Dwaroj 81

‫گفتوگۆیەک لەسەر‬ ‫‪٢٨‬ی گەالوێژ‬ ‫بە بەشداری سێ‬ ‫کەسایەتی سیاسی‬

‫لەسەر بناغەی‬ ‫هەواڵێکی‬ ‫درۆ‪ ،‬چل ساڵ‬ ‫لەمەوبەر‪..‬‬

‫‪》5‬‬

‫‪》3‬‬

‫کورتە یادێک لە‬ ‫کۆچی مێژوویی‬

‫‪》6‬‬

‫مەریوان‬

‫سەروتار‬

‫لە یادی کاک فوئادی‬ ‫مستەفا سوڵتانیدا‬ ‫بێ گومان کاک فوئادی مستەفا سوڵتانی‬ ‫لەبزوتنەوەی حەقخوازانەی خەڵکی کوردستان‬ ‫بۆ هەمووان کەسێکی ناسراوە‪ ،‬چونکە لە نێو‬ ‫بزووتنەوەکە دایە و ئێمەین هەموو ڕۆژێک چ لێرە‪،‬‬ ‫چ لە دەرەوە‪ ،‬چ لە ناوەوە‪ ،‬تاوتوێی ئەو درەس و‬ ‫ئەزموون و کار و شوێنەوارانەی دەکەین کە کاک‬ ‫فوئاد بۆی جێهێشتووین‪.‬‬ ‫کاک فوئاد هی ڕابردوو نیە‪ ،‬کاک فوئاد هی‬ ‫ئێستایە‪ ،‬ڕێبازەکەی‪ ،‬ڕەوشتێک کە گرتیە بەر‪،‬‬ ‫کاریگەری و ئاسەوارێک کە لە سەر کۆمەڵگا‬ ‫دایناوە‪ ،‬کاک فوئاد زیندووە وەک ڕێباز‪ .‬راستە‬ ‫بە جەستە لە ناوماندا نیە‪ ،‬بەاڵم سێبەری بە سەر‬ ‫جەستەی هەموومانەوە هەیە‪ .‬هەموو ئەوانەی کە‬ ‫خۆیان بە قوتابی مەکتەبی کاک فوئاد دەزانن‬ ‫وەسفی دەکەن کە کەسایەتییەکی شۆڕشگێڕ بوو‪،‬‬ ‫شۆڕشگێڕی پێگیر بوو‪ ،‬یا وەسفی بەوە بکەن زۆر‬ ‫لە خۆبردوو بوو‪ ،‬ماندوونەناس بوو‪ ،‬ڕێکخەر بوو بۆ‬ ‫ڕێکخراوەکەی خۆی و‪ ،‬هێمایە بۆ کۆمەڵە‪ ،‬هەموو‬ ‫ئەوانە لە جێی خۆیەتی و راستە‪ ،‬بەاڵم گەورەترین‬ ‫تایبەتمەندی کاک فوئاد ئەوە بوو ڕۆڵەی بزووتنەوە‬ ‫و هەڵقواڵوی خەباتی خەڵکی کوردستان و چینی‬ ‫چەوساوەی کوردستان بوو‪ ،‬لەو خەباتە هەڵقواڵ و‬ ‫بوو بە ڕێبەری ئەو خەباتە‪ ،‬نەک ئەوەی تەنانەت لە‬ ‫دەورەیەک لە مێژوودا‪ ،‬نەک هەر لە دەوریەک کاک‬ ‫فوئاد کاریگەری لە سەر بزووتنەوە دانا‪ ،‬بەڵکو‬ ‫لەئێستاشدا کاک فوئاد کاریگەری بە سەر هەموو‬ ‫بزووتنەوەکەوە هەیە‪.‬‬ ‫من پێموانیە ئینسانەکان جارێکی تر نابنەوە‪ ،‬پێموا‬ ‫نیە کێ بلیمەت و تێکۆشەر بووە جارێکی دیکە‬ ‫کەسی وامان نابێتەوە‪ ،‬لە هیچ کوێ دونیادا لە‬ ‫مێژووشدا شتی وا نەبووە‪ ،‬زۆرێک لە بەلیمەت و‬ ‫ڕابەران‪ ،‬هی دەورەیەکن‪ ،‬بەاڵم کاک فوئاد چل ساڵ‬ ‫پاش مەرگیش بۆ ئەو دەورەیەی ئێستا کاریگەری‬ ‫هەیە‪ ،‬ئەزمونەکانی تا ئەوڕۆش هەر کاریگەری‬ ‫هەیە‪ .‬کاک فوئاد ڕێبەری حیزبێک نەبوو‪ ،‬تەنیا‬ ‫وەک دامەزرێنەری کۆمەڵە و بنیاتنەری نابێ‬ ‫بناسرێتەوە‪ ،‬بەڵکوو کاک فوئاد ئەو کەسە بوو کە‬ ‫بزووتنەوەی دەدی‪ ،‬حیزبەکەی لە گەڵ بزووتنەوە‬ ‫لە قاڵب دەدا نەک بزووتنەوە لە گەڵ حیزبەکەی‬ ‫لە قاڵب بدا‪ .‬کاتێک کە جەمعیەتەکان لە شارە‬ ‫جۆراوجۆرەکانی کوردستان دامەزران‪ ،‬زۆر کەمیان‬ ‫کۆمەڵە بوون‪ ،‬بەاڵم سیاسەتێک کە کۆمەڵە گرتیە‬ ‫پێش لەو پەیوەندیەدا ‪ ،‬کاتێک جەمعیەتەکان‬ ‫نەمان‪ ،‬کاتێک کۆمەڵە خۆی ئاشکرا کرد‪ ،‬هەشتاد‬ ‫لە سەدی جەمعیەتەکان کۆمەڵەیی بوون‪.‬‬ ‫کاک فوئاد هەمیشە چاوی لەوە بوو نەبزی‬ ‫بزووتنەوەکە چۆن لێ دەدا‪ ،‬ئایا لە هەڵکشاندایە‬ ‫یان لە داشکانە‪ ،‬تەنانەت کاتێک کۆنگرەی یەکی‬ ‫کۆمەڵەمان لە دوو شاری نەغەدە و سنە بە دوو‬ ‫بەش گرت لەوێ باسی توتنەوانەکانی بانە هاتە‬ ‫پێش کە کێشەیان هەیە‪ ،‬پێشنیاری کرد کۆنگرە‬ ‫تەعتیل کەین‪ ،‬کۆنگرەیەک کە لە ژێر خەفەقان و‬ ‫دیکتاتۆری گیرابوو‪ ،‬لەو هەلومەرجەدا پێشنیاری‬ ‫کرد جارێ بچین کاری ئەو خەباتە سازمان بدەین‪،‬‬ ‫بەشکەم شارەکانی دیکەش بە هانایانەوە بێن‪.‬‬ ‫کاک فوئاد لە یەک پریشکی نێو دەریای خەڵکیدا‪،‬‬ ‫ئاگرێکی گەورەی کردەوە لەسەر جەستەی داگیرکەر‬ ‫و زۆرداران‪ ،‬ئەو دەیزانی هەلەکان بقۆزێتەو و‬ ‫هونەری تەنیا پێشبینی کردن نەبوو‪ ،‬ئەو چی لە‬ ‫قازانجی بزووتنەوەکە بوو ئەوەی دەکرد‪ .‬بیری‬ ‫لەوە دەکردەوە چی دەکرێ ئێمە بە یەکگرتوویی و‬ ‫یەکێتی بگەیەنێ‪ ،‬کاک فوئاد لە گەڵ هەموو شورا‬ ‫و بازاڕیانی شاری مەریوان ڕێک کەوت و کۆچی‬ ‫مەریوانی سازماندا‪ ،‬لە حاڵێکدا ئێمە لە مەریوان‬ ‫زۆرینە نەبووین‪ ،‬ڕێبەرێک بوو کە متمانەبەخۆبوونی‬ ‫لە ئاستێکی بەرزدا بوو‪.‬‬

‫‪...‬بۆ ل ‪2‬‬

‫‪dwaroj@komala.com‬‬

‫دوو هه‌فته‌نامه‌یه‌كی سیاسی گشتییه‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ی زه‌حمه‌تکێشانی کوردستان‬ ‫ده‌ریده‌كات‬ ‫ژمار‌ه (‪ )81‬ساڵی هەشتەم‬ ‫‪20 - 2019/9/11‬ی خەرمانانی ‪1398‬‬ ‫نرخ‪ 500 :‬دینار‬

‫یادی ‪ ٤٠‬ساڵەی گیانبەختکردنی کاک فوئاد‬ ‫لەناوەندی سەرکردایەتی کۆمەڵە بەرز راگیرا‬

‫رۆژی ‪9‬ی خەرمانانی ‪ 1398‬لە یادی‬ ‫چل ساڵەی گیانبەختكردنی كاك‬ ‫فوئاد مستەفا سوڵتانی‪ ،‬رێوڕەسمێك‬ ‫لە ناوەندی سەركردایەتی كۆمەڵەی‬ ‫زەحمەتكێشانی كوردستان بەڕێوەچوو‪.‬‬ ‫لەو رێوڕەسمەدا كە ژمارەیەكی‬

‫بەرچاو میوان‌و نوێنەر حیزب‌و الیەنە‬ ‫سیاسییەكانی كوردستان‌و ئەندامانی‬ ‫سەركردایەتی‌و ئەندامان‌و پێشمەرگەكانی‬ ‫كۆمەڵە تێیدابەشدار بوون‪ ،‬بە سرودی‬ ‫بانگەواز‪ ،‬سرودی رەسمیی كۆمەڵە‌و‬ ‫راگرتنی چەند ساتێك بێدەنگی بۆ‬

‫کۆچەر بیرکار‬ ‫وەک یەکەم بیرمەندی ساڵ‬ ‫لە جیهاندا هەڵبژێردرا‬

‫با لە ئامینە کاکەباوە‬ ‫پشتییوانی بکەین‬

‫دامه‌زراوه‌ی “پرۆسپێكت”‪ ،‬براوه‌ی‬ ‫پێشبڕكێی ‪ ٥٠‬كه‌سایه‌تیی ناوداری‬ ‫جیهانی بۆ به‌ده‌ستهێنانی نازناوی‬ ‫“بیرمه‌نی جیهان بۆ ساڵی ‪”٢٠١٩‬ی‬ ‫ڕاگه‌یاند و ئاشكرای كرد كه‌ “كۆچه‌ر‬ ‫بیركار”‪ ،‬مامۆستای کوردی زانكۆی‬ ‫“كامبریجی بریتانیا”‪ ،‬وه‌ک یەکەم‬ ‫بیرمه‌ندی ساڵ‌‪ ،‬هه‌ڵبژێردرا‪.‬‬ ‫فه‌رمیی‬ ‫ڕاگه‌یه‌ندراوێكی‬ ‫به‌پێی‬ ‫دامه‌زراوه‌ی “پرۆسپێكت”‪ ،‬ده‌یان‬ ‫هه‌زار كه‌س به‌شدارییان له‌ ده‌نگدانی‬ ‫ئینته‌رنێتیی ئەم دامەزراوەیەدا كردووه‌‬ ‫و له‌ كۆتاییدا ئه‌م بیركاره‌ كورده‌‪ ،‬وه‌ک‬ ‫كه‌سی یه‌كه‌م ده‌رچووه‌ و نازناوه‌كه‌ی‬ ‫بردووه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫“كۆچه‌ر بیركار” ساڵی ‪ ٢٠١٨‬خه‌اڵتی‬ ‫“فیڵدزی بیركاری” كه‌ به‌ نۆبێلی‬ ‫دونیای زانستی بیركاری هه‌ژمار‬ ‫ده‌كرێت‪ ،‬بردووه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫“فەرەیدوون درەخشانی” ناسراو‬ ‫بە “کۆچەر بیرکار”‪ ،‬بیرکارێکی‬ ‫ھاوچەرخی کوردە کە ساڵی ‪١٩٧٨‬ی‬ ‫زایینی‪ ،‬لە گوندی “نێ” سەر بە شاری‬ ‫مەریوان لەدایک بووە و لە ئێستادا لە‬ ‫زانکۆی “کەمبریج” پڕۆفیسۆرە‪.‬‬

‫ماوەیەک لەوە پێش حیزبی چەپی‬ ‫سوئێد ئامینە کاکەباوە‪ ،‬پارلمانتار‬ ‫و ئەندامی ئەو حیزبەی بە ھۆی‬ ‫ناتەبایی لەگەڵ سیاسەتەکانی‬ ‫حیزبی چەپ‪ ،‬لە ریزەکانی خۆی دەر‬ ‫کرد‪.‬‬ ‫ئامینە کاکە باوە ساڵیانێک پێشمەرگە‬ ‫و ئەندامی کۆمەڵە بوو‪ .‬دواتر‬ ‫ھەم وەک چاالکوانێکی پارێزەری‬ ‫مافی ژنان و‪ ،‬ھەم وەک کەسێکی‬ ‫سۆسیالیست دژ بە ئیسالمی سیاسی‬ ‫ھەڵسوڕانی بەرچاوی بووە و بوێرانە‬ ‫ڕا و بۆچوونی خۆی دەربڕیوە‪.‬‬ ‫ئێستاش ئەو مەسەلە لە مێدیا و‬ ‫کۆمەڵگای سوئێد دەنگی داوەتەوە‪.‬‬ ‫ئێمە لەو بڕوایە داین کە ھەموو کورد‬ ‫و کەسێکی ئازادیخواز‪ ،‬سەرەڕای‬ ‫جیاوازیی لەگەڵ لێدوانەکانی‬ ‫ئامینە‪ ،‬حەقوایە پشتیوانی لێبکەن‬ ‫و لە بەرانبەر کەمپەینی ئیسالمی و‬ ‫ناحەقیەک کە لێی کراوە بە تەنیای‬ ‫نەھێڵنەوە‪.‬‬ ‫كۆمه‌ڵه‌ی زه‌حمه‌تكێشانی‬ ‫كوردستان‪-‬رێكخراوی ده‌ره‌وه‌ی واڵت‬ ‫‪ ٨‬سێپتامبری ‪٢٠١٩‬‬

‫رێزگرتن لەیادی كاك فوئاد‌و سەرجەم‬ ‫گیانبەختكردوانی كۆمەڵە‌و رێگەی ئازادی‬ ‫كوردستان دەستی پێكرد‪ .‬پاشان هاوڕێ‬ ‫عومەر ئێلخانیزادە‪ ،‬سكرتێری گشتیی‬ ‫كۆمەڵە قسەوباسێكی لەمبارەیەوە‬ ‫پێشكەش كرد‪ .‬لە رێوڕەسمەكەدا‬

‫چەندین پارچە شیعر‌و پەخشان بۆ یادی‬ ‫كاك فوئاد پێشكەشكرا‪.‬‬ ‫لەبەشێكی دیكەدا پەیامی ناوەندی‬ ‫هاوکاریی و حیزب‌و الیەنە سیاسییەكان‬ ‫بە بۆنەی چلەمین ساڵیادی كاك فوئاد‬ ‫خوێندرایەوە‪.‬‬

‫بەرز ڕاگرتنی یادی گیانبەختکردووانی‬ ‫ژینگە پارێز لە مەریوان‬

‫لە یەکەمین ساڵیادی گیانبەختکردنی‬ ‫چوار ژینگەپارێزی کورد چەندین‬ ‫رێوڕەسم لەچەندین شوێنی کوردستان‬ ‫بەڕێوەچوو‪.‬‬ ‫ڕۆژی یەکشەممە‪٣ ،‬ی خەرمانان‪،‬‬ ‫خەڵکی شاری مەریوان و هەروەها‬ ‫بە بەشداری خەڵکی شارەکانی‬ ‫دیکەی کوردستان‪ ،‬لە یەکەمین‬ ‫ساڵیادی گیانبەختکردووانی ژینگەدا‪،‬‬ ‫یادی‬ ‫بەرزڕاگرتنی‬ ‫بەمەبەستی‬ ‫ئەو هاوڕێیانە‪ ،‬لەسەر گڵکۆکەیان‬ ‫کۆبوونەوە‪.‬‬ ‫هەر بەو بۆنەوە ڕۆژی یەکشەممە ‪٣‬ی‬ ‫خەرمانان‪ ،‬ڕێکخراوی ژینگەپارێزانی‬ ‫کۆڕیادێکیان‬ ‫پیرانشار‪،‬‬ ‫شاری‬ ‫بەڕێوەبرد‪.‬‬ ‫ئەم کۆڕیادە لە چیای نەورۆزی شاری‬ ‫پیرانشار ڕێکخرا و بە بەشداریی‬ ‫بەرچاوی چاالکان و هاونیشتمانییان‬

‫پێشوازیی لێکرا‪ .‬لە کۆڕیادەکەدا‪ ،‬بە‬ ‫بۆنەی گیانبه‌ختكردنی ئه‌م چوار كه‌سه‌‪،‬‬ ‫‪ ٤‬نەمام لە الیەن بەشداربووانەوە‪ ،‬لە‬ ‫چیای نەورۆز چێندران‪.‬‬ ‫ساڵی رابردوو و لە رۆژی ‪٣‬ی خەرمانان‬ ‫سێ چاالکوانی ژینگە پارێزی کورد بە‬ ‫ناوەکانی “شەریف باجوەر”‪“،‬ئومید‬ ‫کۆنەپۆشی”‪“ ،‬ڕه‌حمه‌ت حه‌کیمی‬ ‫نیا” و “محه‌ممه‌د په‌ژوهی”‪ ،‬لە کاتی‬ ‫جێبەجێکردنی ئەرکی نیشتمانیی‬ ‫خۆیاندا‪ ،‬کەوتنە داوی ئاگری ڕق و‬ ‫قینی دوژمنانی ژینگە و بەداخەوە‬ ‫گیانی خۆیان بەختکرد‪.‬‬ ‫هەر لەم پەیوەندەدا شووڕای ڕێکخراوە‬ ‫مەدەنیەکانی شاری مەریوان بە‬ ‫بۆنەی یەکەمین ساڵیادی چوار‬ ‫گیانبەختکردووی ژینگەپارێزی شاری‬ ‫مەریوان‪ ،‬ڕوو بە خەڵکی کوردستان‬ ‫بەیاننامەیەکیان باڵو کردەوە‪.‬‬

‫سیاسی‬

‫ژمار‌ه (‪ )81‬ساڵی هەشتەم‪2019/9/11 ،‬‬ ‫‪Dwaroj@komala.com‬‬

‫‪3‬‬

‫لەسەر بناغەی هەواڵێکی درۆ‪ ،‬چل ساڵ لەمەوبەر فەرمانی پەالماردانی کوردستان دەرچوو‬ ‫‪٢٨‬ی گەالوێژی ‪١٩ – ١٣٥٨‬ی مانگی هەشتی ‪١٩٧٩‬‬ ‫ئەحمەد ئەسکەندەری‬ ‫ڕۆژی ‪٢٨‬ی گەالوێژی ‪ ١٣٥٨‬لەگەڵ‬ ‫هاوڕێکانم لە نووسینگەی ‹کۆمەڵەی‬ ‫الیەنگری زەحمەتکێشان و پارێزگاری لە‬ ‫مافی نەتەوایەتی گەلی کورد› لە شاری‬ ‫سەقز بووین و ڕووداوێکی ئەوتۆ لە ئارادا‬ ‫نەبوو‪ .‬وەکوو ڕۆژەکانی پێشووتر تەلەفونم‬ ‫کرد لە ‹کۆمەڵەی پارێزگاری لە ئازادی‬ ‫و شۆڕش› لە شاری سنە بەاڵم ئەمجارە‬ ‫بەپێچەوانەی جاران کەسێک بە فارسی‬ ‫جوابی دایەوە! خێرا زانیم کە هاوڕێیانمان‬ ‫لەو شارە ناچار کراون شوێنەکەیان بەجێ‬ ‫بهێڵن‪ . . .‬زۆری پێنەچوو ڕادیۆ تاران‬ ‫پەخشی ئاسایی خۆی بڕی و دەستی‬ ‫کرد بە باڵوکردنەوەی مارشی سەربازیی‬ ‫و پەیتا پەیتا فەرمانی جیهادی خومەینی‬ ‫دەخوێندەوە‪.‬‬ ‫ئاماژە بە سێ دەربڕینی خومەینی لە‬ ‫مانگەکانی گەالوێژ و خەزەڵوەری ساڵی‬ ‫‪ ١٣٥٨‬و هەروەها مانگی پووشپەڕی‬ ‫‪ ]١٩٨٠[ ١٣٥٩‬جەوهەری هەڵسوکەوتی‬ ‫کۆماری ئیسالمی ئێران بەرامبەر بە‬ ‫کوردستان‪ ،‬هەڵگیرساندنی شەڕ لەالیەن‬ ‫ئەوانەو و هەروەها هەڵوێستی ڕژیم‬ ‫بەرامبەر بە کەسایەتییە سیاسییەکان و‬ ‫حیزب و ڕێکخراوەکان لەالیەک و بۆچوون‬ ‫و کاردانەوەیان سەبارەت بە وتووێژ و‬ ‫دانووستاندن لەالیەکی ترەوە‪ ،‬بەڕوونی‬ ‫دەردەخات‪.‬‬ ‫‪ – ١‬فەرمانی هێرش بۆ سەر کوردستان‪،‬‬ ‫خومەینی ‪٢٨‬ی گەالوێژی ‪١٣٥٨‬‬ ‫[‪]١٩٧٩/٨/١٩‬‬ ‫« الساعه خەبەر گەیشت کە لە‬ ‫سنە «حیزبی دیموکرات»‪ ،‬ئەوانە‬ ‫ئەرتەشییەکان و ڕیکخراوەکانی ئەوانیان‬ ‫گەمارۆ داوە‪ ،‬وە ئەگەر هەتا نیو سەعاتی‬ ‫تر یارمەتی نەدرێن چەکەکان دەبەن‪ .‬وە‬ ‫لە مزگەوتی جامیعای سنەوە بە ئێمەیان‬ ‫ڕاگەیاندووە کە حیزبی دیموکرات‬ ‫ژنەکانمانیان بە بارمتە گرتووە‪ .‬اکیدا‬ ‫به ‏تەواوی هێزەکانی ئاسایش فەرمان‬ ‫دەدەم بەرەو پادگانەکانی ‪ . .‬بەرەو سنە‬ ‫بکەونە ڕێ‪ ،‬پاسدارانی ئینقیالب – لە‬ ‫هەر شوێنێک کە هەبن – بە ژمارەی‬ ‫پێویست – بە پردی هەوایی – بەرەو‬ ‫سنە و کوردستان هێزەکانیان ببزوێنن‬ ‫و زۆر بە توندی‪ ،‬هەموو یاخیبووەکان‬ ‫سەرکوت بکەن‪ .‬تەئخیر‪ – ،‬با یەک‬ ‫سەعاتیش بێت – بە سەرپێچی کردن‬ ‫لە ئەرکەکان دەژمێردرێت و بە توندی‬ ‫سزای بەدوادا دێت‪( . .‬دەقاودەق لە‬ ‫سایتێک بەناوی پۆرتالی ئیمام خومەینی‬ ‫وەرگیراوە‪ :‬صحیفه امام‪ ،‬ج ‪ ،٩‬ص ‪٣٠٦‬‬ ‫سایت ‹پرتال امام خمینی› ‪http://www.‬‬

‫ئیسالمی› تەماویی و نادیارە‪ ،‬بەتایبەت‬ ‫سەبارەت بە مافی دیاریی کردنی‬ ‫چارەنووس و هەروەها مەسئەلەی‬ ‫خودموختاری کوردستان لە چوارچێوەی‬ ‫ئێرانێکی ئازاددا ‪ . .‬لەم ڕیفراندۆمەدا‬ ‫بەشداری ناکەم‪».‬‬ ‫ڕێکخراوی ‹کۆمەڵە› یەک هەفتە پێش‬ ‫ڕیفراندۆم و حیزبی دیموکراتیش پاش‬ ‫دیداری دەستەی نوێنەرایەتی حیزب بە‬ ‫سەرۆکایەتی دوکتور قاسملوو لەگەڵ‬ ‫خومەینی لە قوم‪ ،‬ڕۆژی پێش ڕێفراندۆمەکە‬ ‫(‪٩‬ی خاکەلێوە) لە بەیاننامەیەکدا کە لە‬ ‫ڕۆژنامەکانی ئێراندا باڵوکرایەوە‪ ،‬بەشداری‬ ‫نەکردنی خۆیان لەو ڕیفراندۆمەدا ڕاگەیاند‪.‬‬

‫فەرمانی شااڵو و کوشتن لەسەر ئەساسی‬ ‫هەواڵی هەڵبەستراو کە ئاکامەکانی زۆر‬ ‫ڕووخێنەر و کارەساتئامێز بوو‬ ‫«چشم‌انداز ایران» (چەشم ئەانداز واته‬ ‫روانگه‪ ،‬به‌رژه‌وه‌ند‪ ،‬ئاسۆ) گۆڤارێکه هەر‬ ‫دوو مانگ جارێک له تاران باڵوده‌بێته‌وه‪.‬‬ ‫به‌هاری ساڵی ‪ ٢٠٠٣‬یه‌که‌مین ژماره‌ی‬ ‫«چشم‌انداز ایران – ویژه کردستان»‬ ‫(تایبه‌ت به کوردستان) ده‌رچوو‪ .‬پاییزی‬ ‫‪ ٢٠٠٥‬ژماره‌ی دووهه‌میشی باڵو کرایه‌وه ‪.‬‬ ‫ئه‌وه یه‌که‌م جاربوو که گۆڤارێک له تاران‬ ‫به‌و شێوه‌یه دوو ژماره‌ی خۆی ته‌رخان‬ ‫‌بکات بۆ باسکردن له‌سه‌ر پرسی کورد له‬ ‫ئێران و هه‌روه‌ها وێنه‌ی ڕیبه‌رانی کورد‬ ‫به‌تایبه‌ت مامۆستا شیخ‌عێزه‌دین حوسه‌ینی‬ ‫و دوکتور قاسملو باڵو بکاته‌وه‪.‬‬ ‫وتووێژی ژەنراڵێکی به‌ناوبانگی ئه‌و‬ ‫سه‌رده‌مه «سه‌رله‌شکر ناسر فه‌ربود» له‬ ‫الپه‌ڕه‌ی ‪٤٣‬ی «چشم‌انداز ایران ‪ -‬ویژ‌ه‬ ‫کردستان» ژماره دودا جێگای سه‌رنجێکی‬ ‫تایبه‌تییه‪:‬‬ ‫«پرسیار‪ :‬واته ئێوه له‌سه‌ر ئه‌و باوه‌ڕه‌ن که‬ ‫ل‌ه سه‌ره‌تای شۆڕشدا تاران ده‌ستپێکه‌ری‬ ‫شه‌ڕبوو له ‌دژی کوردستان؟ ب‌ه واتایه‌کی‬ ‫دیکه ده‌ستدرێژی له‌الیه‌ن ده‌وڵه‌تی‬ ‫کاتییه‌و‌ه و له‌تارانه‌وه بوو؟‬ ‫وه‌اڵم‪ :‬ستاد (واته ناوه‌ندی سه‌رکردایه‌تی‬ ‫ئه‌رته‌ش) به ‌ره‌سمی نووسیویه‌تی که‬ ‫خۆیان ئه‌‌م کاره‌یان کردووه‪.‬‬ ‫پرسیار‪ :‬بۆچی ب‌ه فڕۆکه هاتنه سه‌ر شاری‬ ‫سنه؟‬ ‫وه‌اڵم‪ :‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ی (ئه‌رته‌ش) ب‌ه پێچه‌وانه‌ی‬ ‫ئامانجی ده‌وڵه‌ت کاریان ده‌کرد‪».‬‬ ‫هەڵبەت ئەرتەشی کۆماری ئیسالمی‬ ‫ئێران هەر ئەوە نەبوو «بە فڕۆکە هانتە‬ ‫سەر شاری سنە»‪ ،‬ئەو جۆرەی کە‬ ‫ڕۆژنامەوانەکە پرسیار دەکات‪ ،‬بەڵکوو لە‬ ‫سەر شار و الدێکانی کوردستان دیواری‬ ‫دەنگیان دەشکاند و هەر لە ڕۆژەکانی پێش‬ ‫نەورۆزی ‪١٩٧٩‬ـوە مەبەستیان تۆقاندنی‬ ‫خەڵکی کوردستان بوو‪.‬‬ ‫‪)/imam-khomeini.ir‬‬ ‫چەندین ساڵ دواتر – هەروەکوو لە خوارەوە لێره دا وته‌یه‌کی ئاغای جه‌مشید‬ ‫ئاماژەی پێ دەکرێت – کاربەدەستانی حه‌قگو‪ ،‬ئوستاندار (پارێزگار)ی پێشووی‬ ‫ئەوکاتی ئێران لە کوردستان‪ ،‬تاران و قوم ئازربایجانی رۆژئاوا زۆر شیاوی سه‌رنجدانه‪:‬‬ ‫پێداگری دەکەن کە ئەو ڕۆژانە لە شاری‬ ‫سنە هیچ نەقەوماوە و ئەم فەرمانی شەڕ «ڕۆژێکیان به‌بۆنه‌یه‌که‌وه من له ئیداره‌ی‬ ‫و هەڵچوونەی خومەینی لەسەر بناغەی دووهه‌می ئه‌رته‌ش بووم ل‌ه تاران و له‌وێ‬ ‫خەبەری دروستکراو و هەڵبەستراوی پرسی کوردستان هاته پێش‪ .‬هه‌موو‬ ‫شەڕخوازان لە ئاستی سەرەوەی دەسەاڵتی ئه‌فسه‌رانی خیبره‌ی اتالعاتی روکنی‬ ‫دوو (ده‌زگای دژەزانیاریی ناو ئه‌رته‌ش)‬ ‫سەربازی و ئایینیی ئێراندا دەرچووە‪.‬‬ ‫چل ساڵ توندوتیژی‪ ،‬داپڵۆسین‪ ،‬بۆمباران و که شاره‌زای دۆخی ناوچه‌ی کوردستان‬ ‫ئێعدام وەاڵمی کۆماری ئیسالمی ئێران بووە و گیروگرفته‌کان له‌وێ‌بوون‪ .‬له‌بیرمه‬ ‫بە داخوازییە ڕەواکانی خەڵکی کوردستان‪ .‬هاوکات کە جه‌ختیان له‌سه‌ر بۆچوونه‌کانی‬ ‫بەاڵم سەرەڕای ئەو سیاسەتە دژە مرۆڤانە من دەکردەوە ‪ . . .‬رایانگه‌یاند که ئێمه‌ش‬ ‫و سەرکوتی زۆر‪ ،‬خەبات لە دژی ستەمی به‌راوردمان کردووه و نزیکه‌ی ‪١٤‬‬ ‫میللی و هەموو ئاکامە سیاسی‪ ،‬ئابووری ڕێگاچاره‌مان بۆ کوردستان ڕه‌چاوکردووه‬ ‫و فەرهەنگییەکانی لە کوردستان بەردەوام که دوایین ڕیگاچاره‌یان‪ ،‬کردەوەی‬ ‫(چشم‌اندازایران‪-‬‬ ‫درێژەی هەبووە و لە باری سیاسییەوە چه‌کدارانه‌یه‪».‬‬ ‫کوردستان قەت دەسەاڵتی کۆماری ویژه‌کردستان‪ ،‬ژماره دوو الپه‌ڕه‌ی ‪٥٦‬‬ ‫پاییزی ‪)٢٠٠٥‬‬ ‫ئیسالمی ئێرانی قبووڵ نەکردووە‪.‬‬ ‫خ عێزەدین حوسەینی لە باشه ئه‌وکه‌سانه‌ی – به‌تایبه‌ت کورده‌کان‬ ‫مامۆستا شێ ‌‬ ‫بەیاننامەیەکدا که ڕۆژنامەی ‹کیهان› ‪ - 8‬که ئێستا له تارانه‌وه و له‌الپه‌ڕه‌کانی‬ ‫خاکەلێوەی ‪ 1358‬الپەڕی ‪ 7‬دا باڵوی چشم‌انداز ایران‌ه‌وه هێرش ئه‌به‌نه‌سه‌ر‬ ‫کردووەتەوە‪ ،‬سەبارەت بە ڕیفراندۆم ئه‌و تێکۆشه‌رانه‌ی که له بزووتنه‌وه‌ی‬ ‫(ڕۆژەکانی ‪ ١٠‬و ‪١١‬ی خاکەلێوە‪ ٣٠ ،‬و حه‌قخوازانه‌ی کوردستاندا به‌شدارییان‬ ‫‪ )١٩٧٩/٣/٣١‬بۆ دیاریکردنی ڕژیمی تازە کردوووه‌و له به‌رامبه‌ر په‌الماری دڕندانه‌ی‬ ‫پاش ڕووخانی شای ئێران بەم شێوە کۆماری ئیسالمیدا راوه‌ستاون و پارێزگارییان‬ ‫له‌گه‌ل و نیشتمانی خۆیان‌کردووه‪ ،‬له‌خۆیان‬ ‫دەدوێت‪:‬‬ ‫«لەبەر ئەوە ناوەرۆکی ‹کۆماری ناپرسن ئه‌وه بۆچی که‌س گوێی نه‌دایه ئه‌و‬

