە نیزیکەوە بێت و لە‬ ‫پشت شیشەوە من چاو پێکەوتن ناکەم‪.‬‬ ‫فەرامەرز لەو گرووپە بەندکراوانە بوو‬ ‫کە زۆربەی کاتەکان زۆر ڕێک و پێک و‬ ‫مورەتەب بوو‪ ،‬ئەو ڕۆژە ڕیشی نەیاشیبوو‪،‬‬ ‫مەجالی ئەوەی نەبوو کراسێکی نوێ کە‬ ‫لە کۆتا دیداری لەگەڵ بنەماڵەکەی بۆیان‬ ‫هێنابوو‪ ،‬لەبەر بکات‪.‬‬ ‫لە یەکەمین کاتژمێرەکانی ئەو ڕۆژەدا‪،‬‬ ‫لە زۆربەی هۆڵەکان‪ ،‬ژمارەیەک لە‬ ‫بەندکراوەکان بانگهێشت کرابوون و هەموو‬ ‫چاوەروان بووین‪ ،‬ئێمە تا ئەوکاتەش‬ ‫ئاگاداری ئەوە نەبووین کە دەستەی‬ ‫کوشتار بۆ سەر بەندکراوە چەپەکان لە‬ ‫بەرەبەیانی ‪٥‬ی خەرمانانەوە(دەستپێکی‬ ‫کوشتاری چەپەکان) لە بەندیخانەکە‬ ‫دامەزرابوون‪.‬‬ ‫سیاوەش و فەرامەرز بە هیوای بینینی‬ ‫بنەماڵەکەیان لە هۆڵەکە چبوونە دەرێ‪،‬‬ ‫هیچکات ئیتر ناتوانم فەرامەرز ببینم‪،‬‬ ‫کراسێکی نوی سپی کە تەنیا بۆ بەری‬ ‫خۆی دەبوو‪ ،‬لە ناو جانتایەکی سەوز‬ ‫کە هاوبەندییەکانی هۆڵی هەشت بە‬ ‫ڕێنووسێکی زۆر خراپ لەسەریان نووسیبوو‬ ‫فەرامەرزی زەمانزادە‪ ،‬دواتر درایە دەست‬ ‫بنەماڵەکەی‪.‬‬ ‫نیزیک نیوەڕۆ دەنگ و هەرایەکی سەیر لە‬ ‫هۆڵی سەرئێمەوە‪ ،‬واتە هۆڵی حەوتەم‪،‬‬ ‫دەبیسترا‪ .‬هاوبەندییەکان‪ ،‬بە پێکوتان‬ ‫ئاگاداریان دەکردینەوە کە لە هؤڵەکە‬ ‫دەچنە دەرێ‪.‬‬ ‫داواکراوەکان تەنانەت خۆشیان هۆکاری‬ ‫چوونەدەرەوە لە هۆڵەکەیان نەدەزانی‪.‬‬ ‫دەستەی کوشتار لە نهۆمی ژێرەوە و‬ ‫نیزیک لە ئامفی تئاترەکە جێگیر ببوون‪.‬‬ ‫ڕۆژی ‪٥‬ی خەرمانان سەرەتای دەستپێکی‬ ‫ئیعدام و کوشتنی بەندکراوە چەپەکان‬ ‫بوو‪.‬‬ ‫بە هۆکاری بوونی پلەبەندی لە سیستەمی‬ ‫قەزایی لە ئیسالم‪ ،‬بەڕێوەبەرانی وەها‬ ‫پیالنێکی گەورەیە پێویستیان بە‬ ‫حوکمێکی شەرعی بوو‪ ،‬مونتەزیری لە‬ ‫کتێبی بیرەوەرییەکانی خۆی باس لە‬ ‫بوونی حوکمێکی دووهەم بۆ کوشتنی‬ ‫بەندکراوە چەپەکان لە الیەن خومەینی‬ ‫دەکات‪.‬‬ ‫«دواتر نامەیەکی کەیان بۆ کوشتنی ئەو‬ ‫بەندکراوانە کە باوری مەزهەبیان نەبوو لە‬ ‫ئیمام وەرگرت‪ ،‬ئامانجی وەرگرتنی ئەو‬ ‫حوکمەش کوشتنی ئەو کەسانە بوو‪ ،‬بە‬ ‫واتایەک ئەوانیش لەکۆڵ خۆیان بکەنەوە‪.‬‬ ‫ئایا تەنانەت بڵێنی زارەکی خومەینی‬ ‫بۆ لەناوبردنی بەندکراوە چەپەکان بەس‬ ‫بوو ‪ ،‬مونتەزیری بۆخۆی ئەم نامەیەی‬ ‫نەبینیوە‪ ،‬بەاڵم پێداگری لەسەر بوونی‬ ‫وەها نەمەیەک و حوکمێک دەکات‪ ،‬بە‬ ‫ڕێکەوت ئەو نامەیە گەیشتبووە دەست‬ ‫خامنەیی کە ئەوکات سەرۆککۆماری ئێران‬ ‫بوو‪ .‬بەدوای بەدواداچوونی بنەماڵەکانیان‪،‬‬ ‫ناوبراو لەگەڵ بەرپرسەکان قسەی کردبوو‬ ‫کە ئەوە دەتانهەوێ چبکەن‪ ،‬دەست‬ ‫راگرن‪ ،‬دواتر هاتە قوم بۆ الی من و زۆر‬ ‫بە توورەیی کوتی‪ :‬ئەمانە نامەیەکیان لە‬ ‫ئیمام وەرگرتووە و دەیانهەوێ بە پەلە‬ ‫ئەوانە ئێعدام بکەن‪ ،‬پێم کوت» چۆنە‬ ‫ئێوە ئەالن بۆ کۆمۆنیستەکان وەبیر ئەوە‬ ‫کەوتوونەتەوە؟ بۆ سەبارەت بە نامەی ئەو‬ ‫لە پێوەندی لەگەڵ ئێعدامی مونافقەکان‬ ‫هیچت باس نەکرد‪ ،‬کوتی مەگەر ئیمام بۆ‬ ‫مەزهەبییەکانیش شتێکی نووسیوە؟ واڵمم‬

‫دایەوە‪ :‬ئێوە لە کوێی بابەتەکەن‪ ،‬دوو‬ ‫ڕۆژ پاش نووسرانی نامەکە‪ ،‬بەدەست من‬ ‫گەیشت و ئەو هەموو ڕووداوانە لەو کاتەوە‬ ‫تێپەر بووە‪ ،‬ئێوە وەک سەرۆک کۆمار‬ ‫چۆن دەبێت ئاگادار نەبن؟ من ئەالن نازانم‬ ‫کە خامنەیی بە ڕاستی ئاگادار نەبوو یا‬ ‫خود نا وئەوە درۆیەک بوو کە بۆ منی‬ ‫دەکرد»‬ ‫ئەگەر دوو نامەی بێ ڕێکەوت کە‬ ‫دەکوترێت لەالیەن خومەینیەوەیە‪ ،‬کە‬ ‫خاڵی سەرەکی مونافق کوشتنە‪ ،‬بە‬ ‫پیالنی بەیت و کاربەدەستان و بەرپرسانی‬ ‫دابنێین‪ ،‬ئەو نامەیەیتر کە مونتزری لە‬ ‫بیرەوەرییەکانی ئاماژەی پێدەکات کەس‬ ‫نەیبینیوە‪ .‬وەها نەمەیەک دەتوانێ‬ ‫سیستەمی بەهاکانی ئیسالمی سیاسی‬ ‫لە بەرامبەر بیری دژبەر و ئەوانەی بیری‬ ‫جیاوازیان هەیە برووخێنێ‪ ،‬لەبەر ئەوەی‬ ‫کە بابەتی کوشتنی چەپەکان‪ ،‬کوشتنی‬ ‫بیری جیاواز بووە‪.‬‬ ‫ئەگار باڵوبوونەوەی ئەو نامەیە لە کاتی‬ ‫ژیانی خومەینی‪ ،‬لە قاودانی نەهینییەکانی‬ ‫نیزام بە ئەژمار دێت‪ ،‬دەبوو دوای مردنی‬ ‫خومەینی بەربەستێک بۆ باڵوبوونەوەکەی‬ ‫نەمابا‪.‬‬ ‫ئەو جۆرەی کە لە واڵمی مونتەزیری‬ ‫دەردەکەوێ‪ ،‬خامنەیی تەنیا کەسێک لە‬ ‫دەسەاڵتدارانی حکوومەت بووە کە فەرمانی‬ ‫خومەینی سەبارەت بە ئێعدامکردنی‬ ‫چەپەکانی بە چاوی خۆی بینیوە‪ ،‬جێ‬ ‫باوەر نیە کە خامنەیی تەنیا کەسێک بێ‬ ‫فەرمانی کوشتنی چەپەکانی بینیبێ‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئاگاداری ئێعدامی موجاهیدین نەبووبێت‪.‬‬ ‫خامنەیی کە بە بینینی حوکمی ئێعدامی‬ ‫حوکمی ئێعدامی کۆمۆنیستەکان کە‬ ‫بە ڕواڵەت ئێعترازی کربووبێت‪ ،‬دەبوو‬ ‫بۆ ئێعدامی موجاهدینەکان زۆر توندتر‬ ‫هەڵسووکەوتی کردبایە‪ ،‬لە کاتێکدا‬ ‫پاش ماوەیەکی کورت لە ئێعدامەکان‪،‬‬ ‫لە چاوپێکەوتنێک لە گەڵ گرووپێک لە‬ ‫خوێندکارانی زانکۆ‪ ،‬لە واڵمی پرسیاری‬ ‫خوێندکارێک سەبارەت بە هۆکاری‬ ‫ئێعدامەکان‪ ،‬واڵمی دایەوە‪ :‬ئەو شێوازە‬ ‫لە پرسیار پرسین‪ ،‬جیاوازییەکی لە گەڵ‬ ‫ئەوەی دوژمنەکانی کۆماری ئیساڵمی لە‬ ‫میدیاکانیان باسی دەکەنی نیە‪ ،‬بۆمان‬ ‫ڕوونە ئەمانە کەسانێک بوون کە ئامانجی‬ ‫سەرەکیان ڕووخاندنی نیزامەکەمان بوو‪،‬‬ ‫هەر کارێک پێیان خۆش بوو دەیانکرد‪،‬‬ ‫ئایا دەکرێت لەبەرامبەریان بێدەنگ بین؟‬ ‫خۆ ئێمە سزای سێدارەمان النەبردووە‪ ،‬نا‬ ‫ئێمە لە کۆماری ئیسالمی سزای ئێعداممان‬ ‫بۆ ئەو کەسانەی شایانی ئێعدامن هەیە‪ ،‬بە‬ ‫بروای ئێوە کەسانێک کە لە بەندیخانەوە‬ ‫پێوەندییان لەگەڵ موجاهیدەکان هەبێت‬ ‫و ئاگاداری جموجۆلەکانیان بۆ هێرش‬ ‫بۆ سەر سنوورەکانی ئێمە ببن و لە‬ ‫پێوەندی بەردەوام لەگەڵیان دابن‪،‬‬ ‫دەبێت هیچ دژکردەوەیەکیان بەرامبەر‬ ‫نەکەین و بێدەنگ بین بەرامبەریان؟ ئەگە‬ ‫پێوەندیەکەی لەگەڵ ئەو ڕێکخراوەیە‬ ‫ئاشکرا ببێت‪ ،‬دەبێ چۆنی هەڵسووکەوت‬ ‫لە بەرامبەردا بکەین؟ ئەو کەسە مەحکووم‬ ‫بە ئێعدام کراوە و دەبێت ئێعدام بکرێت‪،‬‬ ‫شۆخیمان لە هەمبەر ئەم بابەتە نیە‪.‬‬ ‫بە وردبوونەوە لە کردەوە سیاسییەکانی‬ ‫خامنەیی و هەڵوێستەکانی دواتری‪ ،‬ئەو‬ ‫هیچ کات دژ بە ئێعدامەکان نەبووە و‬ ‫ئاگاداری هەموو وردەکارییەکانی ئەو‬ ‫ڕووداوە بووە‪.‬‬ ‫سەفەری خامنەیی بۆ قوم و ئەوەی خۆی‬ ‫سەبارەت بەو ئێعدامانە بێخەبەر نیشان‬ ‫دەدات‪ ،‬تەنانەت فریوێکی قیزەونانەیە‪ .‬ئەو‬ ‫بە ئاگاداری لە هەڵوێستەکانی مونتزێری‬ ‫و بۆ ماستاوکردن و خۆخزاندنە ژێر عەبای‬ ‫مونتزری لەو سەردەمەدا کە هێشتا بە‬ ‫تەواوی لە دەسەاڵت دوورنەخراوەتەوە‬ ‫ویستوویەتی بۆ ڕۆژی تەنگانە پاساوێکی‬ ‫بۆ پاراستنی خۆی هەبێت‪.‬ئەو لەسەر‬ ‫بنەمای ڕاپۆرتی پزشکی و بە ئاگاداری لە‬ ‫باروودۆخی پزیشکی خومەینی وئەوەی بە‬ ‫زووترین کات دەمرێت‪ ،‬خودعەی کردووە‪.‬‬ ‫ئەو حوکمەی کە بە پێی ئەو دەبێت‬ ‫چاالکە بەندکراوە چەپەکان ئێعدام بکرێن‬ ‫لە کوێ شاردراوەتەوە؟‬

‫‪...‬بۆ ل‪٧‬‬

‫‪2‬‬

‫ژمار‌ه (‪ )٨٢‬ساڵی هەشتەم‪2019/١٠/١٣ ،‬‬

‫هه‌واڵ‌و راپۆرت‬

‫‪Dwaroj@komala.com‬‬

‫كۆبوونەوەی بااڵی شاندەکانی ناوەندی هاوكاری‬ ‫حیزبەکانی كوردستانی ئێران بەڕێوەچوو‬

‫پاشماوەی سەروتار‬ ‫لە واڵتی فرە نەتەوە و فرە پێکھاتە‪ ،‬چۆنیەتی‬ ‫ھەڵسوکەوت بەرانبەر مافی نەتەوە زوڵم لێکراوەکان‪،‬‬ ‫باشترین پێوانەیە بۆ وەی ڕەوت یان دەسەاڵتێک‪،‬‬ ‫چۆن بەرانبەر مافی ژن‪ ،‬تاک‪ ،‬ڕۆژنامەگەری و‪...‬‬ ‫دەجوڵێتەوە‪.‬‬ ‫لە الیەکی دیکەوە ئەو جۆرە ڕەوت و کۆبوونەوە و‬ ‫دەربڕینانە جارێکی دیکە سەلماندیان کە خۆیان لە‬ ‫گرێی ئەسڵی کۆمەڵگای ئێران و بەردی بناغەی مانەوەی‬ ‫دیکتاتۆری کە پێشێلکردنی ئازادی و دێمۆکراسی‬ ‫لێدەکەوێتەوە (بێدەنگی لەڕزگاری نەتەوەکان لە ستەم‬ ‫و چەوسانەوە)‪ ،‬الدەدەن‪ .‬سەرەڕای ئەوە کە حیزبەکانی‬ ‫کوردستان بە ھاوئاھەنگی ھەڵوێستی دروستیان‬ ‫بەرانبەریان ھەبوو‪ ،‬بەاڵم ھەم مێژوو و ھەم ھەڵوێستی‬ ‫نوێی ھەموو ئەوانە پێماندەڵێن کە لەو ھەلومەرجەدا‬ ‫پێویستمان نەک ھەر بە یەکدەنگی یەکجار زۆرتر‪،‬‬ ‫نیازمان بە یەکگرتویی ڕێکخراوتر و پێکھێنانی سازە و‬ ‫دامەزراوەی کوردستانییە تا لە ئاڵوگۆڕەکانی داھاتووی‬ ‫ئێران قورساییمان ھەبێ‪ .‬گۆڕانکارییەکانی مسۆگەری‬ ‫داھاتوو دەخوازێ زۆر لەوەی ھەیە دەبێ تەیارتر‬ ‫بین تا بتوانین وەزنی خۆمان لەمێشکی ئەو جۆرە‬ ‫ئۆپۆزیسیۆنەدا‪ ،‬بنوێنین و لە عۆدەی تاقیکردنەوەی‬ ‫مێژوویی چاوەڕوانکراو و سەختی داھاتوو‪ ،‬بە باشی‬ ‫بێینە دەرێ‪.‬‬

‫رۆژی سێ شەممە ڕێكه‌وتی ‪٨‬ی ئۆکتۆبری ‪٢٠١٩‬ی‬ ‫زاینیی‪ ،‬بە سەرپەرشتیاری بەرێز کاک عەبدوڵال‬ ‫مۆهتەدی سکرتێری كۆمەڵەی شۆڕشگێڕی‬ ‫زەحمەتكێشانی كوردستانی ئێران‪ ،‬كۆبوونەوەی‬ ‫شاندی بااڵی ناوەندی هاوکاریی حیزبەکانی‬ ‫کوردستانی ئێران ب ‌ه به‌شداری نه‌فه‌راتی یه‌كه‌می‬ ‫هه‌ر‪ ٤‬حیزبه‌كه‌ بەڕێوە چوو‪.‬‬ ‫لە دانیشتنەكەدا چەندین باس و تەوەری گرنگی‬ ‫سیاسی پێوه‌ندیدار ب ‌ه ناوچەكە بە گشتی و‬ ‫ئێران بە تایبەتی گفت و گۆی لە سەر كرا و‬ ‫وێڕای ئاڵوگۆڕی بیروڕا بەشداربووان هەڵوێست و‬ ‫بۆچوونی خۆیان بە ئاگاداری یەكتر گەیاند‪.‬‬ ‫دوایین پێشهاته‌كانی ناوچه‌ك ‌ه و ئێران ته‌وه‌ره‌ی‬ ‫سه‌ره‌كی دانیشتنه‌ك ‌ه بوون ك ‌ه ب ‌ه وردی ڕاوێژ و‬ ‫ئاڵووگۆری بیر و ڕایان له‌سه‌ر كرا‪ .‬په‌ره‌دان ب ‌ه‬ ‫كاره‌كانی ناوه‌ندی هاوكاری و پرۆژ‌ه هاوبه‌شه‌كان له‌سه‌ر بكرێت‪.‬‬ ‫به‌شێكی دیك ‌ه ل ‌ه ئاجێندای كۆبوونه‌وه‌ك ‌ه بوون‪ ،‬سه‌ره‌نجام ل ‌ه كه‌ش وهه‌وایه‌كی دۆستان ‌ه و‬ ‫له‌و به‌شه‌شدا به‌شداربووان ئاڵووگۆری بیر و ڕایان لێك تێگه‌ییشتن له‌مه‌ر پرس ‌ه هاوبه‌شه‌كان‪،‬‬ ‫كرد و بڕیار درا گرینگی زیاتر به‌و بوار‌ه بدرێت كۆبوونه‌وه‌كه كۆتایی هات و میوانه‌كان ل ‌ه الیه‌ن‬ ‫و پێشنیار بۆ كاره‌كانی داهاتوو بو وردی كاریان هه‌یئه‌تی خانه‌خوێوه‌ به‌ڕێ كران‪.‬‬

‫ناوه‌ندی هاوكاری حیزبه‌كانی كوردستانی‬ ‫ئێران‬ ‫‪٨‬ی ئۆكتۆبری ‪٢٠١٩‬‬

‫ڕاگه‌یاندنی ناوه‌ندی هاوكاری حیزبه‌كانی كوردستانی ئێران له‌ بابه‌ت هێرشی‬ ‫سوپای توركیه‌ بۆ ڕۆژئاوای كوردستان‬

‫به‌ پێی هه‌واڵێك كه‌ ئه‌مرۆ له‌ سه‌رچاوه‌ هه‌واڵنێرییه‌كان باڵو‬ ‫بۆته‌وه‌‪ ،‬پاش چه‌ند رۆژ هه‌ڕه‌شه‌ و خۆ سازدان‪ ،‬سه‌رئه‌نجام سوپای‬ ‫توركیه‌ هێرشه‌كانی خۆی بۆ ڕۆژئاوای كوردستان ده‌ست پێكرد‪.‬‬ ‫ناوه‌ندی هاوكاری حیزبه‌كانی كوردستانی ئێران داوای راگرتنی شەر و‬ ‫وازهێنان لە سیاسەتی هەڕەشە و هێرش و ئامانج گرتنی خاک و خەڵکی‬ ‫رۆژئاوای كوردستان دەکات و پێمان وای ‌ه كه‌ مه‌سه‌له‌ی كورد له‌ هیچ كام له‌‬ ‫به‌شه‌كانی له‌ ڕێگای توند و تیژی و هێرشی چه‌كداری و نیزامی چاره‌سه‌ر‬ ‫ناكرێت و بگره‌ ڕێگه‌ چاره‌سه‌ره‌ سیاسیه‌كانیش كوێر ده‌كاته‌وه‌‪ .‬له‌م چه‌ند‬ ‫رۆژه‌دا شاهیدی هاوپشتی به‌رباڵوی واڵتان و شه‌خسیه‌تی سیاسی و‬ ‫ئاكادێمییه‌كانی جیهان له‌ خه‌باتی ره‌وای نه‌ته‌وه‌ی كورد بووین و هیوادارین‬ ‫كه‌ ببێته‌ ڕێگرێكی به‌هێز له‌ به‌رانبە‌ر هێرشه‌كانی سوپای توركیه‌ بۆ سه‌ر‬

‫رۆژئاوای كوردستان‪.‬‬

‫‪٩‬ی ئۆكتۆبری ‪٢٠١٩‬ی زایینی‬

‫کۆڕیادێکی شکۆمەندانە بە بۆنەی چلەمین ساڵیادی گیانبەختکردنی رێبەر و دامەزرێنەری کۆمەڵە‬ ‫لە واڵتی ئاڵمان بەرێوەچوو‬

‫رۆژی شەممە رێکەوتی ‪٢٠١٩/٠٩/١٤‬‬ ‫لە شاری کۆڵنی ئاڵمان کۆڕیادێکی‬ ‫شکۆمەندانە بە بۆنەی چلەمین ساڵیادی‬ ‫گیانبەختکردنی رێبەر و دامەزرێنەری‬ ‫کۆمەڵە‪ ،‬کاک فوئاد مستەفا سوڵتانی‬ ‫لەالیەن کۆمەڵەی زەحمەتکێشانی‬ ‫بەڕێوەچوو‪.‬‬ ‫کوردستانەوە‬ ‫ئەو ڕێوڕەسمە بە بەشداری بەرچاوی‬ ‫کۆمەڵێک کادر و پێشمەرگەی‬ ‫دێرین و هونەرمەندانی دامەزرێنەری‬ ‫کۆڕی بانگەوازی کۆمەڵە و هەروەها‬ ‫چەند حیزب و الیەنی سیاسی‬

‫و کەسایەتیی سەربەخۆ و بە‬ ‫بەشداری بەرین و بەرچاوی کادر و‬ ‫ئەندامانی کۆمەڵەی زەحمەتکێشانی‬ ‫کوردستان بەڕێوە چوو‪،‬کە تێیدا‬ ‫چەندین وتار وپەخشان و سروودی‬ ‫شۆڕشگێڕانە پێشکەش کرا ‪.‬‬ ‫بە‬ ‫رێوڕەسمەکە‬ ‫سەرەتای‬ ‫پێشکەشکردنی سروود لەالیەن‬ ‫کاک‬ ‫شۆڕشگێڕ‬ ‫هونەرمەندی‬ ‫نەجمەدین غوالمی دەستی پێکرد‬ ‫‪ ،‬دواتر بەڕێز کاک رەزا مستەفا‬ ‫سوڵتانی‪ ،‬برای کاک فوئاد بە‬

‫نوێنەرایەتیی هەموو بنەماڵەی مستەفا‬ ‫سوڵتانییەوە وتارێکی پێشکەشکرد‬ ‫لە درێژەی رێوڕەسمەکەدا بەڕێزان‬ ‫کاک ئەحمەد ئەسکەندەری و‬ ‫کاک عومەر ئێلخانی زادە و چەند‬ ‫هاوڕێیەکی تر وتاریان پێشکەشکرد‬ ‫و هەروەها هونەرمەندانی شۆڕشگێڕ‬ ‫و سروودبێژانی کۆمەڵە ‪ ،‬هاوڕێیان‬ ‫مامۆستا ناسر رەزازی‪ ،‬مامۆستا کاڵێ‬ ‫ئاتەشی و مامۆستا بەکر لەگزی بە‬ ‫پێشکەش کردنی پارچە سروودی‬ ‫شۆڕشگێڕانە کۆڕەکەیان ڕازاندەوە‪.‬‬

‫هەروەها ئەو ڕێوڕەسمە بە‬ ‫پارچە‬ ‫چەند‬ ‫پێشکەشکردنی‬ ‫شێعر و پەخشان لەالیەن بەڕێزان‪:‬‬ ‫و‬ ‫شاعیر‬ ‫بازگر‪،‬‬ ‫ئەحمەد‬ ‫پێشمەرگەی دێرینی کۆمەڵە و کاک‬ ‫فەرەیدوون ئەرشەدی و کاک ئامانج‬ ‫عەزیزکەندی و چەند هاوڕێیەکی‬ ‫تر کۆڕەکەی رازاوەتر کرد ‪.‬‬ ‫لە کۆتایی رێوڕەسمەکەدا پەیامی‬ ‫حیزب و الیەنە سیاسییەکانی‬ ‫کوردستان و رێکخراوە ئاڵمانییەکانی‬ ‫نزیک لە کۆمەڵە خوێندرایەوە‪.‬‬

‫بەشداری نوێنەرانی کۆمەڵە لە کۆبوونەوەیەک‬ ‫بە مەبەستی ئامادەکاری بۆ بەشداری‬ ‫لەخۆپیشاندنەکانی پشتیوانی لە ڕۆژئاوا‬ ‫دووانیوەڕۆی ڕۆژی پێنجشەممە ڕێکەوتی‬ ‫‪10‬ی ئۆکتۆبری ‪ 2019‬کۆبوونەوەیەک‬ ‫بە بەشداری زۆرینەی هێزو الیەنە‬ ‫سیاسیەکانی هەر چووارپارچەی‬ ‫کوردستان و کەسایەتیە سیاسیە‬ ‫ئەم‬ ‫بەڕێوەچوو‪.‬‬ ‫سەربەخۆەکان‬ ‫کۆبوونەوەیە بە مەبەستی ئامادەکاری‬ ‫بۆ خۆپیشاندانی پشتیوانی لە خەڵکی‬ ‫خۆڕاگری ڕۆژئاوای کوردستان و‬ ‫شەرمەزارکردنی هێرشی داگیرکارانەو‬ ‫دڕندانەی دەوڵەتی فاشیستی تورکیە‬ ‫کە قەرارە رۆژی شەمبە رێکەوتی‬ ‫ستۆکھۆلمی‬ ‫لە‬ ‫‪٢٠١٩/١٠/١٢‬‬ ‫سوید بەڕێوەبچێت پێکھات‪ .‬لەو‬ ‫کۆبوونەوەیەدا چۆنیەتی بەڕێوەبردنی‬ ‫چاالکی و خۆپیشاندانەکان لە شاری‬ ‫ستۆکھۆڵمی سوید خرایە بەر باس و‬ ‫نوێنەرانی ھەموو الیەنەکان بە پێشنیار‬ ‫کۆبوونەوەکەیان تێروتەسەل کرد‪،‬‬ ‫ھەروەھا لەو کۆبوونەوەیەدا نوێنەرانی‬ ‫کۆمەڵەی زەحمەتکێشانی کوردستانیش‬ ‫پێشنیاری خۆیان خستە بەردەستی‬ ‫ئەندامانی بەشدار بوو‪.‬‬ ‫ئەو الیەنە سیاسیانە کە لە کۆبوونەوەکە‬ ‫بەشدار بوون ‪ ،‬بریتی بوون لە‪:‬‬ ‫‪ .١‬پارتی یەکێتی دێمۆکرات ‪PYD‬‬ ‫‪ .٢‬کۆنگرەی نەتەوەیی کوردستان‬ ‫‪KNK‬‬ ‫‪ .٣‬یەکێتی نیشتمانی کوردستان‬ ‫‪ .٤‬حیزبی شیوعی کوردستان‬ ‫‪.٥‬کۆمەڵەی زەحمەتکێشانی کوردستان‬ ‫‪ .٦‬پارتی ژیانی ئازادی کوردستان‬ ‫‪PJAK‬‬ ‫‪ .٧‬کۆردیناسیۆنی پالتفۆرمی پشتیوانی‬ ‫لە رۆژئاوای کوردستان‬ ‫‪ .٨‬کۆمەڵە ڕێکخراوی کورستانی حیزبی‬ ‫کومۆنیستی ئێران‬ ‫‪.٩‬پارتی ئازادی کوردستان ‪PAK‬‬ ‫پێشمەرگەدێرینەکانی‬ ‫‪.١٠‬کومەڵەی‬ ‫کوردستان‬ ‫‪.١١‬چەند کەسایەتی سیاسی _ واڵتپارێز‬ ‫_ رۆژنامەوان و چاالکی سیاسی لە‬ ‫ھەرچوارپارچەی کوردستان‪ .‬ھەروەھا‬ ‫کۆمەڵێکی بەرچاوی تر لە حیزب‬ ‫و رێکخراوەکانی ھەرچوار پارچەی‬ ‫کوردستان ئامادەیی خۆیان بۆ‬ ‫بەشداری لە خۆپیشاندانەکەی رۆژی‬ ‫شەمبە دەربڕیوە ‪ ،‬بەاڵم بە ھۆکاری‬ ‫تایبەت ئەورۆ نەیانتوانیبوو بەشدار بن‪.‬‬ ‫نوێنەرانی کۆمەڵەی زەحمەتکێشان لەو‬ ‫کۆبوونەوەیەدا بریتی بوون لە ‪ :‬ھاوڕێ‬ ‫ئارێز محەمەدی‪ -‬ئەندامی کومیتەی‬ ‫سویدی کۆمەڵەی زەحمەتکێشانی‬ ‫کوردستان ھاوڕێ محەمەد فەرھادزادە ‪-‬‬ ‫کادری کۆمەڵە‬

‫مێژوو‬

‫ژمار‌ه (‪ )٨٢‬ساڵی هەشتەم‪2019/١٠/١٣ ،‬‬ ‫‪Dwaroj@komala.com‬‬

‫‪5‬‬

‫ڕێزگرتن لە کاک فوئاد‪ ،‬فێربوونە لە ئەزموونەکەی‬ ‫سیاسیی و تێگەیشتنی ئەو لە جەوهەری‬ ‫دەسەاڵتدارانی دەوڵەتی کاتیی لە تاران‪،‬‬ ‫ئەم ڕستەیە لە خاڵی هەشتەمدا‪ ،‬سەبارەت‬ ‫بە قیادە موەقەت کە دەڵێ‪« :‬داوا دەکەین‬ ‫لە دەوڵەتی کاتیی شۆڕشگێر کە ‪». . .‬‬ ‫ناتوانێ پێشنیاری کاک فوئاد بووبێت‪.‬‬ ‫لە هیچ ساتێکدا ئەو دەوڵەتی بازرگان‬ ‫و دەسەاڵتدارانی ئێرانی بە شۆڕشگێر‬ ‫نەدەزانی و بەو شێوەیە ناوی نەدەبردن‪.‬‬

‫ئەحمەد ئەسکەندەری‬ ‫پوختەی وتارەکەم لە مەراسمی‬ ‫چلەمین ساڵی گیانبەختکردنی کاک‬ ‫فوئاد – کۆلن ‪ ١٤‬سێپتامبر ‪٢٠١٩‬‬ ‫سەرەتا پێم خۆشە سپاسی کۆمەڵەی‬ ‫زەحمەتکێشانی کوردستان بکەم کە منیان‬ ‫بانگهێشت کردووە بۆ ئەم مەراسمە‪.‬‬ ‫هەروەها سپاسی ئێوە بەشداربووانی بەڕێز‬ ‫دەکەم بۆ ئامادەبوونتان‪.‬من و کاک فوئاد‬ ‫سەرەڕای ئەوەی لە یەکساڵدا لە دایکبووین‬ ‫و هاوکات چووینەتە زانکۆ‪ ،‬هاوڕێ نەبووین‪.‬‬ ‫من لە زانکۆی شیراز بووم و ئەو لە تاران‪.‬‬ ‫حەمەحسەین کەریمی هاوڕێی خۆشەویستی‬ ‫من کە ساڵەها پێکەوە هاوکالس بووین و‬ ‫زۆر لە نزیکەوە یەکمان دەناسی‪ ،‬هاوڕێ‬ ‫و هاو خەباتی کاک فوئاد بوو‪ .‬من لە‬ ‫‹جمعیت‪ ‬طرفدار‪ ‬زحمتکشان‪ ‬و‪ ‬دفاع‪ ‬از‬ ‫حقوق ملی خلق کرد›ی سەقز لە چەند‬ ‫بۆنەیەکدا کاک فوئادم لە نزیکەوە بینی‬ ‫و دوایین جار لە کۆبوونەوەیەک لە بانە‬ ‫و چەند ڕۆژ پێش گیانبەخت کردنی چاوم‬ ‫پێی کەوت‪.‬فوئاد تێکۆشەڕێکی بیرمەند‬ ‫بوو؛ تێکۆشەر زۆرن‪ ،‬وەلێ پێکەوەبوونی‬ ‫ئەو دوو تایبەتمەندییە لە کەسایەتیی کاک‬ ‫فوئاد دا واتە بیرمەند بوون و تێکۆشەر‬ ‫بوون ئەوی بەرجەستە دەکردەوە‪ .‬فوئاد‬ ‫زۆر بە توانا بوو لە ڕێکخستندا‪ ،‬هەروەها‬ ‫چەند جارێک لێهاتوویی خۆی لە کارگێڕیی‬ ‫قەیران [مدیریت بحران]دا نیشان دا و‬ ‫بەباشی توانی دۆخەکە کونتڕۆڵ بکات‪.‬‬ ‫ئەو لە هەڵسوکەوتی خۆیدا لەگەڵ خەڵک‬ ‫و هاوڕێیان و دەورووبەردا کەسێک بوو‬ ‫خۆبەزل نەزان‪ .‬کاک فوئاد لە ڕەفتار و‬ ‫ئاخاوتندا زۆر دۆستانە و بێ فیز بوو‪.‬‬ ‫ئەو هەرچەند سەر بە بنەماڵەیەک بوو‬ ‫لە چینی بااڵدەستی کۆمەڵگاکەی‪ ،‬هیچ‬ ‫ئاکارێکی نەبوو شوێنەواری ئەوەی پێوە‬ ‫دیاربێت‪.‬لە زەمینەی خەباتی مەدەنییدا‬ ‫فوئاد هەم لە کاتی وەڕێخستن و هەم لە‬ ‫بەڕێوەبردنی ئەو خەباتەدا لێوەشاوەیی‬ ‫خۆی بە تەواویی نیشان دا‪ .‬هەڵسوکەوتی‬ ‫چاالکانەی ئەو لە زیندان و لە شاری‬ ‫مەریوان و دواتریش لە ئاستی کوردستاندا‬ ‫بە باشی ئەم تایبەتمەندییەی لەو بۆارەدا‬ ‫نیشان دا‪.‬فوئاد تێکۆشەرێکی ئایندەبین‬ ‫بوو و بیری لە دواڕۆژ دەکردەوە‪ .‬عبدالرضا‬ ‫کریمی لە یادی سی سالەی گیانبەختکردنی‬ ‫کاک فوئاد لە شاری ستۆکهۆلم بە دروستی‬ ‫گوتی کە ئەو ‹چاوەڕوانی الفاو نەبوو›‬ ‫بەڵکوو پێش هاتنی الفاو خۆی بۆ ئامادە‬ ‫دەکرد‪.‬سەبارەت بە ئەگەری پێشهاتنی‬ ‫شەڕ لە کوردستان کاک فوئاد لە چەندین‬ ‫شوێندا باسی لەوە کردووە کە ئەم ڕیژیمە و‬ ‫ئەم دەسەاڵتدارانە شەڕمان پێ دەفرۆشن‪،‬‬ ‫وەلێ ئێمە هەر چەند پێمان دەکرێ دەبێ‬ ‫شەڕەکە بخەینە دواوە‪.‬کاک فوئاد لە‬ ‫یەکەمین کۆبوونەوەی نوێنەرانی خەڵکی‬ ‫کوردستان لەگەڵ نوێنەرانی دەوڵەتی‬ ‫تازە دامەزراوی ئێراندا لە مەهاباد‪،‬‬ ‫ژیرانە هەڵوێستی گرت و یارمەتیدەر‬ ‫بوو لە داڕشتنی داخوازییەکانی گەلی‬ ‫کورد لە چوارچێوەی «گەاڵڵەی هەشت‬ ‫خاڵی مەهاباد»دا‪ .‬بە پێی بۆچوونی‬