‫«پرسیار‪ :‬ڕووداوەکانی شاری پاوە کە هاتە‬ ‫پێش‪ ،‬ئایەتوڵاڵ خومەینی فەرمانی دا لە ‪24‬‬ ‫سەعاتدا شەڕ و پێکدادان لە پاوە کۆتایی‬ ‫پێ بهێنرێت و ڕۆژی دواتریش فەرمانی‬ ‫دا هێزی سەربازیی بەرەو سنە وەڕێکەون‪.‬‬ ‫ئەمە لە کاتێکدا بوو کە پارێزگاری‬ ‫هەڵبژێردراوی دەوڵەت لە کوردستان لە‬ ‫چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ ڕۆژنامە بیانیی و‬ ‫ناوخۆییەکاندا سەرسووڕمانی خۆی لەم‬ ‫بابەتەوە دەربڕی‪ .‬ئەو دیگوت لە سنە هیچ‬ ‫خەبەرێک نییە‪ .‬کێشەیەک نییە‪ .‬ئەی باشە‬ ‫ئەم شەڕ ڕاگەیاندنە بۆچی بوو؟‬ ‫وەاڵم‪ :‬گوتم کە هەواڵەکانیان بە هەڵە‬ ‫باڵودەکردەوە‪ .‬مەرحوومی خومەینی‬ ‫بڕیارێکی دابوو کە زۆر لەجێی خۆی‬ ‫نەبوو‪ ،‬دواتر کاتێک ڕایانگەیاند لە سنە‬ ‫هیچ خەبەرێک نییە‪ ،‬ئیتر زۆر درەنگ‬ ‫بوو‪».‬‬

‫‪ ١٣‬رێگاچاره‌یه‌ی دیکه‌ی که «ئه‌فسه‌رانی‬ ‫خیبره‌ی روکنی دوو» پێشنیاریان کردبوو؟‬ ‫بۆ به‌رپرسانی کۆماری ئیسالمی له‬ ‫به‌رامبه‌ر خه‌ڵکی کورددا ته‌نها به‌زمانی‬ ‫چه‌ک و تۆپ و تانک هاتنه زمان و رێگا‬ ‫چاره‌ی چوارده‌هه‌میان هه‌ڵنه‌بژارد؟‬ ‫لەالیەکی ترەوە شێخ حسین کرمانی‬ ‫«نوێنه‌ری ئه‌وکاتی ئیمام له‌ڕۆژهه‌اڵتی‬ ‫واڵت» هه‌ر له‌ الپه‌ڕه‌ی ‪ ٨‬دا ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫«جارێکیان گوتم باش وایه داهاتی یەک‬ ‫ڕۆژی نه‌فت ته‌رخا ‌ن بکه‌ین بۆ کوردستان‬ ‫‪ . . .‬احمدئاغا [کوڕی خومەینی] ئه‌م‬ ‫قسه‌ی منی زۆر پێخۆش نه‌بوو‪. . .‬‬ ‫ته‌له‌فوونم کرد احمدئاغا وه‌اڵمی دایه‌وه‪.‬‬ ‫وتم ئاغای خه‌ڵخاڵی (ئایەتوڵاڵ خەڵخاڵی‬ ‫جەلالدی کوردستان) هاتووه‌ته هه‌مه‌دان‬ ‫و سبه‌ینێ ده‌یه‌وێت بێت بۆ سنه‪ .‬له‌سنه‬ ‫هیچ باسێک نییه‪ .‬ئارامی ئارامه‪ .‬بیکەن‬ ‫به‌خاتری خودا مه‌هێڵن بێت بۆئێره‪».‬‬ ‫(چشم‌اندازایران‪ -‬ویژه‌کردستان‪ ،‬ژماره شەڕی سێ مانگە و بەرەنگاربوونەوەی‬ ‫قارەمانانەی خەڵکی کوردستان‬ ‫دوو الپه‌ڕه‌ی ‪ ٨‬پاییزی ‪)٢٠٠٥‬‬ ‫به‌ڵگه له‌مه روونتر و ئاشکراتر هه‌یه؟ خۆ لە وەها زەمینەیەکدا بوو کە هێزە‬ ‫ئه‌مه کۆمه‌ڵه و حدکا نه‌یان‌نووسیوه‪ .‬ئه‌م چەکدارەکانی ئێران لە زەمین و لە‬ ‫کابرایه راسته‌وخۆ له‌گه‌ڵ قوم و له‌گه‌ڵ ئاسمانەوە بە شێوەیەکی زۆر بەرباڵو‬ ‫ماڵی خومه‌ینی په‌یوه‌ندی گرتووه‪ .‬پێشتر شااڵویان هێنایە سەر کوردستان و شەپۆلی‬ ‫بینیمان که ئه‌رته‌ش چۆن شه‌ڕه‌که‌ی ئێعدامەکان بە دەستی ئایەتوڵاڵ خەلخالی‬ ‫ده‌ستپێکرد‪ ،‬ئێستاش ده‌بینین که له جەلالد کەوتەڕێ‪ .‬هیزە سیاسییەکانی‬ ‫شاری قوم‌ه‌وه خه‌ڵخاڵی جه‌ڵالدیان نارد بۆ کوردستان هیچ چەشنە ئامادەگییان نەبوو‬ ‫و بەناچار هەتا ناوچە شاخاوییەکانی‬ ‫ئێعدامکردنی خه‌ڵک له کوردستان‪.‬‬ ‫سەبارت بە ڕۆڵی دەزگاکانی ڕاگەیاندن سەرسنوور پاشەکشەیان کرد‪ .‬من کە ئەو‬ ‫و پڕۆپاگەندای ڕژیم هەر ئەوەندە بەسە دەم الی بەڕێز مامۆستا شێخ عێزەدین‬ ‫سەرنجی ئەم بەشە لە لێدوانەکانی ئاغای حوسەینی بووم‪ ،‬جوان لەبیرمە کە چۆن‬ ‫شاهوەیسی پارێزگاری ئەوکاتی کوردستان یەکەم ڕۆژنامەوانی ئێرانی کە بەدزییەوە‬ ‫بدەین کە لە هەمان ژمارەی دووهەمی لە تارانەوە هاتبوو بۆ چاوپێکەوتن و‬ ‫گۆڤاری «چشـم‌انداز ایران – ویژە نووسینی ڕاپۆرت‪ ،‬لە شەوێکی تاریکی‬ ‫پاییزدا لەناو خێوەتێکدا لە شاخ دیدارمان‬ ‫کردستان»دا باڵوبووەتەوە‪:‬‬ ‫دەنگوڕەنگ (واتە ڕادیۆ و تەلەڤیزیۆنی لەگەڵ کرد‪.‬‬ ‫ئێڕان) خەریکی باڵوکردنەوەی مارشی دوابەدوای ئەم شااڵو و هێرشانە بۆ سەر‬ ‫سەربازیی بوون و بەم چەشنە سەرقاڵی گیان و ماڵی خەڵک‪ ،‬الوانی کوردستان‬ ‫هاندانی هاونیشتمانانی (ئێرانی) بوون بەتایبەت ڕوویان کردە ڕێزەکانی حیزبی‬ ‫لە دژی هاونیشتمانانی کورد‪ .‬هەرچەندە دیموکرات و کۆمەڵە و لە ئاکامدا و‬ ‫دەمانگوت دۆخەکە لە کوردستان لە ژێر لە بەرنگاربوونەوەیەکی قارەمانانەی‬ ‫کۆنتڕۆڵدایە و وەها نییە هێرشی بکرێتە جەماوەرییدا هێزە چەکدارەکانی کۆماری‬ ‫سەر و بارودۆخەکە ئارامە‪ ،‬هیچ کەس ئیسالمی ئێران ناچار بە پاشەکشە‬ ‫گوێی نەدەگرت و زانیاریی هەڵە لە کاناڵە کران‪ .‬سەرەنجام یەکەم پەیامەکانی‬ ‫کاربەدەستانی ئێران لەمەڕ «بانگەوازی‬ ‫نافەرمییەکانەوە باڵودەکرایەوە‪».‬‬ ‫سەرنجدان بە قسەکانی ئاغای سباغیان ئاشتی و گفتوگۆ» لە مانگی خەزەڵوەردا‬ ‫چەند الیەنێکی ترمان بۆ ڕوون دەکاتەوە گەیشتە الی هێزە سیاسییەکانی کوردستان‪.‬‬ ‫و لە زیانی ئەو کەسانەیە کە بەناو سەرەتا دانیشتنێکی فەرمیی بە ناوبژیوانی‬ ‫توێژینەوە دەکەن سەبارەت بە دۆخی ئەو مام جەالل و ئامادەبوونی چەند وەزیرێک‬ ‫سەردەمەی کوردستان و هەموو تاوانەکان لەوانە‪ ،‬داریووش فرووهەر‪ ،‬سباغیان‪،‬‬ ‫دەخەنە ئەستۆی خەڵکی کوردستان و سەحابی و چەند کەسێکی ئەرتەشی ئێران‬ ‫هێزە سیاسییەکان و نوێنەرانی ئەوان‪ .‬لە لە گوندی بێورانی ناوچەی سەردەشت‬ ‫الپەڕەی ‪٥٥‬ی «چشم‌انداز ایران – ویژه لەگەڵ دەستەیەکی دانووستاندکاری‬ ‫کردستان» ژمارە دوودا ئاغای سباغیان کوردستان بە سەرۆکایەتی مامۆستا شێخ‬ ‫عێزەدین حوسەینی دەستی پێکرد کە‬ ‫ئاوا دەڵێ‪:‬‬

‫منیش لەو دانیشتنەدا بەشدار بووم‪.‬‬ ‫لە شوێنێکی تردا ئاغای سباغیان لە هەمان‬ ‫الپەڕەی ‪٥٥‬ی ژمارەی یەک‌دا دەڵێ‪:‬‬ ‫«پێش ئەوەی ئێمە (دانووستاندن) دەست‬ ‫پێبکەین‪ ،‬ڕیزە ئێعدامە ناڕەواکانیی‬ ‫ئایەتوڵاڵ خەلخالی کەشوهەواکەی هەستیار‬ ‫کردبوو‪ .‬خۆی وایدانابوو کە گوایە‬ ‫بیانتۆقێنێت (خەڵکی کوردستان)‪ .‬بۆ‬ ‫نموونە برایەکی لەباتی براکەی تری‬ ‫ئێعدام کردبوو‪ . . .‬ئەم کەسە ئیفلیج بوو‬ ‫(خۆی نەیدەتوانی بڕوا) هەر بۆیە لەسەر‬ ‫دەستەبەرە بردیان و ئێعدامیان کرد‪».‬‬ ‫ڕۆژنامەی ‹کیهان› پێنجشەممە ‪17‬‬ ‫خەزەڵوەری ‪ ]١٩٧٩/١١/٦[ 1358‬الپەڕە‬ ‫‪ 9‬ئاوا دەنووسێت‪:‬‬ ‫«ئەندامانی ‹دەستەی نیازپاکیی›‬ ‫(دەوڵەت) کە بریتی بوون لە بەڕێزان‬ ‫فرووهەر‪ ،‬صباغیان و سحابی‪ ،‬دوێنێ‬ ‫چوارشەممە گەیشتنە ناو شاری بانه و لە‬ ‫خۆپیشاندانی دژ بە ئەمریکا بەشدارییان‬ ‫کرد‪ .‬پاش وتارەکەی داریوش فرووهەر‬ ‫لەو کۆبوونەوە چەند هەزار کەسییەدا‪،‬‬ ‫بڕیارنامەیەک لەالیەن خەڵکی بانەوە لە‬ ‫سێ خاڵدا خوێندرایەوە و درا بە ‹دەستەی‬ ‫نیازپاکیی›؛‬ ‫‪ . . . -1‬پشتیوانی لێبڕاوانە لە گەاڵڵەی‬ ‫‪ 8‬خاڵی مەهاباد‪[ . . . ،‬کە چەند ڕؤژ‬ ‫پاش ڕووخانی ڕژیمی شا پەسندکرابوو‪].‬‬ ‫‪ . . . -2‬تەنیا نوێنەرانی گەلی کورد و‬ ‫هێزە سیاسییەکان بۆیان هەیە سەبارەت‬ ‫بە کێشەکانی کوردستان (لەگەڵ دەوڵەت)‬ ‫گفتوگۆ بکەن‪.‬‬ ‫‪ -3‬چارەسەرکردنی کێشەکان لە‬ ‫کوردستان لە گرەوی ئەوەدایە کە مافی‬ ‫دیاریکردنی چارەنووس بە فەرمی‬ ‫بناسرێت و ‪ . . .‬و ئەمە تاقە ڕێگایە‬ ‫بۆ چارەسەرکردنی کێشەی کوردستان و‬ ‫ئێران‪». . .‬‬ ‫پاش زنجیرەیەک گفتوگۆ و دیداری نێوان‬ ‫هێزە سیاسییەکانی کوردستان‪ ،‬سەرەنجام‬ ‫توانرا ڕێکەوتنێک ئیمزا بکرێت و بەم‬ ‫چەشنە ‹دەستەی نوێنەرایەتی گەلی‬ ‫کورد› پێک هات کە تێیدا مامۆستا شێخ‬ ‫عێزەدین وەکوو سەرۆک‪ ،‬حیزبی دیموکرات‬ ‫[دوکتور قاسملوو] وەکوو گوتەبێژ و‬ ‫کۆمەڵە و لقی کوردستانی ڕیکخراوی‬ ‫چریکه فیداییەکان وەکوو ئەندام دیاریی‬ ‫کران‪ .‬خومەینی کە سێ مانگ پێشتر‬ ‫فەرمانی جیهاد و سەرکوتی لە دژی گەلی‬ ‫کورد دەرکردبوو‪ ،‬ئەمجارە پەیامێکی‬ ‫جیاوازیی باڵوکردەوە!‬ ‫‪ - ٢‬خومەینی‪ :‬پەیام بە خوشکان‬ ‫و برایانی کورد ‪٢٦‬ی خەزەڵوەر‬ ‫‪]١٩٧٩/١١/١٧[١٣٥٨‬‬ ‫ساڵو لە خوشکان و برایانی کورد‪ . . ،‬من‬ ‫تێدەگەم که لە ژێر حکوومەتی کاتییشدا‬ ‫ئەو جۆرەی کە شیاویی خواستی ئێوە و‬ ‫میللەت بێت‪ ،‬پێتان ڕانەگەیشتوون‏ ‪. . .‬‬ ‫وە من هیوادارم‏‪ ‎ ‎‬کەرەستەی پێویست بۆ‬ ‫ڕیفاهیی هەموو میللەت و بۆ ئێوە برایانی‬ ‫کورد دەستەبەر بکرێت‪.‬‏‬ ‫داوا دەکەم لە دەستەی تایبەت [نیازپاکیی]‬ ‫که بەوپەڕی نیازپاکییەوە درێژە بە‬ ‫گفتوگۆکان بدەن؛ وە لەگەڵ کەسایەتییە‬ ‫ئایینی و سیاسی و میللیەیەکان و‬ ‫باقی توێژەکان پەیوەندیی بگرن‪ ،‬هەتا‬ ‫بەدیهێنانیی داخوازییەکانی ئەوان – کە‬ ‫داخوازیی ئێمەیشە – با بە شێوەیەکی‬ ‫دڵخوازانە جێبەجێ ببێت؛‏‬ ‫‏‏ئیسالمی گەورە هەموو هەاڵواردنەکان‬ ‫مەحکووم دەکات و ‪ . .‬لە پەنای ئیسالم‬ ‫و کۆماری ئیسالمیدا‪ ،‬مافی بەڕێوەبردنی‬ ‫ناوخۆیی و ناوچەیی و البردنی هەر‬ ‫چەشنە هااڵواردنی فەرهەنگی و ئابووری‬ ‫‪‎‬و‏ ‪‎‬‏سیاسی بۆ هەموو توێژەکانی میللەتە‪،‬‬ ‫لەوانە برایانی کورد کە دەوڵەتی‬ ‫کۆماری ئیسالمی بە ئەرکی سەرشانی‬ ‫خۆی دەزانێت و دەستەبەر دەبێت بە‬ ‫دابینکردنیان لە زووترین کاتدا ‪. .‬‬ ‫(صحیفه امام‪ ،‬ج ‪ ،١١‬ص ‪ ٥٥‬سایت‬ ‫‹پرتال امام خمینی›‬

‫بۆ ل ‪7‬‬

‫‪2‬‬

‫ژمار‌ه (‪ )81‬ساڵی هەشتەم‪2019/9/11 ،‬‬ ‫‪Dwaroj@komala.com‬‬

‫پاشماوەی سەروتار‬ ‫کاک فوئاد بۆ ساتێکیش کار و ئەرکی شۆڕشگێڕانەی خۆی‬ ‫وەال نەنا‪ ،‬کاک فوئاد بۆخۆی شۆڕش بوو‪ ،‬ژیانی شۆڕش‬ ‫بوو‪ ،‬خۆی وەقفی شۆڕش کردبوو‪ ،‬نەک بەشێک لە کاری یان‬ ‫بۆ خۆنواندن‪ ،‬کاک فوئاد لە نێو ئێمەدا لە هەموومان زیاتر‬ ‫جەختی دەکردەوە کە ئێمە لە هەر ڕێگەیەک بێت و بە هەرچی‬ ‫کردوومانە دەبێ پەالمار و هێرشی دەوڵەتی تازەی ئیسالمی بۆ‬ ‫سەر کوردستان وەدواخەین‪ .‬باوەری بوو‪ ،‬ئەو هێرشە تەنانەت‬ ‫ڕۆژێکیش وەدواخرێ بە قازانجمانە‪ ،‬بۆیە ئەهلی سازشیش بوو‬ ‫و نەرم و نیانیش بوو لە وتووێژ لە گەڵ ڕژیمدا‪ .‬هەموو ئەو‬ ‫دەورانە گرینگی لەوەدایە کاک فوئاد چ ئیستعدادێک بوو‪ ،‬چ‬ ‫مەزرایەک بوو‪ ،‬فوئاد مستەفا سوڵتانی بە یانزە مانگ ئەو‬ ‫هەموو بەرهەمەی تێداشین بوو‪ .‬کاک فوئاد هەموو ڕۆژێک‬ ‫لە کۆڕ و کۆمەڵێک لە هەموو شوێنێک حازر بوو و وانەی‬ ‫دەوتەوە و جەختی لە سەر مەساێلێکی گرینگی خەباتی ئەو‬ ‫کاتە دەکردەوە‪.‬‬ ‫کاک فوئاد کەسێکی دوگم نەبوو‪ ،‬بۆ نموونە‪ ،‬ئێمە لە کۆنگرەی‬ ‫یەک ئیختالفمان بوو و لێکدانەوەی کاک فوئاد بە بڕوای من‬ ‫درووست نەبوو‪ ،‬بەاڵم کاک فوئاد لە هەموومان بەرزتر بوو‪،‬‬ ‫هەموو تکیەمان پێ دەکرد‪ ،‬قەاڵ بوو و دەیتوانی بێ ترس لە‬ ‫گەڵی ڕابوەستی و لە قەاڵ سەنگەر بگری‪ ،‬بەاڵم سێ مانگی‬ ‫پێ نەچوو کە لە کۆنفرانسێک لە مەهاباد پێش هەموومان‬ ‫وتی‪ ،‬من نەزەراتم بۆ زۆر شت گۆڕاوە و ئیحساس دەکەم‬ ‫لێکدانەوەکەم درووست نەبووە‪ .‬ئەو گەورەیە لە کەم کەس دا‬ ‫دەبیندرێ‪ ،‬لە حاڵێکدا سەرکۆنەشی ناکەن‪ ،‬بەاڵم دەڵێ من‬ ‫لەو مەوردە هەڵەم کرد‪ ،‬ئەو ئیستعداد و شعوورە بوو کە توانی‬ ‫لە یانزە مانگدا ئەو بکاتە ڕێبەرێکی بێ ڕکابەری بزووتنەوەی‬ ‫جەماوەری و توودەیی بەرانبەر بە دوژمن‪ ،‬بیکاتە کەسێک کە‬ ‫لەگەڵ کۆنەپەرەستترین و کۆنەپارێزترین نوێنەری بەشەکانی‬ ‫کۆمەڵگاش دەسازێ و لە گەڵیان بڕیار دەدات و لە هەمان کاتدا‬ ‫جەسارەتی ئەو بڕیارانەی هەیە‪ ،‬دەوێری وەها بڕیارێک بدات‪،‬‬ ‫بۆیە کاک فوئاد هەوری بەجێهێشت و لە هەردان دەرچوو‪ ،‬کاک‬ ‫فوئاد قاڵبی حیزبی دڕاند و بە سەر بزووتنەوەکە باڵی کێشا لە‬ ‫گەڵی تێکەڵ بوو و بوو بە ڕێبەری بزووتنەوەکە‪.‬‬ ‫کەس نیە ئێستا کاک فوئادی قەبووڵ نەبێ‪ ،‬کەس نیە ڕێزی‬ ‫لێ نەگرێ‪ ،‬تەنانەت نەیارەکانیشی‪ ،‬بۆیە ئێمە لەو دەورەیەدا‬ ‫لەو هەلومەرجە هەستیارەدا کە کوردستان چوەتە مەیدانی‬ ‫تاقیکردنەوەیەکی مێژووی بۆ خەڵکی کورد و کوردستان‪،‬‬ ‫ئەوڕۆکە باسی کاک فواد دەکەین‪ ،‬حەق وایە لەو ڕێبازە کەڵک‬ ‫وەربگرین کە کاک فوئاد نوێنەرایەتی کرد و زەحمەتی زۆری‬ ‫پێوە کێشا‪ ،‬بە سەداقەت و سەمیمیەتەوە خۆی بۆ بەخت کرد‪،‬‬ ‫ئەویش یەکێتیە‪ ،‬یەکگرتوویە‪ ،‬یەکگرتوویی بە مانای بێ ڕخنە‬ ‫نەبوون نیە‪ ،‬قبووڵی جیاوازی بیر‪ ،‬جیاوازی بوچوون‪ ،‬لە گەڵ‬ ‫هەمووی ئەو جیاوازیانە ئێمە شتی هاوبەشمان هەیە و ئەو شتە‬ ‫هاوبەشانە ئێمە دەگەینێ بە ئامانج‪.‬‬ ‫من دڵنیام ئێران دەگۆڕدرێ و کۆماری ئیسالمی ئێران ئەو‬ ‫قەیرانە تێپەڕ ناکات‪ ،‬کوردستان قەت بە قەت ئێستا یەکگرتوو‬ ‫نەبووە‪ ،‬قەت ئەزموون و بەرچاو ڕوونی بە قەت ئێستای‬ ‫نەبووە‪ ،‬ئەو حیزبانەی ئەو بزووتنەوەیە بەڕێوە دەبەن‪ ،‬لە‬ ‫یەکتر بە گومان نین‪ ،‬شمشێر لە یەکتر ناسووڕێنن‪ ،‬بەڵکوو‬ ‫لە ناوەندی هاوکاری کۆ دەبنەوە و هاوکاریەکانمان پەرە پێ‬ ‫دەدەین و دەڕۆین بەرەو کاری گەورەتر‪ ،‬زەمینە و بەستێنی‬ ‫کاری گەورە یەکجار زۆرتر فەراهەمە‪ ،‬بەاڵم جورئەت و سنوور‬ ‫بەزاندنی زۆر زەعیفە‪ ،‬بە بڕوای من ئێمە دەبێ ئەو سنوورانە‬ ‫ببەزێنین و دەبێ تێکەڵی خەڵک بکەین‪ ،‬ڕووبکەینە جەماوەر‪،‬‬ ‫هێزی جەماوەرە کە حەماسە دەخولقێنێ‪ ،‬جەماوەرە کە ژینگە‬ ‫دەپارێزێ‪ ،‬مانگرتنەکانی کوردستان ‪ ،‬پشتیوانی لە ڕوداوەکانی‬ ‫بەشەکانیتری کوردستان ئەو دەریای جەماوەر دەجمێنێ‪ ،‬بە‬ ‫نەزەری من کاری حیزبی سیاسی ئەوەیە کە ڕوو لە بزووتنەوەکە‬ ‫کاری گەورە بکات‪ ،‬ئەوەی ئەو کات کاک فوئاد کردی‪ ،‬ئێمە‬ ‫بە هۆی سەختگیریشمان ئەو کات هیچ ئیمکاناتێکمان نەبوو‪،‬‬ ‫بەاڵم بە قەولی شێرکۆ بێکەس‪ ،‬سینگمان نابوو بە دەبابەوە‪،‬‬ ‫ئەوڕۆ کادر و ڕێبەری وامان دەوێ کە سینگ بنی بە دەبابە‬ ‫و راجمە و مووشەکی تاران وبەغداوە‪ ،‬هیوادارم ئەوانەی ڕێز‬ ‫لە یادی کاک فوئاد دەگرن‪ ،‬خوو و کردەوەی کاک فوئاد لە‬ ‫چاوکەن وەک ڕەوشت بەرزی‪ ،‬بەرحەق بوون و ڕوک و ڕاست‬ ‫بوون لە سیاسەتدا‪ .‬ئەوەی دەڵێ چ سیاسەتێک درووستە یان‬ ‫نادرووستە لە کتێبەکاندا دا نیە‪ ،‬دەبێ بزانین چی دەکەین‬ ‫لە گەڵ بزووتنەوەی جەماوەریی و چۆن خۆمانی لە گەڵ‬ ‫تەتبیق دەدەین‪ .‬ئێمە بۆ ئەوەی چۆن ڕەهبەری بزووتنەوەی‬ ‫جەماوەری بکەین دەبێ لە پێشدا بیناسین‪ ،‬ئیقتدای پێبکەین‪،‬‬ ‫جا ئەو کات دەتکات بە ڕێبەر‪ ،‬بە زۆری تەشکیالتی نابین بە‬ ‫ڕێبەر‪ ،‬جەماوەر و حەقانیەتی جەماوەر و ئەوەی لە قازانجیان‬ ‫بوو ئێمە دەکەن بە ڕێبەر‪ ،‬پێم وایە کۆمەڵەی زەحمەتکێشان‬ ‫بۆ ئەوە دەبێ تێبکۆشێ‪ .‬ئێمە ناتوانین چەپڵە بۆ فوئاد لێ‬ ‫بدەین‪ ،‬مەگەر ئەوەی وەک فوئاد بکەین‪ ،‬دەبێ بوێرین بە‬ ‫کەوچک ئەلبورز هەڵکەنین‪ ،‬ئەو کات بە دڵنیایی پشت سەرمان‬ ‫بە ملیۆن خەڵکن‪ ،‬خەڵک بیانهەوێ دەریایەک ووشک دەکەن‬ ‫و کێویش لە بن دێنن‪ .‬دەبێ لە کۆتاییدا یادی تەهموورس‬ ‫ئەکبەری بکەم کە تەنیا کەسێک بوو لە سەنگەردا لە گەڵ‬ ‫کاک فوئاد مایەوە و دیفاعی لێ کرد‪ ،‬تەنیا ئەو بوو ئەگەرچی‬ ‫کۆمەڵەییش نەبوو و چریکی بوو بەاڵم ئەویش لە گەڵ کاک‬ ‫فوئاد چۆتە ئەو مێژووەوە‪ ،‬لە کۆتاییشدا ساڵو دەنێرم بۆ‬ ‫هەموو بنەماڵەی سەربەرزی شەهیدانی کۆمەڵە‪.‬‬ ‫بەشێک لە وتەکانی هاوڕێ عومەر ئێلخانیزادە‬ ‫سکرتێری گشتیی کۆمەڵە‬ ‫لە رێوڕەسمی ‪٤٠‬ەمین ساڵیادی گیانبەختکردنی‬ ‫کاک فوئاد مستەفا سوڵتانیدا‪.‬‬

‫هه‌واڵ‌و راپۆرت‬

‫كۆبوونەوەی بااڵی شاندەکانی ناوەندی هاوكاری‬ ‫حیزبەکانی كوردستانی ئێران بەڕێوەچوو‬ ‫رۆژی شەممە ڕێكەوتی ‪٣١‬ی ئاگۆستی ‪٢٠١٩‬ی‬ ‫زاینیی‪٩ ،‬ی خەرمانانی ساڵی ‪١٣٩٨‬ی هەتاوی بە‬ ‫میوانداری كۆمەڵەی شۆڕشگێڕی زەحمەتكێشانی‬ ‫كوردستانی ئێران و سەرپەرشتی سكرتێری‬ ‫گشتیی كۆمەڵەی شۆڕشگێڕ‪ ،‬هاوڕێ “عەبدوڵاڵ‬ ‫موهتەدی” كۆبوونەوەی ناوەندی هاوکاریی‬ ‫حیزبەکانی کوردستانی ئێران بەڕێوە چوو‪.‬‬ ‫ئەم كۆبوونەوە بە بەشداری هەر یەك لە بەڕێزان‪،‬‬ ‫مستەفا هیجری لێپرسراوی گشتی حیزبی‬ ‫دێمۆكراتی كوردستانی ئێران ‪ ،‬عومەر ئیلخانیزادە‬ ‫سكرتێری كۆمەڵەی زەحمەتكێشان‪ ،‬مستەفا‬ ‫مەولوودی سكرتێری حیزبی دێمۆكراتی كوردستان‬ ‫و عەبدوڵاڵ موهتەدی سكرتێری گشتیی كۆمەڵەی‬ ‫شۆڕشگێڕی زەحمەتكێشانی كوردستانی ئێران‬ ‫بەڕێوەچوو‪.‬‬ ‫لە دانیشتنەكەدا چەندین باس و تەوەری گرنگی حیزبەكانی كوردستانی ئێران‪ ،‬كە وێڕای‬ ‫سیاسی پێوه‌ندیدار ب ‌ه ناوچەكە بە گشتی و هەڵسەنگاندنی كار و چاالكییەكانی ئەم ناوەندە‬ ‫ئێران بە تایبەتی گفت و گۆی لە سەر كرا و و كاردانەوەی لە سەر خەباتی گشتی و هەروەها‬ ‫وێڕای ئاڵوگۆڕی بیروڕا بەشداربووان هەڵوێست یەكگرتووی خەباتی سیاسی و جەماوەری لە‬ ‫و بۆچوونی خۆیان بە ئاگاداری یەكتر گەیاند‪ .‬ناوخۆ و دەرەوەی كوردستان‪ ،‬بە پێویست‬ ‫الیه‌نه‌كانی به‌شدار ل ‌ه ناوه‌ندی هاوكاری زانرا لە دەوری داهاتوودا ئەم ناوەندە ئاستی‬ ‫حیزبه‌كانی كوردستانی ئێران سەرجەم هاوڕا بوون چاالكییەكانی بۆ واڵمدانەوە بە پرسە گشتییەكان‬ ‫كە دەسەاڵتی سیاسی لە ئێران بە خولقاندنی و هەروەها هاوئاهەنگی زیاتر لە نێوان حیزبەكان و‬ ‫قەیران‪ ،‬ڕۆژ لە گەڵ ڕۆژ زیاتر لە نێو ڕق و بێزاری خەباتكارانی ناوخۆ و بزووتنەوە جەماوەرییەكان‪،‬‬ ‫كۆمەاڵنی خەڵكی ئێراندا نوقم دەبێت و كۆمەاڵنی پەرە پێبدات و لە ئاستی نێوخۆیی و نێودەوڵەتیدا‬ ‫خەڵك لەو پەڕی ناڕەزایەتی و بێزاری لەو ڕژیمە‪ ،‬نوێنەرایەتی ئەم بزووتنەوەیە بكات‪.‬‬ ‫بە خەباتی جەماوەری و مەدەنی لێی هاتوونەتە واڵمدانەوە به‌و ئەگەرانەی كە پێدەچێت لە ڕەوتی‬ ‫پێش و هەموو دیاردەكان دەرخەری ئەو ڕاستییەن به‌ره‌وپش چوونی ڕووداوه‌كان ئێران و ناوچەكە‪،‬‬ ‫كە كۆماری ئیسالمی لە بواری سیاسی و لە بواری حیزبەكانی كوردستانی ڕۆژهەاڵت‪ ،‬رووبەرووی‬ ‫مەشرووعییەتی دیپلۆماسی و نێودەوڵەتیدا ڕۆژ بە ببنەوە ته‌وه‌رێكی دیكه‌ی دانیشتنه‌كه‌ی سكرتێری‬ ‫گشتی حیزبه‌كانی كوردستانی ئێران بوو‪ .‬له‌و‬ ‫ڕۆژ بەرەو كزی و الوازی دەڕوات‪.‬‬ ‫تەوەرێكی دیكەی كۆبوونەوەكە چاوخشاندنێك ته‌وه‌ره‌دا هه‌مووان ڕای خۆیان له‌وباره‌یه‌و‌ه‬ ‫بوو بە سەر كار و ئەركەكانی ناوەندی هاوكاری خسته‌ڕوو ك ‌ه چۆن بتوانن ل ‌ه ئه‌گه‌ری هاتنه‌ئارای‬

‫پەیامی ناوەندی هاوکاری حیزبەکانی کوردستانی ئێران‬ ‫بە بۆنەی ‪٩‬ی خەرمانان‬ ‫كۆمەاڵنی خەڵكی كوردستان‬ ‫ئازادیخوازان‪ ،‬روناكبیران‬ ‫بنەماڵەی سەربەرزی شەهیدان‬ ‫لە مێژووی بزووتنەوەی رزگاری خوازانه ی گه‬ ‫لی كورد كەم نین ئەو بلیمەت و سەركردانەی‬ ‫كە لەپێناو گەیشتن بە ئازادی و دادپەروەری و‬ ‫ئامانجەکانی گەلی کورد گیانیان بەخت كردووە‪.‬‬ ‫بزووتنەوەی كورد لە كوردستانی ئێران وەك‬ ‫بزوتنەوەیەكی حەقخوازانە و‪،‬بەتایبەت حیزبە‬ ‫شۆرشگێرەکانی لە ماوەی دەسەاڵتی‪ ٤٠‬ساڵەی‬ ‫رژیمی ئیسالمی بە سەر كوردستان و ئێراندا‪،‬‬ ‫تووشی گەلێک خەساری گەورەی قەرەبوو نەكراو‬ ‫هاتوون كە تا ئێستاش كاریگەرییە نەرێنییەكانی‬ ‫بەسەر ئەم بزووتنەوەیەوە دیارە‪.‬‬ ‫یەكێك لەو رێبەرە شۆڕشگێرانە كاك فوئاد‬ ‫مستەفا سوڵتانیه كە له رۆژی ‪٩‬ی خەرمانانی‬ ‫‪١٣٥٨‬ی هەتاوی گیانی لە پێناو گەیشتن به‬ ‫ئازادی و دادپەروەری و مافەکانی گەلی کورد‬ ‫بەخت كرد‪.‬‬ ‫كاك فوئاد سیمایەكی ناسراو و خۆشەویست‬ ‫و هەروها ئەندامی بنەماڵەیەك بوو كە ‪٤‬‬ ‫برای دیكەشی لە بەربەرەكانێ لەگەڵ كۆماری‬ ‫ئیسالمی و سیاسەتە دوژمنكارانەكانی لە دژی‬ ‫بزوووتنەوەی كوردستان‪ ،‬لە زیندانەكانی ئەو‬ ‫رژیمەدا ئیعدام كران‪.‬‬ ‫گیانبەختكردنی سیما ناسراو و سەركردەكانی‬ ‫حیزبەكانی كوردستان ئێران لە ماوەی ‪ ٤‬دەیەی‬ ‫ڕابردوودا نیشانەدری ئەو ڕاستیەیە كە شۆڕش لە‬ ‫كوردستانی ئێران بەرهەمی تێكۆشانی هەمووانه‬ ‫و سەركردە و پێشمەرگه هەموو كات شانبەشانی‬ ‫یەك و فیداكارانە پێكەوە قوربانیان داوه‪.‬‬ ‫كاك فوئاد تەنها چەند مانگ پێش ڕووخانی‬ ‫ڕژیمی پاشایەتی و لە پاییزی ‪ ١٣٥٧‬دا‪ ،‬دوای ‪٤‬‬ ‫ساڵ زیندان بوون لە زیندان ئازاد كرا‪.‬‬ ‫بە داخەوە ماوەیەكی كەم بە ئازادی ژیا‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەو ماوە كورتەدا ڕێكخەری كۆمەڵێك جووڵە و‬ ‫چاالكی سیاسی بوو كە ئێستاش شوێن پەنجەیان‬ ‫بە سەر بزووتنەوەی كوردەوە دیارە‪.‬‬ ‫مانگرتنی زیندانیان لە زیندانی ناوەندیی شاری‬ ‫سنە‪،‬هەوڵدان بۆ چارەسەری ئاشتیانەی پرسی‬ ‫کورد و دوور خستنەوەی شەڕ لە کوردستان بە‬ ‫هاوکاری حیزب و الیەنەکانی دیکە‪ ،‬کاک فوئاد‬ ‫یەكێک لە رێکخەرانی ئەو حەرەکەتانە بووە ‪.‬‬ ‫یەكیەتی جووتیاران و كۆچی مێژوویی مەریوان‬ ‫كە كاك فوئاد ڕێبەری دەكرد‪ ،‬یەكێك لەو‬ ‫چاالكییە سیاسی‪ -‬كۆمەاڵیەتییانەیە كە لە‬ ‫مێژووی بزووتنەوەی كوردستان و تەنانەت لە‬

‫ناوچەكەشدا بێ وێنەیە و تا ئێستاش وەك‬ ‫ڕەمزی خەباتی مەدەنی لە كوردستانی رۆژهەاڵت‬ ‫دەناسرێت‪.‬‬ ‫خەڵكی تێكۆشەری كوردستان!‬ ‫لەمڕۆدا كە یاد دەكەینەوە لە گیانبەختكردنی‬ ‫كاك فوئاد موستەفاسوڵتانی‪ ،‬جێگای خۆیەتی‪،‬‬ ‫یاد بكەینەوە لە یەكێكیتر لە رێبەرانی دیاری‬ ‫بزووتنەوەی كوردستان‪ ،‬كە چەند ساڵ دوای‬ ‫گیانبەختكردنی كاك فوئاد و رۆژی ‪١٣‬ی‬ ‫خەرمانانی ‪ ١٣٦٨‬بە دەستی ماشینی تیرۆری‬ ‫كۆماری ئیسالمی ئێران تیرۆر كرا‪.‬‬ ‫‪ ٣٠‬ساڵ لەومەو پێش لە كاتژمیر ‪٢‬ی بەرەبەیانی‬ ‫‪١٣‬ی خەرمانانی ‪ ١٣٦٨‬كاك سدیقی كەمانگەر‬ ‫یەكێك لە پارێزەرە دڵسۆزو جەماوەرییەكان و‬ ‫نوێنەری شاری سنە لە نزیك ڕانیەی كوردستانی‬ ‫باشوور‪ ،‬تیرۆر كراو گیانی بەختكرد‪.‬‬ ‫تیرۆر كردنی كاك سدیق بەشێك بوو لە‬ ‫زنجیرەیەك تیرۆری چاالكانی سیاسی لە دەرەوە‬ ‫و ناوەوەی ئێران لە الیەن كۆماری ئیسالمییەوە‪.‬‬ ‫ئێستاشی لەگەڵ بێت ڕژیم لە هەموو دەرفەتێك‬ ‫كەڵك وەردەگرت بۆ نەهێشتنی بیرجیاوازان و‬ ‫خەسار گەیاندن بە بزووتنەوەی ئازادیخوازانەی‬ ‫كورد كە لەماوەی سااڵنی رابردوودا لە ئێعدام‪،‬‬ ‫موشەكباران‪ ،‬تۆپباران و دانانی بۆمب لە سەر‬ ‫رێگای هاتوچۆی ئەندامانی حیزبە سیاسییەکانی‬ ‫کورد خۆی نەبواردووە‪.‬‬ ‫ناوەندی هاوكاری حیزبەكانی كوردستانی ئێران‬ ‫وێڕای مەحكومكردنی سەرجەم تاوانەكانی‬ ‫كۆماری ئیسالمی لە ئێران و كوردستان‪ ،‬رێز‬ ‫دەگرێت لە خەبات و فیداكاری كاك فوئادی‬ ‫مستەفا سوڵتانی و ئیدانەی تێرۆری كاك سدیق‬ ‫كەمانگەر و هەموو ئەو سەركردە و شورشگیرانە‬ ‫دەكات و بەڵێن دەدات كە بزووتنەوەی‬ ‫رزگاریخوازی كوردستان تا گەیشتن بە ئامانجه‬ ‫بەرز و مرۆییەكانی سەرجەم خەباتكارانی ئەم‬ ‫بزووتنەوە بەردەوام و شێلگیرانەتر درێژەدەری‬ ‫رێگای شەهیدانی نەتەوەی كورد و رێبەرانی‬ ‫دەبێت‪.‬‬ ‫دڵنیاین ئاسۆی سەركەوتن نزیكه و ئەو رۆژه‬ ‫دەبینین كه گەلی كوردیش ئازادانه و لە‬ ‫ئاكسیۆنی گەورەی جەماوەریدا رێز له تێكۆشەران‬ ‫و رێبەرانی شەهیدی دەگرێت‪ .‬یادیان بەرز و‬ ‫رێگایان بۆ هەمیشە پڕ رێبوارەو بیر و هزری‬ ‫سەركردەو رێبەرانی گیانبەختكردو مەشغەڵی‬ ‫ئێستاو داهاتوومانە‪.‬‬ ‫ناوەندی هاوكاری حیزبەكانی كوردستانی ئێران‬ ‫‪٩‬ی خەرمانانی ‪١٣٩٨‬ی هەتاوی‬

‫هه‌لومه‌رجی نوێ‪ ،‬ڕەوتی خەبات به‌ره‌و پێش‬ ‫بەرن و لە بەرژەوەندی بزووتنەوەی ڕەوای گەلی‬ ‫كورد لە ده‌رفه‌ته‌كان كەڵكی پێویست وەرگرن‪.‬‬ ‫بەم مەبەستە لە سەر هاودەنگی‪ ،‬یەكگرتوویی‬ ‫هەرچی زیاتری حیزبەكانی بەشدار لە بزووتنەوەی‬ ‫كورد لە كوردستانی ئێران جەخت كرایەوە‪.‬‬ ‫لە كۆتایی ئەم دیدارەدا چەند بابەت بۆ كار و‬ ‫چاالكی و چۆنییەتی ڕووبەڕوبوونەوە لە گەڵ‬ ‫پرسە سیاسییەكان بڕیاریان لە سەر درا تا لە‬ ‫داهاتوودا بچنە بورای جێبەجێ كردنەوە‪.‬‬ ‫كۆبوونەوەكە دوای چەند كاتژمێر گفت و گۆ و‬ ‫ئاڵ و گۆڕی بیروڕا لە كەش و هەوایەكی دۆستانە‬ ‫و هاودەنگ كۆتایی پێهات و لە الیەن هەیئەتی‬ ‫خانەخوێ میوانەكان بەڕێ كران‪.‬‬ ‫ناوه‌ندی هاوكاری حیزبه‌كانی كوردستانی ئێران‬ ‫‪٩‬ی خه‌رمانانی ‪١٣٩٨‬ی هه‌تاوی‬ ‫‪٣١‬ی ئاگۆستی ‪٢٠١٩‬ی زایینی‬

‫بەرێوەچوونی خۆپێشاندان بە‬ ‫بۆنەی چلەمین ساڵڤەگەری‬ ‫فەرمانی جەهادی خومەینی‬ ‫دژی نەتەوەی کورد و هاتنی‬ ‫زەریف بۆ فینالند‬ ‫بە بەشداری کوردان و چاالکڤانانی نیشتەجێی‬ ‫فینالند خۆپێشاندانێک بە بۆنەی چلەمین‬ ‫ساڵڤەگەری فەرمانی جەهادی خومەینی دژی‬ ‫نەتەوەی کورد و شەرمەزارکردنی سەفەری‬ ‫جەواد زەریف وەزیری دەرەوەی رژێمی ئێران‬ ‫لە هێلسینکی پایتەختی فینالند بەرێوە چوو‪.‬‬ ‫رۆژی دووشەممە ‪ 2019/8/19‬بەرامبەر‬ ‫بە ‪٢٨‬ی گەالوێژ بە بەشداری ژمارەیەکی‬ ‫بەرچاو لە کوردستانیانی دانیشتووی فینالند‬ ‫خۆپێشاندانێک بە بۆنەی چلەمین ساڵرۆژی‬ ‫راگەیاندنی جەهادی خومەینی دژی نەتەوەی‬ ‫کورد و شەرمەزاکردنی سەفەری جەواد‬ ‫زەریف بۆ فینالند بەرێوە چوو‪.‬‬ ‫خۆپێشاندانەکە کاتژمێر ‪١٢‬ی نیوەرۆ لە‬ ‫بەردەرگای وەزارەتی دەرەوەی فینالند بەرێوە‬ ‫چوو و خۆپێشاندەران بە بەرزکردنەوەی‬ ‫دروشمی نارەزایی رژێمی ئێرانیان مەحکووم‬ ‫دەکرد‪ .‬لە میانەی خۆپێشانداندا یاری ئالتۆ‬ ‫(‪ )Jeri Aalto‬راوێژکاری تایبەتیی وەزیری‬ ‫دەرەوە سەردانی خۆپێشاندەرانی کرد و وێرای‬ ‫وەرگرتنی بڕیارنامەی خۆپێشاندەران‪ ،‬بەڵێن‬ ‫دەدات ناوەرۆک و ویستی خۆپێشاندەران‬ ‫بدرێتە وەزیری دەرەوە بۆ باسکردن لە گەل‬ ‫نوێنەری کۆماری ئیسالمی‪.‬‬ ‫لە درێژەی بەرنامەکەدا خۆپێشاندەران بەرەو‬ ‫کۆشکی سەرۆک کۆماری فینالند ساولی‬ ‫نینیستۆ رێکەوتن و لەوێ کۆبوونەوە‪ .‬بۆ‬ ‫یەکەمجار خۆپێشاندەران داوانامەی خۆیان‬ ‫لە مەڕ جیهادی رژێمی ئێران دژی نەتەوەی‬ ‫کورد و سەردانی وەزیری دەرەوەی رژێم‬ ‫بردیانە کۆشکی سەرۆک کۆماری ‪.‬‬ ‫ناوخنی خۆپێشاندانەکە جگە دروشمی‬ ‫شەرمەزارکردنی کۆماری ئیسالمی بریتی‬ ‫بوو لە خوێندنەوەی بڕیارنامەی رێکخەرانی‬ ‫خۆپێشاندان بە زمانەکانی کوردی‪ ،‬فارسی و‬ ‫فینالندی و هەروەها پێشکەشکردنی وتار لە‬ ‫الیەن هەندێک لە بەشدارانەوە‪.‬‬ ‫خۆپێشاندانەکە کەهاوکاتبوو لە گەل هاتنی‬ ‫وەزیری دەرەوەی رژێمی ئیران بۆ وەزارەتی‬ ‫دەرەوە‪ ،‬بوو بە جێگەی سەرنجی رۆژنامەکانی‬ ‫فینالندی و هەواڵی خۆپێشاندان لە چوار‬ ‫رۆژنامەی فینالندی و هەواڵدەری رەسمی‬ ‫فینالند ‪ STT‬باڵو کرایەوە‪.‬‬

‫‪9‬ی خەرمانان چلەمین ساڵیادی گیانبەختکردنی کاک فوئاد‬

‫پاشکوئ تایبەتی دواڕؤژ بۆ یادی‬

‫‪4‬‬

‫ژمار‌ه (‪ )81‬ساڵی هەشتەم‪2019/9/11 ،‬‬

‫وتووێژ‬

‫‪Dwaroj@komala.com‬‬

‫لەیادی چل ساڵەی ‪٢٨‬ی گەالوێژ و فەرما‬

‫گفتوگۆیەک بەبەشداری هەریەک لە بەڕێزان‪ :‬محەمە‬

‫ئا‪ :‬دواڕۆژ‬ ‫ڕۆژی ‪٢٨‬ی گەاڵوێژی ساڵی ‪٥٨‬ی‬ ‫ھەتاوی وەک ڕۆژێکی مێژوویی بۆ‬ ‫نەتەوەی کورد بە ئەژمار دێت‪ .‬خومەینی‬ ‫فەرمانی جیهادی دژی کورد دەرکرد و‬ ‫ھێرشێکی ھەمە الیەنە بۆ کوردستان‬ ‫کرا‪ .‬مەبەستیش داگیرکردنی کوردستان‬ ‫و سرینەوەی ھەر چەشنە ئازادی و‬ ‫پلورالیزمێک بوو کە لە کوردستان لە‬ ‫ماوەیەکی کەمدا بە پێچەوانەی ئەو‬ ‫ئاراستەیەی وا لە شوێنەکانی تری‬ ‫ئێران دەچووە پێش بوو‪ ،‬ئەو ھێرشە‬ ‫لەگەڵ بەرخۆدانێکی بەرینی جەماوەری‬ ‫ڕووبەڕوو بووەوە و شکستی ھێنا و تا‬ ‫ئەورۆشی لەگەل بێ کۆماری ئیسالمی‬ ‫نەیتوانی ھێژموونی ڕەشی خۆی بە سەر‬ ‫کوردستاندا بسەپێنێ‪.‬‬ ‫لە یادی چلەمین ساڵی ئەو ھێرشەدا‬ ‫لەوتووێژێکدا میوانداریی سێ کەسایەتی و‬ ‫خەباتکاری ناسراوی کوردستان هەریەک‬ ‫لە بەڕێزان‪ :‬جەماڵ بزۆرگپور ئەندامی‬ ‫کومیتەی ناوەندی کۆمەڵە رێکخراوی‬ ‫کوردستانی حیزبی کۆمۆنیستی ئێران‪،‬‬ ‫محەمەد نەزیف قادری‪ ،‬ئەندامی دەستەی‬ ‫کارگێڕیی حیزبی دیموکراتی کوردستانی‬ ‫ئێران‪ ،‬کەماڵ کەریمی ئەندامی دەفتەری‬ ‫سیاسی حیزبی دیموکراتی کوردستانمان‬ ‫کرد کە بۆخۆیان لە کاتی ڕووداوەکە‬ ‫بوون و ئێستاش وەک کەسایەتی چاالکی‬ ‫حیزبەکانیان ڕۆڵیان ھەیە و دەتوان ھەم‬ ‫بۆ شیکارییەکی دروستی ڕووداوەکە و‬ ‫ھەروەھا ئەو وانانەی لێ وەردەگیرێ‬ ‫یارمەتیمان بدەن‪.‬‬

‫جەمال بزۆرگپور ئەندامی کومیتەی‬ ‫ناوەندی کۆمەڵە رێکخراوی کوردستانی‬ ‫حیزبی کۆمۆنیستی ئێران‬ ‫دوارۆژ‪ :‬هۆکاری ئەوەی ڕێژیمی‬ ‫کۆماری ئیسالمی پاش شەش مانگ‬ ‫لە هاتنە سەرکاری ڕێگەی هێرشی‬ ‫نیزامی هەڵبژارد حازر بە گفتوگۆ و‬ ‫ڕێگەی مەدەنی نەبوو و خومەینی‬ ‫یەکەمین فتوای خۆی بۆ هێرش بۆ سەر‬ ‫کوردستان دا چی بوو؟‬ ‫جەماڵ بزۆرگپور‪ :‬پاش ئەوەی سالەکانی‬ ‫‪ ٥٦‬و ‪ ٥٧‬ی هەتاوی رژیمی پاشایەتی‬ ‫کەوتە بەر شەپۆلی ڕاپەڕینی سەراسەریی‬ ‫خەڵک لە ئێران‪ ،‬داهاتووی سیاسی ئەم‬ ‫واڵتە و چۆنیەتی پاراستنی قازانج و‬ ‫بەرژەوندیی زل هێزەکانی سەرمایەداری‬ ‫لە پێش هەموویانەوە ئه‌مریکا لە‬ ‫ناوچەکە کەوتە مەترسییەوە‪ .‬دانی‬ ‫به‌ڵێن بۆ چاک سازی و گۆڕینی یەک‬ ‫لە دوای یەکی دەوڵەت و پاشان پێک‬ ‫هینانی حکومەتی نیزامی و سەرکوتگه‌ری‬ ‫بێ بەزه‌یانەی خەڵکی وەگیان هاتوو ‪،‬‬ ‫نه‌یتوانی ڕاپەڕینی جەماوەری لە ئیران‬ ‫دابمرکێنێ ‪ .‬ڕووخاندنی ڕژیمی شا وەک‬ ‫حکومەتی پاریزەری ستەم و نابەرابەری‪،‬‬ ‫بوو بە ئەرکێکی هەنووکەیی و گشتگیر‬ ‫لەئیران‪ .‬لە وه‌ها هەل ومەرجێک دا‬ ‫ئەم بۆچوونە هاتە گۆڕێ کە دریژەی‬ ‫ڕاپەڕینی خەڵک پێ دەچێ ئالترناتیوێکی‬ ‫ڕادیکال و پێشڕەو بێنێتە ساحەی‬ ‫سیاسی لە ئێران ‪ ،‬هەر بۆیە لە روانگه‌ی‬ ‫ده‌وڵه‌تانی روژئاوا بە گشتی و ئه‌مریکا بە‬ ‫تایبەتی دەبوو بەر بە وه‌ها ئەگەرێک کە‬ ‫به‌ستێنی کۆمەاڵیەتیەکەی ئاماده‌ بوو‪،‬‬ ‫بگیرێت‪ .‬ئەگەرێک کە ده‌یتوانی نەقشەی‬ ‫سیاسی ڕوژهەاڵتی ناوەڕاست بە تایبەت‬

‫لە سەردەمی شەڕی ساردی ئەو کات‬ ‫بگۆڕێ‪ .‬هەر بویە بەو قەناعەتە گێشتن‬ ‫کە ئیتر رژیمی پاشایەتیان بۆ ناپارێزرێ‬ ‫و ده‌بێ ڕێگا خۆشكه‌ری سەرهەڵدانی‬ ‫ئالترناتیوێک بن کە لە درێژ ماوە دا‬ ‫بتوانێ قازانج و بەرژەوندییان بپارێزێ‪.‬‬ ‫ئالترناتیوێک کە زەرفییەتی ئەوەی هەبێ‬ ‫کە لە یەکەم هەنگاو دا خەڵکی ڕاپەڕیو‬ ‫کۆنتڕۆل بکات و بەر ل ‌ه پەرە سەندنی‬ ‫ڕاپەڕین بگرێت و بەم جۆرە مەجالی سەر‬ ‫هەڵدانی ئالترناتیویکی شۆڕشگێڕانە کوێر‬ ‫کاتەوە‪.‬‬ ‫ڕەوتی ئیسالمی بە ڕێبەری خومەینی‬ ‫ئەگەرچی لە کورت ماوەدا ده‌یتووانی‬ ‫به‌ربه‌ستێك بێت بۆ گه‌شه‌ی سه‌رمایه‌داری‬ ‫ل ‌ه ئێران‪ ،‬بەاڵم بە هۆی جێگە وپێگەی‬ ‫کۆمەالیەتی‪ ،‬لە ڕیگه‌ی بەرز کردنەوەی‬ ‫ئااڵی مەزهەبی شیعە ‪ ،‬وەک ئالترناتیوێک‬ ‫حازر و لە بەر دەست‪ ،‬بۆ کوتایی هینان‬ ‫بە ڕاپەڕین و بەربەست درووست کردن‬ ‫لە سەر ڕێگای گەشە سەندنی جەریاناتی‬ ‫چەپ و ڕادیکال بە کار هێنرا و ریگای بۆ‬ ‫خۆش کرا‪ .‬بەم جۆرە ڕەوتی مەزهەبی‬ ‫كونتڕۆڵی راپەرینی بە دەستەوە گرت‬ ‫و پاش بە دەستەوە گرتنی دەسەاڵتی‬ ‫سیاسی لە ئیران ‪ ،‬ئەوەلین هەنگاوی بوو‬ ‫بە بەرگرتن لە پەرە سەندنی ئینقالب‪.‬‬ ‫هەر لە مانگەکانی ئەوەل دا بە پەالمار‬ ‫بردن بۆ سەرمافی ژنان و خوێندکاران و‬ ‫ویست و داخوازیی کرێکاران و خەلکی‬ ‫ئازادیخواز‪ ،‬ئەرکی كۆنه‌په‌رستانه‌ی خۆی‬ ‫له‌ ژێرناوی پاراستنی ئیسالم دەست‬ ‫پێکرد‪.‬‬ ‫لە کوردستان بە هۆی چەند‬ ‫تایبەتمه‌ندیەوە ئەم ڕەوتە مەزهەبییە‬ ‫نه‌یتوانی هێژمۆنی په‌یدا کات‪ .‬هەر بۆیە‬ ‫خەبات و چاالکیی سیاسی لە کوردستان‬ ‫بۆ گه‌یشتن بە داخوازیە کان درێژەی بوو‪.‬‬ ‫کوردستان جگە لەوەی کە تەوەهومی بە‬ ‫ڕەوتی مەزهەبی شیعە کە لە ئیران بە‬ ‫دەسەالت گه‌یشتبوو نەبوو ‪ ،‬لە هەمان‬ ‫کاتیش دا ویست و داخوازییه‌کی ڕەوای‬ ‫بۆ کۆتایی هێنان بە سته‌می میللی وەک‬ ‫داخوازییه‌کی گشتی لە هەل و مەرجێکی‬ ‫تازەدا هینایە گۆرێ‪ .‬بە تایبەت كه‌‪ ،‬ئەم‬ ‫داخوازییە بە هۆی گوڕانکاریی جیدی‬ ‫کۆمەاڵیەتی لە کوردستان تێکاڵو ببو لە‬ ‫گەڵ ویست و داخوازیی وه‌دی هاتنی‬ ‫ژیانێکی شیاوی ئینسان‪ .‬ئه‌م هۆكاران ‌ه‬ ‫زەمینەی پیک هینانی مەیل و بۆچوونی‬ ‫جیاوازی لە کوردستان هینابوو‌ه گۆڕێ‪.‬‬ ‫لە سەر ئەم پرسه‌ی کە چون سته‌می‬ ‫میللی چارە سەر دەکرێ و ویست و‬ ‫داخوازی خەلک چۆن دەستەبەر دەکرێ‪،‬‬ ‫هیزی کومەالیەتیی هێنایە ساحەی‬ ‫سیاسی ‪ ،‬بۆیە دەتوانین بلێین حیزبی‬ ‫بوون یان بە واتاییکی تر هەبوونی‬ ‫ئالترناتیوی سیاسی لە کوردستان‬ ‫تایبەتمندێکی دێك ‌ه بوو کە کوردستانی‬ ‫لە باقی شوێنە کانی تری ئیران جیا‬ ‫دەکردەوە‪ .‬هەر بۆیە پەالمار بۆ سەر‬ ‫ڕاپەڕین و ویست و داخوازیی خەڵک‬ ‫کە بۆی هاتبوونه‌ مه‌یدان‪ ،‬ئەگەر لە‬ ‫شوێنه‌كانی دیكه‌ی ئیران بۆ رژیمی تازە‬ ‫بە دەسەالت گیشتوو‪ ،‬ل ‌ه ڕێگه‌ی بەکار‬ ‫هینانی فریو و سەرکوت مومکین بوو‪ ،‬لە‬ ‫کوردستان بە هۆی ئەو تایبەتمه‌ندیانەوە‬ ‫کە باسمان کرد بە ئاسانی جێبه‌جێ‬ ‫نەدەکرا‪ .‬مانگه‌كانی دوای رووخانی‬ ‫رژیمی پاشایەتی‪ ،‬لە ‪٢٢‬ی ڕیبەندانی‬ ‫ساڵی ‪٥٧‬ی هەتاوی‪ ،‬کوردستان بوو‬ ‫بە سەنگەری درێژەی شۆڕش و ڕاپەڕین‬ ‫لە ئیران و خەڵکی کوردستان بۆ‬ ‫سەلماندنی ویست و داخوازییە کانی‬ ‫خۆیان گەلێک ڕێگا و شوێنیان گرتە بەر‬ ‫و بە ڕێکخستنی میتینگ و خۆپیشاندانی‬ ‫گەورە لە شارەکان و پێکهێنانی ڕێکخراوە‬ ‫کرێکاری و جەماوەرییەکان و بە تایبەت‬ ‫پێکهینانی شوراکان‪ ،‬کە ئیدارەی زۆرێک‬ ‫لە شارەکانیان بە دەستەوە گرتبوو‪ ،‬بە‬ ‫تەواوی روخسارێکی جیاوازیان خستە‬ ‫ڕوو‪.‬‬

‫زۆرترەوە بۆ پێک هێنانی ڕێکخراوە‬ ‫جەماوه‌رییەکان ته‌بلیغ بكه‌ن و لە ڕێگای‬ ‫ئەم ڕیکخراوانەوە لە چۆنیەتیی ئیدارەی‬ ‫کۆمەلگادا دەخاڵه‌ت بدرێن و به‌شدار‬ ‫بونایە لە بڕیاردان لە سەر چارەنووسی‬ ‫خۆیان ‪ .‬دیارە کاتێک خەڵک بتوانێ‬ ‫دەخاڵەت لە چارەنووسی خۆیدا بکات‬ ‫و بتوانێ کۆمەڵگای خۆی ئیدارە بکات‬ ‫‪ ،‬پیالنگێڕیی دوژمن ئاسانتر پوچەل‬ ‫دەکرێتەوە ‪ .‬بە تایبەت و بەم جورە و‬ ‫لەم ڕێگاوە تەواو زەرفییەتەکانی خەڵک‬ ‫دەکەوێتە کار و پیاڵنگێری دوژمن سەختر‬ ‫دەبێتەوە و موقاومەت و بەربەرەکانی‬ ‫تەنیا بە هێزی چەکدار و بە موقاومەتی‬ ‫چەکداری ناناسرێتەوە (ئەگەر چی‬ ‫کاریگەری زۆری لەم موقاومەتەدا هەبوو)‬ ‫‪ ،‬هەروەها دەرفەت بوو بۆ ئەوەی کە‬ ‫پەیوندی خوی لە گەڵ خەڵکی ناڕازی‬ ‫لە ئێران و هێزی سیاسی پێشڕه‌و و‬ ‫ڕادیکال پەرە پێ بدات و دەرفەت بوو‬ ‫بۆ ئەوەی مەجالی هەر چەشنە تەفرەقە‬ ‫دروست کردن کوێر کاتەوە و النیکەم‬ ‫سەرەڕای بیرو و بۆچوونی جیاواز لە‬ ‫سەر چەند خاڵی سەرەکی مەربوت بە‬ ‫بەرژەوندییه‌ باالکانی خەڵکی کوردستان‬ ‫ڕیککەوتن هەبێ‪ .....‬ئەم دەرفەتە بە‬ ‫باشی لە هه‌موو شوێنەکانی کوردستان‬ ‫بە تایبەت لەو شوێنانە کە هێزی چەپ‬ ‫کاریگەری کەمتر بوو بە باشی کەڵکی‬ ‫مەیل و بۆچوونی‬ ‫لێ وەرنەگیرا‪.‬‬ ‫پاوان خوازی لە کوردستان و کولتوری‬ ‫جیاوازی سیاسی کە ڕیشەی لە مێژووی‬ ‫خەباتی خەڵکی کوردستان دا هەبوو و‬ ‫حازر نەبوو ڕەوتی تازە و مەیلی تازە‬ ‫لە کوردستان وەک واقعیەتێکی ڕوون و‬ ‫ئاشکرا قەبوول بکات‪.‬‬