‫زیاتر لە چوارمانگ دواتر و هەر لە شاری‬ ‫مەهاباد و لە قسەوباسێکی گشتیی لە‬ ‫کۆبوونەوەیەیکی جمعیت‌دا – کە ئەمە‬ ‫تاقە کاسێتێکە بە دەنگی خۆی لە کاک‬ ‫فوئادە بەجێ ماوە و بۆ یەکەم جار‬ ‫بنەماڵەی مستەفا سوڵتانی بە دەنگ و‬ ‫بە نووسینەوە باڵویان کردەوە – ڕەخنە‬ ‫دەگرێت لە الیەنگرانی کۆمەڵە و بەرەی‬ ‫چەپ کە بۆچی نەچوون بۆ بەشاریی کردن‬ ‫لەو خۆپیشاندان و کۆبوونەوە چەند هەزار‬ ‫کەسییەی حیزبی دیموکرات و مامۆستا‪.‬‬ ‫دەڵێ ئەگەر چووبان‪ ،‬کاتێک کە نوێنەری‬ ‫حیزبی دیموکرات بانگی دەکردن بۆ‬ ‫خوێندنەوەی وتار‪ ،‬ئەوە هەم بە ڕەسمیی‬ ‫ناسینی ئێوە بوو‪ ،‬هەم دەرفەتێک بوو کە‬ ‫ئێوە ڕاستەوخۆ قسەی خۆتان بۆ ئەو هەموو‬ ‫خەڵکە بکەن‪ .‬ئێوە بۆچی ئەو دەرفەتەتان‬ ‫لە کیس خۆتان دا؟سەیر لەوەدایە کە سی‬ ‫ساڵ پاش ئەم قسەی کاک فوئاد‪ ،‬ساڵی‬ ‫‪ ٢٠٠٩‬کاتێک کە بنەماڵەی بەڕێزی کاک‬ ‫فوئاد لە شاری ستۆکهۆلم کۆمیتەیەکیان‬ ‫پێک هێنا بۆ بەڕێوەبردنی ڕێوڕەسمی یادی‬ ‫‪ ٣٠‬ساڵەی گیانبەختکردنی کاک فوئاد‪،‬‬ ‫چەند کەس و الیەنێک ئامادە نەبوون‬ ‫بەشداریی بکەن و بایکۆتیان کرد‪ .‬لەو‬ ‫کۆڕە پڕشکۆیەدا کە زیاتر لە حەوت سەد‬ ‫کەس تێیدا بەشدار بوو‪ ،‬ئەوان دەیانتوانی‬ ‫لە سەر ئەو الیەنانەی کەسایەتیی کاک‬ ‫فوئاد بدوێن کە خۆیان پێیان باش بوو‪.‬‬ ‫بیانووی ڕانەگەیەندراوی ئەوان ئەوەبوو‬ ‫کە گوایە لەو کۆڕەدا کومونیست بوون و‬ ‫سوسیالیست بوونی کاک فوئاد دادەپۆشرا‪.‬‬ ‫خۆ هیچ سنوورێک بۆ گوتاربێژان لەو‬ ‫ڕێوڕەسمەدا دانەنرابوو! میکڕۆفۆنەکەیش‬ ‫لەبەردەستتاندا دەبوو‪ ،‬دەتانتوانی بە‬ ‫ئارەزووی خۆتان قسە بکەن و بەرەوڕووی‬ ‫ئەو حەوت سەد کەسە و لەبەردەم کامێرای‬ ‫تەلەڤیزیۆندا گوتاری خۆتان پێشکەش‬ ‫بکەن‪ .‬لەو کۆڕەدا شێرکۆ بێکەسی مەزن‬ ‫لە شێعرە پڕناوەرۆک و بەرزەکەی خۆیدا‬ ‫بۆ کاک فوئاد‪ ،‬الیەنی ئەنترناسیۆنالیستی‬ ‫نەکرد!‬ ‫لەبیر‬ ‫فوئادی‬ ‫کاک‬ ‫کاک فوئاد هەم وتووێژکارێکی لێهاتوو‬ ‫بوو‪ ،‬هەم تێکۆشەرێکی گەڕۆک‪ .‬ئەو هەم‬ ‫لە هەموو وتووێژەکانی شۆرای شاری‬ ‫مەریوان و دواتریش لە ناو جمعیت‌ـەکان و‬ ‫هەروەها شوێنی تریشدا ئەم لێهاتووییەی‬ ‫بەباشی دەرخست‪ .‬گێرانەوەی ناوەرۆکی‬ ‫دانیشتنەکانی خۆیان و دەسەاڵتداران‬ ‫لە مەریوان بۆ خەڵک لە ئوردووگای‬ ‫کانی میران‪ ،‬نموونەیەکی بەرجەستەیە‪.‬‬ ‫هاوکات فوئاد کە سەیری دیاردەیەکی‬ ‫دەکرد هەموو وێنەکەی دەبینی بە تەواوی‬ ‫گۆشە و هێڵ و نەخش و الیەنەکانییەوە‪.‬‬ ‫ئەو هەموو مەریوان‪ ،‬هەموو کوردستان‬ ‫و هەموو خەڵک و هەموو واڵتەکەی‬ ‫دەبینی‪ .‬هەر بۆیەش ڕوانینیی ئەو بۆ‬ ‫ڕووداوەکان گشتگیر بوو‪ .‬لە مەریوانەوە‬ ‫بەرەو پاوە دەچوو‪ ،‬لەوێوە بۆ دیواندەرە‬ ‫و دواتر بۆ سەقز و بۆکان و مەهاباد و‬ ‫هاوکات سەفەری الی یەکێتی نیشتمانی‬ ‫کوردستان و دیدار لەگەڵ کۆمەڵەی‬ ‫ڕەنجدەران و هەرەوەها بەدواداچوونی‬ ‫دەکرد بۆ لێکدانەوەکانی بەرەی چەپی‬ ‫ئێران و ڕێکخراوە سیاسییەکان‪.‬شۆرای‬ ‫شاری مەریوان و کارەکانی ئەو شۆرایە‬ ‫الی کاک فوئاد وەکوو پڕۆژەیەک وا‬ ‫بوو کە بەوردی گەاڵڵەکەی داڕێژرابوو‬ ‫و پلە بە پلە بەدواداچوونی بۆ دەکرا‬ ‫و بە هاوکاریی هاوڕێکانی لە شۆرادا‬ ‫بەڕێوەی دەبرد‪.‬لە هەموو ئەمانەدا کە‬ ‫لە هەڵوێست و قسەوباس و بڕیارەکانی‬

‫کتێبەکەدا لە ژێر سەردێڕی ‹سەفسەتەی‬ ‫پێداچوونەوە› باس لە چەند ساتێکی مێژووی‬ ‫مرۆڤایەتیی دەکات کە لەم باسەی ئێمەدا‬ ‫جێگای سەرنجی تایبەتییە‪ .‬دەنووسێت‪:‬‬

‫کاک فوئاد وردە دەبیتەوە‪ ،‬لەم کەسەدا‬ ‫متمانە بەخۆیەکی سەیر بەدی دەکرێت‪.‬‬ ‫فوئاد ڕێبەر بوو‪ ،‬سەرۆک نەبوو! ڕێبەر‬ ‫هەر لە یەکەم هەنگاوەکانی لێکدانەوە و‬ ‫قسەوباس سەبارەت بە کار و هەڵسووڕان‬ ‫و چاالکبوون لە گەیشتن بە بڕیار لە ‹کونستانتین ئیمپراتووڕی ڕووم لە ساڵی‬ ‫ڕێکخراوەکەوە بەشدارە هەتا بردنی ئەم ‪٣٠٦‬ی زایینیدا مەسیحییەتی وەکوو‬ ‫تێگەیشتن و بڕیار و بۆچوونانە بۆ ناو ئایینی فەرمیی هەڵبژارد بۆ هەموو‬ ‫ڕیزەکانی خوارەوە‪ ،‬هەتا بەدواداچوون و ئیمپڕاتوورییەکەی‪ .‬لەو ساڵە و لەو‬ ‫بە دەربەست بوون لەوەی کە کارەکان سەردەمەدا ئەگەر بگوترایە کە مەسیحییەت‬ ‫و بڕیارەکان کەی و چۆن بەڕێوە دەچن‪ .‬لە سااڵنی داهاتوودا دەبێت بە ئایینی‬ ‫کاک فوئاد بەسەر ڕۆڵی ڕیبەران و هەموو ئیمپڕاتوورییەکە وەکوو شتێکی زۆر‬ ‫ڕێکخراوەکە و هەلومەرجی دیاریکراوی سەیر چاوی لێ دەکرا! ‪ . . .‬ساڵی ‪١٩١٣‬‬ ‫واڵت لە کاتی ئەو بڕیاردانەدا زاڵ بوو‪ .‬هەر کەس لە ڕووسیا باسی ئەوەی کردبایە‬ ‫هەوڵیشی دەدا هەڵسەنگاندنی دروستی کە چوار ساڵی تر حیزبی بولشەڤیک لە‬ ‫هەبێت سەبارەت بە ڕیزەکانی خوارەوە‪ .‬هەموو ڕووسیا دەسەاڵت بەدەستەوە‬ ‫هەموو ئەمانە لە شێوەی ڕێبەرایەتی دەگرن‪ ،‬هیچکەس باوەڕی نەدەکرد! ‪.‬‬ ‫کاک فوئاددا دەردەکەوێت‪ .‬ئەو سەرۆک ‪ . .‬ئەگەر لە سەدەی حەوتەمدا سوپای‬ ‫نەبوو کە لە ژوورەکەی خۆی و لەگەڵ ئیمپڕاتووری بیزانس لە و شوێنەی ئێستا‬ ‫سەرۆکەکانی تر دابنیشن و بڕیار دەربکەن تورکیایە توانیبایان پێش بە شااڵویی‬ ‫و چاوەڕوانی جێبەجێکردنی بێت! مامۆستا لەشکری ئیسالم بگرن و شکستیان بدەن‪،‬‬ ‫شێخ عێزەدین لە یادی سی ساڵەی کاک لەوانە بوو ئێستا ئیسالم فیرقەیەکی گومناو‬ ‫فوئاددا گوتی‪ « :‬ئەو مەردی عەمەل بوو‪ ،‬بوایە ‪ ‹ . .‬ئەمە قسەی یووڤال هەراری‌یە‪.‬‬ ‫بیرکردنەوەی باش‪ ،‬ئەنجامدانی باش‪.‬‬ ‫یەکەم جار لە هشت مادەیی مهاباددا بینیم پێشبینی مێژوو‪ ،‬وەکوو پێشبینی هەوا و‬ ‫و زۆر جار دەهات سەردانی دەکردم و تۆفان نییە‪ .‬زانست و زانایان و تەکنۆلۆژی‬ ‫تەگبیری پێ دەکردم‪ ».‬بیرۆکەی دەفتەری نوێ دەتوانن پێشبینی هەوا و تۆفان‬ ‫مامۆستا هی کاک فوئاد بوو‪ .‬هەر زوو لە بکەن‪ .‬بۆ وێنە کەشناسان دەیانتوانی‬ ‫کۆبوونەوەی ناوەندیی کۆمەڵەدا گوتوویەتی پێشبینی تۆفانی ‹دۆریان› بکەن کە‬ ‫مامۆستا دەبێ بپارێزرێت و ئەگەر شتێک سەرەتای ئەم مانگە بەشێک لە دوورگەی‬ ‫بقەومێت‪ ،‬ڕژیم هەوڵی خراپەکردن لەگەڵ باهاماسی تەفرووتونا کرد و دواتر بەرەو‬ ‫مامۆستا شێخ عێزەدین دەدات‪ .‬لە دوایین فلۆریدای ئەمریکا کەوتە ڕێ‪ .‬وەکوو لە‬ ‫سەفەریدا بۆ مەریوان کە بەداخەوە لە سەر تەلەڤیزیۆنەکان دەمانبینی‪ ،‬کاتی‬ ‫گەڕانەوەیدا گیانی بەخت کرد‪ ،‬لەگەڵ گەیشتن و ڕێژەی بەهێزبوونەکەی کە‬ ‫کاک فاتێح شێخولیسالمی قسە دەکات چۆن لە پێنجەوە بەرە و چوار و سێ و‬ ‫و لە الیەن کۆمەڵەوە داوای لێ دەکات هەتا دوایی دەچێت‪ ،‬هەمووی دیاربوو‪.‬‬ ‫هاوکاریی مامۆستا بکات بۆ دامەزراندنی وەلێ ئەمە بۆ ڕووداوە مێژوویەکان‬ ‫دەفتەر‪ .‬لە کاتێکدا دوو برا وهاوڕێی خۆی ناڕوات‪ .‬بەهاری عەرەبی کە لە توونسەوە‬ ‫لەگەڵ حەوت تێکۆشەری تر لە مەریوان دەستی پێکرد و دواتر گەیشتە میسر و‬ ‫ئێعدام کرابوون و ئەو بۆ دیداری دۆستان لیبی و شوێنی تر‪ ،‬بە چەشنی تۆفانی‬ ‫و ڕێکخستنەوەی تێکۆشەرانی مەریوان لەو ‹دوریان› قابیلی پێشبینی نەبوون و‬ ‫دۆخە زۆر هەستیار و دژوارەدا بۆ ناوچەی دەرکەوت هێندێک کەس بەپەلە بوون لە‬ ‫مەریوان چبوو‪ ،‬لە وەها کاتێکدا و لە ناو لێکدانەوەی ڕەوتی مێژوویی ڕووداوەکاندا!‬ ‫ئەو هەموو بیرۆکە و کێشە جۆراوجۆرەدا‪ ،‬من لەبیرمە سەرەتای پاییزی ‪ ٢٠١١‬لە‬ ‫مامۆستا و دروستکردنی دەفتەرێک بۆ ئاسۆسات باسی سووریام دەکرد و لە‬ ‫ئەوی لەبیر بوو‪ .‬دواتر دەرکەوت چەندە شوێنێکدا گوتم باوەڕ ناکەم ڕژیمی بەشار‬ ‫ئەو بڕیارەی کاک فوئاد لەو کاتەدا ژیرانە ئەسەد هەتا کۆتایی ساڵ بڕووخێت! کە‬ ‫بوو‪ .‬ئێستا پرسیارەکە ئەوەیە ئایا دەکرێ لە ستودیۆی تەلەڤیزیۆن هاتمەوە دەروە‬ ‫بەپێی بۆچوونی ئەمڕۆمان لێکدانەوەی چەندین پەیامم بۆ هات کە چۆن قسەی‬ ‫ڕووداوەکانی چل ساڵ لەمەوبەر بکەین؟ وا دەکەیت؟ ئەو حکوومەتە خەریکە‬ ‫ئایا نابێ ڕەوتی مێژوومان لەبەر چاو دەڕووخێت! دیارە من نەمدەزانی ئەو‬ ‫بێت و بەو پێیە ڕەوتی ڕووداوەکان حکوومەتە هەتا چەند مانگی تر دەتوانێ‬ ‫هەڵسەنگێنین؟ جاری وایە تێکۆشەرانی دەوام بێنێت و ئەو هەڵسەنگاندنەم بە پێی‬ ‫گیانبەختکردووی پێشووی کۆمەڵە لە ڕووداوەکان و هەلومەرجی ئەو ڕۆژانە بوو‪.‬‬ ‫ڕوانگەی ئێستامانەوە هەڵدەسەنگێنین‪[ .‬بەداخەوە هەشت ساڵ پاش ئەو قسانەی‬ ‫وا بووە ئەوە دەشاردرێتەوە کە کەسێک من حکوومەتی بەشار ئەسەد هێشتا هەر‬ ‫چەپ و کومونیست بووە؛ نموونە دوکتور ماوە]‪ .‬بەاڵم زۆرکەس وایان دانابوو کە ڕێک‬ ‫جەعفەری شەفیعی‪ .‬جاری وایش هەیە وەکوو تۆفانی ‹دۆریان› بەهاری عەرەبییش‬ ‫کەسانێک کە بەبۆچوونی ئەوان ڕاستڕەو لە توونسەوە بەرە و لیبی دەچێت و دوای‬ ‫بووە‪ ،‬ئێستا و لەبەر قازانجی کاتیی و چەند مانگ سووریەیش دەگرێتەوە و‬ ‫ڕێکخراوەیی ئەوە لەبیر دەکرێت! نموونە دەڕووخێت!ڕەنگە زۆرێک لە ئێوە نەزانن کە‬ ‫کاک سدیق کەمانگەر‪ .‬جاری وایشە حیزبی سوسیال دیموکراتی ئەڵمان کاتی‬ ‫کەسانێک وێنەی ئەو کاتی کۆمەڵە بە شەڕێ ناوخۆی نێوان کۆمەڵە و حیزبی‬ ‫شێوەیەک دەنەخشێنن کە ئێستا و بە دیموکرات چاالک بوون و ناوبژیوانییان‬ ‫بۆچوونی ئەمڕۆیانەوە حەز دەکەن وا دەکرد‪ .‬جارێکیان لێرە کۆبوونەوەیەک‬ ‫بووبێت‪ .‬وەکوو نموونەیەک من بە ڕێکەوت بوو لە نێوان کاک سەیدبرایم عەلیزادە و‬ ‫چەند ژمارە خەبەرنامەی کۆمەڵە لە بەرپرسێکی حیزبی سوسیال دیموکرات‪ .‬لە‬ ‫هاوین و بەهاری ‪]١٩٨١[ ١٣٦٠‬م بینی ناو قسەدا ئەو سیاسەتمەدارە ئەڵمانییە‬ ‫کە سەبارەت بە «نۆجەژنی شەهیدان»ی لە سەید برایمی پرسی پێتوایە هەر چوار‬ ‫کۆمەڵە بەبۆنەی جەژنی ڕەمەزان و پارچەی کوردستان ڕۆژێک یەکبگرنەوە؟‬ ‫قوربانەوە شتیان باڵوکردووەتەوە‪.‬‬ ‫زۆر کەس هەن ئەگەر ئەو بەڵگەنامانە‬ ‫ئینکاریان ئەوش گوتیوانیە ڕۆژێک ئەوە ڕووبدات و‬ ‫بەتەواویی‬ ‫نەبوونایە‪،‬‬ ‫دەکرد لە کۆمەڵەدا شتی وا بووبێت!‬ ‫ئەو بەینانە کتێبی ‹انسان خردمند›‬ ‫واتە «مرۆڤی ژیر» [‪ ]Sapiens‬ی‬ ‫یووڤال نووح هەراری‌م خوێندەوە کە بە‬ ‫زیاتر لە سی زمان وەرگێردراوە‪ .‬نووسەر‬ ‫لە شوێنێکدا دەڵێ‪“ :‬جاری وایە مێژوو‪،‬‬ ‫یان ئەوانەی مێژوو دەخولقێنن‪ ،‬ڕەوتێکی‬ ‫چاوەڕواننەکراویان هەیە ‪ “ . .‬لە بەشێکی‬

‫هەرچەند خەڵکی کوردستان ئارەزوویەکی‬ ‫وایان هەیە‪ ،‬وەلێ لە هەلومەرجی سیاسیی‬ ‫ئێستای دونیا و ناوچەکەدا زۆر نەگونجاوە‪.‬‬ ‫پاشان گوتی ئەی با من پرسیار لە جەنابت‬ ‫بکەم‪ :‬پێت وایە ڕۆژێک ئەڵمانی ڕوژهەاڵت‬ ‫و ڕۆژئاوا یەک بگرنەوە و دیواری بەرلین‬ ‫بڕووخێت؟ کابرای سوسیال دیموکرات‬

‫وەکوو شتێکی زۆر سەیری بیستبێت گوتی‬ ‫نا‪ ،‬نا شتی وا زۆر دوورە! ‪ . .‬کەمتر‬ ‫لە دوو ساڵ پاش ئەم دیدارە دیواری‬ ‫بەرلین ڕووخا و هەموو ئەڵمان بوو بە‬ ‫یەک واڵت! بۆیە لە هەڵسەنگاندی ڕەوتی‬ ‫داهاتووی مێژوودا دەبێ زۆر وشیار بین‪.‬‬ ‫باسی مێژووی کۆمەڵە و ڕەوتی‬ ‫ڕووداوەکانی ناو ئەم ڕیکخراوەیە بووەتە‬ ‫بابەتی مشتومڕی زۆر‪ .‬کەسانێک دەڵێن‬ ‫نەبوونی کاک فوئاد هۆی ئەم بارودۆخە‬ ‫و سەرنەکەوتنی کۆمەڵەیە! کەسانێکی تر‬ ‫بەتوندیی ڕەخنە لە ڕێبەرانی ئێستا دەگرن‬ ‫کە بۆچی وەکوو ئەو نین؟ دیارە ڕۆڵی‬ ‫کەسایەتی لە مێژوودا بابەتێکی زۆر گرینگە‬ ‫و نموونە زۆرە کە چۆن کەسایەتییەک لە‬ ‫سەرکەوتنی شۆڕشێکدا یان لە دەست‬ ‫پێکردنی شەڕێکدا و یان لە سەرنەکەوتن‬ ‫و ڕوونەدانیدا ڕۆڵیان هەبووە‪ .‬بەاڵم‬ ‫ئاشکرایە ناتوانین بگەڕێینەوە بۆ دواوە و‬ ‫ئەو کەسایەتییە مێژووییانە لەو ڕووداوانە‬ ‫دوور بخەینەوە و بزانین بەبێ ئەوان چۆن‬ ‫دەبوو! لەالیەکی ترەوە زانست و ڕەوتی‬ ‫مێژوویش ڕێگامان پێ نادات بیر لەوە‬ ‫بکەینەوە‪ .‬ڕاستییەکی تریش ئەوەیە کە‬ ‫هیچ حیزب و ڕێکخراوەیەک نابێ گرێدراوی‬ ‫تاکەکەس بێت و هەمیشە لە داڕشتنی‬ ‫پالن و بەرنامەدا دەبێ شوێنێک بۆ نەمانی‬ ‫لە ناکاویی ڕێبەران و بەرپرسان دابندرێت‪.‬‬ ‫لە ناو ئەم قسەوباس و مشتومڕانەدا‬ ‫جاروبار ڕەخنەی توند دەگیرێت و‬ ‫بەداخەوە زۆر جاریش هەستی هەڵگری‬ ‫بۆچوونێک یان سیاسەتێک بریندار‬ ‫دەکرێت‪ .‬گرینگە کارێکی وەها بکەین کە‬ ‫هەرچەند ڕەخنەی توند لە دید و ڕوانگەکان‬ ‫دەگرین‪ ،‬کەرامەت و حورمەتی کەسەکان‬ ‫بپارێزین‪ .‬دیارە لە ناو بزووتنەوەیەکدا کە‬ ‫بە سەدان و هەزاران کەس گیانی خۆیان‬ ‫بەخت کردووە‪ ،‬یان بەشێکی گرینگی ژیانی‬ ‫خۆیان بۆ بەرەوپێش بردنی سیاسەتێک‬ ‫و گەیشتن بە ئامانجێک تەرخان کردووە‪،‬‬ ‫هەڵچوون و گەرم بوون لە کاتی ڕەخنە‬ ‫گرتن و مشتومڕەکاندا دێت پێش‪ .‬گرینگ‬ ‫ڕێز گرتنە لە خەبات و ماندوو بوون و‬ ‫فیداکاری ئەوانی تریش‪ .‬ئەو ڕێکخراوی‬ ‫کۆمەڵەیە کە ئەوەندە باسی لێوە دەکرێت‪،‬‬ ‫بەرهەمی گیانبازیی‪ ،‬خۆبەختکردن و ڕەنج‬ ‫و زەحمەتی هەمووانە و کەس بۆی نییە‬ ‫بەم یان بەو کەس و الیەن بڵێ تەنها‬ ‫من و ئێمە کۆمەڵەین و ئێوە فاڵن و‬ ‫فیسارن! النی کەم لە بەشە مێژووییەکەیدا‬ ‫ئەو میراتە هی هەمووانە‪.‬هیوادارم‬ ‫ڕەوتی چوونە ناو قوواڵیی باسەکان و‬ ‫خوێندنەوەی ورد و لێکدانەوە و توێژینەوە‬ ‫پەرەبستێنێت و ژێرپێی ئەو بۆچوونە‬ ‫بەرتەسکانە خاڵی بکرێنەوە کە خۆیان‬ ‫قەتیس دەکەن لە خوێندنەوەی شتی کورت‬ ‫و بەپەلەی سەر تۆڕە کۆمەاڵیەتییەکان‪..‬‬ ‫لە کۆتاییدا دەمەوێ قسەوباسەکەم‬ ‫بە نیشاندانی سێ وێنە تەواو بکەم‪.‬‬ ‫یەکەم ڕێپێوانی خەڵکی سەقز و بانە بەرەو‬ ‫مەریوان لە ساڵی ‪١٩٧٩‬دا – کە خۆیشم‬ ‫بەشدار بووم – بۆ پشتیوانی کردن لە‬ ‫کۆچی مێژوویی و خەباتی مەدەنیی‬ ‫خەڵکی مەریوان بە ڕێبەرایەتیی کاک فوئاد‬

‫دووهەم وێنەی خەباتکاریژینگەپارێز‬ ‫شەریف باجوور و هاوڕێکانی کە گیانیان لە‬ ‫ڕێگای پارێزگاریی کردن لە ژینگەدا بەختکرد‪.‬‬ ‫سێهەم خەباتی مەدەنی پاش ئەوان‬ ‫کە خۆی لە ڕێپێوانێکی گەورە‬ ‫لە مەراسمی ناشتنی تەرمی ئەو‬ ‫تێکۆشەرانەدا نیشان دەدا ئەویش لە‬ ‫هەمان جادەی سەقز بەروە مەریوان‬

‫‪4‬‬

‫ژمار‌ه (‪ )٨٢‬ساڵی هەشتەم‪2019/١٠/١٣ ،‬‬ ‫‪Dwaroj@komala.com‬‬

‫سیاسی‬

‫خوێندنەوەیەکی خێرای ڕێژەیی‪ ،‬لەمەڕ کۆمەڵکوژی‬ ‫کورد لە ئێران‬ ‫«چەمران»ئەرکداریان دەکات «تا‬ ‫خاموش کردن غائلە کردستان پوتین‬ ‫هایشان را درنیاورند»‪ .‬هاوکات لە گەڵ‬ ‫دەستپێکی کۆمەڵکوژی و هێرشی نزامی بۆ‬ ‫سەر کوردستان‪ ،‬کەسێک بە نێوی سادق‬ ‫خەڵخاڵی وەک قازی و حاکمی شەرعی‬ ‫دادگای ئینقالب ئەرکی بڕیار دەرکردنی‬ ‫تیرباران‪ ،‬لەسێدارەدان و قەتڵی دەوڵەتی‬ ‫لە زیندانەکانی کوردستان بەڕێوە دەبا‪.‬‬ ‫جێی ئاماژەیە خەڵخاڵی لە یەکەم ڕۆژ و‬ ‫یەکەم ساتەکانی هاتنی بۆ پاوە‪ ٩ ،‬اڵوی‬ ‫کوردی لە حەساری نەخۆشخانە تیرباران‬ ‫کرد و هەمان ڕۆژ بەرەو کرماشان وەڕێ‬ ‫دەکەوێت و ‪ ٧‬الوی تری کورد لە هەمان‬ ‫رۆژدا لە کرماشان تیرباران دەکات‪.‬‬

‫دیاکۆ مورادی‬ ‫پێشکی‬ ‫کورد بە درێژایی مێژوو تا ئێستا لە پێناو‬ ‫وەدەست هێنانی شوناسی نەتەوەیی و‬ ‫دیاری کردنی مافی چارەی خۆنووسین‬ ‫وەک چارەسەرێک بۆ کێشەی «کورد» لە‬ ‫جوگرافیای سیاسی ئێران بە تێپەڕاندنی‬ ‫قۆناغە جۆراوجۆرەکان و بێ ووچان‬ ‫تێکۆشاوە‪ .‬بە نەختێک وردبوونەوە‬ ‫لە ڕووداوەکانی دوای شۆڕشی گەالنی‬ ‫ئێران لە ساڵی ‪١٣٥٧‬ی هەتاوی بە سەر‬ ‫«کورد»دا‪ ،‬حاشاهەڵنەگرە کە حکومەتی‬ ‫ناوەندی تازە پێکهاتوو واتا «کۆماری‬ ‫ئیسالمی ئێران» هەر وەک دەوڵەتانی‬ ‫ناوەندی پێش خۆی‪ ،‬دەبێتە درێژەدەری‬ ‫سیاسەت و ستراتێژی سەرکووت‪ ،‬کوشتن و‬ ‫ژینۆساید کردنی گەلی کورد لە کوردستان‪.‬‬ ‫فتوای جیهادی خۆمەینی لە ‪٢٨‬‬ ‫گەالوێژی ‪١٣٥٨‬ی هەتاوی دژی‬ ‫گەلی کورد بوو بە هۆی خووڵقانی‬ ‫کارەساتی مرۆڤی لە کوردستاندا‪.‬‬ ‫دووابەدوای فتوای جیهادی خومەینی‪،‬‬ ‫حاکمی شەرعی حکومەتی تازە‬ ‫پێکهاتووی «کۆماری ئیسالمی ئێران»‬ ‫واتا‪ ،‬خەڵخالی لە جەولەیەکدا بۆ‬ ‫کوردستان بەمەبەستی چاترسێن کردنی‬ ‫کورد و هێنانی دەنگی کوردستان بۆ ژێر‬ ‫ڕکێفی دەسەاڵتی ناوەندی ئێران‪ ،‬بوو‬ ‫بە هۆی دەرکردنی بڕیاری تیرباران‪،‬‬ ‫لەسێدارەدان و کۆمەڵکوژ کردنی‬ ‫مناڵ‪ ،‬ژن‪ ،‬پیاو لە کوردستان دا‪.‬‬ ‫تیرباران‪ ،‬لەسێدارەدان و تیرۆرکردنی‬ ‫‪ ٢٢٨٧‬کەسایەتی کورد‪ ،‬بەرهەمی چلساڵ‬ ‫داگیرکاری و سیستمی سەرکووت و‬ ‫کوشتاری «کۆماری ئیسالمی ئێران»‬ ‫بسەر کوردستان تا وەکوو ئێستایە‪.‬‬ ‫جێگای ئاماژەیە کە ڕێژەی ڕەشە‬ ‫کوژی و تیرۆری کەسایەتیە سیاسی و‬ ‫ئازادیخوازانی کوردستان بە دەستی‬ ‫ڕژیمی «کۆماری ئیسالمی ئێران»‬ ‫زیاتر لە ‪ ٤١٦‬کەسە لەم ئامارەدا‪.‬‬ ‫زیاتر لە ‪ ١٣٤‬ژنی کورد کە چاالکی‬ ‫سیاسی و کۆمەاڵیەتی و کلتوری‬ ‫بوونە‪ ،‬تیرباران یان لەسێدارە دراون‪،‬‬ ‫هاوکات کۆی چاالکانی سیاسی‬ ‫لەسێدارەدراوی ژێر تەمەنی هەژدە ساڵ‬ ‫‪ ١٨‬ساڵ‪ -‬دەگاتە ‪ ٥٩‬مێرمناڵی کورد‪.‬‬‫هاوکات لە کاتی خاپوورکردنی زیاتر لە‬ ‫‪ ٣٨‬ئاوایی ‪-‬دێهات‪ -‬لە کوردستان‪ ،‬زیاتر‬ ‫لە ‪ ٣٨٠‬کەس وێڕای ‪ ٦‬مناڵی ژێر ‪١٢‬‬ ‫ساڵ بوونەتە قوربانی لەم کارەساتانەدا‪.‬‬ ‫ێژووی سانسۆری شووناسی نەتەوەیی‬ ‫و قوربانیانی ئەو جۆرە سانسۆرە‬ ‫حکوومەتییە لە جوگرافیای سیاسی‬ ‫ئێران الپەڕەگەلێکی خوێناوی و‬ ‫تاڵی لە زەینی مێژووی سیاسی تاک‬ ‫و کۆمەڵی کوردستان جێهێشتووە‪.‬‬ ‫دەوڵەتی ناوند هەمووکات پێویستی بە‬

‫«دوژمنی زەینی» و «تئوری توطئە»‬ ‫هەبووە تا بەم جۆرە کەلکی پێویست‬ ‫وەرگرێ لە گەمژەیی کەسانی پارێزەری‬ ‫دەسەاڵت لە پێناو پاراستنی بەرژەوەندی‬ ‫و درێژەدان بە «دەسەاڵت»ی ناوەند‪.‬‬ ‫دەرکەوتەی ئەم شێوازە لە پاراستنی‬ ‫دەسەاڵتی ناوەند بە بیانووی «تمامیت‬ ‫ارضی» بووەتە هۆی خووڵقان و سەپاندنی‬ ‫ژینۆسایدگەلێکی جەستەیی‪ ،‬بیۆلۆژیکی‬ ‫یان ڕەگەزی‪ ،‬کلتوری و نەتەوەیی‪ ،‬ئابوری‪،‬‬ ‫ئێکۆساید و بیۆساید‪ ،‬بۆ»کورد»‪.‬‬ ‫کورتەیەک لە مێژووی ژینۆساید‬ ‫کورد لە جوگرافیای سیاسی ئێران‬ ‫سەرکووت کردن و لە ناوبردنی بزووتنەوە‬ ‫مافخوازانەی گەلی کورد بە ئاکامی‬ ‫سڕینەوەی شوناسی نەتەوەیی «کورد»بە‬ ‫درێژایی مێژوو تا ئێستا بووەتە تاکتیک‬ ‫و ستراتێژی حکوومەتەکانی ناوەندی‬ ‫ئێران بە دژی نەتەوەی کورد‪ .‬بەاڵم‬ ‫کورد بە تێپەڕاندنی ئەو قۆناغگەلەی‬ ‫بەسەر هاتووە و سەپاوە شێڵگێرانە و‬ ‫بە ئەمانەتەوە سروودی «نەسرەوتن‬ ‫تا سەرکەوتن»ی کردووەتە ئاڵەکۆکی‬ ‫مێژووی ڕابردوو بۆ خووڵقێنەرانی‬ ‫مێژووی سەردەم و جیلی داهاتوو‪.‬‬ ‫لەم کورتەیەدا تەنیا ئاماژە بە هەندێک‬ ‫لە ڕووداوە گرینگە مێژووییەکان دەکەم‪،‬‬ ‫کە بووەتە هۆی ژینۆساید کردنی گەلی‬ ‫کورد لە جوگرافیای سیاسی ئێران دا‪:‬‬ ‫شەڕی چاڵدران(‪ ١٥١٤‬زائینی)‪ :‬لەم‬‫شەڕە دا کە لە نێوان دوو ئیمپراتووریەتی‬ ‫سەردەم‪ ،‬واتا ئیمپراتووری سەفەوی‬ ‫و ئیمپراتووری عوسمانی ڕوویدا‪ ،‬بوو‬ ‫بە هۆی دابەش کردنی کوردستان لە‬ ‫نێوان ئەو دوو زلهێزەی ناوچەییەدا‪.‬‬ ‫لێکەوتەی ئەو دابەشکاریە بۆ کورد ‪٢٢٠‬‬ ‫ساڵ داسەپاندنی شەڕ‪ ،‬ناسەقامگیری‪،‬‬ ‫کوشتن و ماڵوێرانی بوو‪ .‬شەڕی چاڵدران‬ ‫دەستی لە بەرۆکی نەهامەتیەکانی گەلی‬ ‫کورد هەڵنەگرت و بوو بە هۆی بەرهەم‬ ‫هێنانی کۆچ و بەزۆر گوێزتنەوەی زیاتر‬ ‫لە دوو ملیۆن و سێسەد هەزار کورد‬ ‫بۆ ڕۆژهەاڵتی ئێران واتا خوراسان و‬ ‫نیشتەجێکردنی نەتەوەی «آذری»‬ ‫لە کوردستاندا بە مەبەستی تێکدانی‬ ‫جوگرافیای ژیۆپۆلێتیکی کوردستان لە‬ ‫قۆناغی سەردەم و داهاتوودا‪[.‬مصطفی‬ ‫امین‪ ،‬نوشیروان؛ کرد و عجم‪ ،‬ترجمە‬ ‫عبداللە ابراهیمی] ‪-‬لە ساڵی ‪١٦٠٩‬‬ ‫زائینی قزڵباشەکانی شا عەباسی‬ ‫سەفەوی خەڵکی قەاڵی دمدم ‪ -‬لە ورمێ‬ ‫هەڵکوتووە ‪ -‬کۆمەڵ کوژدەکەن‪ ،‬ئاستی‬ ‫ئەم جنایەتە و کۆمەڵکوژیە ئەوەندە‬ ‫بەرز بوو کە ئیسکەندەر بەیگ تورکمان‪-‬‬ ‫مێژوو نووسی کۆشکی شا عەباسی‬ ‫سەفەوی‪ -‬لە کتێبی «تاریخ عالم آرای‬ ‫عباسی»دا‪ ،‬شا عەباس وەک پاشایەکی‬ ‫زاڵم‪ ،‬چەوسێنەر و دوژمنی کورد پێناسە‬ ‫دەکات‪[ .‬مصطفی امین‪ ،‬نوشیروان؛‬ ‫کرد و عجم‪ ،‬ترجمە عبداللە ابراهیمی]‬ ‫‪ -‬دەولەتی ناوەندی ئێران لە سەردەمی‬