‫شانیان قورسایی دەکرد و هەر ئێستاش‬ ‫ده‌یکات بەالم‪ ،‬لە هەمان کاتدا بە‬ ‫لە هەلومەرجی تازەدا‬ ‫هۆی ئەو ئاڵ و گۆڕه‌ کۆمەاڵیه‌تییە کە‬ ‫کوردستانیشی گرتبووه‌وه‌ یانی سەقام‬ ‫زۆربه‌ی خەڵکی کوردستان‪،‬‬ ‫گیر بوونی سیسته‌م و موناسباتی‬ ‫سەرمایەداری (ئەگەر چی دره‌نگ و‬ ‫ویست و داخوازیی‬ ‫بە شێنەیی) ‪ ،‬تێڕوانینی دیكه‌ی له‌‬ ‫سه‌ر پرسی چارە سەر کردنی کێشەی‬ ‫خۆیان بۆ کۆتاییهێنان‬ ‫نەتەوایەتی هینا گۆڕێ‪ ،‬بە واتایه‌کی‬ ‫تر کێشەی نەتەوه‌یی بە هوی ئەو ئاڵ و‬ ‫گۆڕانە هەمان ناوەرۆکی نەبوو کە پێشتر‬ ‫بە ستەمی میللی له‌گه‌ڵ‬ ‫باسی لێده‌كرا‪ .‬لە هەل و مەرجی تازەدا‬ ‫زۆربه‌ی خەڵکی کوردستان‪ ،‬ویست‬ ‫وه‌دیهاتنی ژیانیکی‬ ‫و داخوازیی خویان بۆ کۆتایی هینان‬ ‫بە ستەمی میللی له‌گه‌ڵ وه‌دی هاتنی‬ ‫ئاسودەتر و سەلماندنی‬ ‫ژیانیکی ئاسودەتر وسەلماندنی گەلێک‬ ‫مافی پێشیل کراوی دیكه‌ گرێ دابوو‪.‬‬ ‫گەلێک مافی پێشێلکراوی‬ ‫بە بڕوای من ئەم واقعیەتە کۆمەالیەتیە‬ ‫ڕەنگ و روخسارێکی تری بە موقاومەتی‬ ‫خەڵکی کوردستان دا یان هەروەک‬ ‫دیكه‌ گرێ دابوو‬ ‫ئاماژەم پی دا گۆتاریه‌کی تری لە‬ ‫پێناسە کردنی ویست و داوای خەڵکی‬ ‫کوردستانی هینا ئاراوە کە ئیتر تەنیا‬ ‫دیارە ئەم باروودۆخ ‌ه بۆ رژیمێک کە سازان لە سەرەوە و بە بێ به‌شداریی‬ ‫سەرکوتی ڕاپه‌ڕین و پاشەکش ‌ه بە خەڵک وبێ سەلماندنی مافە ڕەواکانی‬ ‫خەڵک و بیدەنگ کردنیانی بە ئەرکی خەڵک مومکین نەبوو‪ .‬ئەمانە هەموی‬ ‫سەرەکیی خۆی دانابوو‪ ،‬نه‌خوازراو بوو‪ .‬بوون بە هێمای موقاومەتێکی چاالکانە‬ ‫ڕژیمی ئیسالمی هەوڵ و تەقه‌الكانی بۆ کە هەتا ئه‌مرۆش سەرەڕای هەر گیرو‬ ‫فریوی خەڵکی کوردستان بە سه‌رئه‌نجام گرفت و ئاستەنگییه‌ک کە هاتووه‌تە سەر‬ ‫نەگێشت و ترساندن ونیشان دانی رێگا‪ ،‬به‌ زه‌رفییه‌تییه‌كی جیاوازه‌وه‌‪،‬‬ ‫رواڵەتی سەکوتگەری کە نەورۆزی دریژەوی هەیە و ئێستاكه‌ش کۆماری‬ ‫دەسەاڵتێکی بیگانە و‬ ‫خویناویی سنەی لێکەوتەوە ‪ ،‬بی ئاکام ئیسالمی‬ ‫مایەوە و ریگایه‌کی دیكه‌یان نەمابوو‪ ،‬رژیمێکی نامۆیه‌ بۆ خەڵک لە کوردستان‪.‬‬ ‫یان دەبوو مل كه‌چی ویست و داخوازیی‬ ‫خەڵکی کوردستان بن‪ ،‬کە بە تایبەت بە دواڕۆژ‪ :‬پاش ئەوەی کە زۆرێک لە‬ ‫هۆی بوونی جەریاناتی چەپ و ڕادیکال شارەکان داگیر کرا‪ ،‬هەر زۆر زوو‬ ‫سیمایه‌کی جیاوازی لە مێژووی خەبات خەڵکی کوردستان و هێزە سیاسییەکان‬ ‫دواڕۆژ‪ :‬ئێمە چ دەرسێک دەتوانین‬ ‫و تێکۆشانی خوی پیدا کردبوو‪ ،‬لەم خۆیان کۆکردەوە و لە ڕێگەی‬ ‫بۆ داهاتوو لەو ڕووداوە وەربگرین‬ ‫حالتەشدا جگە لەوەی کە ئەم مل دانە موقاومەت و شەڕێکی قارەمانانە‬ ‫لە زەرفییەتی رژیمی تازە بە دەسه‌اڵت ڕێژیمیان مەجبوور بە پاشەکشێ کرد و تا لە داهاتوو بتوانین یەکدەنگتر‬ ‫گه‌یشتوو دا نەبو‪ ،‬لە هەمان کاتیشدا بوونە بەرەندەی شەڕ‪ ،‬بۆ کەڵکیان لەو و هاوئاهەنگتر لە بەرامبەر هێرشی‬ ‫دوژمنان ڕاوەستین؟‬ ‫بیریان لەوەیش دەکردەوە کە هەر دەرفەتە وەرنەگرت و ئەو هاوئاهەنگی‬ ‫جەماڵ بزۆرگپور‪ :‬ئەم قسانەی تا‬ ‫چەشنە پاشەکشه‌ کردنێک دەبووە هۆی و یەکڕیزییەی پێویست بوو بە دەست‬ ‫ئیستامان دەبێ پێمان بڵێ کە چ‬ ‫سست بووبی پایه‌ی دەسەالتی ڕژیم لە نەهات؟‬ ‫سەراسەری ئێران‪ .‬رێگایه‌کی دیكه‌ی ڕژیم جەمال بزۆرگپور‪ :‬رژیمی کۆماری دەرسێک دەتوانین بۆ داهاتوو وەرگرین‬ ‫به‌كار هێنانی سه‌ركوت بۆ پاشەکش ‌ه ئیسالمی پاش هێرشی بۆ سەر کوردستان کە بە کەڵکمان بێ‪ .‬جگە لەمە ئێمە‬ ‫كردن بە خەڵکی کوردستان بوو‪ .‬رژیمی لە ‪٢٨‬ی گەالوێژی سالی ‪٥٨‬ی هەتاوی ئه‌مڕو ئەزموونی زۆر بە نرخی خەبات‬ ‫کۆماری ئیسالمی بە پێ ماهییەتی خۆی‪ ،‬لەگەڵ موقاومەتێکی بەرینی جەماوەری و تێکۆشانی خەڵکی کوردستانمان‬ ‫ڕێگای سه‌ركوت و جه‌نایه‌تی گرته‌ به‌ر و بەره‌وڕوو بووه‌وه‌‪ ،‬زۆر زوو کاربە لە کوردستانی عێراق (باشوور) یان‬ ‫پاش زەمینە سازی لە ڕێكه‌وتی ‪٢٨‬ی دەستانی کۆماری ئیسالمی بەو نەتیجە کوردستانی سوریا (روژئاوا) یان‬ ‫گەالوێژی ساڵی ‪ ٥٨‬بە فەرمانی خومه‌ینی گه‌یشتن کە ئەم موقاومەتە مومکینە کوردستانی تورکیا(باکور) لە بەر دەست‬ ‫هێرش كرد‌ه سەر کوردستان و گەلێک پەرە بستێنێ و شوێنەکانی تری دایە ‪ ،‬کە بە دەرس وەرگرتن لەم ئەزمونانە‬ ‫جەنایەتی ل ‌ه دژی خەڵکی کوردستان لە ئێران کە هێشتا بە تەواوی سەرکوت دەبێ بتوانین ستراتێژی سەرکەوتنی‬ ‫نەکرابوون‪،‬بگرێته‌وه‌‪ .‬هەر بویە هاتە بزوتنەوه‌ی کوردستان لە ئیران بە لە‬ ‫کارنامەی خۆیدا تۆمار کرد‪.‬‬ ‫سەر ئەوباوەڕە کە ئەم موقاومەتە لە بەر چاوگرتنی تایبەتمه‌ندیەکانی خۆی‬ ‫ناوەرۆکدا تێک بشکینێ‪ .‬بۆ ئەم کارە بە کەم ده‌ردسەرترین و ئاسانترین ریگا‬ ‫دواڕۆژ‪ :‬پاش هێرش بەرخۆدان و‬ ‫موقاومەتێکی گەورە کرا لە کوردستان‪ ،‬دەبووایه‌ فورسەتیان بە خویان دابا تا بە روشنی دیاری بکەین‪.‬‬ ‫بە ئاماده‌یی زۆرترەوە لە گەڵ خەڵکی بەڕاستی بە لە بەر چاو گرتنی ئەم‬ ‫بنەمای ئەو موقاومەتە لە کوردستان‬ ‫کوردستان‪ ،‬به‌ڕه‌وڕوو ببنه‌وه‌‪ .‬بۆیە ئەزمونانە ئیتر مێژوو نامان بەخشی کە‬ ‫چی بوو؟‬ ‫جەماڵ بزۆرگپور‪ :‬هەروەک پیشتر باسم پاش ‪ ٣‬مانگ بۆ بە دەستهینانی ئەم هەڵەکان دووپات که‌ینەوە‪ ،‬دەرفەتەکان‬ ‫کرد خەڵکی کوردستان داوایه‌کی ڕەوا دەرفەتە‪ ،‬بە چاالکی لە شارەکان و و گرفتەکانی سەر رێگامان بە باشی‬ ‫و بەرحەقیان بوو کە زۆر لە مێژە بو هەڵسورانی هێزی پیشمەرگە مەجبوور بە نەناسین ‪ .‬ئیتر قەبووڵ ناکرێ کە‬ ‫بە وه‌دی هاتنی خەبات و تیکوشانیان پاشەکشه‌ کران‪ .‬وتووێژ کردن ریگایه‌ک پاش ئەم هەمووه‌ ئەزمونانە ئاوات‬ ‫کردووە و گەلێک قوربانیان بۆ داوە و بوو کە ئەم دەرفەتە بە دەست بێنن و ئارەزوی ئەم خەڵکە کە سالهایە بە‬ ‫گەلێک ئەزیه‌ت و ئازاریان له‌ پێناوی ‪ .‬لە راستیدا هەروا کە زوو دەرکەوت بیانوی جۆربەجۆر ژیر پی دەخرێ و‬ ‫دا چێشتوە‪ ،‬هەر بۆیە بە دەست مەبەستیان لە وتووێژ کردن ئەوە بوو سەرکوت دەکرێ بە ناوێکی تر و لە ژێر‬ ‫پێکردنی ڕاپەڕینی سەرتاسەری لە ئێران کە خەڵکی کوردستان چاوەڕوان ڕاگرن درووشمێکیتر پشت گوێ بخرێ‪ .‬من الم‬ ‫و ڕووخاندنی دەسەاڵتی حکوومەتی و تەفره‌قە و دووبه‌ره‌كایه‌تی پێک بینن وایە یەکەم هەنگاو و سەرەکی ترین‬ ‫پاشایەتی‪ ،‬درفەتیان بۆ ڕەخسا تا و بەم جورە بزووتنەوەی موقاومەت خاڵی ئەم ستراتێژە پشت به‌ستن بە‬ ‫جارێکی تر ویست و داخوازیی خۆیان لە کوردستان الوز بکەن تا ڕێگا بۆ هێزی ڕێکخراوی خەڵکی کوردستانە کە‬ ‫وا بە هێز بێ کە چاوەڕوانی هیچ هیزێکی‬ ‫بێننە گۆڕێ ‪ .‬بەاڵم ئەم ججارەییان هیرشێکی تازەتر خۆش بكه‌ن‪.‬‬ ‫هەروەک باسم کرد لە هەل و مەرجێکی دیارە ئەگەر ئەمە دەرفەت بوو بۆ دەرەکی نەبی ‪ .‬دیارە بۆ ئەم مەبەستە‬ ‫تازەتر دا بوو و لە گەڵ رابردووی خۆی کۆماری ئیسالمی لە هەمان کات دا و بۆ ئەوەی کە لە گەمەی سیاسی لە‬ ‫جیاوازی بوو‪ .‬سەرەکی ترین خاڵی ئەم ده‌یتوانی دەرفەتێکیش بێ بۆ خەڵکی ناو ئال وگۆرە سیاسیەکان لە ناوچەکەدا‬ ‫جیاوازیە‪ ،‬ئاڵ و گۆڕی کۆمەاڵیەتی لە کوردستان تا بتوانێ هێزی خۆی بۆ نەبێتە پاشکۆی ئەم یان ئەو هێز‪ ،‬دەبێ‬ ‫کوردستان و هاتنە مەیدانی مەیل و ڕووبه‌ڕوو بوونه‌وه‌ لەگەڵ پیالنەکانی بۆ خۆی هێز بێ‪ ،‬هێزیش لە ڕێکخراو‬ ‫بۆچوونی جیاواز بە نسبەتی ڕابردووی کۆماری ئیسالمی پتەوتر کاتەوە‪ .‬بون دایە و کاتێکیش هێز بوو بە ئاسانی‬ ‫خۆی بوو کە ئه‌مه‌ش له‌خۆیدا کاریگەریی دەرفەتێك بوو بۆ ئەوەی کە نیشان ناتوانن گەمە بە خەڵک بکەن و بە‬ ‫لە سەر ناوەرۆک و ئامانجی گوتاری بدرێ کۆماری ئیسالمی نە لە ڕووی نیاز حیسابی نەهێنن و پێ لە سەر ویست‬ ‫سیاسی له‌ مەر کێشەی نەتەوەیی دانا ‪ .‬پاکی بەڵکو بۆ پیالن گێڕی هاتووه‌تە و داخوازییەکانی دا بنێن‪ .‬بەالم ئیمە‬ ‫ئەوە ڕاستە کە زۆربه‌ی خەڵکی سەر مێزی وتووێژ‪ .‬دەرفەت بوو بۆ ناتوانین تەنیا لە ڕێگای تەبلیغاتەوە‬ ‫کوردستان ستەمی میللی لە سەر ئەوەی خەڵکی کوردستان بە وشیاری ڕێکخراو بین یان تەنیا ئارەزوی بکەین‬

‫پاشکۆ‬ ‫شاری‬ ‫شورای‬ ‫مەریوان پێکهات و‬ ‫کاک فوئاد ئەندامی‬

‫شورا بوو‪.‬‬ ‫ڕۆژەکانی ‪ ٢٤‬تا ‪٢٦‬ی پووشپەڕ‬ ‫گفتوگۆی چڕوپڕی شورای شاری‬ ‫مەریوان کە کاک فوئاد بەڕێوەبەری‬ ‫بوو‪ ،‬لەگەڵ فەرماندەی پادگانی‬ ‫مەریوان بۆ دۆزینەوەی چارەسەرێک‬ ‫بۆ کێشەکان بەردەوام بوو‪ .‬کاک‬ ‫فوئاد لە زۆر سەرچاوە و لەوانە لە‬ ‫چەند ئاشنایەک بۆ کۆ کردنەوی‬ ‫زانیاری و جموجۆڵی رژیم بۆ نموونە‬ ‫لە ناو پادگانی مەریوان کەڵکی وەر‬ ‫دەگرت‪.‬‬ ‫‪٣١‬ی پووشپەڕ هەتا ‪١٤‬ی گەالوێژ‬ ‫(‪ ٧/٢٢‬هەتا ‪ )١٩٧٩/٨/٥‬کۆچی‬ ‫مێژوویی خەڵکی مەریوان بۆ‬ ‫دەربڕینی ناڕەزایەتی بەرامبەر‬ ‫بە هاتنە ناو شاری پاسداران‪.‬‬ ‫ئەو ماوەیە لێوان لێوە لە خەبات‬ ‫و تێکۆشانی خەڵکی مەریوان‪،‬‬ ‫کوردستان و زۆرێک لە تێکۆشەران‬ ‫و ئازادیخوازانی ئێران و کاک‬ ‫فوئادیش ئەستێرە پرشنگدارەکەی‬ ‫ئەو تاریخە بێ وێنەیە بوو‪.‬‬ ‫ڕۆژی ‪٥‬ی گەالوێژ ڕێپێوانی سەدان‬ ‫تێکۆشەری شاری سنە بەرەو‬ ‫مەریوان بۆ پشتیوانی لە کۆچی‬ ‫خەڵکی مەریوان و هەروەها بۆ‬ ‫دەربڕینی ناڕەزایەتی بەرامبەر‬ ‫بە زیندانی کردنی ژمارەیەک لە‬ ‫هاوڕێیان لە پادگانی مەریوان‪،‬‬ ‫دەستی پێکرد‪.‬‬ ‫ڕۆژی ‪٧‬ی گەالوێژ ڕێپێوانی سەدان‬ ‫کەس لە شارەکانی سەقز‪ ،‬بانە و‬ ‫بۆکان هەر بەو مەبەستە بەرەو‬ ‫مەریوان دەستی پێکرد‪.‬‬ ‫ڕۆژی ‪١٣‬ی گەالوێژ وتاری کاک‬ ‫فوئاد بۆ خەڵکی مەریوان لە کانی‬ ‫میران ؛ ئەم قسەو باسە بریتی بوو‬ ‫لە لێکدانەوەی کۆبەندی ئاکامەکانی‬ ‫کۆچ‪ ،‬قازانج و زەرەرەکانی‪،‬‬ ‫وتووێژەکان لەگەڵ نوێنەرانی‬ ‫کۆماری ئیسالمی و ئەوەی کە کاتی‬ ‫کۆتایی هێنان بە کۆچ و گەڕانەوە بۆ‬ ‫ناوشاری مەریوان هاتووە‪.‬‬ ‫ڕۆژی ‪١٥‬ی گەالوێژ کاک فوئاد‬ ‫پێی خۆش ئەبێت لەگەڵ کەس و‬ ‫کار بێت‪ .‬ئەو ڕۆژە ئاخرین دیداری‬ ‫بنەماڵەکەمان لەگەڵ کاک فوئاد‬ ‫بوو‪ .‬دایکمان زۆر نیگەران بوو‪،‬‬ ‫وەک ئەوەی دڵی خەبەری دابێت کە‬ ‫کارەسات چاوەڕوانی خۆی و ڕۆڵە‬ ‫ئازیزەکانییەتی‪ .‬بە کاک فوئادی‬ ‫گوت‪« :‬ڕۆڵە گیان زۆر ئەترسم و‬ ‫ترسەکەم تەنیا لە رژیم نییە‪ ،‬بەڵکوو‬ ‫دەست و پێوەندەکانیشی بە خوێنی‬ ‫تۆ تینوون‪ .‬ئەترسم بەاڵیەکت‬ ‫بە سەردا بێنن و وەک سمایلی‬ ‫شەریفزادە تەنیا عەکسەکەت بۆ من‬ ‫بمێنێتەوە»! کاک فوئاد زۆر ئارام و‬ ‫لە سەرەخۆ وەاڵمی دایکمانی دایەوە‬ ‫و گوتی‪« :‬دایە گیان ڕێز و حورمەتم‬ ‫هەیە بۆ هەستی دایکانەت‪ ،‬بەاڵم بیر‬ ‫لەوانە مەکەوە‪ .‬مندالەکانی تر بە‬ ‫دەورتەوەن»‪.‬‬ ‫شەوی ‪١٥‬ی گەالوێژ لە ئاوایی‬ ‫گوێزەکوێرە لەگەڵ پێشمەرگەکانی‬ ‫یەکیەتی جووتیاران کۆبوونەوە‬ ‫دەکات و باسی پەیوەندی خۆی و‬ ‫کۆمەڵەیان بۆ دەکا‪.‬‬ ‫ڕۆژی ‪١٦‬ی گەالوێژ کاک فوئاد لەگەڵ‬ ‫هاوڕێ عوسمان رەوشەن توودە بە‬ ‫سەفەر چوونە سنە‪ .‬لەگەڵ ئەو‬ ‫کەسانە هاوسەفەر بوون (یەحیا‬ ‫دەوەنداری‪ ،‬ساڵە سەرداری‪ ،‬حەمید‬ ‫فەرشچی‪ ،‬حەسەن شەعبانی و ‪. .‬‬ ‫) کە دەچوون بۆ یەکەم فێرگەی‬ ‫پێشمەرگایەتی کۆمەڵە لە گوندی‬ ‫گۆڕەمەڕ لە ناوچەی سەردەشت‪.‬‬ ‫ڕۆژی‪١٧‬ی گەالوێژ کاک فوئاد‬ ‫سەفەری خڕی ناوزەنگ دەکات‬ ‫بۆ سەردانی یەکێتی نیشتمانی‬

‫کوردستان و مام جەالل‪.‬‬ ‫ڕۆژی ‪١٩‬ی گەالوێژ دەگەڕێتەوە‬ ‫گۆرەمەڕ‪.‬‬ ‫ڕۆژەکانی ‪ ٢٠‬و ‪ ٢١‬سەردانی بۆکان‬ ‫و مەهاباد دەکات‪.‬‬ ‫ڕۆژی ‪٢٢‬ی گەالوێژ کاک فوئاد و‬ ‫هاوڕێ عوسمان ڕەوشەن توودە لە‬ ‫پاوە و لە مانگرتنەکەی «قۆری‬ ‫قەاڵ» ئەبن‪ .‬کاک فوئاد لەوێ قسە‬ ‫دەکا بۆ مانگرتووەکان‪.‬‬ ‫ڕۆژی ‪ ٢٣‬بە دوای ئاڵۆز بوونی‬ ‫دۆخی پاوە و چەند ناوچەیەکی‌تر‪،‬‬ ‫دیسانەوە سەردانی یەکیەتی‬ ‫نیشتمانی دەکات‪.‬‬ ‫ڕۆژی ‪ ٢٤‬کاک فوئاد لە گۆڕەمەڕ‬ ‫هاوڕێیانی کۆمەڵە ئەبینێت‪ .‬هاوڕێیان‬ ‫رازی دەکات وەاڵمی بانگهێشتنی‬ ‫حیزبی دێموکرات بدەنەوە و بەشداری‬ ‫بکەن لە رێوڕەسمی ‪٢٥‬ی گەالوێژ لە‬ ‫شارۆچکەی ڕەبەت‪ .‬هاوڕێ عومەر‬ ‫ئیلخانیزادە لەوێ وتار دەخوێنێتەوە‬ ‫و کاک فوئادیش بەشداری دەکات‪.‬‬ ‫کاک فوئاد و هاوڕێیان برایم عەلیزادە‬ ‫و حوسەین مورادبەیگی(حەمە‬ ‫سوور) یش لە گۆڕەمەڕ دەبن کە‬ ‫هەواڵی شەڕی کەرەفتووی ناوچەی‬ ‫دیواندەرە و گیانبەخت کردنی هاوڕێ‬ ‫یەحیا خاتوونی دەبیستن‪ .‬خێرا‬ ‫کۆبوونەوەیەک دەکەن وباسی ئەوە‬ ‫دەکرێت کە جەمعییەتەکان چۆن‬ ‫بەشداری بکەن و کۆمەڵە چی بکات‪.‬‬ ‫قسەوباس زۆر کراوە و بۆچوونی‬ ‫جیاواز هەبووە؛ یەکێک لە هاوڕێیان‬ ‫پێشنیاری دەنگ دان دەکات‪ .‬کاک‬ ‫فوئاد دێتە ناو قسەکە و ئەڵێ «‬ ‫ئەبێ ئێمە ڕاستەوخۆ وەکوو کۆمەڵە‬ ‫بەشداری بکەین و هیچ پێویست‬ ‫ناکات دەنگ بدەین‪ .‬چەند کەسێک‬ ‫بێن منیش لەگەڵیان دەڕۆم‪».‬‬ ‫لەگەڵ چەند کەسێک ئەچنە شاری‬ ‫بانە؛ لەوێ بە هاوڕێ محەممەد‬ ‫موهتەدی (کوڕی کاک سەعد) ئەڵێ‬ ‫کە پێوەندی لەگەڵ مامۆستا شێخ‬ ‫جەالل حوسەینی بگرێت بۆ یارمەتی‬ ‫لە شەڕی کەرەفتوودا‪.‬‬ ‫ڕۆژی ‪٢٧‬ی گەالوێژ کاک فوئاد لە‬ ‫بانەوە ئەچێتە سەقز و کەرەفتوو کە‬ ‫شەڕ تەواو ببوو‪.‬‬ ‫ڕۆژی ‪٢٨‬ی گەالوێژ لە جەمعییەتی‬ ‫سەقز کۆبوونەوە ئەبێت و کەسانێک‬ ‫باسی پشتیوانی کردن لە یەکیەتی‬ ‫جووتیاران دەکەن‪ .‬لەوێ کاک فوئاد‬ ‫ئاخر کەسە کە قسە دەکات و‬ ‫ئەڵێ‪ :‬یەکیەتی جووتیاران دەوری‬ ‫خۆی گێڕا و تەواو بوو‪ ،‬ئێستا ئەبێ‬ ‫خۆمان ئامادەکەین بۆ بەرەنگار‬ ‫بوونەوەی هێرشی رژیم بۆ سەر‬ ‫کوردستان‪.‬‬ ‫ڕۆژی ‪٢٩‬ی گەالوێژ بەشێک‬ ‫لە ڕێبەرانی کۆمەڵە لە بۆکان‬ ‫کۆدەبنەوە و ڕاگەیاندنە بە‬ ‫ناوبانگەکەی کۆمەڵە «گەلی کورد‬ ‫لە بواری تاقیکردنەوەدا» (خلق‬ ‫کرد در بوتە آزمایش) دەنووسرێت‬ ‫کە بیرۆکەی کاک فوئاد بووە‪.‬‬ ‫ڕۆژی ‪٣٠‬ی گەالوێژ کاک فوئاد‬ ‫دەچێتە بانە‪.‬‬ ‫ڕۆژی ‪ ٣١‬ی گەالوێژ بەشداری‬ ‫دەکا لە کۆبوونەوەی جەمعییتەکان‬ ‫لە شاری بانە‪ .‬ئەو ڕۆژە تەلەفون‬ ‫ئەکات بۆ سنە بۆ ماڵێک کە مەلەکە‬ ‫و حیشمەت لەوێ دەبن‪ .‬لەگەڵ‬ ‫مەلەکە بە پەرۆش بوونی خۆی‬ ‫بۆ زیندانییەکانی پادگانی مەریوان‬ ‫ڕادەگەیەنێت و ئیسرار دەکات هەر‬ ‫چی زووتر بچنەوە بۆ مەریوان و‬ ‫بە هەموو هێز و تواناوە بەشداری‬ ‫مانگرتنەکەی بەر دیژبان بکەن و‬ ‫تێبکۆشن بۆ ئازادی زیندانییەکان‪.‬‬ ‫ڕۆژی ‪١‬ی خەرمانان کاک فوئاد‬ ‫بەشدار بووە لە کۆبوونەویەکدا لە‬ ‫شاری بانە سەبارەت بە هاوکاری‬ ‫هێزە سیاسییەکان کە مام جەالل‬ ‫و سەرکردایەتی یەکێتی نیشتمانی‬

‫کوردستانیش بەشداری کۆبوونەوەکە‬ ‫بوون‪.‬‬ ‫ڕۆژی ‪٢‬ی خەرمانان کۆبوونەوەی‬ ‫هەموو هێزە سیاسیەکانی ئێران‬ ‫واتە کۆمەڵە‪ ،‬حیزبی دێموکرات‬ ‫و ڕێکخراوەی چریکە فداییەکان و‬ ‫هی‌تریش بوو لە سەر چۆنیەتی‬ ‫بەرەنگار بوونەوەی هێرشی رژیم بۆ‬ ‫سەر کوردستان‪.‬‬ ‫ڕۆژی ‪٣‬ی خەرمانان تیرباران کردنی‬ ‫‪ ٩‬تێکۆشەر لە پادگانی مەریوان‬ ‫بە ناوەکانی ئەحمەد و حوسەین‬ ‫پیرخزری‪ ،‬بەهمەن ئەخزەری‪،‬‬ ‫جەالل نەسیمی‪ ،‬فایەق عەزیزی‪،‬‬ ‫ئەحمەد قازیزادە‪ ،‬عەلی داستانی‪،‬‬ ‫ئەمین و حوسەین مستەفا سولتانی‬ ‫کە برامانن‪.‬‬ ‫ڕۆژی ‪٤‬ی خەرمانان خەبەری‬ ‫ئێعدامەکانی مەریوان ئەدرێت بە‬ ‫کاک فوئاد‪.‬‬ ‫ڕۆژی ‪٥‬ی خەرمانان کاک فوئاد لەگەڵ‬ ‫کاک برایم جەالل کە بەرپرسێکی‬ ‫یەکێتی نیشتمانییە و لە نێوان ‪٢٠‬‬ ‫تا ‪ ٣٠‬پێشمەرگەی لەگەڵدایە‪ ،‬بە‬ ‫ماشین دەچنە ناوچەی مەریوان‪.‬‬ ‫لە الی ئاوایی وشکەاڵن ئەگەن بە‬ ‫هاوڕێیانی یەکیەتی جووتیاران و‬ ‫تێکۆشەرانێک کە لە شاری مەریوان‬ ‫هاتبوونە دەر‪.‬‬ ‫‌رۆژەکانی ‪ ٦‬ـ ‪٧‬ی خەرمانان‬ ‫کاک فوئاد بەردەوام لە گەڵ ئەو‬ ‫هاوڕێیانە خەریکی کۆبوونەوە دەبێت‬ ‫و هێزی چه‌کدار سەر لە نوێ رێک‬ ‫دەخرێتەوە‪ .‬هەروەها باسی نەقشە‬ ‫و پالنی گرتنی پادگانی مەریوانیان‬ ‫لەگەڵ دەکات‪.‬‬ ‫ڕۆژی ‪٨‬ی خەرمانان کاک فوئاد‪،‬‬ ‫کاک برایم جەالل‪ ،‬کاک تەهموورس‬ ‫ئەکبەری(چریکی فیدایی)‪ ،‬بەڕێز‬ ‫شێخ عوسمان خالیدی و کاک‬ ‫ناسێح کوڕی لە وشکەاڵنەوە بە‬ ‫سەر جادەکەدا بە نیازی چوون بۆ‬ ‫بانە دەکەونە ڕێ‪ .‬بە هۆی ئاوەدان‬ ‫بوونەوەی پاسگای قەمچیان لە‬ ‫الیەن رژیمەوە‪ ،‬ڕێگاکەیان دەگۆڕن‬ ‫و درەنگانی شەو دەگەنە ئاوایی‬ ‫ئاگجە‪.‬‬ ‫ڕۆژی ‪٩‬ی (‪ )١٩٧٩/٨/٣١‬خەرمانان‬ ‫لە ئاگجە دەردەکەون بە نیازی ئەوە‬ ‫کە لە سەر جادەی مەریوان ـ سەقز‬ ‫ماشین بگرن و بەرەو بانە بڕۆن‪.‬‬ ‫دەوروبەری کاتژمێر ‪١٠‬ی بەیانی بە‬ ‫پیالنێکی گومان لێکراو لە الیەن‬ ‫رژیمەوە لە نێوان ئاواییەکانی بستام‬ ‫و کانێعمەت‌دا لەگەڵ هێزێکی زۆر‬ ‫لە جاش و پاسدار بە سەرکردەیی‬ ‫چەمران دەرگیر دەبن‪ .‬کاک فوئاد و‬ ‫کاک تەهموورس دوای چەند سەعات‬ ‫شەڕ و بەرەنگار بوونەوە گیانیان‬ ‫بەخت کرد‪.‬‬ ‫شایانی باسە ئەو ڕۆژانە و بە تایبەت‬ ‫ڕۆژی ‪٩‬ی خەرمانان وەزعی ناوچەکە‬ ‫زۆر نائاسایی و ئاڵۆز بوو‪ .‬پەیتا‬ ‫پەیتا هێلیکۆپتەر بە سەر ئاوایی‬ ‫ئەڵمانەدا لە هات و چوودا بوون‪ .‬ئەم‬ ‫هاتوو و چووە ئەوندە زەق و بەرچاو‬ ‫بوو کە دایکمان لە ناو شین و ڕۆی‬ ‫کاک حوسەین و کاک ئەمین‌دا زوو‬ ‫زوو ئەیگوت ‪« :‬تەیارەی چەمران‬ ‫شانەو شان ئەکا‪ ،‬داوای جوانەکان‬ ‫مەریوان ئەکا»‪.‬‬ ‫ڕۆژی ‪١٠‬ی خەرمانان بەیانی‬ ‫تەرمەکان دێننەوە مەریوان‪ .‬کاتژمێر‬ ‫یازدەی بەیانی تەرمی کاک فوئاد‬ ‫گەیشتەوە ئەڵمانە و لە ناو ڕێز و‬ ‫خۆشەویستی بنەماڵە و خەڵکێکی‬ ‫زۆردا لە گۆرستانی « تاڵەسوار»‬ ‫لە الی دوو برای ئازیزی ترمان کاک‬ ‫ئەمین و کاک حوسەین بە خاک‬ ‫سپێردرا‪ .‬هەر ئەو ڕۆژە ڕادیو تاران‬ ‫لە دەنگوباسی کاتژمێر دووی دوای‬ ‫نیوەڕۆدا وەکوو هەواڵێکی گرینگ‬ ‫گیانبەخت کردنی کاک فوئادی‬ ‫ڕاگەیاند‪.‬‬