‫فەتحعەلی شای قاجار بە هێرش کردن‬ ‫بۆ سەر کوردستان و کوشتنی خەڵکی‬ ‫عەشیرەتەکانی «هەرکی» و «بڵباس»‬ ‫وەک حکومەتەکانی ناوەندی پێشوو‬ ‫درێژە بە سیاسەتی لە ناوبردنی کورد و‬ ‫خاپوور کردنی کوردستان دەدات‪ .‬قین و‬ ‫بێزاری دەوڵەتی ناەندی قاجار لە کورد و‬ ‫کوردستان تا ئەو ئاستەیە کە «عەباس‬ ‫میرزا»‪-‬کوڕ و جێگری پاشایەتی‬ ‫فەتحعەلی شا‪ -‬بە مەبەستی کوشتن و‬ ‫سەرکووت کردنی کوردەکانی دەشتی‬ ‫سندوس‪ ،‬شاری نەغەدە وەک دیاری‬ ‫ئەسپاردەی عەشیرەتی «قەرەپەپاغ»‬ ‫دەکات‪[ .‬مصطفی امین‪ ،‬نوشیروان؛‬ ‫کرد و عجم‪ ،‬ترجمە عبداللە ابراهیمی]‬ ‫ئەم شێوازە لە هەڵسوکەوتی‬‫حکومەتی ناوەند لە هەمبەر کورد سادق خەڵخاڵی حاکمی شەرعی‬ ‫وەک سیاسەتی پاکتاوکردنی گەلی دادگای ئینقالب لە ماوەی ‪ ٧‬ڕۆژ‬ ‫کورد لە الیەن ڕەزا پەهلەوی کە بە لە کوردستان زیاتر لە ‪ ٥٦‬الوی‬ ‫باوکی مۆدێرنیزە کردنی ئێران ناسراواە کوردی تیرباران یان لەسێدارەدا‪:‬‬ ‫درێژەی پێدەدرێت بەم جۆرە کە زیاتر ‪٣٠‬گەالوێژ ‪١٣٥٨‬ی هەتاوی ‪ ٩‬کەس لە پاوە‬ ‫هەتاوی‬ ‫‪١٣٥٨‬ی‬ ‫لە ‪ ٤٠٠٠‬کوردی جەاللی لە ناوچەی ماکۆ ‪٣٠‬گەالوێژ‬ ‫کرماشان‬ ‫لە‬ ‫کەس‬ ‫تەبعید دەکات بۆ باکوری خوراسان‪٧ .‬‬ ‫هەتاوی‬ ‫‪١٣٥٨‬ی‬ ‫موحەمەد رەزا شای پەهلەوی الو و ‪٤‬خەرمانان‬ ‫مەریوان‬ ‫لە‬ ‫کەس‬ ‫تازەپێگەیشتوو‪ ،‬دووای وەدەست گرتنی ‪٩‬‬ ‫دەسەاڵتی ناوەندی لە پەهلەوی باوک‪٥ ،‬خەرمانان ‪١٣٥٨‬ی هەتاوی ‪ ١١‬کەس لە سنە‬ ‫هەمان سیاسەتی سەرکووت لەهەمبەر ‪٦‬خەرمانان ‪١٣٥٨‬ی هەتاوی ‪ ٩‬کەس لە سەقز‬ ‫هەتاوی‬ ‫‪١٣٥٨‬ی‬ ‫کورد دەگرێتە بەر‪ ،‬کە بەداخەوە دەبیتە ‪٦‬خەرمانان‬ ‫سەقز‬ ‫لە‬ ‫تر‬ ‫کەسی‬ ‫هۆی جوانەمەرگ کردنی کۆماری ‪١١ ٣٣٣‬‬ ‫ڕۆژەی کوردستان و لەسێدارەدان و قەتڵ هۆلۆکاستی کوردستان و کۆمەڵکوژی کورد‬ ‫و کوشتاری زیاتر لە ‪- ٢٥٠٠٠‬بیست و کورد بەگشتی و لە درێژایی مێژووی‬ ‫پێنج هەزار‪ -‬کەس‪ .‬جێگای ئاماژەیە ئەم سیاسی و کۆمەاڵیەتی خۆیدا‪ ،‬هیچ‬ ‫ئامارە لە کتێبی «کاروانێک لە شەهیدانی کات بێ بەش نەبووە لە جنایەت و‬ ‫کوردستانی ئێران» نووسراوەی کەریم کوشتار بە دەستی دەسەاڵتی ناوەند‬ ‫حیسامی‪ ،١٩٧١ ،‬الپەڕەی ‪ ١٩‬وەرگیراوە‪ .‬لە جوگرافیای سیاسی ئێراندا‪ ،‬واتا لە‬ ‫ئێران پرۆسەی داسەپاندنی هێژمۆنی و هیزی‬ ‫گەاڵنی‬ ‫شۆڕشی‬ ‫شۆڕشی گەالنی ئێران لە ‪ ٢٢‬ڕێبەندانی دەوڵەتانی ناوەندی ئێران بە سەر‬ ‫‪١٣٥٧‬ی هەتاو کۆتایی بە دەسەاڵتی کوردستان‪ ،‬بەداخەوە کورد بەشێوەی‬ ‫دەهێنێ‪ .‬سیستماتیک لەم پرۆسەیەدا بەشێک بووە‬ ‫پاشایەتی‬ ‫چەوسێنەری‬ ‫هەر لە یەکەم ڕۆژەکان و لە سەرەتاکانی بۆ چەوسانەوە و ژینۆساید کراوە و زێد و‬ ‫سەرکەوتنی شۆڕشی گەالن لە جوگرافیای واڵتی خاپوور کراوە یا بەزۆر لەسەر خاک‬ ‫سیاسی ئێران‪ ،‬بە داخەوە دیسان کورد و نیشتمانی باوک و باپیرانی گوازراوەتەوە‬ ‫دەکەوێتە بەر زەبر و زەنگی دەسەاڵتی بۆ شوێنێکی تر بە مەبەستی پاکتاوی‬ ‫ناوەند‪ ،‬بەو واتایە لە ڕۆژی ‪ ٣٠‬نژاد و ڕەچەڵەک‪ ،‬نەتەوەیی‪ ،‬ڕەگەزی و‬ ‫ڕێبەندانی ‪١٣٥٧‬ی هەتاوی بزوتنەوەی گۆڕینی دێمۆگرافی کوردستان ‪...‬تاد‪.‬‬ ‫ڕزگاریخوازانەی گەلی کورد وەک پێکهاتە ‪-‬ژینۆسایدی جەستەیی‪ :‬کوشتن و لە‬ ‫و بزوتنەوەی دژە گەلی شۆڕشی گەالنی ناوبردنی تاک و کۆمەڵ بە کەلک وەرگرتن‬ ‫ئێران دەناسێنن و بە فەرمی ڕایدەگەیێنن‪ .‬لە هەر جۆرەک کەرەستە و ئامرازێک کە‬ ‫کە لە ‪ ٢٧‬ڕەشەمەی ‪١٣٥٧‬ی هەتاوی ببێتە هۆی گیان لەدەست دانی مرۆڤ‪.‬‬ ‫کەسێک بە نێوی سەرتیپ قەرەنی بە ‪-‬ژینۆسایدی بیۆلۆژیکی‪ :‬پێش گرتن لە‬ ‫دەستوور و بڕیاری فەرمی خومەینی زاوزێی گرووپ یان قەوم یان نەتەوە یان‬ ‫شاری سنە تۆپباران دەکات و دەبێتە ئێتنیک یان پێکهاتەیەکی دیاریکراو بە‬ ‫هۆی گیان لەدەست دانی کۆمەڵێکی مەبەستی کۆتایی هاێنان بە ڕەچەڵەی‬ ‫بەرچاو لە خەڵکی ئەم شارە‪ ،‬لە هەندێک ئەم گرووپ یان قەوم یان نەتەوە یان‬ ‫سەرچاوە ڕێژەی قوربانیان نزیک ‪ ٢٣٠٠‬ئێتنیک یان پێکهاتەیە دیاریکراوە‪.‬‬ ‫دوو هەزار و سێسەد‪ -‬کەس و لە هەندێک ‪-‬ژینۆسایدی کلتوری‪ :‬بەربەست بوون‬‫سەرچاوەی تر زیاتر لە ‪-٤٥٠‬چوار سەد لە هەمبەر فێربوونی زمانی زگماکی‪،‬‬ ‫و پەنجا‪-‬کەس خەملێندراوە‪[.‬غەنی لە ناوبردنی شوێنەوارە مێژوویەکان‪،‬‬ ‫بلووریان؛ ئاڵەکۆک‪ ،‬بەسەرهاتەکانی سازدان و سەپاندنی مێژووی دەستکرد‬ ‫سیاسی ژیانم‪ ،‬ستۆکهۆلم ‪[ ، ]١٩٩٧‬مرکز بەمەبەستی لە ناوبردنی مێژووی‬ ‫اسناد حقوق بشر؛ خاطرات تسخیر ئەتنیک و نەتەوەیەکی دیاریکراو‪.‬‬ ‫کنندە‪ :‬اعدام کردها توسط جمهوری ‪-‬ژینۆسایدی ئابوری‪ :‬گەمارۆی نەرم‬ ‫اسالمی در سال ‪ ،١٣٥٨‬شهریور ‪ ]١٣٩٠‬ئامێری و سەخت ئامێری ئابوری‬ ‫زوتنەوەی مافخوازانەی کوردستان بۆ بەمەبەستی برسی ڕاگرتن و پێشنەکەوتنی‬ ‫لێکتێگەیشتنی زیاتری دەوڵەتی کاتی پێکهاتەکانی ناوچەیەکی دیاریکراو‪.‬‬ ‫تاران لە ویست و خواستی گەلی کورد ‪-‬ئێکۆساید‪ :‬بەکار هێنانی چەکی ناوەکی‬ ‫و چارەسەر کردنی کێشەی کورد لە و کیمیائی کە ببێتە هۆی لە ناوبردنی‬ ‫ڕێگای ئاشتیانە‪ ،‬دانوستان لە گەڵ چەرخەی ئێکۆسیستمی ناوچەکە‪.‬‬ ‫دەوڵەتی کاتی ئێران دەست پێدەکات‪- ،‬بیۆساید‪ :‬خاپوور کردنی شوێنێکی تایبەتی‬ ‫کە بە بێ دەرەنجام کۆتایی پێ دێت‪ .‬نیشتەجێ بوونی کۆمەڵێک مرۆڤ وەک‬ ‫دووابە دووای شکستی وتووێژەکان دێهات و شار بە بیانووگەلێکی جۆراوجۆر‪.‬‬ ‫و کۆتای هاتن بە دانوستانەکان‪- ،‬دێمۆساید‪ :‬دوور کرانەوەی کۆمەڵێک‬ ‫خومەینی لە ووتارێکی مێژووییدا‪،‬لە مرۆڤ بە کەلک وەرگرتن لە هێز و دەسەاڵت‬ ‫‪ ٢٨‬گەالوێژی‪١٣٥٨‬ی هەتاوی فتوای لە سەر ناوچە‪ ،‬خاک‪ ،‬زێد‪ ،‬نیشتمان و‬ ‫جیهاد دژی کوردستان ڕادەگەیێنێت‪ .‬شوێنی نیشتەجێ بوونی کۆمەڵێک مرۆڤ‬ ‫بە مەبەستی گۆڕینی دێموگرافی ناوچە‪.‬‬ ‫کۆمەڵکوژی‬ ‫لە‬ ‫ئەبولحەسەن بەنی سەدر وەک یەکەمین کورتەیەک‬ ‫ئیسالمی ئاوایی و دێهاتەکانی کوردستان‬ ‫کۆمەری‬ ‫سەرۆککۆماری‬ ‫ئێران‪ ،‬دوای فتوای «اشداء علی دووای شۆڕشی گەالنی ئێران‬ ‫الکفار»ی خومەینی‪ ،‬هێزی ئەڕتەش‬ ‫«قاڕنێ»‬ ‫ئاوایی‬ ‫و سپای پاسداران بە فەرماندەیی کۆمەڵکوژی‬

‫کاتێک دانوستانی نوێنەرانی کوردستان‬ ‫لەگەڵ دەستەی نوێنەرایەتی دەوڵەتی‬ ‫کاتی تارن بێ ئامانج کۆتایی پێدێ و‬ ‫هیچ دەستکەوتێکی نابێ بۆ گەلی کورد و‬ ‫هاوکات لەگەڵ فتوای جیهادی « اشداء‬ ‫علی الکفار»خومەینی دژی کوردستان و‬ ‫نەتەوەی کورد لە جوگرافیای سیاسی‬ ‫ئێران‪ ،‬اڵپەڕەیەکی خوێناوی تر‪ ،‬بە‬ ‫مێژووی نەهامەتیەکانی کورد زیاد دەبێت‪.‬‬ ‫گرووپێک لە بەسیجیەکانی مەال حەسەنی‬ ‫بە هاودەستی سەرتیپ زەهیرنەژاد‬ ‫فەرماندەی کاتی لەشکەری ‪ ٦٤‬ورمێ و بە‬ ‫هاوئاهەنگی عەزیم مەءبودی و سەرهەنگ‬ ‫شەهبازیان‪ ،‬لە ڕێکەوتی ‪ ١١‬خەرمانانی‬ ‫‪١٣٥٨‬ی هەتاوی ئاوایی «قاڕنێ» کە لە‬ ‫‪ ١٠‬کیلۆمێتری شاری نەغەدە هەڵکەوتووە‬ ‫دەکرێتە بەر دەستڕێژی قین و تووڕەیی‬ ‫کاربەدەستان و نوێنەرانی دەسەاڵتی کاتی‬ ‫تاران‪ .‬دەرەنجامی ئەو هێرشە بۆ سەر‬ ‫ئاوایی «قاڕنێ» دەبێتە هۆی کۆمەڵکوژی‬ ‫زیاتر لە ‪ ٦٨‬کەس لە خەڵکی ئاوایی‬ ‫«قاڕنێ» ‪-‬ژن‪ ،‬مناڵ‪ ،‬پیاو‪ ،‬بەسااڵچوو و‬ ‫الو‪ -‬و خاپوور کردنی ئاوایی و سووتانی‬ ‫دەغڵ و دانی جوتیارانی ئاوائیەکە‪.‬‬ ‫ئاوایی‬ ‫کۆمەڵکوژی‬ ‫«ئوسوکەند»‬ ‫و‬ ‫«ئیندرقاش»‬ ‫دار و دەستەی مەال حەسەنی و‬ ‫بەسیجیەکانی مەعبودی کە ئەزموونی‬ ‫سەکەوتووانەی کۆمەڵکوژی «قاڕنێ»یان‬ ‫لە کارنامەی کاریدا هەبوو‪ ،‬ئەرکدار‬ ‫دەکرێن بۆ چەک کردنی ئاواییەکانی‬ ‫« ئیندرقاش» و «ئوسوکەند»‪ .‬لە‬ ‫ڕێکەوتی ‪ ١٣‬خەزەڵوەری ‪١٣٥٩‬ی هەتاوی‬ ‫ئەو ئاواییانە ئاگر دەدەن و پیاوەکان لە‬ ‫مزگەوتی ئاوایی کۆدەکەنەوە و لە ئەنجام‬ ‫دا ‪ ٥٣‬کەس لە خەڵکی ئاواییەکان‬ ‫کە لە ژن‪ ،‬مناڵ‪ ،‬پیاو(الوەکان) و‬ ‫بەسااڵچووان پێکهاتبوون تیرباران‬ ‫دەکرێن و هاوکات ‪ ٥‬کەسی تر لە خەڵکی‬ ‫ئاوایی «وسوکەند» ڕەشەکوژ دەکرێن‪.‬‬ ‫کۆمەڵکوژی ئاواییەکانی «سەوزە»‪،‬‬ ‫«سەرچنار»‬ ‫و‬ ‫«قەرەگۆل»‬ ‫ئەو دێهاتانە لە ناوچەی «چۆمی‬ ‫مەجیدخان» سەر بە شاری بۆکان‬ ‫هەڵکەوتوون‪ .‬لە ڕێکەوتی ‪ ٦‬ڕێبەندانی‬ ‫‪ ١٣٦١‬هەتاوی هێرش دەکرێتە سەریان‬ ‫و لە قەرەگۆل ‪ ١٨‬کەس (ڕەگەزی پیاو)‬ ‫و دوو مناڵی ژێر تەمەنی سێزدەساڵ و‬ ‫دوو بە سااڵچووی ‪ ٩٥‬ساڵە و ‪ ٧٠‬ساڵە‬ ‫قڕ دەکرێن‪ ،‬بە جۆرێک کە شاهیدەکانی‬ ‫ئەو کارەساتە دەگێڕنەوە کە بۆ تەسلیم‬ ‫بەخاک کردنی تەرمەکان هیچ پیاوێک‬ ‫نەببو تا قەبرەکان ئامادە بکەن بۆ ناشتنی‬ ‫تەرمی قوربانیەکان‪ .‬کچانی ئاوایی ئەرکی‬ ‫هەلکەندی گۆڕەکان دەگرنە ئەستۆ و‬ ‫شوشتن و کفن کردنی تەرمەکانیش‬ ‫دەکەوێتە سەر شانی ژنانی ئاوایی‪.‬‬ ‫یی‬ ‫تا‬ ‫کۆ‬ ‫لەم ووتارەدا بە کەلک وەرگرتن لە‬ ‫سەرچاوەگەلێکی باوەڕ پێکراو تێکۆشام‬ ‫ئاستی دڕندەیی سیستم و حکومەتی‬ ‫«کۆماری ئیسالمی ئێران» لە هەمبەر‬ ‫گەلی کورد بێنمە بەر ڕۆژەڤ و لێکۆڵینەوە‪.‬‬ ‫بە چاوخشاندنێکی خێرا بەسەر ئامار‬ ‫و ڕێژەکانی ئەم ووتارە دەردەکەوێ‬ ‫کە گەلی کورد بە درێژایی مێژوو‬ ‫کەوتووەتە بەر دەستڕێژی قینی‬ ‫دەوڵەتانی ناوەندی جوگرافیای ئێران‪.‬‬ ‫ڕوون و ئاشکرایە لە دەورانگەلی جۆراوجۆری‬ ‫پاشایەتی دەسەاڵتی ناوەندی ئێران‪ ،‬کورد‬ ‫هەمیشە چەوساوەتەوە و کۆمەڵکورژ‬ ‫کراوە بە گشت جۆرەکانی ژینۆساید‬ ‫چەوساوەتەوە و کۆمەڵکورژ کراوە‬ ‫بە گشت جۆرەکانی ژینۆساید‪.‬‬ ‫‪.‬‬

‫جیهان‬

‫‌سەرەنجامی ئێعترازەکانی عێڕاق‬

‫ژمار‌ه (‪ )٨٢‬ساڵی هەشتەم‪2019/١٠/١٣ ،‬‬ ‫‪Dwaroj@komala.com‬‬

‫ژنان و مندااڵن‪ ،‬قوربانی سیغەچێتی و بێنامووسی‬ ‫هەندێک لە پێشەوایانی ئایینی شیعە لە عێراق‬ ‫وەرگێر‪ :‬تەالر سابیر‬ ‫بەشی یەکەم‬

‫کەریم کەریمی‬ ‫سەرهەڵدان و خۆپیشاندانەکانى عێراق هەر چەندەش‬ ‫زیاتر فراوانتر بێت و بەرینییەکی زیاتریش هەبێت‪،‬هیچ‬ ‫دەرئەنجامێک و دەستکەوتێکی وای لێناکەوێتەوە کە‬ ‫لەقازانجی خەڵکی کرێکار و فەقیر و هەژار و دەست کورتی‬ ‫گەالنی عیراق بیت‪ ،‬سەرەڕای ئەوەی ئەو ئێعترازانە بە‬ ‫گەندەڵی سیاسی و ئابوری شتێکی ڕەوایە و کاردانەوەیەکی‬ ‫ئاسایی خەڵکە بەاڵم بە هۆی ئەوەی کۆمەڵگەی عێرق‬ ‫کۆمەڵگەیەکی دابشکراو بەسەر عەشایر وتایەفەییە کە‬ ‫بەحوکمی واڵتانی دەوروبەر وەک ئیران و عەڕەبستانی‬ ‫سعودی و یا ئەمریکا و واڵتانی ڕۆژئاوا بەڕێووە دەچێت‬ ‫و فەرمانیان پێدەکرێت و هەروەها ئەو حەرەکەتانە هیچ‬ ‫ئایدۆلۆژیا و ئامانج و ستراتیژێکى دروستی لە پشت نیە‪،‬‬ ‫ئەوەى هەیە بەتەنها خەڵکێکى توڕە و بەشمەینەت و‬ ‫ستەمدیدەن‪ ،‬هاواریان لێهەڵدەستێت بۆ نان و کار‪ .. ،‬زۆر‬ ‫ئاسانە لە الیەن واڵتانێکەوە کە بەرژەوەنیان لە عێڕاقدا‬ ‫هەیە ئەم ئێعترازانە لە قازانجی بەرژەوەندی حۆیان کەڵکی‬ ‫لێوەربکیرێت و بەرەو ئامانجەکانی بەرەو ئاقارێکی دیاریکراو‬ ‫لەسەر سەودا و سازانێکی ژێربەژێردا بچێت و بەالڕێدا ببردرێت‪.‬‬ ‫لە ئێستادا شیعە حوکمى عێڕاق دەکات‪ ،‬با سەروک‬ ‫وەزیرانەکان دانە دانەش برون‪ ،‬شیعەیەکى دەمارگرژی کە‬ ‫وەک ئەو‪ ،‬پلەیەک باشتر یان خراپتر دێت‪ ،‬چەشنى ئەوانەی‬ ‫رابردوو‪ ،‬ێایدۆلوژی شیعە تا مانەوەی کۆماری ئیسالمی‬ ‫لەئێران هەر بەردەوام دەبێت‪ ،‬یانى الزم و مەلزومی یەکترن‪.‬‬ ‫لە راستیدا شۆڕشەکانى بەهاری عەرەبى ئەو راستیانەیان بۆ‬ ‫هەموو سەلماندوە کە هەمووە سەرەکییەکان دووپات دەبنەوە‬ ‫بەهۆی ئەوەی کە زۆرینەى ئەم واڵتانە نەخوێندەوارى کالسیکن‬ ‫و لە ئەساسێکی کۆن و سوننەتی ماونەتەوە‪ ،‬بۆیە تا ئەو‬ ‫رۆژەى رۆشنگەرى و سێکۆالریزم سەردەکەوێ بەسەر جەهل‬ ‫و تاریکیدا ناتوانین چاوەڕوانی گۆڕانکارییەکی بنەڕەتی لە‬ ‫بارودۆخی ئەم واڵتانەدا بکەین ‪،‬بۆیە دەڵێم عیراق پێویستی‬ ‫بە شۆڕشى رۆشنگەرییە‪ ،‬پێش هەر شتیکی نەخوازراوی‬ ‫دیکەدا تا بتواندرێت چاکسازی وگۆڕانکاری تێدا بکرێت‬