‫ژمار‌ه (‪ )81‬ساڵی هەشتەم‪2019/9/11 ،‬‬ ‫‪Dwaroj@komala.com‬‬

‫‪3‬‬

‫نوسراوەکەی کاک فوئاد‬ ‫لە پشت وێنەکەی‬ ‫لە هەڵسوڕ و داسوڕی ژیانا ب ‌ه قه‌ڵ ماسه‌کی‬ ‫به‌ش و لێ که‌وتن له‌ پاش ئه‌وه‌ی په‌له‌یه‌ ل ‌ه‬ ‫ژیان دوا که‌وتم و ل ‌ه پاش ئه‌وه‌ی له‌و دواکه‌وتن ‌ه‬ ‫دا گه‌لێ چه‌تی نه‌ناسراووم ب ‌ه باشی بۆ ڕون‬ ‫بووو‌ه که‌وتمه‌ زانسکه‌ی ئاریامهر تا کو له‌ویدا‬ ‫له‌ به‌شی کاره‌با خه‌ریکی فیر بون بم به‌اڵم‬ ‫ئیتر نازانم ل ‌ه پاش ئه‌مه‌شدا ژینم چۆن ئه‌بێ و‬ ‫چۆنم ب ‌ه سه‌ر تێ‪ .‬ئاخۆ له‌وی یا لێره‌ ده‌س‬ ‫ب ‌ه ئیش بم و په‌المار بۆ سه‌ر برهه‌ڵه‌سته‌کانی‬ ‫مروڤایه‌تی بم‬ ‫خۆشم نازانم‬ ‫‪47.2.17‬‬ ‫فواد‬

‫‪2‬‬

‫ژمار‌ه (‪ )81‬ساڵی هەشتەم‪2019/9/11 ،‬‬ ‫‪Dwaroj@komala.com‬‬

‫پاشکۆ‬

‫بیوگرافی کاک فوئاد مستەفا سوڵتانی‬ ‫‪ )١٩٤٨(١٣٢٧‬حەوتی خاکەلێوە‬ ‫(فەروەردین) کاک فوئاد لە ئاوایی‬ ‫«ئەڵمانە»ی مەریوان لەدایکبوو؛‬ ‫باوکی « حەمە ڕەشید مستەفا‬ ‫سوڵتانی» و دایکی « بەهیە‬ ‫کۆنەپۆشی» بوو‪.‬‬ ‫‪ )١٩٥٤( ١٣٣٣‬لە مەدرەسەی‬ ‫« قائانی» لە ئەڵمانە خوێندنی‬ ‫دەستپێکرد و تا چواری سەرەتایی‬ ‫لەوێ خوێندی‪.‬‬ ‫‪ )١٩٥٨( ١٣٣٧‬چوو بۆ شاری‬ ‫سنە (کە پێشتر چەند برایەکی‬ ‫لەوێ دەیانخوێند) و لە مەدرەسەی‬ ‫سەرەتایی «چواری ئابان» درێژەی‬ ‫بە خوێندن‌دا‪.‬‬ ‫‪ )١٩٦٠( ١٣٣٩‬چووە ناوەندی لە‬ ‫دەبیرستانی «رازی» لە سنە‪.‬‬ ‫‪ )١٩٦٣( ١٣٤٢‬لە بەشی ماتێماتیکی‬ ‫دەبیرستانی»هیدایەت» درێژەی بە‬ ‫خوێندن‌دا‪.‬‬ ‫‪ )١٩٦٦( ١٣٤٥‬ناوەندی تەواوکرد‪،‬‬ ‫دیپلۆمی وەرگرت؛ دواتر چەند‬ ‫مانگێک لە ئیدارەی دوخانیاتی شاری‬ ‫مەریوان کاری کرد‪.‬‬ ‫‪ )١٩٦٧( ١٣٤٦‬بەشداری کرد‬ ‫لە تاقیکردنەوەی سەرتاسەری‬ ‫(کونکوور)ی زانکۆکانی ئێران و لە‬ ‫دوازدە شوێن لە دانشگاکانی ئێران‬ ‫قەبووڵ بوو‪ .‬خۆی زۆری پێخۆش بوو‬ ‫بچێتە دانشگای «نەوتی ئابادان»‪.‬‬ ‫لە تاقیکردنەوەی نووسینەکە دا‬ ‫نمرەی زۆر باشی هێنا‪ .‬کاتی‬ ‫تاقیکردنەوەی زارەکی (شفاهی) لێی‬ ‫ئەپرسن «ئەگەر ببیت بە سەرەک‬ ‫وەزیرانی ئێران چی دەکەیت؟» کاک‬ ‫فوئاد ئەڵێت یەکەم هەنگاوم ڕیفاه‬ ‫و ئاسایش دەبێت بۆ کوردستان‬ ‫و بەلووچستان و گەڕەکە فەقیر‬ ‫نشینەکانی تاران وهتد‪ .‬لەسەر ئەو‬ ‫جوابدانەوەیە رەدیان کردەوە‪ .‬ئیتر‬ ‫کاک فوئاد بڕیاریدا بچێتە دانشگای‬ ‫«سەنعەتی ئاریامێهر» بەشی‬ ‫موهەندیسی کارەبا لە تاران‪.‬‬ ‫‪ )١٩٦٩( ١٣٤٨‬کاک فوئاد‬ ‫شانبەشانی هاوڕێکانی لە هەڵسووڕان‬ ‫و خۆ ساخکردنەوەدان بۆ شێوازێکی‬ ‫نوێی خەبات‪ ،‬سەرەنجام بناغەی‬ ‫رێکخراوەی کۆمەڵەیان لە پاییزی‬ ‫ئەو ساڵەدا دانا‪.‬‬ ‫‪ )١٩٧١( ١٣٥٠‬زانکۆی «سەنعەتی‬ ‫ئاریامێهر»(شەریف)ی تەواو کرد و‬ ‫بوو بە موهەندیسی کارەبا‪.‬‬ ‫‪ )١٩٧٢( ١٣٥١‬لە دەورانی سەربازی‌دا‬ ‫وەکوو ئەفسەر لە کارخانەی‬ ‫بەرق(کارەبا)ی مەریوان کاری کرد‪.‬‬ ‫بە هۆی ڕاوەستان لە بەرانبەر ساواک‬ ‫و فەرمانداری مەریواندا‪ ،‬لەم شارە‬ ‫دوور خرایەوە‪.‬‬ ‫‪ )١٩٧٣( ١٣٥٢‬لە شاری «‬ ‫برووجێرد»ی لوڕستان درێژەی بە‬ ‫دەورەی ئەفسەریەکەی دا‪.‬‬ ‫‪ )١٩٧٤( ١٣٥٣‬بۆ تێکەڵ بوون‬ ‫لەگەڵ گەنجان و خوێندکاران‬ ‫بوو بە مامۆستا لە هونەرستان‬ ‫(ئەنستیتۆی) سەنعەتی شاری سنە‪.‬‬ ‫‪ )١٩٧٤/١٠/٢٠( ١٣٥٣‬ڕۆژی ‪٢٨‬ی‬ ‫ڕەزبەر دەسگیر کراو گوێزرایەوە بۆ‬ ‫زیندانی «کۆمیتەی هاوبەشی ساواک‬ ‫و شارەبانی» لە تاران و بە چوار‬ ‫ساڵ زیندان حوکم درا‪.‬‬ ‫‪ )١٩٧٧( ١٣٥٦‬لەسەر داخوازی‬ ‫خۆی گەڕایەوە زیندانی شاری سنە‪.‬‬ ‫ساڵی ‪)١٩٧٨( ١٣٥٧‬‬ ‫لەگەڵ‬ ‫پووشپەڕ‬ ‫مانگی‬ ‫زیندانییەکانی‌تر بۆ ماوەی ‪ ٢٤‬ڕۆژ‬ ‫مانیان لە خواردن گرت و کاک فوئاد‬ ‫ڕێبەرایەتی کرد‪.‬‬ ‫(‪ )١٩٧٨/٩/٢٩‬ڕۆژی ‪٦‬ی ڕەزبەر‬

‫لە زیندان ئازاد بوو‪ .‬ڕۆژی دواتر لە‬ ‫سنەوە گەڕایەوە بۆ ئەڵمانە‪.‬‬ ‫ڕۆژی ‪٢٠‬ی ڕەزبەر هەموو خزمان‬ ‫گەورەی‬ ‫کۆبوونەوەیەکی‬ ‫لە‬ ‫خانەوادەگی‌دا پەیامێکی هاوبەشیان‬ ‫هەبوو بۆ کاک فوئاد‪« :‬تۆ چوار‬ ‫ساڵ زیندان و ئازار و ئەزیەتێکی‬ ‫زۆرت کێشاوە‪ ،‬ئیتر بەسە و بیر لە‬ ‫ژیانی داهاتووی خۆت بکەوە‪ ».‬کاک‬ ‫فوئاد وەک هەمیشە لە سەرەخۆ و‬ ‫بەوپەڕی ڕێز و ئیحترامەوە گوێی‬ ‫لە قسەی هەموویان گرت و کورت‬ ‫و پوخت بۆی ڕوونکردنەوە کە هێشتا‬ ‫سەرەتای کار و خەباتە‪ .‬ئەو ڕۆژە‬ ‫هەم شێلگیر بوونی خۆی لە خەباتدا‬ ‫بەوان سەلماند و هەم هێنانیە سەر‬ ‫ئەوە کە ئیتر باسی لێوە نەکەن‪.‬‬ ‫ڕۆژی ‪٢٩‬ی ڕەزبەر لە ناو شاری‬ ‫مەریوان دیدار و چاو پێکەوتنی‬ ‫هەبوو لەگەڵ هاوڕێیان و کۆر و‬ ‫کۆمەڵی هەڵسووڕاوانی ناوشار‪ .‬کاک‬ ‫فوئاد دوای زیندان تەنیا‪ ٢٢‬ڕۆژ لە‬ ‫ماڵی خۆمان مایەوە و هیچکاممان‬ ‫تاسەمان لێی نەشکا‪.‬‬ ‫ڕۆژی ‪٣‬ی خەزەڵوەر لە گەڵ دۆستێکی‬ ‫خۆی‪ ،‬سوهراب کەیقوبادی (یادی‬ ‫ئازیزی بەخێر) چوو بۆ ڕامسەر لە‬ ‫شومالی ئێران و مەلەکەی برد بۆ الی‬ ‫دوکتورێکی چینی‪ .‬مەلەکە ماوەیەکی‬ ‫زۆر بوو بەدەست نەخۆشینێکەوە‬ ‫دەینااڵند و کاک فوئاد زۆر بەالیەوە‬ ‫گرینگ بوو ئەم مداوایە بکرێت‪.‬‬ ‫ڕۆژی ‪٥‬ی خەزەڵوەر کاک فوئاد‬ ‫چووە بەر دەرکی زیندانی «قەسر»‬ ‫لە تاران بە هیوای ئازاد بوونی کاک‬ ‫شوعەیب زەکەریایی‪ .‬ئەوە ڕۆژێک‬ ‫بوو کە بەتەمەنترین و منداڵترین‬ ‫زیندانی لە زیندانی قەسر ئازاد کران‪.‬‬ ‫بە تەمەنترین «سەفەر قارەمانی»‬ ‫بوو کە‪ ٣٢‬ساڵ لە زینداندا بوو‪.‬‬ ‫کاک فوئاد لەگەڵ سەفەر خان چووە‬ ‫دانشگا تاران و دواتر چوو بۆ ماڵیان‪.‬‬ ‫مانگی سەرماوەز کاتێک کە بە دەست‬ ‫پێشخەری کاک فوئاد ڕێوڕەسمی‬

‫پێشوازیکردن لە کاک شوعەیب‬ ‫زەکەریایی (کە لە زیندان ئازاد‬ ‫کرابوو) لە شاری سنە ڕێکدەخرا‪،‬‬ ‫الیەنی ئایینی و موفتی‌زادە‬ ‫ڕاگەیەندراوێکیان باڵوکردەوە لە ژێر‬ ‫سەردێڕی «او از مانیست» (ئەو لە‬ ‫ئێمە نییە)‪( ،‬واتە خەڵکە پێشوازی‬ ‫لێ مەکەن!)‪ .‬پێشوازی گەرمی‬ ‫خەڵکی شاری سنە کە دەنگدانەوەی‬ ‫زۆری هەبوو بە مانای بەرپەرچ‬ ‫دانەوەی ئەوان و پشتیوانی لە بەرەی‬ ‫چەپ و رادیکاڵ بوو لە سنە‪.‬‬ ‫لە مانگی سەرماوەزدا کاک فوئاد‬ ‫ڕۆڵی سەرەکی هەبوو لە کۆنگرەی‬ ‫یەکەمی کۆمەڵەدا کە لە دوو شوێن‪،‬‬ ‫سنە و نەغەدە گیرا‪.‬‬ ‫لە کاتی کۆنگرەی یەکەمی کۆمەڵەدا‬ ‫لە نەغەدە‪ ،‬لەسەر داوای کاک فوئاد‬ ‫کۆبوونەوەکان ڕادەگرن بۆ پشتیوانی‬ ‫لە تووتنەوانەکانی ناوچەی بانە‪.‬‬ ‫لە پاییزدا لە شاری سنە کاک فوئاد‬ ‫لەگەڵ ژمارەیەک لە هاوڕێیانی‬ ‫شارەکانی ئەهواز‪ ،‬برووجێرد و‬ ‫خوڕەم ئاباد دیداری کرد‪ .‬یەک‬ ‫لەوانە موحسین نەهاوەندی ئەندامی‬ ‫«سازمان چریکهای فدایی» بوو‪ ،‬کە‬ ‫زیندانی ئەبەدی پێدرابوو‪ .‬لە زیندان‬ ‫چووە ڕیزی کۆمەڵەوە و دوای ڕووخانی‬ ‫ڕژیمی شا بەرپرسی کۆمەڵە بوو لە‬ ‫خوڕەم ئاباد و ئەهواز‪ .‬نەهاوەندی‬ ‫ساڵی ‪ )١٩٨١( ١٣٦٠‬گیانی بەخت‬ ‫کرد‪ .‬ئەویتریان بێهروز موعینی بوو‪.‬‬ ‫کەسی سێهەم پەرویز میری خەڵکی‬ ‫ئەهواز بوو کە ئەم دوو کەسە زۆر‬ ‫بەداخەوە لە وەرگێڕانی ماشیندا لە‬ ‫دوو شوێنی جیاواز گیانیان بەخت‬ ‫کرد‪ .‬یەکێك لە کارە بە نرخەکانی‬ ‫ئەو هاوڕێیانە ئەوبوو کە بە یارمەتی‬ ‫«سازمان وحدت انقالبی» لە ئەهواز‬ ‫کتێبخانەیەکیان بە ناوی کاک فوئاد‬ ‫کردەوە و وێنەیەکی کاک فوئادیان لە‬ ‫سەر دانابوو‪.‬‬ ‫مانگی خەزەڵوەر کاک فوئاد ڕۆڵی‬ ‫گرینگی هەبوو لە ڕێبەرایەتی‬

‫کردنی مانگرتنی خەڵکی ئاوایی‬ ‫بێلووی مەریوان بۆ وەرگرتنەوەی‬ ‫زەوییەکانیان لە ئاغەوات‪.‬‬ ‫مانگی بەفرانبار «جامعە معلمان‬ ‫مریوان» (کۆمەڵەی مامۆستایانی‬ ‫مەریوان) وەکوو یەکەمین رێکخراوەی‬ ‫ئاشکرا و دێموکراتیک دامەزرا کە‬ ‫کاک فوئاد دەوری سەرەکی لە‬ ‫دامەزراندنیدا هەبوو‪.‬‬ ‫ڕۆژی ‪١٢‬ی ڕێبەندان کاک فوئاد لە‬ ‫مەریوان بوو کە هاوکاتە لە گەڵ‬ ‫هاتنەوەی خومەینی بۆ ئێران و‬ ‫مەرگی ڕزگار‪ ،‬کۆرپە چکۆلەکەی‬ ‫کاک حوسەینی برامان‪.‬‬ ‫ڕۆژی ‪ ٢٢‬ڕێبەندان (‪)١٩٧٩/٢/١١‬‬ ‫پەیکەرەی شا لە مەریوان هێنرایە‬ ‫خۆارەوە‪ ،‬شارەبانیش گیرا‪ .‬کاک‬ ‫فوئاد یەکەم کەس بوو لە سەر دیواری‬ ‫حەوشەکەوە چووە ناو شارەبانی‪ .‬ئەو‬ ‫شەوە لەسەر پێشنیاری کاک فوئاد‬ ‫هەموو سەرۆکی ئیدارەکان گیران‪.‬‬ ‫ڕۆژی ‪٢٣‬ی ڕێبەندان کاک فوئاد‬ ‫لە سەقز لە نەخۆشخانە سەردانی‬ ‫کاک حەمە حوسەین کەریمی کرد‬ ‫کە شەوی پێشتر لە کاتی گرتنی‬ ‫شارەبانی شاردا بریندار ببوو‪ .‬ڕۆژانی‬ ‫‪ ٢٤‬تا ‪ ٢٦‬لە بۆکان لەگەڵ باقی‬ ‫هاوڕێیانی کۆمەڵە لە کۆبوونەوەدا‬ ‫بوون‪.‬‬ ‫و‬ ‫‪١٣٥٧‬‬ ‫‪٢٦‬ی ڕێبەندانی‬ ‫‪١٩٧٩/٢/١٥‬کە کاک حەمە حوسەین‬ ‫کەریمی گیانی بەخت کرد وەکوو‬ ‫ڕۆژی ڕاگەیاندنی هەڵسووڕانی‬ ‫ئاشکرای کۆمەڵە ڕاگەیەندرا‪.‬‬ ‫ڕۆژی ‪٢٧‬ی ڕێبەندان لە ڕێوڕەسمی‬ ‫ناشتنی کاک حەمە حوسەین‬ ‫کەریمی‌دا کاک فوئاد بەشدار بووە‬ ‫و هەر بەو بۆنەشەوە یەکەمین‬ ‫ڕاگەیاندنی ئاشکرابوونی کۆمەڵە باڵو‬ ‫کرایەوە‪.‬‬ ‫ڕۆژی ‪٣٠‬ی ڕێبەندان کاک فوئاد‬ ‫لە مەهاباد بەشداری کرد لە‬ ‫کۆبوونەوەی نوێنەرانی خەڵکی‬ ‫لەگەڵ‬ ‫کوردستان‬ ‫شارەکانی‬ ‫نوێنەرانی حکوومەتی تازەی ئێران؛‬ ‫کاک فوئاد دەستی هەبوو لە‬ ‫نووسینی»بڕیارنامەی هەشت خاڵی‬ ‫مەهاباد»دا کە درایە نوێنەرانی‬ ‫حکوومەت‪.‬‬ ‫ڕۆژی ‪١٦‬ی ڕەشەممە سێهەمین‬ ‫کۆبوونەوەی یەکیەتی جووتیاران‬ ‫بە بەشداری کاک فوئاد لە مەریوان‬ ‫گیرا‪.‬‬ ‫ڕۆژی ‪١٧‬ی ڕەشەمە (هەشتی مارس‬ ‫‪ )١٩٧٩‬بە بۆنەی ڕۆژی جیهانی‬ ‫ژنە وە کاک فوئاد وتارێکی نووسی‬ ‫سەبارەت بە ڕۆژی ژن و جێگای‬ ‫ژن لە کۆمەڵگادا کە لەالیەن ناهید‬ ‫محەممەدی لە کۆمەڵەی مامۆستایانی‬ ‫مەریوان خوێندرایەوە‪.‬‬ ‫ڕۆژەکانی ئاخری ڕەشەممە و شەڕی‬ ‫خوێناوی نەورۆز کاک فوئاد لە‬ ‫سنە بوو‪ .‬بۆ پێکهێنانی شورای‬ ‫شۆڕشی شاری سنە هاوفکری و‬ ‫بیروڕا گۆڕینەوەی هەبوو لەگەڵ ئەو‬ ‫هاورێیانەی بەشداری گفتوگۆ بوون‬ ‫لە گەڵ سەرانی کۆماری ئیسالمی کە‬ ‫هاتبوونە سنە‪ .‬کاک سەدیق کەمانگەر‬ ‫وەک وتەبێژی شورا و نوێنەری‬ ‫کۆمەڵە بەشداری گفتوگۆکان ئەبێت‪.‬‬ ‫ساڵی ‪)١٩٧٩( ١٣٥٨‬‬ ‫ڕۆژ ‪٩‬ی خاکەلێوە کاک فوئاد لە‬ ‫سنە بوو کە کارەساتە دڵتەزێنەکەی‬ ‫کاروانی کۆمەک بە «تورکمەن‬ ‫سەحرا» ڕوویدا و ‪ ٩‬کەس لە‬ ‫هاوڕێیانی ئازیزمان بە ناوەکانی‬ ‫فەریدە و جەمیل زکەریایی‪ ،‬گوڵڕێز‬ ‫قوبادی‪ ،‬فایزە قوتبی‪ ،‬دوکتور‬ ‫فەتحوڵاڵ لوتفوڵاڵ نژادیان‪ ،‬جەمیل‬

‫سەجادی‪ ،‬ئیسماعیل عەلیپەنا‪،‬‬ ‫دوکتور ئەسعەد وەرزێری و رەئووف‬ ‫کەمانگەر گیانیان بەختکرد‪.‬‬ ‫ڕۆژی ‪١١‬ی خاکەلێوە کاک فوئاد‬ ‫لەگەڵ هاوڕێیان ڕاگەیاندنی کۆمەڵە‬ ‫بە بۆنەی ڕۆژی ‪١٢‬ی خاکەلێوە‪،‬‬ ‫ڕۆژی دەنگ نەدان بە کۆماری‬ ‫ئیسالمی دەنووسن‪.‬‬ ‫ڕۆژی ‪١٢‬ی خاکەلێوە (‪)١٩٧٩/٤/١‬‬ ‫کاک فوئاد لە سنە لەگەڵ هاوڕێیانی‬ ‫خەریکی ڕێکخستنی خۆپیشاندانی‬ ‫گەورەی خەڵکی سنە بوون بۆ وتنی‬ ‫نا بە ڕێفراندۆمی کۆماری ئیسالمی‪.‬‬ ‫ڕۆژی ‪٣١‬ی خاکەلێوە (‪)١٩٧٩/٤/٢٠‬‬ ‫شەڕی نەغەدە دەستی پێکرد و‬ ‫کاک فوئاد لە مەهاباد لەگەڵ بەرێز‬ ‫مامۆستا شێخ عێزەدین خەریکی‬ ‫ڕاوێژ کردن بوو‪ .‬بەردەوام لەگەڵ‬ ‫هاوڕێیانی کۆمەڵە کە لە نەغەدە‬ ‫گەمارۆ درابوون‪ ،‬لە پەیوەندیدا بوو‪.‬‬ ‫ڕۆژی ‪١١‬ی گواڵن (یەکی ئەیار) کاک‬ ‫فوئاد لە مەریوان بوو کە بۆ یەکەم‬ ‫جار ڕێوڕەسمێکی زۆر شکۆدار بە‬ ‫بۆنەی ڕۆژی کریکارەوە بەڕێوە چوو‪.‬‬ ‫ڕۆژی ‪١٦‬ی گواڵن کاک فوئاد دەوری‬ ‫سەرەکی هەبوو لە خۆپیشاندانە‬ ‫گەورەکەی شار و الدێی مەریوان کە‬ ‫بۆ پشتیوانی لە جووتیارەکانی سۆما‬ ‫برادۆست بەڕێوە چوو‪.‬‬ ‫شەوی ‪٥‬ی جۆزەردان یەکەم دەستەی‬ ‫پێشمەرگەی یەکیەتی جووتیاران‬ ‫بە سەرکردەیی کاک فوئاد چوونە‬ ‫دەرەوە لە شار‪.‬‬ ‫ڕۆژی ‪٨‬ی جۆزەردان پێشمەرگەکانی‬ ‫جەولەی‬ ‫جووتیاران‬ ‫یەکیەتی‬ ‫ئاشکرای خۆیان دەست پێکرد‪.‬‬ ‫ڕۆژی دواتر کاک فوئاد نامەیەک‬ ‫سەبارەت بە کار و باری ئەو دەستە‬ ‫پێشمەرگەیە بۆ هاوڕێیانی ناوەندی‬ ‫کۆمەڵە دەنووسێت‪.‬‬ ‫ڕۆژی ‪٨‬ی پووشپەڕ شەڕی خانەگای‬ ‫جوجو (ناوچەی مەریوان) ڕوویدا کە‬ ‫یەکێک لە رووداوە گرینگەکانی ئەو‬ ‫کاتەی ناوچەی مەریوان بوو‪.‬‬ ‫ڕۆژی ‪١٢‬ی پووشپەڕ کۆبوونەوە‬ ‫گەورە و بە ناوبانگەکەی یەکیەتی‬ ‫جووتیاران و ڕووناکبیرانی مەریوان‬ ‫بە بەشداری نوێنەرانی ‪ ٦٦‬دێ‪،‬‬ ‫لە ئاوایی «ولەژێر» بە بەشداری‬ ‫چاالکانەی کاک فوئاد بەڕێوەچوو‪.‬‬ ‫ڕۆژی ‪٢٠‬ی پووشپەڕ کونفرانسی‬ ‫کومیتەی ناوەندی کۆمەڵە لە‬ ‫مەهاباد‪.‬‬ ‫ڕۆژی ‪٢١‬ی پووشپەڕ کاک فوئاد‬ ‫سەبارەت بە ئەزموونەکانی یەکیەتی‬ ‫جووتیاران‪ ،‬گیرو گرفتەکانی ناو خۆی‬ ‫ڕێکخراوەی کۆمەڵە و هەڵوێستی‬ ‫خۆی سەبارەت بە یەکگرتن و‬ ‫پێکهێنانی حیزبی کۆمونیست‬ ‫و چەندین بابەتی گرینگی‌تر لە‬ ‫جەمعیەتی مەهاباد قسەوباسی کرد‬ ‫و وەاڵمی پرسیاری بەشدار بووانی‬ ‫دایەوە‪ .‬ئەو قسەوباسانە لەم کتێبەدا‬ ‫هاتووە و بە دەنگی خۆیشی لەسەر‬ ‫سایتەکەی کاک فوئاد هەیە‪.‬‬ ‫ڕۆژی ‪٢٢‬ی پووشپەڕ کاک فوئاد‬ ‫و چەند هاوڕێیەک چوونە ناوچەی‬ ‫مەرگەوەر بۆ دیدار لەگەڵ چەند‬ ‫تێکۆشەرێکی کوردستانی تورکیا‪.‬‬ ‫ڕۆژی ‪٢٣‬ی پووشپەڕ لە مەریوان‬ ‫خۆپیشاندانێک کرا کە بوو بە‬ ‫خاڵێکی وەرچەرخان لە شارەکەدا‪.‬‬ ‫بوو بە تەقە لە نێوان تێکۆشەران و‬ ‫هێزی شۆڕشگێڕ لەالیەک و هێزەکانی‬ ‫کۆماری ئیسالمی لە الیەکی‌ ترەوە‪.‬‬ ‫ئەو ڕۆژە کاک فوئاد لە مەریوان‬ ‫نەبوو‪.‬‬ ‫ڕۆژی ‪٢٦‬ی پووشپەڕ‬

‫پاشکۆ‬

‫ژمار‌ه (‪ )81‬ساڵی هەشتەم‪2019/9/11 ،‬‬ ‫‪Dwaroj@komala.com‬‬

‫‪5‬‬

‫پردێک لە نێوان مودیڕنیزم و مێژوودا‬ ‫رەشاد – مستەفا سوڵتانی‬

‫بەرەو خێراییەکی بەر چاو پاڵ پێوە نا ‪.‬‬ ‫کۆچی شارۆمەندانی مەریوان بەسام ترین و‬ ‫گەورەترین شێوەی خەباتی مەدەنی مێژووی‬ ‫هاوچەرخ بوو ‪.‬‬

‫‪ ،‬گۆڤارەکان و ڕادیو ‪ ،‬ئامێرێکی گونجاو و‬ ‫چاک بۆ جاڕ دانی ستەمی نەتەوایەتی ‪،‬‬ ‫مافی گەلی کورد و ڕاکێشانی بیر و ڕای‬ ‫گشتی جیهان بوو ‪ .‬وتارێکی لە گۆڤارێکی‬ ‫شاری مەریوان سەبارەت بە جمهوری‬ ‫کوردستان نوسی ‪ ،‬کە لێکدانەوەکانی‬ ‫شایانی ڕێز و قەدردانیە ‪ .‬خاڵە الواز و‬ ‫خاڵە بەرزەکانی کۆماری لێکدابوەوە ‪ .‬لە‬ ‫گەڵ چەند هەواڵنیری ئێرانی و خاریجی‬ ‫باس و گفتوگۆی کرد ‪ .‬مارشی ڕێپێوانی‬ ‫گەنجانی شاری سنە و شارەکانی تری‬ ‫کوردستان وەک ڕێپێوانی ئازادیخوازانی بانە‬ ‫و سەقز بەرەو مەریوان‪ ،‬دەوری ماسمێدیای‬ ‫لە سەر بیرو ڕای گشتی کۆمەلگای ئێران و‬ ‫کوردستان گێڕا و نواند‪.‬‬