‫پاشماوە‪.‬ل‪٣‬‬

‫دۆسییەی ڕەشکوژی هەزاران بەندکراوانی سیاسی‬ ‫ساڵی ‪ ٦٧‬هەتاوی‬

‫هەمووی‬ ‫بۆ‬ ‫حەوزەکان‬ ‫لە‬ ‫جینایتەکارەکان‬ ‫جنایەتەکانیانن پێرەویان لەو حوکمە کردووە‪.‬‬ ‫لە تێرۆری دژبەرەکان لە دەرەوەی واڵت بگرە تا سەربڕین‬ ‫و خنکاندنی شاعیرێک بە تەناف و کوشتنی ڕووناکبیرەکان‪،‬‬ ‫لە هەموویدا‪ ،‬حوکمی حاکمێکی شەرع لە ئارادابووە‪ .‬ئەوان‬ ‫دەیانتوانی هەر کات ئیرادە بکەن‪ ،‬لە ڕێگەی ئەحمەدی کوری‬ ‫خومەینی‪ ،‬دەستی گالوی خومەینیان بۆ واژووی هەر چەشنە‬ ‫حوکمێکی درندانە بەدەستەوەبێت‪ ،‬یان تەنانەت لە ڕێگای‬ ‫زارەکی ئەو دەسەاڵتەیان لە الیەن خومەینی پێ بدرێت‪.‬‬ ‫«کۆتاییەکانی ژیانی خومەینی بە پێ تووشبوونی بە‬ ‫شێرپەنجە‪ ،‬توورە و دەمارگرژ بووە و تەقریبەن لە خەڵک‬ ‫دوورکەوتبووە‪ ،‬یەکێک لەو کەسانەی پێوەندی لەگەڵ من‬ ‫هەبوو تەنانەت هاوکات لەگەڵ فەالحیانیش کە ئەو کات جێگری‬ ‫وەزیری ئیتالعات بوو‪ ،‬دەگێڕێتەوە‪ :‬ئەو یەک دووساڵی کۆتایی‬ ‫ژیانی خومەینی ئێمە هەر کارێکمان بە خومەینی بووایە‬ ‫لە ڕێگەی ئەحمەد ئاقای کورییەوە چارەسەرمان دەکرد‪.‬‬ ‫‪ ٣١‬ساڵ لەمەوبەر لەو کاتانەدا‪،‬ناوراستی پاییز‪،‬نیگابانی‬ ‫هۆڵەکە درگای حەسارەکەی کردەوە و تەنانەت وەک ئەوەی‬ ‫هیچ ڕووی نەدابێت‪ ،‬هاواری کرد‪ :‬دەتوانن بچن بۆ هەواخۆری‪،‬‬ ‫هەموومان پاش دوو مانگ چووینە حەسارەکە‪ ،‬حەسارێک‬ ‫کە لە هەر شوێنێکی بیرەوەرییەک لە چاڵکرابوو‪ ،‬یەکەم‬ ‫هەستێک کە لە بینینی ئاسمان لە ناخی دڵی ئێمە بزویندرا‪،‬‬ ‫شتێکی نامۆ بوو‪ ،‬هەوا خۆر بوو‪ ،‬دەبوو ڕەنگاوڕەنگی پاییز‬ ‫لەبەر چاومان جوان بێ‪ ،‬بەاڵم کەس بیری لە گوڵ و باغچە‬ ‫سووتاوەکان نەدەکردەوە‪ ،‬ئەو باخچانەی بە تااڵن چووبوون‪،‬‬

‫لێکۆڵینەوەکانی بی بی سی ئاشکرای دەکە هەندێک‬ ‫لە پێشەوایانی ئایینی عێراق‪ ،‬کچە گەنجەکان‬ ‫و تەنانەت منداڵەکانیش لە ژێر ناونیشانی‬ ‫هاوسەرگیری کاتی‪ ،‬بۆ پەیوەندی سێکسی دەفرۆشن‪.‬‬ ‫پەیامنێرانی بی بی سی کە بە شێوەی نەناسراو سەردانی‬ ‫نووسینگەکانی چەند مامۆستایەکی ئایینی شیعە‪ ،‬لە‬ ‫شارە پیرۆزەکانی شیعەکانیان کردووە‪ ،‬بۆیان دەرکەوتووە‬ ‫کە زۆربەی ئەم مامۆستا ئایینییانە ئامادەن کار بۆ‬ ‫هاوسەرگیری کاتی تەنانەت بۆ یەک سەعاتیش بکەن‪.‬‬ ‫هەندێک لەو مامۆستایانە باس لەوە دەکەن کە تەنانەت دەتوانن‬ ‫سیغەی هاوسەرگیری کورتخایەن لەگەڵ مندااڵنی ‪ ٩‬ساڵە‬ ‫بخوێنن‪ .‬هەروەها وتوویانە ژنان و کچانی تازەالوی ژێر تەمەنی‬ ‫یاسایی وەکوو بووک بۆ هاوسەرگیری کاتییان پێ بناسێنن‪.‬‬ ‫بەڵگەکانی بی بی سی کە بە زووترین کات باڵو دەکرێتەوە‬ ‫دەریدەخەن کە ئەم مامۆستا ئایینییانە لە رۆڵێ سیغەچێتی‪،‬‬ ‫بۆ کەڵکاژۆی سێکسی لە مندااڵن‪ ،‬روخسارێکی شرعی‬ ‫پێدەدەن‪ .‬لە م بەڵگانەدا چەند مامۆستایەکی ئایینی‬ ‫لە بەردەم کامێرای شاراوەی پەیامنێرانی بی بی سی‪،‬‬ ‫لەشفرۆشەکان (روسپی) و مندااڵن بە بووکی حەاڵڵ ناودەبات‪.‬‬ ‫هاوسەرگیری کاتی کە بە هاوسەرگیری پچڕاویش ناو‬ ‫دەنێت‪ ،‬بابەتێکی قسەهەڵگرە لە مەزهەبی شیعە کە لە‬ ‫بەرابەر هاوسەرگیری کاتیدا‪ ،‬بڕێک پارە بە ژنان دەدرێت‪.‬‬ ‫لە نێوان سوننی مەزهەبەکاندا‪ ،‬هاوسەرگیری مسیار‪،‬‬ ‫کارکەردێکی وێکچوویان هەیە‪ .‬ئەم جۆرە هاوسەرگیرییە‬ ‫بۆ ئەو پیاوانەی کە لە سەفەردان‪ ،‬ئەو دەرفەتەیان‬ ‫پێدەدات کە هاوسەرێکی کاتییان هەبێت‪ .‬لەم دواییانەدا‬ ‫لەم جۆرە هاوسەرگیرییە بۆ پەیوەندی سێکسی شەرعی‬ ‫بەاڵم کاتی بۆ پیاو و ژن‪ ،‬بۆ ماوەیەیکی کوورت سوود‬ ‫وەردەگیردرێت‪ .‬ئەو مامۆستا ئایینییانەی کە دژایەتی‬ ‫دەکەن دەڵێن‪ :‬ئەم جۆرە هاوسەرگیرییە برەو بە‬ ‫هاوسەرگیری روسپییەتی دەدات‪ ،‬کە لەسەر ماوەی‬ ‫(کات) ئەو شێوە هاوسەرگیرییە بیروڕای جیاواز هەیە‪.‬‬ ‫بی بی سی ماوەی نزیکەی دە مانگ سەرقاڵی لێکۆڵینەوە‬ ‫لەسەر ئەم بابەتە بووە و لەم ماوەدا گرتەی فیدیۆیی لە‬ ‫چەندین مامۆستای ئایینی گرتووە و لەگەڵ ئەو ژنانەی کە بە‬ ‫شێوەی ناڕەوا سێکسیان لەگەڵ کراوە‪ ،‬وتووێژیان کردووە‪.‬‬ ‫بۆ نموونە پەیامنێرانی بی بی سی لە کازمینی بەغداد‬ ‫کە یەکێک لە پێگە گرینگەکانی شیعەکان لە عێراقە‪،‬‬ ‫دەنگی چریکەی باڵندە سەربراوەکان نەدەبیسترا‪ ،‬لەو‬ ‫ڕۆژانەدا ‪،‬هەواڵیان بە بنەماڵەکان دابوو کە بۆ ئاگادار بوونەوە‬ ‫لە چارەنووسی ڕۆڵەکانیان‪ ،‬سەردانی کۆمیتەکان بکەن‪.‬‬ ‫پاش چەن مانگ چاوەروانی و لە کاتێکدا‪ ،‬هێشتا هیوایان‬ ‫مابوو‪ ،‬لە بەرەبەیانێکی پاییزیدا یەکەم ناو خوێندرایەوە‪،‬‬ ‫ڕێژەیەک لە بنەماڵەکان‪ ،‬لە کاتێکدا تاپۆی خانوەکانیان‬ ‫بۆ ئەگەری پێویست بە دانانی بارمتە بۆ ئازادبوونی‬ ‫ڕۆڵەکانیان بەدەستەوە بوو‪ ،‬بانگ دەکرانە ژوورێ‪.‬‬ ‫نێوێک دەخوێندرایەوە و دایکێک دەچووە ژوورەوە‪ ،‬پاش چەن‬ ‫خولەک دایک و جانتایەکی سەوزی سەربازی کە ناوی مندالەکەی‬ ‫لەسەر نووسرابوو‪ ،‬لەگەڵ قیری شەقامەکە دەبوون بە یەک‪.‬‬ ‫لە پشت پەرژینی هاویندا‪ ،‬جیهان ڕەنگی ماڵئاوایی بە‬ ‫خۆی دەگرێت‪ ،‬هیچ وێنەیەک لە وێنەی شەقایق ناچێت‪.‬‬ ‫دەنگی تایەی لۆریە ساردخانەدارەکان و بۆنی سیدر‬ ‫و کافوور‪ ،‬هیچ کەس نەگەرایەوە و تەنانەت جانتا‬ ‫سەوزە سەربازییەکان بوون گەرانەوە‪ .‬تەنانەت‬ ‫بنەماڵەی وابوو چەن جانتای بە نەسیب ببو‪،‬بهکشەکان‪،‬‬ ‫ڕیاحییەکان‪ ،‬ڕەزایی جەهرومییەکان‪ ،‬و کەسانی تر‪.‬‬ ‫چیرۆکی وەرگرتنی جانتاکان‪ ،‬چێرۆکی جەڵدە‬ ‫و پشتراستنەکردنەوەی دایکانی جەرگسووتاوە‪.‬‬ ‫تەنانەت خۆش شانسەکانیش جانتایان بە نەسیب دەبوو‪،‬‬ ‫ژمارەیەکی زۆر تەنانەت نە جانتایان دەس کەوت و نە شوێنەوارێک‪.‬‬ ‫بەدیڵ کوشتنی هاوینی ‪ ،٦٧‬یەکەمین و دوایین‬ ‫جینایەتی کۆماری ئیسالمی نەبوو‪ ،‬بەاڵم تایبەتمەندی‬ ‫ئەم جینایەتە‪ ،‬بەکارهێنانی شێوازێکی دەگمەنە‬ ‫بۆ کوشتنی بەندکراوێک بە تاوانی بیری جیاواز‪.‬‬ ‫بۆ‬ ‫تایبەتمەندی‬ ‫چەن‬ ‫دەتوانین‬ ‫بکرێت‪:‬‬ ‫پێرست‬ ‫‪٦٧‬‬ ‫ساڵی‬ ‫کۆمەڵکوژی‬ ‫کوشتارەکە‪.‬‬ ‫شاراوەبوونی‬ ‫یەکەم‪:‬‬ ‫ڕەشکوژی‬ ‫دوویەم‪:‬‬

‫سەردانی ‪ ١٠‬مامۆستای ئایینییان کردووە‪ ،‬هەشت کەس‬ ‫لەوان وتوویەتی کە سیغەی هاوسەرگیری کاتی دەخوێنن‪.‬‬ ‫نیوەی ئەوانەیش وتوویانە ئامادەن هاوئاهەنگی پێویست بۆ‬ ‫هاوسەرگیری کاتی لەگەڵ کچانی ‪ ١٢‬تا ‪ ١٣‬ساڵە‪ ،‬ئەنجام‬ ‫بدەن‪ .‬پەیامنێرانی بی بی سی هەروەها لە کەربەال سەردانی‬ ‫چوار مامۆستای کردووە کە دوو کەس لەوان ئامادە بوون‬ ‫سیغەی هاوسەرگیری کاتی بۆ کچانی میرمنداڵ بخوێنن‪.‬‬ ‫بی بی سی گرتەی فیدیۆیی نهێنی لە چوار مامۆستای‬ ‫ئایینی هەیە کە سێ کەس لەوان وتوویەتی دەتوانن چەندین‬ ‫ژن بۆ هاوسەرگیری کاتی بناسێنن‪ ،‬دوو کەس لەوان‬ ‫وتوویەتی کچانی ژێر تەمەنی ئاساییان پێ ئاشنا دەکەن‪.‬‬ ‫سەید ڕەعد‪ ،‬مامۆستایەکی ئایینییە لە بەغداد بە پەیامنێری‬ ‫بی بی سی کە لە ژێر کاریگەری هاوسەرگیری کاتیدا‪ ،‬سەردانی‬ ‫کردبوو وتوویەتی کە شەرع سنوورێکی کاتی تایبەتی بۆ‬ ‫هاوسەرگیری کاتی دانەناوە‪« :‬پیاو دەتوانێت لەگەڵ هەرچەند‬ ‫ژنێک کە بیەوێت هاوسەرگیری کاتی بکات‪ .‬دەتوانێت لەگەڵ‬ ‫کچێک بۆ نیو سەعات هاوسەرگیری بکات وە هەر ئەوەندەی‬ ‫کاری پێی نەما ‪ ،‬لەگەڵ کەسێکیتر هاوسەرگیری بکات‪».‬‬ ‫پەیامنێری بی بی سی لە سەید ڕەعدی پرسی کە ئایا‬ ‫هاوسەرگیری کاتی لەگەڵ مندااڵنیش ڕێگەپێدراوە؟‬ ‫مامۆستا ئایینییە شیعەکە وەاڵم دەداتەوە‪« :‬تەنها‬ ‫ئاگاداربە کچێنییەکەی لەدەست نەدات‪ ».‬هەروەها دەڵێت‪:‬‬ ‫«دەتوانیت لەگەڵی بخەویت‪ ،‬دەست لە جەستەی بدەیت‪،‬‬ ‫‪ ....‬بەاڵم لە پێشەوە ناتوانیت کرداری چوونەناو ئەنجام‬ ‫بدەیت‪ ،‬گەرچی کرداری چوونە ناو لە دواوە کێشەی نییە‪».‬‬ ‫پەیامنێری بی بی سی دەپرسێت ئەگەر زیانێک بە کچەکە‬ ‫بگات چی دەبێت؟ مامۆستاکە سەری رادەوەشێنێت و‬ ‫دەڵێت‪« :‬ئەمە پەیوەندی بە خۆتانەوە هەیە و ئەوەی‬ ‫کە دەتوانێت ئەو ئازارا تەحەممول بکات یا نەیکات‪».‬‬ ‫شێخ سالوی مامۆستایەکی ئایینی دیکەیە لە کەربەال کە بی‬ ‫بی سی بە نهێنی گرتەیەکی فیدیۆیی لێی هەیە‪ .‬پەیامنێری‬ ‫بی بی سی لەو مامۆستا شیعە دەپرسێت‪ :‬ئایا هاوسەرگیری‬ ‫کاتی لەگەڵ کچێکی ‪ ١٢‬ساڵە ڕێگەپێدراوە؟ مامۆستا لە‬ ‫وەاڵمدا دەڵێت‪« :‬بەڵێ لە ‪ ٩‬ساڵ بەرەو سەر ڕێگەپێدراوە‪،‬‬ ‫هێچ بەربەستێک نییە‪ ،‬بەپێی ئیسالم ڕێگرێک نییە‪».‬‬ ‫ئەم مامۆستایەیش وەکوو سەید ڕەعد دەڵێت‪ :‬مەرج ئەوەیە‬ ‫کچەکە‪ ،‬پەردەی کچێنی لەدەست نەدابێت و لە دواوە‬ ‫ڕێگەپێدراوە ئەگەر بەرامبەرەکەت رازی بێت‪ ،‬لە درێژەی‬ ‫قسەکانیدا دەڵێت‪« :‬ئەو کارەی کە دڵت دەیخوازێت‪ ،‬بیکە‪».‬‬ ‫بە‬ ‫سزادراو‬ ‫بەندکراوێکی‬ ‫کوشتنی‬ ‫سێیەم‪:‬‬ ‫حوکمی‪ ،‬بەرزترین کەسایەتی ئایینی و سیاسی‪.‬‬ ‫من دوو کەرەت لە بەرامبەری دەستەی کوشتار دانیشتووم‪،‬‬ ‫ڕێکەوتی شەشەم و نۆیەمی خەرمانان‪ :‬لە نۆبەی‬ ‫یەکەمدا بە من و ئەوانیتران کوت‪ ،‬ئامادەبن‪ ،‬بچن بۆ الی‬ ‫وەفدێک نەک دادگا‪ ،‬لە بەر ئەوەی بیستنی ناوی دادگا‬ ‫مرۆڤ بۆ بەرگریکردن لە خۆی مەتمانەبەخۆتر دەکات‪.‬‬ ‫تا کاتی ڕووبەرووبوونەوە لەگەڵ دەستەی کوشتار‪،‬‬ ‫چۆنیەتی کارکردنی ئەو وەفدە بۆ ئێمە ڕوون نەبوو‪.‬‬ ‫دەرکەری ئەو بریارە قیزەونە ئایینیە تاقە یەک کەسە‪ ،‬ڕووح اللە‬ ‫خومەینی‪ ،‬کە کەسێکی ئایینی بوو پسپۆری ئایینی ئیسالم‪.‬‬ ‫جەهەنەمی ساڵی ‪ ٦٧‬ڕەنگدانەوەی تەواوی ئیسالمی سیاسی‬ ‫لە دەسەاڵتدا بوو‪ .‬خاڵی الواز و شکەستهێنەری جنایەتی‬ ‫هاوینی ‪ ،٦٧‬کوشتاری هێزە چەپەکان بوو‪ ،‬ئەگەر وای‬ ‫دابنێین‪ ،‬حکوومەتی ئیسالمی بەو بیانوو قیزەونانەیەی کە‬ ‫لە ئۆپراسیۆنی میرساد یان فروغی جاویدان‪ ،‬بەندکراوەکانی‬ ‫موجاهیدین دەیانویست لە زیندانەوە‪ ،‬بە [ارتش آزادی بخش]‬ ‫پەیوەست بن‪ ،‬دەبوو تەنیا موجاهیدینەکانیان کوشتبا‪،‬‬ ‫بەاڵم کوشتاری هەمەرەنگی بیرمەندانی چەپ لە توودەیی‬ ‫و چریکی ئەکسەرییەتەوە کە لە سەردەمانێکی گرینگ لە‬ ‫تەمەنی ڕێژیم الیەنگرییان لێکردبوو تا کوشتنی کەسانێکی‬ ‫نیزیک بە ڕەوتگەلێک وەک‪ ،‬چریکی ئەقەلییەت‪ ،‬پیکار‪ ،‬راە‬ ‫کارگر‪ ،‬رزمندگان‪ ،‬اتحادیە کمونیست ها و کۆمەڵە‪ ...‬بە‬ ‫بیانووی پەیوەست بوون بە موجاهدینەوە پاساوهەڵگر نیە‪.‬‬ ‫هەموو بەرپرسان و دەسەاڵتدارانی ڕێژیمی ئیسالمی‪ ،‬کاتێک‬ ‫باس لە کوشتاری چەپەکان لە هاوینی ساڵی ‪ ٦٧‬دەکەن‪،‬‬ ‫اڵڵ دەبن و بە ڕەنگ زەردی و اڵڵەپەتیەتی باسی لێ دەکەن‪.‬‬ ‫پاش تێپەربوونی ‪ ٣١‬ساڵ لەو کوشتارە گەورەیە‪ ،‬ئێمە‬ ‫هێشتا لەگەڵ پرسیارگەلێکی بێ واڵم بەرامبەرین‪ ،‬هاوینی‬ ‫ساڵی ‪٦٧‬ی هەیاوی هێشتا دۆسییەیەکی ناڕوونە‪.‬‬

‫‪7‬‬

‫‪6‬‬ ‫ڕاگەیاندراوی زمانی دایکی یۆنسکۆ‬ ‫بە بۆنەی مانگی ڕەزبەر و کرانەوەی‬ ‫قوتابخانەکان لە ئێران‬ ‫ژمار‌ه (‪ )٨٢‬ساڵی هەشتەم‪2019/١٠/١٣ ،‬‬ ‫‪Dwaroj@komala.com‬‬

‫ئا‪ :‬تەالر سابیر‬ ‫زمانــی دایکــی‪ ،‬زمانێکــی سرووشــتییە‬ ‫کە مــرۆڤ لــە دایکییەوە فێــری دەبێت‪،‬‬ ‫زمانێک کە الیەالیەی پێبیســتووە‪ ،‬شیری‬ ‫پێخــواردووە‪ ،‬لەگەڵی گریاوە‪ ،‬خەوتووە و‬ ‫پێی ئارام بۆتەوە‪ ،‬بە یەکەم زمان کە منداڵ‬ ‫دەیبیستێت یان دایک قسەی پێدەکات ناو‬ ‫دەبرێت‪ ،‬زمانی دایکی بە زمانی دەربڕینی‬ ‫هەســتی مرۆڤەکانیش ناو دەبرێت‪ ،‬زمانی‬ ‫دایکی لە پێناســەیەکدا زمانێکە کە مرۆڤ‬ ‫لە قسە کردن بەو زمانە‪ ،‬زیادترین توانایی‬ ‫هەیە یا لە نووســین یا لە بیســتن وە یان‬ ‫لە تێگەیشتنی وردەکارییەکانیدا‪ ،‬بە بڕوای‬ ‫بلومفیلــدی زمانناس هەموو چاالکییەکانی‬ ‫دەروونــی مــرۆڤ لــە زمانەوە ســەرچاوە‬ ‫دەگرێــت وە لەســەر ئــەو بناغەیــە خۆی‬ ‫بونیاد دەنێت‪.‬‬ ‫ڕۆژی ‪ ٢١‬فوریــە لــە الیــەن ڕێکخــراوی‬ ‫یونســکۆ بە نــاوی ڕۆژی جیهانــی زمانی‬ ‫دایکــی ناونــراوە‪ ،‬ئاماژە بــە گرنگیدانی‬ ‫ئەم ڕێکخراوە بۆ پاراســتنی زمانی دایکی‬ ‫دەکات‪ ،‬یونسکۆ بۆ پاراستن و ئاگا لێبوون‬ ‫لەو زمانانەی کە بە هەر شێوەیەک لە ژێر‬ ‫گووشــاردان‪ ،‬داوا لە واڵتان دەکات کە ڕێز‬ ‫لــە مافی ئــەو زمانانــە بگرن‪.‬لەناوچوونی‬ ‫یــەک زمان تەنها بەو مانــا نییە کە تەنها‬ ‫کەســانێک چیتر بەو زمانە لــە ناو چووە‬ ‫قسە ناکەن‪ ،‬بەڵکوو بە مانای لەناوچوونی‬ ‫کەســایەتی‪ ،‬باوەڕەکانــی نەتەوەیەک‪ ،‬وە‬ ‫تەنانەت لەناوچوونی خوودی نەتەوەکەیە‪.‬‬ ‫ئەگــەر یــەک زمانی دایکی لــە واڵتێک لە‬ ‫ناوبچیــت لە گیرایــی فەرهەنگی و قەومی‬ ‫ئــەو واڵتــە کەم دەبێتــەوە‪ ،‬لەســەر ئەم‬ ‫ئەساســە واڵتــەکان نابێت تەنهــا کار بۆ‬ ‫پاراســتن وە زیادکردنی زمانە دایکییەکان‬ ‫بکــەن‪ ،‬بەڵکوو بۆ پاراســتنی ئــەو زمانە‬ ‫دەبێت سەرمایە دابندرێت‪.‬‬ ‫ڕیکخراوی فێرکاری‪ ،‬زانســتی و فەرهەنگی‬ ‫نەتەوە یەکگرتووەکان‪ ،‬هەموو ســالێک بە‬ ‫بۆنــەی ڕۆژی جیهانی زمانی دایکییەوە لە‬ ‫‪ ٢١‬فوریــە لە شــوێنە جیاوازەکانی دونیا‬ ‫کۆنفرانس وە ســمینار بەڕێــوە دەبات وە‬ ‫گرنگــی بــە جۆراوجــۆری و زیادکردنــی‬ ‫زمانــەکان وە هەروەهــا فێرکردنــی زمان‬ ‫دەدەن‪.‬‬ ‫ئیرینــا بوکــووا‪ ،‬بەڕێوەبــەری گشــتی‬ ‫یونســکۆ لــە پەیامــی خۆیــدا بــۆ هاتنی‬ ‫رۆژی جیهانــی زمانــی دایکــی وتوویەتی‬ ‫کە یونسکۆ ‪ ١٤‬ســاڵە یادی نێونەتەوەیی‬ ‫زمانی دایکی دەکاتەوە هەروەها پشتگیری‬ ‫و گەشــەپێدانی زمانــی دایکی بە هۆکاری‬ ‫ســەرەکی ڕێکەوتنــی بەرامبــەر دەزانێت‬ ‫وە ســڕینەوەی زمانــی دایکــی بــە واتای‬ ‫بێبەشــکردنی کەســەکانی ئــەو زمانە لە‬ ‫مافــی ســەرەکی بــۆ بەدەســت هێنانــی‬ ‫زانستی عیلمی دەزانێت‪.‬‬ ‫واڵتانــی جیــاواز وە بەتایبــەت ڕێکخراوە‬ ‫نێودەوڵەتییــەکان لــە بەڵگەنامە و یاســا‬ ‫جیاوازەکانــی خۆیانــدا جەختیان لەســەر‬ ‫زمانی دایکــی کردووەتــەوە وە ئاماژەیان‬ ‫بە پاراستنی زمانەکان بە هەموو واڵتەکان‬ ‫کــردووە‪ ،‬بۆ نموونە مادەی ‪ ٢٧‬میســاقی‬ ‫نێودەوڵەتــی مافــی مەدەنــی و سیاســی‬ ‫دەڵێــت‪ :‬لــەو واڵتانــەی کــە کەمینــەی‬ ‫بنچینەیــی‪ ،‬مەزهەبی وە یان زمانی هەیە‪،‬‬ ‫ئەم کەمینانەیش مافی کۆبوونەوە‬ ‫لەگــەڵ ئەندامانــی خۆیانیــان هەیــە‬ ‫وە هەروەهــا نابێــت لــە ســوودمەندبون‬ ‫لــە فەرهەنــگ وە ئاشــکرا کــردن وە‬ ‫بەجێگەیاندنــی فــەرزە مەزهەبییەکانــی‬ ‫خۆیــان وە قســە کردن بــە زمانی خۆیان‬

‫بێبەشبن‪.‬‬ ‫لــە ماددەی ‪٥٢‬ی ڕاگەیەنــدراوی جیهانی‬ ‫مافــی زمانی دایک پەســەندکراوی ‪،١٩٩٦‬‬ ‫تەئکید لەسەر پشتگیری لە زمانی کەمینە‬ ‫و بەرنامەکانی دەوڵەت کراوە‪.‬‬ ‫یەکێــک لــەو بەڵگانــەی کــە لــە الیــەن‬ ‫یۆنســکۆ کۆکراوەتــەوە ئەوەیە کە دەبێت‬ ‫خوێندکارانــی قوتابخانــەکان خوێندنــی‬ ‫ڕەسمی بە زمانی دایکی دەست پێبکەن‪.‬‬ ‫هەموو دەوڵەتەکان ناچارن بە بەهێزکردن‬ ‫وە فێرکردنــی زمانــی دایکــی‪ ،‬هەمــوو‬ ‫سەرچاوەکان وە پێداویستییەکان‪ ،‬ئامادە‬ ‫و دابەشــی بکــەن‪ .‬بــۆ دەرس وتنەوە بە‬ ‫زمانــی دایکــی‪ ،‬دەبێــت وانەبێــژ بەپێــی‬ ‫پێویست راهێنرابێت چوونکە‪ ،‬فێڕکردن بە‬ ‫زمانــی دایکی بە هۆکارێــک بۆ بەرابەری‬ ‫کۆمەاڵیەتی دادەنرێت‪.‬‬ ‫کۆمــاری ئیســامی گەرچــی ئەندامــی‬ ‫ڕێکخراوی یونســکۆیە‪ ،‬یاســا و ڕیساکانی‬ ‫ئــەو ڕێکخــراوەی قبووڵــە‪ ،‬بــەاڵم بــۆ‬ ‫داواکارییەکانــی ئەم ڕێکخراوە ســەبارەت‬ ‫بە ڕەچاوکردنی مافــی زمانی وە هەروەها‬ ‫بۆ بە ڕەســمییەت ناساندنی زمانی دایکی‬ ‫کەمایەتییەکانــی دانیشــتووی واڵتەکەی‪،‬‬ ‫گرینگییەکــی نــەداوە‪ .‬دوکتــۆر ئەحمــەد‬ ‫یەزدانی مامۆستای زانکۆ و شارەزای بواری‬ ‫پــەروەردە دەڵێت‪ :‬بە بۆچوونی من ئێران‬ ‫نەتەنیــا واڵتێکــە چەند زمانەیــە بەڵکوو‬ ‫واڵتێکە چەندیــن نەتەوەی تێدا دەژی‪ .‬لە‬ ‫ئێران چەندین نەتەوە دەژین کە بێگوومان‬ ‫هەر نەتەوەیــەک زمانی تایبەت بە خۆیان‬ ‫هەیــە‪ ،‬بەداخــەوە ســەرەتاییترین مافــی‬ ‫نەتەوەیــی و زمانی ئــەم قەومانە جگە لە‬ ‫قەومی فارس هەمووی پشت گوێ خراون‪،‬‬ ‫کە ئەمە زیانێکی دەروونناسی‪ ،‬فەرهەنگی‬ ‫وە زمانییەکی گەورەی لێکەوتووەتەوە‪ .‬بە‬ ‫بۆچوونێکیتــر دەرس نەوتنــەوە بە زمانی‬ ‫دایکی وا دەکات کە ئەدەبیاتی ئەو نەتەوە‬ ‫گەشە نەکات وە لە ناو خۆی ئەو نەتەوەدا‬ ‫وا بیر دەکەنەوە کە ئێمەی مرۆڤ خاوەنی‬ ‫مافــی یەکســان لەگــەڵ مرۆڤەکانیتر نین‬ ‫وە ئێمە بە کەســانی پلە دوو لە کۆمەڵگا‬ ‫دادەنرێیــن‪ .‬فێرکردن بــە زمانێک جگە لە‬ ‫زمانــی دایکی زیــان بە بــڕوا بەخۆبوونی‬ ‫منــداڵ دەگەیێنێــت وە فێربوونــی منداڵ‬ ‫کەمدەکاتەوە‪ .‬زۆربەی مندااڵنی ئێرانی کە‬ ‫لە تاقیکردنەوەکانی خوێاندا ســەرکەوتوو‬ ‫نابــن لە شــوێنە قەومییەکانی ئێرانن‪ .‬بە‬ ‫وتەی کارناسان‪ :‬ئەو مندااڵنەی نەتەوە ژێر‬ ‫دەستەکان کاتێک دەچنە قووتابخانە لەبەر‬ ‫ئەوەی هیچ شوناسێکیان لە زمانی فارسی‬ ‫و ڕووبــەڕوو بوون لەگەل ئەو زمانەدا نییە‬ ‫تووشی شۆکێکی ترسناک دەبن وە ناتوانن‬ ‫خۆیان لەگەڵ ئەو زمانە بگوونجێنن‪.‬‬ ‫گرینگترین بەڵگەی مافی خوێندن بە زمانی‬ ‫دایــک لــە ئێران لە مــادەی ‪١٥‬ی قانوونی‬ ‫ئەساسیدا بە ئاشــکرا دەڵێت‪ :‬سوودمەند‬ ‫بوون لــە زمانی محەللــی وە قەومییەکان‬ ‫لــە ڕۆژنامــە و ڕاگەیاندنــە گرووپییەکاندا‬ ‫وە فێرکردنــی ئەدەبیاتەکانیــان لــە‬ ‫خوێندنــگاکان‪ ،‬لەگــەڵ زمانــی فارســیدا‬ ‫ڕێگەپێــدراوە‪ ،‬لە بەرواری پەســەندکرانی‬ ‫ئەم ئەسڵە چەندین ســاڵ تێپەڕیوە بەاڵم‬ ‫هێشــتا هیــچ گرینگییەکیان بــەو مادەیە‬ ‫وەکــوو مادەکانی تری قانوونی ئەساســی‬ ‫نەداوە وە جێبەجێکردنی دواکەوتووە‪.‬‬

‫بــە لەبەرچاوگرتنــی بەڵگەنامــە‬ ‫نێودەوڵەتییــەکان وە مــادە‬ ‫‪١٥‬قانونــی ئەساســی وە مــادەی‬ ‫‪ ١٠١‬ڕاگەیەنــدراوی مافی هاوواڵتی‪،‬‬ ‫گوومانێک لــەوەدا نییە کە خوێندن‬ ‫وە نووســین بــە زمانــی دایکــی وە‬ ‫ســوودوەرگرتن لێی مافــی گرینگی‬ ‫هاوواڵتیانــە وە خالێ گرینگ ئەوەیە‬ ‫کــە بێبەشــکردنی هاوواڵتیــان لەم‬ ‫مافە بە تاوان ناودەبریت‪.‬‬ ‫چاالکێکــی فەرهەنگــی دەڵێــت‪:‬‬ ‫خوێندن بە زمانــی دایکی بەتایبەت‬ ‫لــە ســەرەتاکانی خوێنــدن لــە‬ ‫ســەختی فێربوون کــەم دەکاتەوە‪،‬‬ ‫بەرەوپێشــچوونی فێربوون ئاســانتر‬ ‫دەکاتەوە وە پــردی نێوان فێربوون‬ ‫و ژیان تووندتر دەکات‪.‬‬

‫کۆمەاڵیەتی‬

‫چیرۆکی ژنانی قوربانی کوشتارەکانی ساڵی ‪٦٧‬ی‬ ‫هەتاوی لە بەندیخانەکانی کۆماری ئیسالمی‬

‫ئا‪ :‬سروە و سەیران مستەفازادە‬

‫دەیەمــی مانگــی خەرمانــان ‪،‬‬ ‫وەبیڕهێنەرەوەی ڕووداوێکە کە بنەماڵە‬ ‫خەســار لێدراوەکان وەک کارەساتێکی‬ ‫باوەرنەکراوی دەزانن‪،‬ڕووداوێک کە پاش‬ ‫تێپەڕبوونی سێ دەیە‪،‬هێشتا بنەماڵەی‬ ‫قوربانیەکانــی‪ ،‬لە هــۆکار و چۆنییەتی‬ ‫ڕوودانی ڕووداوەکە ئاگادار نین‪.‬‬ ‫ئــەو ئێعدامانــه بە فەرمانــی خومەێنی‬ ‫وپاش ئۆپراسیۆنی مێرساد یان فروغی‬ ‫جاویدانی موجاهدین بە ئەنجام گەیشت‪.‬‬ ‫ئێعدامی بە کۆمەڵی بەندکراوە سیاسییە‬ ‫کان لە بەندیخانەکانی کۆماری ئیساڵمی‬ ‫لە هاویــن و پاییزی ســاڵی ‪67‬ئەنجام‬ ‫درا‪ ،‬کــە تێیــدا چــەن هەزارکــەس لە‬ ‫بەندکراوەکان لە ســێدارەدران‪ ،‬جێگای‬ ‫ئاماژەیە ‪،‬ڕێژەیەکــی زۆری بەندکراوان‬ ‫لــە کۆتایــی حوکمەکەیــان دابوون و‬ ‫گیانییان لەدەست دا‪.‬‬ ‫ئــەو ڕووداوە لــە کۆتایــی شــەڕی‬ ‫نێــوان ئێــران و عێراق وپــاش واژووی‬ ‫رێکەوتنامــەی ئاگــر بــەس لــە نێوان‬ ‫ئــەو دوو واڵتــە رووی دا‪،‬هێندێــک لــە‬ ‫کارناســان هــۆکاری ســەرەکی ئــەو‬ ‫ئێعدامانــە بــۆ واڵمدانــەوەی کۆمــاری‬ ‫ئیســامی بــۆ ئوپراســیۆن مێرســاد‪،‬‬ ‫وهێرشی موجاهدین بۆناو سنوورەکانی‬ ‫ئێران دەگێرنەوە‪.‬‬ ‫کۆمــاری ئیســامی پرســێکی بەنێوی‬ ‫زیندانی سیاســی قەبووڵ نییە و بەپێ‬ ‫بیڕۆکــەی واڵیەتــی فەقــی کەســێک‬ ‫حکومەتــی قەبــووڵ نەبێــت دژبــەری‬ ‫شــەرع و ئیســامە وکارەکەی دژایەتی‬ ‫لەگەڵ خودا بەئەژمار دێت‬ ‫لــە کاتــی ئــەو ئێعدامانــە ئایــت الڵە‬ ‫مونتــزری‪،‬وەک وەک یەکێــک لــە‬ ‫دژبەرەکانــی ئەوکارە هەڵوێســتی گرت‬ ‫و ڕەخنەی خۆی بە خومەێنی گەیاند‪.‬‬ ‫عفــت ماهبــاز ‪،‬بەندکراوێکــی ئەوکاتی‬ ‫بەندیخانــەی ئێویــن‪ ،‬لەوباڕەیــەوە‬ ‫دەڵێت‪:‬لــە بــەرواری ‪5‬گەاڵوێــژ وپاش‬ ‫ڕۆژێــک لــە تێپەربوونــی بەســەر‬ ‫ئۆپراســیۆنی مێرســاد‪،‬کاتژمێر ‪11‬ی‬ ‫شــەو‪ ،‬باروودۆخێکــی زۆر خەمنــاک‬ ‫و دڵتەزێــن بەســەر هۆڵەکــەدا زاڵ‬ ‫ببــوو‪ ،‬بەندکــراوەکان ڕاکشــابوون یان‬ ‫دەخوێندەوە‪،‬گوێمــان‬ ‫ڕۆژنامەیــان‬ ‫لەکەسانێک بوو درووشمییان دەدا‪،‬ئەوە‬ ‫لەوکاتــەی شــەودا بــۆ ئێمە شــتێکی‬ ‫ئاســایی نەبوو‪.‬دڕوشمی مەرگ و نەمان‬ ‫بۆ مورتد‪،‬یان نەمان بۆ محارب‪،‬کاتێکی‬ ‫پێنەچوو گوێمان لە دەنگی بەردەوامی‬ ‫تەقەی فیشەک بوو ‪.‬‬ ‫هاوژینــی عفــت ماهـــباز‪،‬یانی علیرضا‬ ‫اســکندری‪ ،‬کەلــە چاالکانــی چەپ بوو‬ ‫‪،‬یەکێــک لە یەکەمین کەســەکان بو کە‬ ‫لە هاوینی ‪67‬ی هەتاوی لەسێداە درا‪.‬‬ ‫عفــت دەیگێرێتەوە‪،‬کاتێــک کاتێــک‬ ‫کــە ئۆپراســیۆنی مێرســاد یــان‬ ‫فروغــی جاویــدان ڕووی دا‪،‬لــەو‬ ‫ئۆ پر ا ســیۆ نه ‪ ،‬مو جا هید ینیە کا ن‬ ‫بۆســەر ســنوورەکانی ڕۆژئــاوای‬ ‫کوردســتان هێرشــیان کــرد ‪،‬ئێمــە‬ ‫ئــەوکات ڕووداوەکەمــان لــە تڵۆزێــن‬ ‫بینی‪،‬لەنوێژی هەێنی دا ئاقای موسوی‬ ‫اردبیلی‪،‬کەپەیامێکــی زۆر ترســناکی‬ ‫دا کەزۆربەی بەندکراوەکان لە شــوێنی‬ ‫خۆیان ویشک بوون ئەو بڕیاری کوشتنی‬ ‫موجاهدینیەکانــی دا و ئەوانــی وەک‬