‫بارودۆخی سیاسی ئێران بە ئاقاریکدا‬ ‫دەڕۆیشت ‪ ،‬کە چاوەڕوان نە کراو بوو ‪.‬‬ ‫بەستێنی ئاڵ و گۆڕەکان بە ئاسانی دەبێنرا * تاکتیک‪ :‬میعماری زۆر بە توانای‬ ‫و هەموو ماسمێدیای ڕۆژ ئاوا ‪ ،‬بۆ دەر تاکتیکەکان بوو ‪ .‬سیاسەتی گونجاو و‬ ‫کردنی شا ‪،‬هەڵویستیان گرتبوو ‪ .‬لە هەمان تاکتیکی کارای هەڵدەبژارد ‪ .‬بۆ هەر دەرفەت‬ ‫کاتدا ‪ ،‬پێش مەرجەکانی داگیر کردنی و بار ودۆخی کۆمەاڵیەتی ‪ ،‬لێکدانەوەی‬ ‫هیژمونی سیاسی واڵتی ئێرانیان بۆ تاقمی گونجاو و دەقیقی هەبوو و تاکتیکی لۆژیکی‬ ‫هەڵدەبژارد ‪.‬کۆچ ‪ ،‬گفتوگۆ‪ ،‬مارش و‬ ‫مەال ئامادە دەکرد ‪.‬‬ ‫کونگەری یەکەمی کۆمەڵە لە دوو شاری ڕێپێوان ‪،‬دامەزراندنی ڕێکخراوە مەدەنیەکان‬ ‫سنە و نەغەدە بەسترا‪ .‬ئاکامی گفتوگۆکان نموونە گەلێکی تاکتیکەکان بوون‪ .‬شەڕی‬ ‫لە کتێبێکی بە نرخ چاپ کرا ‪ .‬لەو کتێبەدا داسەپاوی مەریوانی بە هەزاران زەحمەت‬ ‫ئەندیشە و هەڵویستی سیاسی و شەخسی دوا خست تا بزووتنەوەی شۆڕشگیڕانە گەلی‬ ‫بەشدار بوەکان بە ڕوونی دیارە و خۆی کورد ‪،‬زەرفیەت و پوتانسیلی پێویست لە‬ ‫نیشان داوە ‪ .‬ئاستی بەرزی هەڵویست بەرانبە هێرشی فاشیزمی ئیسالمی دەستە * نوینەرایەتی و متمانە بە خٶ ‪ :‬کاک فوئاد‬ ‫خۆی بە سەر جەماوری خەڵکدا تەحمیل‬ ‫و لێکدانەوەی مەنتیقی و ڕێنوێنی و بەر کات ‪.‬‬ ‫و فەرز و دانەسەپاندبوو ‪ .‬وەک کازیوەی‬ ‫تەرجومەی ڕووداوەکانی ئێران لە الیەن‬ ‫کاک فوئادەوە سەلمێندراوە ‪ .‬کاک فوئاد * یەکگرتن و وەحدەت‪ :‬هەرگیز باوڕی بەیانیی بێگەرد ‪ ،‬ئەنترناسیونالیست‪،‬‬ ‫دوای کونگەرە ‪ ،‬هەموو ژیانی بۆ خەبات و بە یەکگرتنی کوڕ و کۆمەڵی ڕووناکبیر و سادیق‪ ،‬بەوەفا‪ ،‬شۆڕشگیڕ و ئومانیست‬ ‫ڕێک خستنی جەماوری خەڵک تەرخان کرد لە سەرەوە نەبوو ‪ .‬لە سوخنڕانی مەهاباد و بە دڵەوە نزیک بوو ‪ .‬لە بەرانبە بیر‬ ‫‪ .‬جار و بار لە مەریوان وئاڵمانە دەبینرا بە ئاشکرا وتی ‪ :‬گوروپە ڕوناکبیرەکان جیاوازەکان ‪ ،‬لیهاتوانە و هوشیارانە خاڵە‬ ‫و پاشان ‪ ،‬بۆ شوێنیکی تری هەرێمی لە تاران دەیانەوێت وەحدەت کەن‪ .‬یەک هاوبەشەکانی دەس نیشان و بەستێنی‬ ‫کوردستان سەفەری دەکرد ‪ .‬تەقریبەن هێچ هەنگاو بەرەو ئەو جۆرە یەکگرتنانە نە هاوکاری دەخولقاند ‪ .‬ولە دەرفەتە‬ ‫جێگایەک نە ما کە کاک فوئاد سەفەری بۆ چوو ‪ .‬دوای مەرگی کاک فوئاد کۆمەڵە لە مێژووییەکان بە شێوەیەکی تێگەیشتوانە‬ ‫نەکردبێت ‪ .‬لەم شارانە پاوە‪ ،‬نەوسود ‪ ،‬گەڵ جەرەیانێکی نەناسراو و بێ ئوتوریتە لە پێناو خەباتی مەدەنی کەڵکی لۆژیکی‬ ‫کامیاران ‪ ،‬کرماشان‪ ،‬دیواندەرە ‪ ،‬سنە ‪ ،‬و بێ ستاتوسی کۆمەاڵیەتی بە ناوی وەر دەگرت ‪ .‬فورمی هێئەتی وتووێژ لە‬ ‫سەقز ‪ ،‬بۆکان‪ ،‬سەردەشت ‪ ،‬نەغەدە‪ ،‬بانە گوروهی سەهەند ( ئیتحادی خەباتگێڕانی کاتی گفتوگۆ ودیدارەکان بریتین بوون‬ ‫و سابالغ بەئاشکرا سوخنڕانی و یا دیداری کومونیست ) وەحدەتی کرد ‪ .‬کە لە ‪،‬لە خۆی‪،‬کەسانێک لە ئەندامی شورای‬ ‫نهێنی کردووە ‪ .‬سەرجەم و کۆبەندی خەبات ڕاستیدا دارێکی زڕی بێ ڕەگ و ڕیشە بوون شار و خەڵکی ئاسایی و جێگای متمانە‬ ‫وڕێبەری کاک فوئاد پاش چوارسال زیندان ‪ .‬ئەم گروپە نوێنەری ڕاستەوخۆی ناسیونال ‪ .‬بە هاوکاری و یارمەتی هاوڕێ کانی و لە شاری مەریوان کە ئەندامەکانی دانیشتوانی‬ ‫‪،‬هەر بە ئەندازەی کۆماری جوانە مەردگی – شوینیزمی نەتەوی فارس بوون‪ .‬تااڵو پێناوی ئامانجەکانی گەلی کورد لە شاری ئاسایی وجێگای متمانە و باوڕ بوون ‪،‬‬ ‫مەهاباد و تەنها یازدە مانگی خایاند‪ .‬چەک بە دەمیان و مێشکیان و قەڵەمیاندا مەریوان و سنە دەیان ئورگانی دیموکراتیک بە ڕاوێژ و هاو فیکری بڕیارەکان پەسەند‬ ‫کردنی پادەگانی مەریوان لە بەرنامەیدا بوو دێتە خوارەوەو‪ ،‬ئەوی لە دەستیان هات وەک ‪ :‬شورای شار‪ ،‬ئیتحادیەی موعەلیمان دەکرا ‪ .‬پێشوازی وڕیز گرتن لە زیندانیە‬ ‫‪ .‬کاتێک لە بانەوە بۆ دەڤەری مەریوان و وەک تەحقیر و سوکایەتی بە فەرهەنگ و و قوتابیان ‪ ،‬شورای ژنان ‪ ،‬ئیتحادیەی سیاسیەکان ‪،‬یادێک لە ڕێبەری بزووتنەوەی‬ ‫لە مەریوانە بەرەو بانە هات و چوی کردووە کولتور و زمانی کوردی و بە تایبەت دژ کرێکارانی بێ کار ‪ ،‬ئەنجومەنی الیەنگرانی ساڵی ‪ ٤٦‬گیانبەخت کردوو کاک سمایلی‬ ‫تەنیا چوار کەسی لەگەڵدا بوە ‪ .‬پیالنی بە پێشمەرگە وبزووتنەوی شۆڕشگیڕانەی مافی گەلی کورد ‪،‬جەمعیەتی دیفاع لە شەریف زادە و یارانی لە گۆڕستانی تایلە ی‬ ‫بەر باڵوی فاشیزمی ئیسالمی و توڕە ڕۆژهەاڵت و باشوری کوردستان کردیان و ئازادی و ئینقالب‪ ،‬کانونی دانشجویان سنە‪ ،‬قەدردانی لە سەرکەوتنی مان گرتن لە‬ ‫ڕێک خران ‪.‬کە هەمووی ئەم ئوڕگانانە خواردن و پشتیوانی خەڵکی شارو دیهات لە‬ ‫جاسوسیەکانی ناوچەکە و نە بوونی هێزی دریغیان نە کرد ‪.‬‬ ‫ڕەنجدەرانی بێلوو‪،‬ڕێز گرتن لە گیان بەخت‬ ‫دەسکەوتی مێژوویی بوون ‪.‬‬ ‫پارێزگاری و دەیان فاکتوری نە بینراو و‬ ‫کردووانی ڕێگای تورکەمەن سەحرا ‪ ،‬کە نۆ‬ ‫بینراوی تر ‪،‬دەستیان بە یەکەوە دا و‪ ،‬لە * سەنگەری مفاوزات و گفتوگۆ‪ :‬سەنگەرێکی‬ ‫شەڕێکی نابەرابەر و سەخت لە گەڵ ڕیزدار تر بوو کە کاک فوئاد نرخی بۆ دانا ‪ .‬لە * شەفافیەت و ڕاستگۆیی ‪ :‬کاک فوئاد ‪ ٩‬قارەمان بە مەبەستی یارمەتی خەڵکی‬ ‫کاک تەهمورس ئەکبەری گیانیان بەخت کرد گەڵ حکومەتێک کەدوژمنی سەرسەختی هیچ شتێکی سیاسی ‪ ،‬ئابوری و کۆمەاڵیەتی تورکەمەن سەحرا گیانیان فیدا کرد هەموو‬ ‫‪ .‬ناوەندی کۆمەڵە بۆ ئەوەی بەرپرسی ئەم بزووتنەوی کوردستان بوو‪ ،‬گفتوگۆی کرد لە جەماوری خەڵک نەدەشاردەوە ‪ .‬و زۆر ئەمانە لە ڕوانگەی کاک فوئادەوە بەها‬ ‫خەسارەتە گەورەیە لە ئەستو نە گرێت ‪ . ،‬بۆ یەکەم جار کۆمەڵە ڕێبەرانی جمهوری رقی لە سانسوری حیزبی‪ ،‬دماگۆژی و بەنرخەکان بوون ولەو پێڤاژەیەدا کولتوری‬ ‫هەمیشە لە ناو کۆڕ و کۆمەڵی تەشکیالت ئیسالمی ناچار کرد بۆ چارە کردنی ستەمی مەحروم کردنی جەماوری خەڵک لە ڕوداوە دیموکراسیش ناڕاستەوخۆ گەشەی دەکرد‪.‬‬ ‫بانگەوازیان دەکرد کە مەرگی کاک فوائاد بە نەتەوایەتی وگیرو گرفتەکانی میللەتی کورد سیاسیەکان بوو ‪ .‬بە سەختی و بە ئێمانەوە‬ ‫” هەڵکەوت ؟ ” بوە ‪ .‬ودوای ‪ ٣٩‬ساڵ هەرگیز بۆ دیداری نوێنەرانی کورد بەرەو مەریوان و لە شەفافیەتی سیاسی دیفاعی دەکرد ‪ * .‬ژئو پولیتیک وناوچەی ستراتژی‪ :‬بۆ‬ ‫لە ئەندامانی بنەماڵەکەی‪ ،‬هاوسەفەرەکانی سنە سەفەر کەن ‪ .‬لە مێشک و کۆدەکانی دیالۆگ و گفتوگۆ ی پشت پەردە و لە بزووتنەوی عەدالەتخوازانەی گەلی کورد‬ ‫‪ ،‬خەڵکی ناوچە ودانیشتوانی مەسیری ئەو سیستەمی بیرکردنەوی کاک فوئاد ئەم ژوورەداخراوەکان ‪ ،‬شاردنەوەی ڕووداوەکان ناوچە ستراتژیەکان ‪ ،‬دەوری چارەنوس‬ ‫جێگایانە کە هات و چوی تێدا کردووە یەک سەنگەرە گرانبەها و گرنگ بوو ‪ .‬بۆیە لە جەماوەر ‪ ،‬دووڕویی سیاسی‪ ،‬چەسپان سازیان هەیە ‪ .‬کاک فوئاد ناوچەی هەورامانی‬ ‫پرسیاریان نە کردووە وتەنانەت دیکۆمێنت چەندین دەور و جەلەسە لە گەڵ نوێنەرانی بە تیئوری وشک و بێ گیان و بێ کەڵک لە وەک سەنگەرێکی قایم و ستراتژی لە بەر چاو‬ ‫و پەروەندەیەکیش دروست نە کراوە‪ .‬لە ئیسالمی سیاسی لە سنە و مەریوان دانیشت بنەما فیکریەکانی کاک فوئاد جێگایان نە بوو ‪ .‬و تەرح و پالنی بۆ هەرێمی هەورامان‬ ‫بوو ‪ .‬خۆی زانا ‪ ،‬نابغە و دلۆڤان و بێ فیز وەک ناوچەیەک کە پێویستە ئازاد کرێت‬ ‫کونگەری دوو و پاش مەرگی کاک فوئاد‪ ،‬بە و گفتوگۆی کرد ‪.‬‬ ‫بوو ‪ ،‬ئەمما گوێ بیستی پێشنیارەکان و داڕشتبوو ‪ .‬چونکوو تان و پۆی دانیشتوانی‬ ‫سەختی کۆمەڵە بریندار کرا‪.‬‬ ‫ناوچەکە بە گشتی کرێکارو زەحمەتکیشن‬ ‫کاک فوئاد وەک ڕێبەری ئورکستر ‪ ،‬هەموو *مودێڕنیزم و خەباتی مەدەنی‪ :‬باوڕ تەنانەت قسەی نەیارانیش بوو ‪.‬‬ ‫‪ .‬گوندەکان لە هەرێمەکانی لهون ‪ ،‬دزڵی‬ ‫دەنگەکان و فیکر و باوڕەجیاوازەکانی لە و ئێمانی بە هێزی لە شکست نەهاتوی‬ ‫هارمونییەکی دڵگیر وبالوێن و لە پێناو ڕەنجدەران و هەژاران بوو ‪ .‬لەو پێناوەدا * سایکۆلۆژی و هەڵویستی تاکی کورد‪ :‬و هەورامانی تەخت پڕ نەفوس و ئاوەدان و‬ ‫ئامانجیکی بەرز ڕێک خست ‪ .‬مرۆڤێکی خەباتی مەدەنی و جەماوری بە دەستەوە باری سایکۆلۆژی تاکی کورد لە الیەن سیمای شارۆچکەیان هەیە ‪ .‬دەڤەرەکە تا‬ ‫پێشڕەوی داهێنەر و سەرکردەیەکی گرت ‪ .‬کۆچی مەریوان نمونەی مێژوویی داگیرکارانەوە بە سەختی شکێندراوە و دڵت بخوازێت شاخاویی و کوێستانی هەزار‬ ‫هەڵقواڵوی ناو ئێش و ئازارەکانی ڕەنجدەران خەباتی مەدنی و شارستانی بوو ‪ .‬ئەگەرچی بەو ئاستەیان گەیاندووە کە تاکی کورد بە هەزارە ‪ .‬دوژمن ناوچەی هەورامانی فرە‬ ‫بوو ‪ .‬سیما و ڕووخساری هەمیشە لە خەندە تەمەنی کۆچ کەم بوو‪ ،‬ئەمما لە ئاستێکی متمانە و باوڕی بە خۆیی نەماوە ‪ .‬کاک بە دژواری و هەمیشە بە پارە و بەرتیل و‬ ‫و هیوا تژی و پڕ بوو‪ ( .‬بە جۆرێکی سەر بەرزدا سنووری تێپەڕاند و تەئسیری لە سەر فوئاد لە پالتفورمێکی ڕانەگەیندراو ‪ ،‬خەیانەتی هەڵخڵەتاوانی کورد و هێزی پڕ‬ ‫سوڕهێنەر کاراکتر و ستاتوس و شەخسیەتی بیر و ڕای گشتی کوردستان و ناوچەکە دانا کاری بۆ گەڕانەوەی متمانە بۆ تاکی کورد چەک و سپای زۆرەوە پاش چەندساڵێک‬ ‫سیاسی کاک فوئاد‪ ،‬سێبەری قورسی لە ‪ .‬لە پڕوسەی کۆچدا تەنیا کاک فوئاد نەبوو وباری خراپی سایکۆلۆژی تاکەکان کرد‪ .‬پیالن گێڕی داگیر کردووە‪ .‬بۆیە هەورامان‬ ‫سەر دەور و سیما و خەباتی شٶڕشگێرانەی کە شانی دابوە ژیر ئەو بەرپرسیارەتی و کە ئیتر سوکایەتی ‪ ،‬ئیهانە و تەحقیر‪ ،‬لە ڕوانگەی کاک فوئادەوە‪ ،‬بۆ پێشمەرگە‬ ‫برا شەهیدەکانی تر دانا ‪ .‬مێژوو شاهیدە مەسیئولیتە قورسە ‪ ،‬بەڵکوو دەیان کادری ستەمی نەتەوایەتی قەبوڵ نەکەن ‪ .‬ووەک و بەرەنگاری جێگایەکی گونجاو و ستراتژی‬ ‫کە خەبات ودڵسۆزی ودەوری پێشڕەوی باوڕ پێکراو و خۆشەویستی چەپ و ڕادیکاڵی شارۆمەندێک متمانە بە خۆ بە دەس بێنن بوو و لە هەمان کاتدا هەل و مەرجی لە بار‬ ‫و ئیتر فەرهەنگی داسەپاوی خۆ نزم بینین بۆ پەیوەندی لە گەڵ پارتەکانی باشوری‬ ‫سیاسی و کۆمەاڵیەتی بەڕێزان ‪ :‬حسین ‪ ،‬مەریوان و کوردستان یارمەتیدەر بوون‪.‬‬ ‫و خۆ ڕووخێنی لە کاراکتری تاکی کورد نە کوردستان بە ئاسانی دابین دەکرد ‪ .‬ئەم‬ ‫ئەمین ‪،‬ماجید و ئەمجەد مستەفا سوڵتانی‬ ‫لە بزووتنەوەی ڕادیکاڵ و شۆڕشگێڕانەی * شێوە کار ومیتۆدی نوێ ‪ :‬کاک مێنیت و‪ ،‬بەرپرسیارەتی و مەسئولیەتەکانی ناوچەیە بە ناوچەکانی ترەوە وەک ‪:‬‬ ‫کوردستان و ئێران دیار و بەر چاوە وبۆ فوئاد لە هەڵبژاردنی میتۆد و سەبک ئیدارە و بەڕێوە بردنی کوردستان وەر گرن کرماشان ‪،‬کامیاران ‪ ،‬نەسوو پاوە ‪،‬بێڵەوار‪،‬‬ ‫ژاوەرۆ‪،‬مەریوان ‪،‬سنە ‪،‬هەڵەبجە ‪ ،‬پێنجوین‬ ‫کاری تازە ڕچەیەکی بەرزی شکاند و‪ ،‬بە ‪.‬‬ ‫هەمیشە بەرز و گرانبەهایە ‪).‬‬ ‫‪،‬دەشتی شارەزوور و خورماڵەوە لکاوە و‬ ‫ئاسانی شێوەکاری کالسیک و کۆنی وەال‬ ‫نا ‪ .‬بەگشتی ئاوڕدانەوی لە سەر هێزی *دیموکراسی و بەها بە نرخەکان‪ :‬هات و چوی پێشمەرگە و گواستنەوەی‬ ‫*******‬ ‫* خەباتی مەدەنی‪ :‬کاک فوئاد ڕێبەری جەماوری بوو ‪ ،‬کە دەسەاڵتی هێزی بەهۆی داگیر کردن و میلیتاریزە کردنی بریندار و نەخۆش و بنەماڵەی پێشمەرگە‬ ‫بزووتنەوەی مەدەنی بوو و‪ ،‬نرخی بۆ بیر پێشمەرگە گارانتی دەکات ‪ .‬هەمیشە کوردستانەوە ‪ ،‬دیموکراسی لە چاڵ نراوە و بە سااڵ چوەکان زۆر ئاسانە ‪ .‬کرێکاری‬ ‫و ڕای گشتی دادەنا ‪ .‬لە بەستێنی بەرەو ڕەوت وسیمایەکی ئەنتر ناسیونالیستی بە و لە باتی تانک و تۆپ و دیکتاتوری جێ فەسڵی سیمای دێهاتی هەورامانی‬ ‫پێش بردنی بزووتنەوەی کۆمەاڵیەتی و بزووتنەوە و خەباتی مەدەنی دەدا ‪ .‬لە نشین بووە ‪ .‬جەماوری خەلک تا ڕادیەکی گۆڕیوە وئاستی وەر گرتنی ئیدئولۆژی‬ ‫ئامانجە بەرزەکان بیر و ڕای گشتی هیدایەت جەرەیانی کۆچدا دواخستنی شەری داسەپاو بەرز بە دەستی ئەم ئوڕگانانەوە دەیان عەدالەتخوازانەیان بەرزە ‪ .‬ئەو هەموو‬ ‫دەکرد ‪ .‬و کردەوەکانی پەیوەندی قووڵی وئامادە کردنی جەماوەر بۆ نابودی ئورگانە نااڵند ‪ .‬ڕەوتی دیموکراسی لە دەورانی زەخت و شەڕە کە لە الیەن فاشیزمی‬ ‫لە گەڵ ئاستی توانایی ‪ ،‬هێز و ئامادگی سەرکوت گەرەکانی حکومەتی ئیسالمی لە بزووتنەوەی کوردستان ئەگەر چی کرچ ئیسالمیەوە بە سەر پێشمەرگەکانی‬ ‫و کاڵیش بوو ‪ ،‬ئەمما دەستی پێ کرد دیموکرات و کۆمەڵە داسەپا ‪ ،‬ئەگەر‬ ‫جەماوەر هەبوو ‪ .‬خەباتی چینایەتی و بەر چاو بوو ‪.‬‬ ‫و ڕێگاکەیش هەموار نەبوو‪ ،‬بەاڵم کاناڵی ناوچەی ستراتژی هەورامانیان بەدەستە‬ ‫نەتەوایەتی پێکەوە ڕێبەری دەکرد ‪ .‬بار‬ ‫و دۆخی کۆمەڵگای کوردستان و ئێرانی * تۆڕی ماسمێدیا‪ :‬بە پێچەوانەی بزووتنەوە خۆی دۆزیەوە ‪ .‬لە ئوردوگای کانی میران بوایە ‪ ،‬هەم ژمارەی گیان بەخت کردوو‬ ‫بەشێوەیەکی زانستیانە تەحلیل دەکرد و ‪ ،‬کالسیکەکانی سەردەم و کۆن ‪ ،‬لە ڕوانگەی ‪ ،‬کۆبونەوەی گشتی باو بوو ‪ .‬دانیشتوان و هەم زەرەری ماڵی ومرۆڤی بی ئەندازە‬ ‫بزووتنەوەی چەپ و ڕادیکاڵی کوردستانی کاک فوئاد ماسمێدیا و تۆڕە کۆمەاڵیەتیەکان حەقی دەنگ دانیان هەبوو ‪ .‬لە شورای کەم و هێزی پێشمەرگەش ئەوەندە ماندوو‬

‫و هێالک نە دەبوو ‪ .‬لە پێناو قازانجێکی‬ ‫سووک سپای ڕزگاری چەک کرا و قازانجێکی‬ ‫فرە گەورەیان یانی هەرێمی ستراتژیان لە‬ ‫دەس دا‪ .‬سپای رزگاری مەوزوع و مەیدانی‬ ‫کاری ڕێکخراوەەیی و تەشکیالتی کۆمەڵە‬ ‫بوو ‪ .‬دەکرا بە کەمەندی ڕاوێژ وبیرمەندانە‬ ‫و بە شێوەی کاری تەشکیالتی سپای‬ ‫ڕزگاری لە ژێر چەتری سیاسی و نیزامی‬ ‫کۆمەڵەدا ‪،‬ڕێک خرین و ئەو مەیل و ئارەزوە‬ ‫لە ناو سپای ڕزگاری دەبێنرا ‪ .‬هێزی سپای‬ ‫ڕزگاری‪ ،‬دانیشتوی ناوچەکە بوون و خۆیان‬ ‫هەرێمی ستراتژیان دەپاراست ‪ .‬پاشان‬ ‫کۆمەڵە لە دێهاتی نزیک بۆکان گیرسایەوە‬ ‫‪ .‬پشتیوانی خەڵکی شەریفی دێهاتی نزیک‬ ‫بۆکان سەبارەت بەهاوکاری‬ ‫کۆمەڵە وپێشمەرگەکان شیاوی ڕیز و‬ ‫قەدەردانیە ‪ ،‬بەاڵم لە باری نیزامیەوە‬ ‫بۆ بزووتنەوەی ڕادیکاڵی کوردهەرێمێکی‬ ‫ستراتژی و قایم نیە و ڕەوتی ڕووداوکان‬ ‫نیشانی دا و سەلماندی کە فاشیزمی‬ ‫ئیسالمی زۆر بە ئاسانی ناوچەکەی داگیر‬ ‫کرد و پێشمەرگەی ناچار بە پاشەکشە کرد‬ ‫‪ .‬ئەمما پوتانسیل و زەرفیەتی سیاسی و‬ ‫کۆمەاڵیەتی و ستراتژی و نیزامی هەورامان‬ ‫بۆ پوچەل کردنەوەی هێرشەکان و شکست‬ ‫دانی دوژمن بێ هاوتایە و لە ئاستێکی فرە‬ ‫بەرزدایە و هەرگیز حاشا ناکرێت‪ .‬خەباتی‬ ‫جەماوەری خەڵك و هێزی پێشمەرگە‬ ‫دەیتوانی ” هەرێمی هەورامان ” وەک‬ ‫ناوچەیەکی ئازاد کراو بۆ بزوتنەوی گەلی‬ ‫کورد گارانتی و زەمانت بکات ‪ .‬شایانی‬ ‫باسە ئەگەر لە ناوچەی ئیستراتژی ‪ ،‬کە‬ ‫بۆ بزووتنەوەی عەدالەتخوازانە و ئاشتی‬ ‫خوازانەی گەلی کورد زۆر پێویستە و باس‬ ‫دەکرێت بەمانای تەئیید و هاوڕەوتی لە گەڵ‬ ‫ماهییەت و ناوەڕۆکی سیاسی رێکخراوەی‬ ‫سپای ڕزگاری و هەڵویستەکانیان نیە ‪.‬‬ ‫*****‬ ‫بۆ زانیاری زۆر تر ئەم کتێبانە چاپ کراون‪.‬‬ ‫و دەریایەک لە هەڵویستی ئازادیخوازان و‬ ‫تێکۆشەرانی چەپیش لەم کتێبانەدا نوسراون‬ ‫‪ – ١ .‬مباحث کنگرەی اول کۆمەڵە‪،‬‬ ‫ویراستاران ساعد وطن دوست ‪ ،‬ملکە‬ ‫مصطفی سلطانی‪.‬‬ ‫‪–٢‬کاک فوئاد کێ بوو‪ ،‬ئامانجی چی بوو‬ ‫و چۆن گیانی بەخت کرد ‪ .‬مەلەکە‪ ،‬ڕەزا و‬ ‫حیشمەت مستەفا سوڵتانی ‪.‬‬ ‫همین کتاب بە زبان فارسی ترجمە‬ ‫گردیدەاست ‪،‬‬ ‫‪–٣‬کاک فواد مصطفی سلطانی بیوگرافی‬ ‫‪،‬آرمان ها و چگونگی جانباختنش‪ ،‬ملکە‬ ‫‪،‬رضا و حشمت مصطفی سلطانی‬ ‫‪–٤‬کاک فوئاد ڕێبەر ‪ ،‬سیاسەتمەدار و‬ ‫زانایەکی سیاسی ‪ .‬ڕەشاد مستەفا سوڵتانی‬

‫‪4‬‬

‫ژمار‌ه (‪ )81‬ساڵی هەشتەم‪2019/9/11 ،‬‬

‫پاشکۆ‬

‫‪Dwaroj@komala.com‬‬

‫دەقی وتار و سوخنڕانی يەکەی کاک فوئاد‬ ‫لە ئوردووگای کانی ميران‬ ‫سيانزەی گەالوێژی ساڵی ‪١٣٥٨‬ی هەتاوی‬ ‫ئەگەر ڕێگام بدەن منيش باسی ئەم‬ ‫ڕووداوە ئەکەم‪ .‬بزانين ئايا تا ئێستا‬ ‫بە قازانجمان بووە يا بە زەرەزمان ؟‬ ‫لە بڕێک دؤستانم بيستوە کە ئەڵين‬ ‫“بريا هەر لە سەرەتاوە کؤچمان‬ ‫نەکردايە‪ ،‬ئەوە نيە ئاخري هەر‬ ‫قەرارە ئەرتەش بێتە ناو شار»‪ .‬واي‬ ‫دابنين کابرايەک ماڵێک ئەکاتەوە‪،‬‬ ‫لەم بابەتەوە لە وانەيە بڕێکيش‬ ‫قەرزدار بێ‪ ،‬يا زەرەر بکا‪ .‬بەاڵم لەو‬ ‫الوە لە کرێ نشينی ڕزگار ئەبێ و‬ ‫ئەمە بە قازانجيەتی ! من ئێستا لە‬ ‫قسەکانمدا ڕووني ئەکەمەوە کە ئێمە‬ ‫لەم کارە کە دەستمان داوەتێ‪ ،‬تا‬ ‫حاڵی حازر ياني تا گەڕانەوەمان بؤ‬ ‫شار سەرکەوتوو بووين‪ .‬بؤچي؟ چي‬ ‫مان دەسکەوت بووە ؟‬ ‫يەکەم دەسکەوتمان سەرکوت‬ ‫کردنی جاشەکانی ناو خؤ بوو‪ ،‬ئێمە‬ ‫ئەوانمان سەرکوت کرد‪ .‬ئايا کەسێک‬ ‫هەيە پێي وابێ ئەوە وانيە ؟‬ ‫دووهەمين دوسکەوتمان ئەمەيە‬ ‫کە؛ پاسدارەکان هەر کوێي چوون‪،‬‬ ‫نەغەدە‪ ،‬گومبەد و خوڕمشەهر‪ .‬بؤ‬ ‫هەر کوي يان ناردبوون ڕژاونەتە‬ ‫ناو شار و کوشتاريان کردوە‪ .‬بەاڵم‬ ‫لێرە بە هؤی قارەمانەتی خەڵک و‬ ‫پێشمەرگەکانيانەوە نەمان هێشت‪،‬‬ ‫بێنە ناو شار‪ ،‬ئەوان بە تەمابوون بە‬ ‫شەڕ بێنە ناو شار بەاڵم تەڵەفاتيان دا‬ ‫و نەيانتواني‪ .‬بؤيە لەم بابەتەشەوە‬ ‫سەرکەوتوو بووين‪.‬‬ ‫سێهەمين دەسکەوتمان يەکيەتی‬ ‫يە‪ ،‬کە ئێستا لە ناو خەڵکدا پێک‬ ‫هاتوە‪ .‬يەکيەتی يەک کە تا ئێستا‬ ‫وێنەی نەبووە‪ .‬ئێمە لە دوا ڕؤژدا بؤ‬ ‫هەموو کارە کانی ترمان پێويستي‬ ‫مان بەو يەکيەتی يە هەيە‪ .‬ئەمڕؤ لە‬ ‫گەڵ چەند کەس لە باوک و براکان‬ ‫سەبارەت بەوە قسەمان ئەکرد‪ ،‬کە‬ ‫ئەم يەکيەتی يە‪ ،‬بە هەر جؤرێک‬ ‫بووە بيپاريزين‪ .‬تەنانەت بڕێکيان‬ ‫پێشنياريان ئەوە بوو کە پێش‬ ‫گەڕانەوەمان بؤ شار سوێند بؤ يەکتر‬ ‫بخؤين‪ .‬ئەمە بە دەربەست بوون‬ ‫بؤ يەکيەتی يە و يەکجار بە نرخە‪.‬‬ ‫ئەبێتە هؤی ئەوە کە زؤڵم و زؤر لە‬ ‫هە ر کەس کرا‪ ،‬لە جياتی خزم و‬ ‫کەس هەموو خەڵکی شار لە سەری‬ ‫بێنە جواب و ديفاعی لێ بکەن‪ .‬ئەم‬ ‫يەکيەتی يە‪ ،‬ئەبێ بە دڵ و بە گيان‬ ‫بيپارێزين‪ .‬بەاڵم لەم بابەتەوە شاری‬ ‫مەريوان بە تەنيا نەبوو‪.‬‬ ‫يەکێکی تر لە دەسکەوتەکانمان کە‬ ‫بە چاوی خؤتان ديتان پشتيوانی‬ ‫برايان الدێ يی و زەحمەتکێشانی‬ ‫دێهات بوو‪ .‬لە هەموو شوين و لە‬ ‫هەموو رێگايەکەوە‪ ،‬هاتنە يارمەتيمان‪.‬‬ ‫نان و پێ خؤر هێنان و هەر چەشنە‬ ‫يارمەتی يەک کە لە دەستيان هات‬ ‫و لي يان خێزيا کرديان‪( .‬ئێمە‬ ‫بەرە بەرە ئەو شتانەی ماونەتەوە‬ ‫دابەشيان ئەکەين‪).‬‬ ‫لێرە ديارە کە يەکيەتی خەڵکی‬ ‫شار و دێ لە مەريوان زؤر پتەوتر‬ ‫بووەتەوەو ئەمە دەسکەوتێکی ترە بؤ‬ ‫دووا ڕؤژ‪ .‬بەاڵم ئەم يەکيە تی يە‪،‬‬ ‫تەنيا لە ناوچەي مەريوان نەبوو‪ .‬کام‬ ‫لە ئێوە ئەو خؤشک و برا سنەيی‬ ‫يانە لە بير ئەبەنەوە کە چەک بە‬ ‫دەست‪ ،‬شەش ڕؤژ پيادە ڕەويان کرد‬ ‫و هاتن بؤ پشتێوانی و پشتگێريتان‬ ‫هەر ئێستا نزيکەی هەشت سەد کەس‬ ‫لە دؤستاني سەقز و بانە و بؤکان‬

‫و مەهاباد و سەردەشتيش بەڕێوەن!‬ ‫ئەم يەکيەتي يە‪ ،‬هەتا ئێستا لە‬ ‫پانايي کوردستاندا بێ وێنە بووە‪ ،‬بؤ‬ ‫دوا ڕؤژي خەباتيی گەلی کورديش‪،‬‬ ‫بؤ گەيشتن بە ئامانجەکانی لە هەموو‬ ‫شتێک پێويست ترە‪ .‬هەموومان‬ ‫دەزانين کە گرينگترين چەکی خەڵکي‬ ‫ئێران بؤ ڕووخاندني ڕژيمی شا هەر‬ ‫يەکيەتی بوو‪ .‬ئەگەر ئێمەش ئەو‬ ‫يەکيەتی يە بپاريزين‪ ،‬هێزی ئەرتەش‬ ‫دووالنەش بێتەوە دەرەقەتمان نايە‪.‬‬ ‫ئەمەش دەسکەوتێکي ديکەمان‬ ‫بووە لەم خەباتەدا‪.‬ئەو ڕؤژەی‬ ‫دؤستانی سنەيی مان‪ ،‬گەيشتنە‬ ‫بەرەوە ئێوە بە چاوی خؤتان هەر‬ ‫لەم ئوردووگايەدا ديتان کە سەرەڕای‬ ‫خەڵکی کوردستان‪ ،‬لە شارەکانی تری‬ ‫ئێرانيشەوە‪ ،‬گەليک نوێنەر هاتبوون‬ ‫لە خوڕمشەهر و شيراز و تارانەوە‬ ‫نوێنەر هاتبوون‪ .‬لە بيرتانە شيعاريان‬ ‫ئەدا”ئێران سەراسەر وەک کوردستان‬ ‫لێ ئەکەين ! * ئەمە قسەيان بوو‪.‬‬ ‫ئەوان پشتيوانی ئێمە بوون‪ .‬هەر وەک‬ ‫ئاگادارن هەر ئێستا چەن دووکتورێک‬ ‫ميوانمانن‪ .‬ئەمانە لە کوێوە هاتوون‬ ‫؟ ئەمانە هەموو ئەوە نيشان ئەدەن‬ ‫کە ئێمە خەڵکی مەريوان بەم کارەی‬ ‫خؤمان توانيومانە پشتيوانی گەالنی‬ ‫ئێران بؤ الي خؤمان ڕاکێشين‪ .‬وە‬ ‫لەمەش بەدواوە ئەم پشتيوانی‬ ‫يە درێژەي ئەبێ‪ .‬لە ڕؤژنامەدا‬ ‫خوێندتانەوە کە خەڵکی سيستان و‬ ‫بلوچستان ياني لەو پەري ڕؤژهەاڵتی‬ ‫ئێرانەوە لە پێناو هاوپشتي ئێمەدا‪،‬‬ ‫فيداکاريان کردووە‪ .‬ئێمە قەت نابێ‬ ‫ئەمەمان لە بير بچێتەوە‪ .‬ئەبێ ڕؤژی‬ ‫خؤی ئەوەندەی لە توانامان دابێ‬ ‫فيداکاري يان بؤ بکەين‪ .‬يەکێکی‬ ‫تر لە گرينگترين دەسکەوتەکانمان‬ ‫ئەوە بوو کە داخوازی گەلی کورد‬ ‫بەرانبەر بە دەوڵەت هێنرايە کايەوە‬ ‫! لەو الشەوە‪ ،‬جەوهەر و ماهييەتی‬ ‫دەوڵەت کە ئەيەوي زؤڵم و زؤرمان‬ ‫لێ بکا‪ ،‬شەڕمان لە گەڵ ئەکا و تانک‬ ‫و تؤپ ئەنێريتە سەرمان‪ ،‬لە پێش‬ ‫چاوی گەلی کورد و گەلێک لە خەڵکي‬ ‫ئێرانی ڕوون بووەوە‪ .‬تەبليغاتي ڕاديو‬ ‫تلەڤێزيون بە ئێمە ئەڵێ کافر‪ .‬پێمان‬ ‫ئەلێن ياخی و وەحشی‪ .‬بؤ نموونە‬ ‫ئەو شەو سەرەتای قسەی چەمران‬

‫جێگری سەرؤک وەزير ئەوە بوو کە‬ ‫ئەيوت ‪“ :‬کاتيک ئەبينم ئێوە نويژ‬ ‫ئەکەن و ڕوژوو ئەگرن پێم سەيرە !‬ ‫“ئەو دؤستانەی لەوی بوون بيستيان‬ ‫کە چەمران وایوت‪ .‬هەر ئەم قسانەش‬ ‫لە ڕاديو و تلەڤيزيونەکانيانەوە‬ ‫ئەڵێنەوە‪.‬‬ ‫ئێنسانێکی ئاسايی خەڵکی تاران‬ ‫‪،‬يان قوم يان شيرازيش باوەڕ بە‬ ‫قسەيان ئەکا‪..‬ئێمە ئەبێ کارێک‬ ‫بکەين کە زەيني ئەو خەڵکە ڕؤشن‬ ‫بێتەوە‪ .‬کە دوا ڕؤژ وەکو موجاهيد‬ ‫و داوتەڵەب بؤ شەڕ کردن نەيەنە‬ ‫سەرمان‪ .‬ئێمە ئەبێ ددان بە خؤماندا‬ ‫بگرين و کارێک بکەين ئەوان ڕوون‬ ‫بنەوە‪ .‬ئايەتواڵ الهوتی ئەيوت‪ ،‬ئەو‬ ‫موجاهيدانە کاتێک لە ماڵي خؤيان‬ ‫دێنە دەر خوداحافيزی شەهيد بوون‬ ‫لە دايک و خؤشکی خؤيان ئەکەن‪.‬‬ ‫ياني بە غەرەزێکي ئاواوە ئەيان‬ ‫نێرن‪ .‬زؤربەيان ئەگەر ڕوون بنەوە‬ ‫نايەن‪ .‬ئەڵبەت ديارە ئەگەر هاتنە‬ ‫شەڕمان‪ ،‬شەڕيان لە گەڵ ئەکەين و‬ ‫چلؤن جاشەکانمان تەفروتوونا کرد‬ ‫ئەوانيش تەفروتوونا ئەکەين‪.‬‬ ‫يەکێکی تر لە دەسکەوتەکانمان‬ ‫ئەمە بوو کە دەوڵەت شوراکەمانی بە‬ ‫ڕەسمی نەئەناسی و ئەيانوت شورا‬ ‫ئاژاوە گێڕبووە‪( .‬لە حاڵيکدا هەمووان‬ ‫ئەزانين ئەوە درؤيە و خەڵک بە تێکڕا‬ ‫لەم خەباتەدا‪ ،‬بەشدارن و بە تاێبەت‬ ‫شەڕەکە ڕؤژي ‪ ٢٣‬ي پؤشپەڕ ڕووی‬ ‫دا‪ ،‬شوورا ڕؤژی ‪ ٢٦‬ي پؤشپەڕ‬ ‫پێک هات !) بە سەر هەموو ئەوانەدا‬ ‫ئەوان ناچار بوون دان بە ئەوەدا‬ ‫بنێن کە شوورا هەيە و بيسەلمێنن کە‬ ‫ئەبێ لە گەڵ شوورا دانيشن و قسە‬ ‫بکەن و پەيماني لە گەڵ مؤر بکەن‪.‬‬ ‫لە کاتی ڕووخانی ڕژيمی شاوە هەتا‬ ‫ئێستا کامە کاربەدەستی دەوڵەتی‬ ‫گەورە تا بچووک ملی بەوە داوە کە بێت‬ ‫و لە گەڵ نوێنەرانی خەڵکی مەريوان‬ ‫قسە بکا؟ قەت نەئەهاتن ! بەاڵم ئێمە‬ ‫کردمانە کارێک کە سەرەتا‪ ،‬ڕەئێسی‬ ‫سپای پاسداران و پاشان الهوتی و‬ ‫نوێنەرانی وەزارەتی کێشوەر ناچار بن‬ ‫و بێن‪،‬ياني کەسانێک لە پايەبەرزترين‬ ‫کار بەدەستان حکومەت مليان بەوە‬ ‫داوە کە بێن و قسەمان لە گەڵ بکەن‪.‬‬ ‫گوێ لە قسەمان بگرن‪ .‬پاش هەموو‬

‫ئەوانەش جێگری سەرؤک وەزيرمان‬ ‫ناچار کرد کە بێتە ئێرە‪ .‬ئەويش نەک‬ ‫وەها کە ئێمە بڕؤين بؤ الي ئەوان‪،‬‬ ‫بەڵکوو ئەوانمان ناچار کردوە بێن و‬ ‫وتووێژمان لە گەڵ بکەن‪ .‬ئەمەش‬ ‫دسکەوتێکی ترمان بوو‪.‬‬ ‫بێجگە لەمانە‪ ،‬ئەگەر ئەم بەينە‬ ‫گويتان لە ڕاديوکانی دەرەوە راگرتبێ‬ ‫بيستوتانە کە دەنگ و باسي مەريوان‬ ‫و کوردستان لە جيهاندا باڵو بوەتەوەو‬ ‫ئەمە خؤی بووەتە هؤی ئەوە کە‬ ‫بيروڕای خەڵکی دونيا دەرحەق بە‬ ‫مەسەلەکەمان ڕوونتر بێتەوە‪.‬‬ ‫ئەمانە هەموو دەسکەوتن‪ ،‬نابێ لە‬ ‫پێش چاومان ون بن‪ .‬پێتان وانەبێ‬ ‫کارێکی بچووکمان کردوە‪ .‬ئەوانەی لە‬ ‫سنەوە بە پيادە هاتبوون شيعاريان‬ ‫ئەدا“مەريوان‪ ،‬مەريوان ! سەنگەری‬ ‫ئازادەگان !”ئێمە ئەبێ قارەمانانە‬ ‫و شان بە شانی ئەوانەیی لە هەموو‬ ‫اليەکی کوردستان و ئێران پشتگيريمان‬ ‫ئەکەن‪ ،‬دەسکەوتەکانمان بپاريزين‪.‬‬ ‫«مەريوان ئەبێ هەر سەنگەري‬ ‫ئازادەگان بێ ! «بەاڵم هەر وەک لە‬ ‫سەرەتای قسەکانمەوە وتم کەسێک‬ ‫کە ماڵيک ئەکاتەوە لەوانەيە لەم‬ ‫کارەدا تووشي زەرەريش بێ و لە‬ ‫پی قەرزدار بێ‪ .‬کارەکەی ئێمەش‬ ‫وابووە‪ .‬زەرەري کارەکەمان ئەوە‬ ‫بووە کە ئەرتەش دێتە ناو شار‬ ‫و نايەڵي هێچ کەس لە ناو شاردا‬ ‫چەکی پێبێ‪ .‬ئەڵبەت لە دەرەوەي‬ ‫شار وا نیيە‪ .‬سەبارەت بە چەک‬ ‫هەڵگرتنيش هەر کەسە لە ويجدانی‬ ‫خؤی بپرسێ‪ ،‬ئەگەر بە ڕاستی خاتر‬ ‫جەمی و هێمنايەتی بوايە‪ ،‬ئەگەر‬ ‫جاشەکان تەقەيان لە خەڵک نەکردايە‬ ‫و لە خيابانەکان خەڵکيان نەدايەتە‬ ‫بەر تەقە‪ ،‬ئێتر کەی پێويستي دەکرد‬ ‫کەسێک لە شار چەکی پێبێ؟! ئەگەر‬ ‫کار بە دەستە دەوڵەتيەکانی درؤ‬ ‫نەکەن و بە ڕاستی نەهێڵن جاشەکان‬ ‫سەر بەرز کەنەوە‪ .‬ئێمە نيگەبانمان بؤ‬ ‫چیيە ؟ ئەگەريش پەيمانيان شکاند‬ ‫هێچکەس نابێ ئەوەندە ترسنؤک بێ‬ ‫کە چەکي خؤی لە شوێنيک دانێ‬ ‫کە ئەوان بين و بيبەن‪ .‬بەڵکو ئەبێ‬ ‫جێگايەکی بؤ فيکر بکا و دياری‬ ‫کا و قايم ڕای بگرێ‪ .‬ديارە ئەگەر‬ ‫لە جياتی ئەرتەش ئێمە خؤمان ئەو‬

‫کارانەمان بکردايە زؤر باشتر بوو‪.‬‬ ‫بەاڵم هەر وەک بڕێک لە دؤستانيش‬ ‫پێشتر وتيان ئێمە نەمان توانی‬ ‫ئەوەيان بە سەردابسەپێنين‪ .‬چەندين‬ ‫ڕؤژە کە ئێمە بێ پشوو خەريکی‬ ‫قسەو وتوويژين‪ ،‬ئەوان چەند جار‬ ‫وتوويژەکەيان بە جێ هێشت‪.‬‬ ‫چەندين هەيئەتی جؤراوجؤر هاتوون‬ ‫و ڕويشتوون‪ .‬ئەگەر ئێمە لە سەر‬ ‫ئەو داخوازی يە زياتر پێمان داگرتايە‬ ‫ئەبوايە خؤمان بؤ شەڕ کردن ئامادە‬ ‫بکردايە و ئێمەش وەکوو شوورا‪،‬‬ ‫هەرچی هێنامان و بردمان بەوە‬ ‫گەيشتين کە ئەم شەڕە ئێستا بە‬ ‫قازانجمان نيیە و جارێ نابێ خؤی‬ ‫لێ بدەين‪.‬‬ ‫ئەوەش تان لە پێش چاو بێ‪ ،‬کە‬ ‫ئەگەر ئێمە ئەو ڕێک کەوتنەمان‬ ‫نەکردايە جەماعەتێک تاقەتيان‬ ‫نەئەما ‪،‬و لێمان جيا ئەبونەوە‪.‬‬ ‫بؤ ئەوەی ئەم يەکگرتنەمان تێک‬ ‫نەچێ بە پێويستمان زانی شێوەی‬ ‫کارەکە بگؤڕين‪ .‬جگە لەوەش ڕژيم‬ ‫بە ڕاديو و تلەڤيزيون‪ ،‬لە ناو خەڵکی‬ ‫ناوچەکانیتری ئێراندا تەبليغاتێکي‬ ‫زؤري لە دژي ئێمە وەڕێ خستوە‪.‬‬ ‫ئێمە پاش ئەم يەک کەوتنە بەرانبەر‬ ‫بەو درؤ و دەلەسانە‪ ،‬خەبات ئەکەين‪.‬‬ ‫ئەوان قەوليان داوە‪ ،‬قەولی شەرەف‬ ‫“ئەگەر شەرەفيان هەبێ ! “کە‬ ‫ئەرتەش هەتا مانگێکی تر لە شاردا‬ ‫ئەمێنيتەوە و لەو ماوەيەشدا بە بێ‬ ‫چەک بە ناو شاردا ئەگەڕی‪ .‬پاش‬ ‫يەک مانگەش شوورا شارەباني‬ ‫دادەمەزرێني و ئەرتەش ئەگەڕێتەوە‬ ‫بؤ پادەگان‪.‬‬ ‫ديارە هەموومان لەوەی کە ئەرتەش‬ ‫دێتە ناو شار نارەحەتين‪ ،‬بەاڵم بە‬ ‫ڕاستی پێم وايە ئەگەر سەرجەم‬ ‫حيسابي بکەن لە سەدا هەشتای‬ ‫سەرکەوتووين‪ .‬وا نەزانين کە تێک‬ ‫شکاوين! ئەوان ناچار بون کە زؤربەی‬ ‫داخوازيەکانی ئێمە بسەلمێنن‪ .‬بەاڵم‬ ‫يەک شتمان لە بير نەچێتەوە‪ ،‬ئەويش‬ ‫ئەوە کە دەوڵەت هێزی هەيە‪ .‬ئێمە‬ ‫بؤ گەيشتن بە ئامانجەکانمان يەک‬ ‫ڕێگای ئەساسي مان هەيە ئەويش‪،‬‬ ‫يەکگرتوويی خؤمانە‪ .‬يەکگرتوويی لە‬ ‫گەڵ دێهاتی دەور و پشت‪ ،‬يەکگرتوویی‬ ‫لەگەڵ باقی ناوچەکانی کوردستان و‬ ‫يەکگروویی لە گەڵ گەالنی ئێران و‬ ‫هێزە پێشکەوتووخوازەکانی ئێران‪.‬‬ ‫خەباتي ئێمە هەتا ئێستا تا ڕادەيەک‬ ‫بەو مەبەستە گەيشتوە‪ .‬ئەبێ لەمە‬ ‫بەوالیش لە سەری بڕؤين‪.‬‬ ‫ئەمە بوو ئەو شتانەی کە سەبارەت‬ ‫بە دەسکەوتی باش و تەجربەي تاڵي‬ ‫ئەم خەباتەمان بە نەزەرم گەيشت‪.‬‬ ‫ئێستا مەسەلەيەکيتر هەيە‪ ،‬سەبارەت‬ ‫بەو دؤستانەی خەڵکی سەقز و بانە‬ ‫کە بەڕێوەن و بەتەمان هەر لە سەر‬ ‫ڕاپەيمايي يەکەيان بڕؤن و بگەنە‬ ‫مەريوان‪ .‬ئەبێ ساغ بينەوە و بزانين‬ ‫ئايا لێرە بمێنينەوە و پێشوازيان لێ‬ ‫بکەين ؟ يان بگەڕێنەوە و لە شار‬ ‫بە پيريانەوە بچين ؟ من الم وايە‬ ‫شار باشترە ! ئێوە ئەلێن چي ؟‬ ‫داخوازێکی تريشم هەيە داوا ئەکەم‬ ‫ئەگەر ئەم پەيمانە و ئەم سولحەتان‬ ‫پێ باشە‪ ،‬ئەبێ بەڕێوەي ببەين‪ ،‬با‬ ‫دەرکەوی کي پيالنگێڕە‪ ،‬کي جاشە و‬ ‫ئاژاوەگێڕەي دەکا !‬ ‫بژی برایەتیمان‬

‫ژمار‌ه (‪ )81‬ساڵی هەشتەم‪2019/9/11 ،‬‬

‫پاشکۆ‬

‫‪Dwaroj@komala.com‬‬

‫‪7‬‬

‫فوئادی سۆسیالیست‪ ،‬فوئادی خوازیاری فرە رەهەندی‬ ‫عومەر ئێلخانیزادە‬ ‫كاك فوئادی مستەفا سوڵتانی ئەو‬ ‫رابەرەیە كە پاش تێپەڕ بوونی ‪31‬‬ ‫ساڵ‪ ،‬هێشتا ورە‌و وزە‌و رێبازەكەی بە‬ ‫روونی دیارە بە سەر رەوتی كۆمەڵە‌و‬ ‫بزوتنەوەی پێشكەوتنخوازی كوردستاندا‪.‬‬ ‫لە ساڵوەگەڕی مەرگی ئەو تێكۆشەرە‬ ‫نەسرەوتوەی زۆرلێكراوان‌و بەشمەینەتاندا‪،‬‬ ‫هەر كەسە‌و بە جۆرێك رێزی لێدەگرێ‌‌و‬ ‫باسی لێدەكات‪ .‬هەموان‪ ،‬تەنانەت‬ ‫نەیارانیشی‪ ،‬ناتوانن بە حورمەتەوە‬ ‫لێینەدوێن‪ .‬كاك فوئاد دوای ئازادیی لە‬ ‫زیندان‪ ،‬یازدە مانگ تەمەنی كرد‌و لەو‬ ‫ماوە كورتەدا بوو بە سیمای ناسراو‌و‬ ‫خۆشەویستی كوردستان‌و گشت ئێران‪.‬‬ ‫لەو دەورەیەدا كوردستان جۆش‌و خرۆشی‬ ‫جەماوەریی بێ‌ وێنەی بە خۆوە بینی‪،‬‬ ‫ئاڵوگۆڕی سیاسی گەورە تێیدا روویدا‬ ‫بە جۆرێك كە رۆژانە كاری دەكردە سەر‬ ‫زەین‌و بیری گشت تاكێك‌و وشیاری سیاسی‬ ‫بە لێشاو باڵو دەكردەوە‪ .‬ئەو مانگانەی‬ ‫دوای راپەڕین‪ ،‬شۆڕشی گەالنی ئێران‬ ‫بەرەو لەبارچوون دەڕۆیشت‌و دەسەاڵتی‬ ‫رەشی كۆنەپەرەستیی‌و ئیستیبداد تا‬ ‫دەهات زۆرتر خۆی دەسەپاند‪ .‬هاوكات‬ ‫كۆرپەی ئازادی لە كوردستاندا نەك هەر‬ ‫پێی گرتبوو‪ ،‬بەڵكوو بااڵی دەكێشا‌و لە‬ ‫گەشە بوو و‪ ،‬هیوایەكی نوێی لە هەموو‬ ‫الیەك جێگیر دەكرد‪ .‬كوردستان لە الیەك‬ ‫ببوە مەكۆی دڵدارانی ئازادی‌و ئاڵترناتیوی‬ ‫دێمۆكراتیكی كۆماری ئیسالمی تازە‬ ‫پێگرتوو‪ ،‬لە الیەكی دیكەوە چقڵی چاوی‬

‫كۆنەپەرەستیی بوو‌و وەك واڵتی یاغی‬ ‫سەیری دەكرا‌و خۆیان بۆ سەركوت‌و وێران‬ ‫كردنی ئامادە دەكرد‪.‬‬ ‫فوئادی سادەو ساكار‌و خۆبەخش‌و‬ ‫تامەزرۆی ئازادیش ئا لەم دەورانەدا قاڵ‌و‬ ‫خاراو بوو‌و وەك رابەر‌و هاندەری كۆمەڵە‪،‬‬ ‫ئەو دوو رەوتەی ناسی‌و خۆیشی لەو جۆش‌و‬ ‫خرۆشەدا گەشەی كرد‪ .‬ئەو لەو ماوەیەدا‬ ‫كە لەگەڵ هەڵسوكەوتی بزوتنەوەی‬ ‫میلیۆنی خەڵكی كوردستان ژیا‌و پڕاوپڕ‬ ‫تێكەڵی بوو‪ ،‬وێكخەر‌و كۆكەرەوە بوو ‌و‬ ‫بۆ یەكجاریش دەوری نەبوو لە دووفاقە‬ ‫كردندا‪ ،‬بە پێچەوانە بەری بە دووفاقەیی‬ ‫دەگرت‪ .‬ئەو نوێنەری یەكگرتوویی ناو‬ ‫كۆمەڵە‌و بزوتنەوەی كوردستان بوو‌و زوو‬ ‫فێر بوو كە مامۆستایانە‌و بە لێوەشاوەیی‬ ‫ئەو دەورە بگێڕێ‌‪ .‬هەم لە شورای شاری‬ ‫مەریوان هەوێنی یەكیەتی بوو‪ ،‬هەم لە‬ ‫پێكهێنانی یەكیەتی جوتیاران‌و پێكەوەنانی‬ ‫كۆمەڵەكانی شارەكان كە هەموو مەیلێكی‬ ‫تێدا بوون‪ ،‬هەم لە پێكهێنانی هەیئەتی‬ ‫نوینەرایەتی خەڵكی كورد بۆ وتووێژ‬ ‫لەگەڵ دەوڵەت‪ ،‬دەوری گرینگی هەبوو‪.‬‬ ‫دەیسەلمێنین‬ ‫دەڵێین‌و‬ ‫هەموومان‬ ‫كە ئەو بە راشكاویی سۆسیالیست‌و‬ ‫الیەنگری چینی چەوساوە بوو ‌و خۆی‌و‬ ‫رێكخراوەكەی بە پارێزەری بەرژەوەندیی‬ ‫ئەوان لە بزوتنەوەی كوردستاندا دەزانی‪.‬‬ ‫ئایا هەموومان نەماندیت كە ئەو پڕاوپڕ‬ ‫پێداگری لەسەر مافی نەتەوەیی خەڵكی‬ ‫كوردستان دەكرد؟ هەموومان شایەتی‬ ‫نادەین كە چەند دڵسۆزانە حەولی دەدا‬ ‫بۆ پێكەوە كاركردن‌و پێكەوە حەوانەوەی‬ ‫هەموو رەوت‌و مەیلە سیاسیەكان؟ مەگەر‬

‫قبوڵی ناكەین كە چەندە بەرپرسانە‬ ‫تێدەكۆشا تا دەزگا‌و یەكەیەكی یەكگرتوویی‬ ‫سیاسی بۆ نوێنەرایەتی گەلی كورد پێك‬ ‫بێت‪ ،‬بە بی ئەوە بۆ ساتێكیش جیاوازییە‬ ‫سیاسی‌و روانگەییەكان بشارێتەوە‌و‬ ‫سنوری حیزبە سیاسیەكان بشێوێندرێ‌؟‬ ‫مەگەر وانەبوو كە كاك فوئاد لەگەڵ‬ ‫ناسۆسیالیستەكانیش دۆست بوو‌و حەولی‬ ‫دەدا دڕدۆنگی نیوانمان بڕەوێنێتەوە‌و بۆ‬ ‫كاری هاوبەش متمانە دروست بكات؟‬ ‫هەموو ئەو ئاكار‌و رەوشتانە رێبازی‬ ‫ئەو كاتی كۆمەڵە بوون‌و هەموومان بۆ‬ ‫چەسپانی حەولمان دەدا‌و هاوڕێ‌ فوئادیش‬ ‫كۆمەڵەی رابەری دەكرد تا ئەم بڕوایانە‬ ‫بباتە ناو پراتیك‪ .‬ئایا هەموو ئەوانە بەو‬ ‫مانا نەبوون كە ئەوكات بەرژەوەندیی‬ ‫گشتیی بزوتنەوەی نەتەوەیی‌و رزگاریخوازی‬ ‫كوردستان‪ ،‬مەبەست‌و مەنزوری ئێمەی‬ ‫كۆمەڵە‌و كاك فوئادی رابەر بوو؟ ئایا ئەو‬ ‫مەبەست‌و مەنزورە دژایەتی بوو لەگەڵ‬ ‫ئاوات‌و ئامانجی یەكسانیخوازیی‌و رزگاریی‬ ‫ئینسان لە كویلەتی‌و چەوسانەوە؟ مەگەر‬ ‫ئەو رێبازە نەبوو كۆمەڵەی گەیاندە‬ ‫لوتكەو‪ ،‬الدان لەو خەتە نەبوو كۆمەڵەی‬ ‫تووشی نوشست كرد؟ ئایا كۆمەڵە‌و‬ ‫كردەوەی ئەو دەورانی نەبوو كە دوای‬ ‫بەدناوییەك كە حیزبی توودە بۆ چەپی‬ ‫ئێرانی بەدیهێنابوو‪ ،‬بۆ یەكەمجار چەپی‬ ‫بردەوە نێو جەماوەر‌و متمانەی بۆ دروست‬ ‫كردەوە؟ ئایا ئەو كردەوانەی ئەو كاتی‬ ‫كۆمەڵە بیر‌و بڕوای چەپ‌و یەكسانیخوازیی‬ ‫برەو پێنەدا‌و نەیكردە خۆشەویست الی‬ ‫خەڵكێكی بەرین؟‬ ‫ئێستا كاتی ئەوەیە بپرسین خەت‌و‬

‫كردەوەی ئەوكاتی كۆمەڵە برەوی زۆرتر‬ ‫بوو یان ئەوەی دواتر حیزبی‬ ‫كۆمۆنیستمان هەموومان دەڵێین‌و‬ ‫لە سەر دروست كرد؟ دڵنیام هەمووان‬ ‫ددانی پێدا دەنێن كە لەو دوو‬ ‫دەورەیەدا دەیسەلمێنین كە‬ ‫لە زۆر بواردا دوو خەت‌و رێبازی جیاواز‬ ‫هەبوون‪ .‬من خەتی ئەو كاتی‬ ‫كۆمەڵەدیكەبە ئەو بە راشكاویی‬ ‫رێبازی فوئاد دەزانم‪ .‬دەنا كەسێكی‬ ‫بە من بڵێ‌ چی بوو رێبازی فوئاد جیا لە سۆسیالیست‌و‬ ‫كردەوەی جەماوەریی‌و كۆمەاڵیەتی؟‬ ‫كرا‬ ‫بۆ‬ ‫هەموو راستیەكانی ئاماژەیان‬ ‫الیەنگری چینی‬ ‫دەریدەخەن كە كردەوەی كاك فوئاد‌و‬ ‫خەتی ئەوكاتی كۆمەڵە‪ ،‬یەك رەهەندیی چەوساوە بوو‌و خۆی‌و‬ ‫نەبوو‪ .‬لەگەڵ سۆسیالیسمی تەریكخواز‬ ‫بە تەواوی نامۆ بوو‪ .‬رێزدانان‌و رێكخراوەكەی بە‬ ‫گرینگیدان بە بەرژەوەندیی گشتیی‌و فرە‬ ‫رەهەندی‪ ،‬ئامانجی قەت ون نەبووی پارێزەری بەرژەوەندیی‬ ‫بوون‪ .‬جەوهەری ئەو بۆچوونە لەوەدا‬ ‫بوو كە بە پێچەوانەی خەتی تەریكخواز‪ ،‬ئەوان لە بزوتنەوەی‬ ‫بە ئەركی یەكسانیخوازەكانی دەزانی‬ ‫كە رێگا بۆ هەموو كۆمەڵگا ببیننەوە‌و كوردستاندا دەزانی‬ ‫پێكەوە حەوانەوە‌و دێمۆكراسی‌و بردنی‬ ‫سیاسەت بۆ شەقام‌و كۆاڵن بكرێتە‬ ‫بنەمای كاریان‪ ،‬نەك هێژمۆنیخوازیی ببێتە ئێران‌و كوردستاندا كە روو لە گۆڕانە بە‬ ‫ئامانج‪ .‬جەختی لەسەر ئەوە دەكردەوە راشكاویی‌و بویرانە دەنگ بەرز بكەینەوە‌و‬ ‫تا دیالۆگی سیاسی‌و قەناعەت پێهێنان پێداگری بكەین لەسەر یەكسانیخوازیی‌و‬ ‫بە چەكی هەرە مەزن دابندرێ‌‌و بایەخی دیالۆگی نیوان رەوتی كۆمەڵە‌و هەنگاونان‬ ‫پێبدرێ‌‪ .‬بە داخەوەم بڵێم كە هێشتا لە بۆ هاوكاری لەگەڵ هەموو الیەنەكانی‬ ‫ناو ئەوانەیدا كە بە رەوتی كۆمەڵە خۆیان دیكەی كوردستان‪ .‬ئەمە سیاسەتی فرە‬ ‫دەناسێنن‪ ،‬هەن الیەنی وا كە تەنانەت رەهەندییە‌و رێگای دووبارە خۆگرتنەوەی‬ ‫دورەپەرێزی دەكەن لە دیالۆگ‌و كاری كۆمەڵە‌و گەشەی بزاوتی رزگاریخوازی‬ ‫هاوبەش پێكەوە‪ ،‬چ بگا بەوەی بوێرن كوردستانە‪ .‬كۆمەڵە فرچكی بەوە گرتووە‬ ‫لەگەڵ الیەنی ناكۆمەڵەدا هەنگاو هەڵبێنن‪ .‬كە حیزبی فرەرەهەندیی‌و چەند بزاوتی بێ‌‪،‬‬ ‫بۆیە پێموایە دەبێ‌ لە ساڵیادی مەرگی با هەموومان بۆ بوژاندنەوەی زۆرتری ئەو‬ ‫كاك فوئادداو ئەو هەلومەرجەی ئێستای رێبازە تێبكۆشین‪.‬‬