‫مونافق ڕاگەیاند ‪ ،‬تەنانەت هەڕەشــەی‬ ‫لــە ژنانیش کــرد و ڕایگەیاند ئیجازەی‬ ‫ئەوکارەیان لە ئیمام وەرگرتووە‬ ‫ماهبــاز درێــژە بە قســەکانی دەدات و‬ ‫دەڵێــت ‪:‬لەهۆڵەکەی ئێمە ‪40‬کەســیان‬ ‫لەگــەڵ خۆیــان بــردو ‪١٩‬کەســیان لێ‬ ‫ئێعدام کردن‪.‬تەنیا کچێک بە نێوی رفعت‬ ‫لەو بەێنه زیندوو ماوە‪،‬هۆکارەکەشی بۆ‬ ‫ئــەوە دەگەڕاوه کە رفعــت لە دۆخێکی‬ ‫ئاســایی سرووشــتی دانەبــوو لەبــەر‬ ‫ئــەوەی ‪19‬کــەس لــە بنەماڵەکــەی لە‬ ‫کاتی ئێعدامەکان لەدەست دابوو وپاش‬ ‫گەڕانەوه بۆ هۆڵەکەی رفعت کۆتایی بە‬ ‫ژیانی خۆی هێنا‪.‬‬ ‫منیــرە بــرادران نووســەری کتێبــی(‬ ‫حقیقــت ســادە‪،‬علیە فراموشــی )‬ ‫باروودۆخــی بنەماڵــەکان پــاش‬ ‫دەســتپێکردنەوەی چاوپێکەوتنــەکان‬ ‫وئاگاداربــوون لــە باروودۆخــی‬ ‫بەندکراوەکان بەو جۆرە شروڤە دەکات‬ ‫؛نیوەی دووهەمی مانگی ڕەزبەر بوو‪،‬کە‬ ‫باروودۆخەکــە گۆڕدرا‪،‬لێدانــی قامچــی‬ ‫راوەســتاو ڕۆژنامــەو تڵۆزێنەکانیان بۆ‬ ‫ئازاد کردین دووبــارە چاوپێکەوتنەکان‬ ‫دەســتی پێکردەوە‪،‬ئــەوکات بــوو لــە‬ ‫نێوانی گریانی بنەماڵەکان تێگەیشــتین‬ ‫چ کارەســاتێک ڕووی داوە‪،‬جڵــە‬ ‫خوێناویەکانــی بەندکراوەکانیــان دەدا‬ ‫بەدەست بنەماڵەکانیان‪.‬‬ ‫خانمی سابیری یەکێک لە بەندکراوەکان‬ ‫وهاوژینی عباسعلی رودسری‪،‬بەندکراوی‬ ‫لە ســێدارەدراو سەبارەت بە چۆنییەتی‬ ‫ئاگاداربوون لە شــوێنی ناشتنی تەرمی‬ ‫لەسێدارەدراوەکان دەڵێت‪ :‬پێش ئەوەی‬ ‫ئێمە ئاگادار بکرێنەوە ‪،‬کاتێک بنەماڵەی‬ ‫ئــەو بەندکراوانەی کە ڕۆڵەکانیان پێش‬ ‫ســاڵی ‪ ٦٧‬لەســێدارە درابــوون و بــۆ‬ ‫ســەردانی گڵکۆکانیــان دەچنە خاوران‬ ‫‪،‬ئــاگاداری بۆنێکــی ناخــۆش و پیــس‬ ‫دەبــن و دەبینــن مەیتێکی زۆر لەســەر‬ ‫یــەک ناشــتراون زۆربەیان بە شــێوازی‬ ‫کۆمــەڵ وبــە جڵەکانیانەوە ناشــتراون‬ ‫نوشــابە امیــری هاوژینی کەســێک لە‬ ‫ڕزگاربوەکانی کوشتاری ‪67‬دەڵێت بۆ‬ ‫ماوەی ســێ مانگ هیچ ئاگادارییەکمان‬ ‫لــە هەواڵی خۆشەویســتەکانمان نەبوو‬ ‫‪،‬پــاش ســێ مانــگ بەرەبەیانێیــەک‬ ‫تڵەفونیــان بــۆ کردیــن و ئادرەســی‬ ‫پارکیــان پێداێــن و کوتیان دەبێ بچین‬ ‫بــۆ ئــەوێ ‪.‬پاش ئــەوەی بۆ شــوێنی‬ ‫دیاری کــراو ‪ ،‬هەزاران کەســمان بینی‬ ‫کە لەوێ کۆ ببوونەوە هەموو چاوەڕوان‬ ‫بــوون پســۆڵەی چاوپێکەوتــن لەگەڵ‬ ‫بەندکراوانی بەندیخانەی ئێوێن وەرگرن‬ ‫وپاشــان ســواری پاســێک دەبــوون و‬ ‫بەرەو بەندیخانه وەڕێ دەکەوتن‪.‬‬ ‫شایســتە وطن دوســت‪،‬لە زستانی ‪٦٣‬‬ ‫کاتێــک هــاوڕێ لەگــەڵ هاوژینەکــەی‬ ‫وچەن کەس لە دۆســتانی دەیانویســت‬ ‫بە شــێوازای نایاســایی لــە واڵت بچنە‬ ‫دەرێ دەستبەســەرکران‪.‬تا کۆتایــی‬ ‫جۆزەردانــی ســاڵی ‪ ٦٦‬لــە بەنــدی‬ ‫تاکەکەســی ڕادەگیرێــت و بــە هــۆی‬ ‫ئەوەی باڕوودۆخی بە هۆکاری دووگیان‬ ‫بوونــی ناجێگیردەبێــت ‪،‬دەنێردرێتــە‬ ‫نەخۆشــخانه و لــەوێ دوکتورەکــە‬ ‫ئامــۆژگاری دەدات و بەهۆی ئەوەی کە‬ ‫ئەگــەری لەبەر چونــی مناڵەکەی هەیە‬ ‫باشــترە پێــش وەقت دادگایــی بکرێت‬ ‫‪.‬پاش دادگایی کردنی مەحکووم دەبێت‬ ‫و بۆ بەندیخانەی ڕەشــت دەگوازرێتەوە‬ ‫و لــەوێ منداڵەکــەی بــە دنیــا دێنێت‬ ‫هەروەها دەڵێت ‪:‬چاوپێکەوتنی کۆتایی‬ ‫مــن لــە ڕۆژی‪ ٥‬گەاڵوێژ بــوو‪ ،‬هاوکات‬ ‫لەگــەڵ چاوپێکەوتن ‪،‬هەواڵی هێرشــی‬ ‫موجاهدیــن لــە ڕادیــۆ بــاو کرایەوە‪.‬‬ ‫ڕۆژی ‪٩‬ی گەاڵوێــژ پــاش چاوپێکەوتن‬ ‫‪،‬دوو کەس لە هاوبەندییەکانیان لەگەڵ‬ ‫خۆیــان برد‪(،‬یەکیان فرانک طاووســی‬

‫ئــەوی تڕیان مریم واوری) بوو‪ .‬تازە لە‬ ‫خەو هەســتابووم کــە دەڕگاکە کرایەوە‬ ‫و گڵۆپەیانیــان پــێ کــرد و کوتیــان‬ ‫ئەوکەســانەی ناویــان دەخوێندرێتەوە‬ ‫بێنە دەرێ‪.‬کەس بیڕی لەوە نەدەکردەوە‬ ‫بڕیاڕە ئەوان ئێعدام بکرێن‪ ،‬هەموو وامان‬ ‫بیــڕ دەکــردەوە کە قــەرارە ڕاگوازرێن‪.‬‬ ‫ئەوشەوە لە هۆڵەکەی ئێمە ‪ ٢٢‬کەسیان‬ ‫لەگەڵ خۆیــان برد‪،‬لەنێوانیــادا کچێک‬ ‫بــوو کە نــاوی ‪،‬زری دادســتان بوو لە‬ ‫ساڵی ‪٦٦‬دەستبەســەر کرابوو ئەوکات‬ ‫تەنیــا تەمەنی‪١٢‬ســااڵن بوو‪،‬حاکمەکە‬ ‫پێ کوتبوو بۆیە بۆ دوچەرخە لێخوڕین‬ ‫چوبویــە دارســتان ‪ ،‬بە شــوێن کاری‬ ‫خــەراپ دا چوبوی لەکاتێکدا ئەو تەنیا‬ ‫دوازدە ســااڵن بوو و خۆشی نەناسیبوو‬ ‫‪.‬زری بــەس بۆ یاری کردن و لێخوڕێنی‬ ‫دوچەرخــە چوبــو دارســتان بــەاڵم‬ ‫حاکمەکــەی لەو باوەرە دابــوو کە ئەو‬ ‫خواردنی بــۆ ئەو چاالکە سیاســیانەی‬ ‫بردووە کە خۆیان لە دارســتان حەشار‬ ‫دابــوو‪ .‬هەمــوو بەندکــراوەکان کەڵــوو‬ ‫پەڵیان کۆ کردەوە و بەرەو حەوشە ڕێ‬ ‫کەوتن لەهۆڵەکانی تریش زۆرکەســیان‬ ‫جیا کربووە و کاتژمێر ‪ ٤‬گواستیاننەوە‬ ‫و ‪٢٨‬کەسیان لە سێدارە دان‪.‬‬ ‫من سەرجەم‪ ١٠‬لە بەندیخانەی جۆراوجۆر‬ ‫دەستبەسەر بووم و پاشان ئازاد کرام‪.‬‬ ‫زۆربــەی بنەماڵــەکان بــۆ دەربڕینــی‬ ‫نارەزایەتــی خۆیان چوون بــۆ پاڕلمان‬ ‫و بۆ ژووری بەڕێوەبەریی رفســنجانی و‬ ‫پاشان بەرێوەبەرایەتی سەرۆک وەزیران‬ ‫کەئەۆکات موســوی سەرۆک وەزیر بوو‪،‬‬ ‫بەاڵم داواکاییەکانیان بێ واڵم مانەوە و‬ ‫دەریان کردن‪.‬‬ ‫بنەماڵــەی ئەو ژنــە بەندکراوانەی کە‬ ‫لــە ئێعدام ڕزگاریان ببوو ‪،‬باســی ئەوە‬ ‫دەکەن‪:‬کــە خومێنی بەفەرمی ئیجازەی‬ ‫دەستدڕێژی جینسی بۆسەر بەندکراوە‬ ‫ئێدامیەکانــی پێش لە ســێدارە دانیان‬ ‫دابوو ‪،‬ئەوە ڕێکاڕێک بوو بۆ شــکاندنی‬ ‫بــاری دەروونــی ژنــە بەندکــراوەکان‬ ‫وتەنانەت تا ئەوڕۆش لە بەندیخانەکانی‬ ‫ئێــران ئــەوکارە قیزەونانەیە بەردەوامە‬ ‫و دەســتدڕێژی جینســی دەکرێتــە‬ ‫ســەر بەندکــڕاوەکان وئازارێکــی زۆری‬ ‫جەستەیی و دەروونی لێدەدرێت‪.‬‬ ‫ڕاپۆرتێک لەســەر بەندکراوێک بە ناوی‬ ‫(رازی سر بە مهر مینا) لە بەندیخانەی‬ ‫گلوگاە بــاس لە بەندکراوێــک بە ناوی‬ ‫مینا عســکری دەکات کــە پاش ئەوەی‬ ‫دەســتدڕێژی جینیــی پێدەکرێــت‬ ‫پاسدارێک بە شیرنی دەچتە الی باوکی‬ ‫مینــا و خــۆی وەک زاوا دەناســێنێ و‬ ‫پــاش ئــەو ڕووداوە باوکی مینا تاقەتی‬ ‫ژیانــی نامێنێ و کۆتایی بە ژیانی خۆی‬ ‫دێنێت‪.‬‬ ‫نموونەیەک لە دەستدڕێژی بۆ سەر کچە‬ ‫باکڕەکان‪ ،‬دەســتدڕێژی بەسەر نسرین‬ ‫شــجاعی یە کە لــە تەمەنی‪١٣‬ســااڵنی‬ ‫دا بــە تاوانــی الیەنگــری موجاهدیــن‬ ‫دەستبەســەر دەکرێت و کاتی ئێعدامی‬ ‫‪١٩‬ســاڵی تەمەن دەبێت و پێش ئەوەی‬ ‫لــە ســێدارە بدڕێت حاکمێکی شــەرعی‬ ‫دەستدڕێژی پێدەکات‪.‬‬ ‫ئامارێکی روون لــە ژماری ئێدامییەکان‬ ‫لەبەر دەســت نییە وهۆکارەکەشــی بۆ‬ ‫ئــەوە دەگەڕێتــەوە زۆربــەی پێناســی‬ ‫لەســێدارەدراوەکانیان لــە نــاو بردووە‬ ‫و دۆســیەکانیان ســووتاندوون و لــە‬ ‫گۆڕەکان دا بە کۆمەڵ ناشتویانن‪،‬بەاڵم‬ ‫بەڵگەکان ئاماژە بە ئێعدامی زیاتر لە ‪٣‬‬ ‫هەزارکەس دەدەن ‪،‬زۆربەیان بەندکروانی‬ ‫چــەپ بوون‪،‬کە لە بەندیخانەکانی تاران‬ ‫لــە ســێدارە دراون و لــە گۆرســتانی‬ ‫خاوران کراونەتە ژێر گڵ‪.‬‬ ‫هێندێک کەسیش قسە لەسەر ئامارێکی‬ ‫‪ ٢٨٠٠‬تا ‪ ٣٨٠٠‬کەس دەدەن ‪.‬‬ ‫‪.‬‬

‫‪Dwaroj@komala.com‬‬

‫‪Dwaroj@komala.com‬‬ ‫سەرنوسەر‪:‬‬

‫رەزا کەعبی‬

‫بەڕێوەبەری نوسین‪:‬‬

‫هێمن بایەزیدپور‬

‫بۆ خوێندنه‌وه‌ی دواڕۆژ له‌سه‌ر تۆڕی ئینتێرنێت‬ ‫سه‌ردانی ‪ www.komala.com‬بکه‌ ‌ن‬ ‫پەیوەندی ‪dwaroj@komala.com‬‬

‫پەیوەست بوونی پۆڵێکیتر لە الوانی کوردستان بە رێزی‬ ‫پێشمەرگەیایەتی کۆمەڵەی زەحمەتکێشانی کوردستان‬ ‫ڕۆژی سێ شەممە یەکی ئوکتۆبری ‪2019‬زایینی پاش تەواوبوونی‬ ‫دەورەی سیاسی نیزامی فێرگەی پێشمەرگایەتی کۆمەڵەی‬ ‫زەحمەتکێشانی کوردستان ‪،‬کۆمەڵێک لە کچان و کوڕانی ئازادیخوازی‬ ‫کوردستان بە رەسمی بە هێزەکانی پێشمەرگایەتی کۆمەڵە پەیوەست‬ ‫بوون‪.‬‬ ‫ڕێورەسمەکە بە بەشداری هاوڕێیانی پێشمەرگەو کادرو ئەندامان‬ ‫لە ناوەندی سەرکردایەتی کۆمەڵەی زەحمەتکێشانی کوردستان‬ ‫سەرەتا بە دەقەیەک بێدەنگی راگرتن بۆ یادی ئازیزی سەرجەم‬ ‫گیانبەختکردوانی رێگای ئازادی و سوسیالیزم دەستی پێکرد و‬ ‫پاشان لە الیان هاوڕێ خەلیل فەتحی یەکێک لە بەرپرسانی فێرگەی‬ ‫پێشمەرگایەتی کۆمەڵە پەیامی پیرۆزبایی خوێندراوە و هێندێک‬ ‫قسەوباس لەسەر ئەرکەکانی ئەمرۆی پێشمەرگەکان دە هەلوو مەرجی‬ ‫سیاسی و ئابوڕی ئێستای کوردستان و ئێران پێشکەش کرا‪،‬دواتر‬ ‫هاوڕێ ئارمان کورد بەرپرسی فێرگەی سیاسی نیرامی پێشمەرگەی‬ ‫کۆمەڵە چەکی پرلە شانازی کۆمەڵە وێرای پێناسەی پێشمەرگایەتی‬ ‫کۆمەڵە بە هاوڕێیانی تازە پێشمەرگە پێشکەش کرا ‪.‬‬ ‫لە درێژەی ڕێورەسمەکە دا هاوڕێ ژیال بە نوێنەرایەتی هاوڕێیانی تازە‬ ‫پێشمەرگە لە وتارێکدا سپاس و پێزانینی خۆیان بۆ هاوڕێیان و‬ ‫بەرپرسانی فێرگەی کۆمەڵە و ئامادە بونیان بۆ ئەو ئەرک و کارانەی‬ ‫کە لەئێستاوە وەک پێشەرگە لەسەر شانیانە دەربڕی‪.‬‬ ‫پاشان مەراسمەکە بە خوێندنەوەی پەخشان و سروود و هەڵپەرکێ‬ ‫و شادی هاورێیانی پێشمەڕگە کۆتایی پێهات‪.‬‬