‫دایکی ((تاڵه‌سوار))‬

‫ناسری حیسامی‬

‫ئه‌ستێره‌ خامۆش و‬ ‫ئاسمان له‌ ڕه‌نگی خۆڵه‌مێش‬ ‫پاییزێک بێڕه‌نگ و‬ ‫زه‌وییه‌ک هیالکی زام و ئێش‪.‬‬ ‫ئێستاکه‌ تاڵه‌سوار‬ ‫چاوه‌ڕێی ڕه‌هێڵه‌ی بارانه‌ و‬ ‫چاوی له‌و هه‌وره‌یه‌‬ ‫له‌ که‌لی تاسه‌وه‌‬ ‫له‌ودیوی واڵتی حه‌سره‌ت و‬ ‫هه‌ناسه‌ و‬ ‫له‌وپه‌ڕی هه‌رێمی باوه‌شی‬ ‫گه‌رمه‌وه‌ دێته‌ پێش‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌تا مرۆڤی واڵتی ئاگر و‬ ‫ئێستاکه‌ چیت ده‌وێ‬ ‫ده‌مێک بوو‬ ‫ه هاواری نێو سووتمان‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ خاک تێر بۆنی پێوه‌ ک ‌‬ ‫نه‌یدیبوون‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌تا شه‌پۆلی سه‌رکه‌ش و‬ ‫و‬ ‫باڵنده‌ی نێو تۆفان‪.‬‬ ‫زواڵڵیی ده‌نگیانی به‌ ئاسته‌م ئه‌وه‌ به‌رد بیگره‌ ئامێز و‬ ‫له‌ یاد بوو‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌تا فرمێسکی هه‌ڵوه‌ریو ئه‌وه‌تا ئه‌وه‌ خاک‬ ‫ده‌مێک بوو تامه‌زرۆی‬ ‫ئه‌وه‌تا هه‌ڵه‌بجه‌ و‬ ‫له‌ چاوی هه‌اڵڵه‌ی بریندار‬ ‫دیداری به‌هار و هه‌ناسه‌ی ئه‌وه‌تا مه‌وله‌وی به‌ ڕیشی عومه‌ری خاوه‌ر و‬ ‫گه‌زیزه‌ و‬ ‫کۆرپه‌که‌ی باوه‌شی و‬ ‫سپییه‌وه‌‬ ‫ئامێزی گه‌رمی خاک‬ ‫ئه‌وه‌تا کوردستان‪.‬‬ ‫ه گه‌ڵت و‬ ‫که‌ ده‌گری ل ‌‬ ‫ده‌مێک بوو ب ‌‬ ‫ه تاسه‌ی دیتنی ئه‌وه‌تا زرێبار‪.‬‬ ‫فوئاد بوو‪.‬‬ ‫ده‌مزانی هه‌وره‌کان‬

‫له‌ چاوی نێرگزدا‬ ‫فرمێسکی بارانه‌ ده‌گێڕن‪،‬‬ ‫ده‌مزانی ئه‌ستێره‌‬ ‫ملوانکه‌ی تریفه‌ به‌ره‌و خاک‬ ‫ده‌نێرن‪،‬‬ ‫ئه‌و ڕۆژه‌ی‬ ‫سه‌ره‌نجام‬ ‫ژانی تۆ له‌ لێدان ده‌که‌وێ و‬ ‫سه‌ره‌نجام‬ ‫خه‌می تۆ به‌خاکی تاڵه‌سوار‬ ‫ده‌سپێرن‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫ژمار‌ه (‪ )81‬ساڵی هەشتەم‪2019/9/11 ،‬‬ ‫‪Dwaroj@komala.com‬‬

‫پاشکۆ‬

‫فوئاد ئەو ناوەی پەیوەست بوو بە ئەفسانەكان‬

‫بەبۆنەی نۆی خەرمانان ساڵرۆژی گیانبەختكردنی هاوڕێ فوئادی مستەفا سوڵتانی‬ ‫رەزا کەعبی‬ ‫چوار دەیە لەگیانبەختكردنی تێپەڕ‬ ‫دەبێت‪ ،‬بەاڵم هەردەڵێی چەند ساتێك‬ ‫گیانبەختكردنی‬ ‫هەواڵی‬ ‫لەوەپێش‬ ‫باڵوبووتەوە‪ .‬هەمووان پاش سی‌و سێ ساڵ‬ ‫بەداخ‌و كەسەرێكی واوە باس لەمەرگی‬ ‫كاك فوئاد دەكەن كە دەڵێی مەرگی فوئاد‬ ‫تازە روویداوە‪ .‬هەركات لە كۆڕ‌و كۆمەڵێكدا‬ ‫ناوی فوئاد دەهێنرێت‪ ،‬ئەو كەسانەش كە‬ ‫هیچ كات كاك فوئادیان نەدیوە‪ ،‬بەخەم‌و‬ ‫پەژارەیەكەوە باس لەمەرگی كاك فوئاد‬ ‫دەكەن كە دەڵێی چەندین ساڵ لەگەڵیدا‬ ‫كاریان كردوە‌و پەیوەندییان لەگەڵیدا‬ ‫هەبووە‪ .‬پاش ‪ 33‬ساڵ لەمەرگی كاك‬ ‫فوئاد‪ ،‬هێشتا هەمووان‌و بەتایبەتی‬ ‫رێبەریی كۆمەڵە هەست بە جێگەی خاڵی‬ ‫ئەو دەكەن‪ .‬ئەم هەستە دەربارەی فواد‬ ‫بەشێوەیەكی سەیر بۆ جەماوەرێكی‬ ‫بەرینتر لەكوردستان‪ ،‬نەك تەنها‬ ‫كوردستانی ئێران‪ ،‬بەڵكو لەبەشەكانی‬ ‫گواستراوەتەوە‌و‬ ‫كوردستان‬ ‫دیكە‬ ‫بزوتنەوەی سۆسیالیستی‌و چەپ نەبوونی‬ ‫كاك فوئاد بە كۆسپێكی گەورە بۆ خۆی‬ ‫دەزانێت‪.‬‬ ‫نۆی خەرمانان ساڵرۆژی مەرگی فوئادی‬ ‫موستەفا سوڵتانی‪ ،‬دامەزرێنەر‪ ،‬رابەری‬ ‫دیارو بەرچاوی كۆمەڵە‪ ،‬زیندانی سیاسی‬ ‫خۆڕاگری گرتوخانەكانی رژیمی شا‪ ،‬سیمای‬ ‫بێوێنەی بزوتنەوەی سوسیالیستی‌و چەپ‬ ‫لەكوردستان‌و ئێران‪ ،‬خەباتكاری ریزەكانی‬ ‫خۆڕاگریی دژی داگیركاری رژیمی كۆماری‬ ‫ئیسالمی لەكوردستان‪ ،‬دۆست‌و هاوڕێی‬ ‫خەڵكی زەحمەتكێش‌و داكۆكیكاری‬ ‫سەرسەختی مافەكانیان‌و بەشداریكردنیان‬ ‫لە بزوتنەوە كۆمەاڵیەتییەكانە‪.‬‬ ‫سی‌و سێ ساڵ لەوەپێش‌و لەرۆژی نۆی‬ ‫خەرمانانی ساڵی ‪ 1358‬رادیۆی تاران‬ ‫كاتژمێر دووی پاشنیوەرۆ بەخۆشحالیەكی‬ ‫زۆرەوە هەواڵی كوژرانی رابەری (چد‬ ‫انقالب) فوئاد مستەفا سوڵتانی راگەیاند‪.‬‬ ‫مەرگی كاك فوئاد ریزەكانی كۆمەڵە‌و‬ ‫بەتایبەتی رێبەرییەكەی هەژاند كە بەهۆی‬ ‫هێرشی هێزەكانی رژیم بۆ سەر كوردستان‬ ‫لەچركەساتێكی هەستیار‌و مێژوویدا بوون‪.‬‬ ‫بەبێ ناوی فوئاد درێژەدان بەهەڵسوڕانی‬ ‫كۆمەڵە‌و ئەو بەرپرسیارێتیە گرنگەی‬ ‫خرابوویە ئەستۆی ئەستەم بوو‪ .‬كۆماری‬ ‫ئیسالمی كە بەباشی لەدەورونەقشی‬ ‫كاك فوئاد بۆ كۆمەڵە‌و بۆ بزوتنەوەی‬ ‫شۆڕشگێڕانەی گەلی كورد بەئاگا بوو‪ ،‬بەم‬ ‫هۆیەوە هەواڵی مەرگی كاك فوئادی بەپەلە‬ ‫باڵوكردەوە‌و بۆ تێكشاندنی هەرچەشنە‬ ‫بەرخۆدان‌و رۆحیەی شۆڕشگێڕانە‌و‬ ‫خەباتكارانە هەوڵیدا لەسەر باڵوكردنەوەی‬ ‫هەواڵی مەرگی كاك فوئاد سەرمایەگوزاری‬ ‫بكات‪.‬‬ ‫كاك فوئاد گیانی بەخت كرد‪ ،‬بەاڵم‬ ‫رەهەندەكانی ناسین‌و كاریگەرییەكانی‬ ‫كاك فواد كۆتایی نەهات‪ .‬فوئاد مستەفا‬ ‫سوڵتانی پاش گیان لەدەستدانی بوو بە‬ ‫كەسایەتیەكی ئەفسانەیی لە كوردستان‪.‬‬ ‫خەمی مەرگی كاك فوئاد تا هەنووكە‬ ‫هەستی پێدەكرێت‪ ،‬بەاڵم فوئاد بەمەرگی‬ ‫خۆی دڵی ملیۆنان ئازادیخواز‌و رێبواری‬ ‫رێگەی ئازادی‌و خەبات بۆ مافەكانی‬ ‫خەڵكی زەحمەتكێشی داگیركرد‪ .‬سەدان‌و‬ ‫هەزاران منداڵ لەوسەردەمەوە تا ئێستاش‬ ‫بە خۆشەویستی كاك فوئادەوە‪ ،‬ناوی‬ ‫فوئادیان لێدەنرێت‪.‬‬ ‫فوئادی مستەفا سوڵتانی ساڵی ‪1327‬‬ ‫لە یەكێك لەئاواییەكانی مەریوان‬ ‫بەناوی “ئاڵمانە” چاوی بەژیان هەڵێنا‪.‬‬ ‫ساڵی ‪ 1346‬چووە زانكۆی پیشەسازیی‬ ‫تاران‌و لەو سااڵنەدا لەگەڵ كۆڕ‌و كۆمەڵە‬ ‫ماركسیستیەكان ئاشنا بوو و دەستی‬ ‫بەچاالكی سیاسی كرد‪ .‬ساڵی ‪ 1348‬لەگەڵ‬ ‫چەند كەسی دیكە‪ ،‬رێكخراوێكی دامەزراند‬ ‫كە دواتر بەناوی كۆمەڵەی شۆرشگێری‬ ‫خۆی‬ ‫كوردستان‬ ‫زەحمەتكێشانی‬ ‫ناساند‪ .‬دامەزراندنی كۆمەڵە لەبارودۆخی‬ ‫خەفەقانی ئاریامێهری بەرپرسیارێتییەكی‬

‫گەورەبوو‪ .‬كاك فوئاد بەخێرایی لەناو‬ ‫رێكخراوەكەدا پێگەیەكی تایبەتی پەیدا‬ ‫كرد‪ .‬چاالكی سیاسی بۆ كاك فوئاد وەك‬ ‫هەر خەباتكارێكی سوسیالیست‌و نەیاری‬ ‫رژیمی پاشایەتی مەترسیداربوو‪ .‬كاك‬ ‫فوئاد بەهۆی چاالكییەكانیەوەلەالیەن‬ ‫رەوانەی‬ ‫دەستگیركراو‬ ‫ساواكەوە‬ ‫ئەشكەنجەگاكانی رژیم‌و دواتر زیندانەكانی‬ ‫تاران‌و سنەكرا‪ .‬خۆڕاگری كاك فوئاد‬ ‫لەزیندان‪ ،‬پاراستنی هەموو نهینییەكان‬ ‫لەژێر ئەشكەنجەی دڕندانە‪ ،‬لەكاك فوئاد‬ ‫زیندانییەكی سیاسی خۆڕاگری دروست‬ ‫دەكرد كە لەساتە سەختەكاندا جێگای‬ ‫متمانە‌و هیوای هەمووان بوو‪ .‬كاك فوئاد‬ ‫لەزیندان كەسێك نەبوو كە تەنها بەڕەی‬ ‫خۆی لەئاو دەركێشێت‪ ،‬ئەو كە دەڕۆیشت‬ ‫تا پێگەیەكی گەورەتر بەدەستبێنێت‪،‬‬ ‫بەردەوام بیری لە بەرگرییەكی گشتیتر‌و‬ ‫هیدایەتی بزوتنەوە‌و پتەوكردنی ریزەكانی‬ ‫دەكردەوە‪ .‬كاك فوئادیان لە زیندانی تاران‬ ‫بۆ زیندانی سنە گواستەوە‪ .‬لەزیندانی سنە‬ ‫كە یەكێك لە قەرەباڵغترین زیندانەكانی‬ ‫ئەو كاتی ئێران بوو‪ ،‬خۆشەویستییەكی‬ ‫تایبەتی پەیدا كرد‪ .‬زۆربەی زیندانیانی‬ ‫زیندانی سنە كە زانیارییەكی زۆریان‬ ‫لەسەر سیاسەت نەبوو‪ ،‬كەوتنە‬ ‫ژێركاریگەریی كاك فوئادەوە‪ .‬كاك فوئاد‬ ‫نەیدەویست كە كێشەكانی زیندانیانی‬ ‫سیاسی لەزیندانی سنە كە ژمارەیان‬ ‫لەپەنجەكانی دەست تێپەڕ نەدەبوو‪،‬‬ ‫لەخۆیدا بمێنێتەوە‌و سنوردار بكرێت‪ .‬ئەو‬ ‫توانی ئەم كێشانە بۆ هەموو زیندانیان‬ ‫بگوازێتەوە‌و سەمپاتی‌و پشتگیری ئەوان‬ ‫رابكێشێت‪ .‬هەربەم هۆیەبوو كاتێك كاك‬ ‫فوئاد لە هاوینی ‪ 1357‬مانگرتنی ‪ 24‬رۆژی‬ ‫زیندانیانی سیاسی زیندانی سنەی رێبەری‬ ‫دەكرد‪ ،‬تەواوی زیندانیانی ئەو زیندانە‬ ‫بە هەموو توانایانەوە پشتگیرییان كرد‌و‬ ‫لەبەسەركەوتن گەیاندنی ئەو مانگرتنەدا‬ ‫دەورونەقشیان هەبوو‪ .‬ئەم تایبەتمەندییە‬ ‫دیارەی كاك فوئاد واتە بەجەماوەری كردنی‬ ‫كێشە سیاسییەكان‪ ،‬راكێشانی پشتگیری‌و‬ ‫پشتیوانی هەرچی بەرینتری جەماوەر‪،‬‬ ‫بەشداری پێكردنیان ‌و هێنانە مەیدانیان‬ ‫بۆ چاالكییە سیاسیەكان لەبوارەكانی دیكە‬ ‫كاری كۆمەڵە بەرجەستەبوو‪ .‬لەدەرەەوی‬ ‫زیندانیش لەپشتگیریكردنی ئەو مانگرتنە‪،‬‬ ‫چەندین خۆپیشاندانی جیاجیا لە سنە‬ ‫رێكخرا كە هاوڕێیانی كۆمەڵە لەوانە هاوڕێی‬ ‫گیان بەختكردوو حسەین پیرخزری دەورو‬ ‫نەقشێكی گەورەیان تێیدا گێڕا‪.‬‬ ‫دەورانی زیندانی كاك فوئاد كۆتایی‬ ‫هات‌و رەزبەری ساڵی ‪ 1357‬لەنێوان‬ ‫پێشوازی گەرمی بنەماڵە‌و هاوڕێكان‌و‬ ‫هەموو ئەوانەی كاك فوئادیان دەناسی‬ ‫بۆ ماڵەوە گەڕایەوە‪ .‬ئازادی كاك فوئاد‬ ‫هاوكات بوو لەگەڵ پەرئەستاندنی‬ ‫خەباتی بەرباڵوی جەماوەریی دژی رژیمی‬ ‫پاشایەتی‪ .‬كاك فوئاد بەخێرایی لەشاری‬ ‫مەریوان پێگەی رابەرێكی دیار‌و كاریگەری‬ ‫بەدەستهێنا‌و بەهۆی شوێن‌و پێگەی‬ ‫لەكۆمەڵە كە بەخێرایی لەرێكخراوێكی‬ ‫بچوك‌و نهێنییەوە بوو بە رەوتێكی‬ ‫گشتگیری جەماوەری كۆمەاڵیەتی‪،‬‬ ‫لەسەراسەری كوردستان ناوی كەوتە سەر‬ ‫زاران‪ .‬بەگیان بەختكردنی هاوڕێ حەمە‬ ‫حسەین كەریمی‪ ،‬یەكێك لەدامەزرێنەرانی‬ ‫كۆمەڵە لە‪26‬ی رێبەندانی ساڵی ‪‌57‬و‬ ‫راگەیاندنی چاالكی ئاشكرای كۆمەڵە‪ ،‬ئەم‬ ‫رەوتە سەردەمێكی نوێی دەستپێكرد‪.‬‬ ‫پێویستییەكانی بزوتنەوەی شۆڕشگێرانە‌و‬ ‫بۆچوونی رادیكاڵ لەكوردستان‌و نیازی‬ ‫كرێكاران‌و زەحمەتكێشانی ئەم كۆمەڵگایە‬ ‫بەحیزبی خۆیان‪ ،‬پێویستی بزوتنەوەی‬ ‫شۆڕشگێرانەی گەلی كورد بە رێكخراوێكی‬ ‫پتەو‌و قایم‪ ،‬رابەر‌و رۆشنبیر لەرووی‬ ‫سیاسییەوە‪ ،‬كۆمەڵەی كردە پێشڕەوی‬ ‫بزوتنەوەی شۆڕشگێڕانەی گەلی كورد‪.‬‬ ‫بارودۆخێكی نوێ لەپاش رێبەندانی‬ ‫‪57‬ەوە لەكوردستان هاتەئاراوە‪ .‬رۆژەكانی‬ ‫شۆڕش‌و خەباتی جەماوەری لەئێران‪،‬‬ ‫خەڵكی كوردستانی بۆ دەستبەركردنی‬ ‫ئاواتەكانیان‪ ،‬بۆ رزگاربوون لەستەم‌و‬

‫ناعەداڵەتی هێنایە مەیدان‪ .‬كۆمەڵە پێگە‌و‬ ‫دەورونەقشێكی گەورەی پەیدا كردبوو و‬ ‫لەم نێوەندەدا كاریگەرییەكانی كاری كاك‬ ‫فوئاد دیارتر بوو‪ .‬كاك فواد وەك كادرێكی‬ ‫كارا لەئاستی رابەری كۆمەڵە‌و رابەری‬ ‫بزوتنەوەی شۆڕشگێڕانە‪ ،‬لەكۆبوونەوەی‬ ‫گفتوگۆكان لەوەفدی نوێنەرایەتی خەڵك‌و‬ ‫لە رابەریكردنی خەباتی جەماوەری لەكاتە‬ ‫هەستیارەكاندا خۆی نیشان دەدا‌و كەسانی‬ ‫دەوروبەر‌وی دەخستە ژێر كاریگەریی‬ ‫وردبینی‌و دوور ئەندیشی‌و شارەزایی‬ ‫خۆیەوە‪.‬‬ ‫لەپێناسەكردنی جەوهەری رژیمی تازە‬ ‫بەدەسەاڵت گەیشتووی ئیسالمی‪ ،‬وەك‬ ‫رژیمێكی دژە خەڵكی‌و دژە ئازادی‪،‬‬ ‫كاك فواد بێ دودڵی‌و راشكاو بوو‪.‬‬ ‫هیچ تیۆرییەك نەیدەتوانی ئەو بەو‬ ‫ئەنجامە بگەیەنێت كە ئەم رژیمە “دژە‬ ‫ئێمپریالیستە”‪ .‬فواد كە خۆی لەكورەی‬ ‫خەباتی سیاسی‌و دەستوپەنجە نەرمكردن‬ ‫لەگەڵ رووداوەكان خاراو ببوو‪ ،‬پێگەو‬ ‫ناوەرۆكی ئەم رژیمەی بەشێوەی عەینی‬ ‫تاووتوێدەكرد‪ .‬پێناسە‌و دیدی دروست‬ ‫لەكۆماری ئیسالمی لەگەڵ ناسینێكی‬ ‫دروست لەكۆمەڵگای كوردستان‌و ئەو‬ ‫بەستێنە لەبارەی كە لەگەڵ شۆڕشی‬ ‫‪ 57‬فەراهەم ببوو‪ ،‬كاك فوادی بەرەو‬ ‫رێچكەیەك برد كە بتوانێت لەم بارودۆخە‬ ‫بەهێزكردنی بزوتنەوەی شۆڕشگێڕانە‌و‬ ‫جەماوەری لەكوردستان باشترین سوود‬ ‫ببینێت‪.‬‬ ‫تەواوی هەوڵ‌و وزەی كاك فوئاد لەگەڵ‬ ‫باقی سەركردایەتی كۆمەڵە‪ ،‬پاش شۆڕشی‬ ‫‪ 57‬لەسەر پەرەپێدانی بزوتنەوەی‬ ‫جەماوەری لەكوردستان چەقی بەستبوو‪.‬‬ ‫كاك فوئاد لەهەر دەرفەتێك بۆ هێنانە‬ ‫مەیدانی خەڵك‌و بەشدارییان لەپرسەكان‬ ‫كەڵكی وەردەگرت‪ .‬لەفرمولەكردنی‬ ‫خواستەكانی خەڵكی كوردستان لەبەرامبەر‬ ‫رژیمی نوێ لەمانگی رەشەممەی ‪ 57‬كە‬ ‫بەناوی بڕیارنامەی ‪ 8‬مادەیی مەهاباد‬ ‫ناوبانگی دەركرد‪ ،‬لەشەڕٍی خوێناوی‬ ‫سنە‌و رێكخستنی بەرگرییەكی چەكدارانەی‬ ‫جەماوەریی لەبەرامبەر هێرشی وەحشیانەی‬ ‫پادگانی شار‪ ،‬لەبایكۆتی ریفراندۆمی ‪12‬ی‬ ‫خاكەلێوەی ‪ ،58‬لەرێكخستن‌و دامەزارندنی‬ ‫لەوانە‬ ‫دیموكراتیكەكان‬ ‫رێكخراوە‬ ‫جەمعیەتە دیموكراتیكەكان لەشارەكانی‬ ‫كوردستان‪ ،‬یەكێتی جوتیاران‪ ،‬رێكخراوە‬ ‫كرێكارییەكان‪ ،‬داكۆكی لەبێكاران‪،‬‬ ‫رێكخراوەكانی ژنان‌و‪ ..‬كاك فوئاد هەوڵ‌و‬ ‫ماندوبوونێكی زۆری لەخۆی نیشاندا‪.‬‬ ‫لەهێنانە مەیدانی خەڵك دژی دواكەوتوویی‬ ‫مەزهەبی لەكوردستان كە بەهاندانی‬ ‫كۆماری ئیسالمی‌و دوژمنانی خەڵك جار نا‬ ‫جار سەریان دەردەهێنا‪ ،‬كۆمەڵە‌و لەپێشی‬ ‫هەمووشیانەوە كاك فوئادی میراتێكی‬ ‫بەنرخی لەخۆی بەجێهێشت‪.‬‬ ‫كاك فوئاد بارودۆخی كوردستانی‬ ‫دەناسی‪ .‬گومانی لەوەدا نەبوو كە كۆماری‬ ‫ئیسالمی سەرەنجام هێرش دەكاتەسەر‬ ‫كوردستان‪ .‬ئەو بەدوای ئەوەوە بوو‬ ‫كە ئەم هێرشە تا ئەو جێگەی دەكرێت‬ ‫دوابخات‪ .‬بۆ ئەم مەبەستە لەپەرەپێدانی‬ ‫بزوتنەوەی سیاسی‌و جەماوەریی بەتایبەتی‬ ‫لەشارەكان كاری دەكرد‪ .‬لەنرخی‬ ‫بارودۆخی دیموكراتیكی كوردستان‬ ‫تێدەگەیشت‪ .‬پەروەردەكردنی جەماوەر‪،‬‬ ‫ئاگاكردنەوەیان لەبەرژەوەندییەكانیان‌و‬ ‫راكێشانیان بۆ چاالكی لەم بارودۆخە‬ ‫دیموكراتیكە مەلەسەیەك بوو كە بەردەوام‬ ‫زەینی فوئادی بەخۆیەوە خەریك دەكرد‪.‬‬ ‫كاك فوئاد بە وریایی‌و شەفافیەتێكی‬ ‫خۆڕاگریی‬ ‫بەستێنەكانی‬ ‫تایبەت‪،‬‬ ‫جەماوەری لەكوردستان فەراهەم دەكرد‪.‬‬ ‫ئەو لەوە دڵنیا بووە كە رژیمی كۆماری‬ ‫ئیسالمی ئەم بارودۆخە تەحەموڵ‬ ‫ناكات‪ ،‬ئەو وریا بوو كە هیچ بیانویەك‬ ‫نەدات بەدەستی رژیمەوە تا مەشروعیەت‬ ‫بەهێرشە سەربازییەكەی بۆ سەركوردستان‬ ‫بدات‪ .‬هاوسەنگی واقعی هێزی لەنێوان‬ ‫خەڵك‌و دەسەاڵت دەناسی‌و لەزەرفیەتی‬ ‫بزوتنەوەی خەڵك هەڵسەنگاندنێكی‬

‫دروستی بوو‪ .‬كاك فوئاد بە ئاگابووونی‬ ‫خەڵك لە كێشەكانی بزوتنەوە گرنگییەكی‬ ‫تایبەتی دەدا‪ .‬كاتێك كۆچی مێژوویی‬ ‫خەڵكی مەریوان لەگەالوێژی ‪58‬ی رابەری‬ ‫دەكرد‪ ،‬وتووێژە خۆی لەگەڵ وەفدی رژیمی‬ ‫ئیسالمی بەسەرپەرستی چەمران لەگەڵ‬ ‫خەڵكی باس دەكرد‪ .‬خەڵك قەناعەتیان‬ ‫بە روونكردنەوەكانی فوئاد دەكرد‌و وەاڵمی‬ ‫راڕایی‌و دوو دڵییەكانیان وەردەگرتەوە‪.‬‬ ‫رەخنەی لەچەپڕەوی دەگرت‪ ،‬دواكەوتویی‬ ‫تێكدەشكاند‌و رێگەی بە باسكردن لە‬ ‫سازش‌و تەسلیم نەدەدا‪ .‬بۆ كاك فوئاد‬ ‫توانای واقیعی خەڵكی كۆچكردووی شارێك‬ ‫قابیلی دەرك بوو‪ .‬قورسایی بزوتنەوەی‬ ‫كوردستانی نەدەخستە سەر شانی ئەوان‪.‬‬ ‫خەباتی شارێكی بە ئاراستەی بزوتنەوەی‬ ‫سەراسەری لەكوردستان لەبەرچاو دەگرت‪.‬‬ ‫بۆ پشتگیری لە خەڵكی مەریوان رێپێوان‬ ‫لەسنە بۆ مەریوان‌و لەسەقز‌و بانەوە‬ ‫بۆ مەریوان بەڕێوەچوو‪ .‬ئەم داهێنانە‬ ‫لەبیرنەكراوە‪ ،‬لەداهێنانە بەنرخەكانی كاری‬ ‫كۆمەڵە بوو كە كاك فوئاد لەبڕیارەكانیدا‬ ‫دەورونەقشێكی سەرەكی هەبوو‪.‬‬ ‫سەرەنجام هێرشی رژیمی ئیسالمی‬ ‫بۆ كوردستان دەستیپێكرد‪ .‬لە ‪28‬ی‬ ‫گەالوێژی ‪ 58‬خومەینی بە تەواوی‬ ‫هێزەكانی‪ ،‬لەوانە هێزی دەریایی‬ ‫فەرمانی هێرش بۆ سەركوردستانی‬ ‫دەركرد‪ .‬لەشكری ئیسالم پێیان دەنایە‬ ‫هەر شوێنێك كوشتاریان دەكرد‪ .‬پاش‬ ‫داگیركردنی شار‌و گوندەكان خەڵخاڵی‬ ‫جەالدیان نارد تا بۆ چاوترسێنكردن‪،‬‬ ‫خەڵكی بێ تاوان بەجوخەكانی ئێعدام‬ ‫بسپێرێت‪ .‬بارودۆخێكی دژواربوو و هیچ‬ ‫كەس داهاتوویەكی روونی نەدەدی‪ .‬لەم‬ ‫كاتەدا كۆمەڵە لەبەیاننامەیەكی مێژوویی‌و‬ ‫فەرامۆش نەكراو لەژێر ناوی (خلق كرد در‬ ‫بوتە ازمایش) نیشانی دا كە ئامادەیە تا‬ ‫ئەوەی لەتوانایدایە‪ ،‬رێبەری خۆڕاگرییەكی‬ ‫جەماوەری بەئەستۆ بگرێت‪ .‬لەم نێوەندەدا‬ ‫دەورونەقشی كاك فواد دیاربوو‪ .‬كاك فواد‬ ‫چەند رۆژ پێش هێرشی رژیم بۆ سەر‬ ‫كوردستان بیروبۆچوونی خۆی لەمبارەوە‬ ‫راگەیاند‪ .‬كە پاش شەڕی “كەرەفتو”‬ ‫لەنزیك شاری سەقز لە ئێوارەیەكی‬ ‫گەالوێژی ‪ 58‬لەحەوشەی جەمعیەتی‬ ‫دیموكراتیكی شاری سەقز سەبارەت بە‬ ‫ئامانجی رژیمی كۆماری ئیسالمی كاك‬ ‫فوئاد روونیكردەوە كە رژیم كە هێرش‬ ‫دەكاتەسەر كوردستان‌و هەروەها پێویستی‬ ‫بەرگرییەكی جەماوەری راگەیاند‪.‬‬ ‫هێزەكانی كۆمەڵە‌و بزوتنەوە تا رادەیەكی‬ ‫زۆر لەشاری بانە جێگیرببوون‪ .‬رژیمی‬ ‫كۆماری ئیسالمی بەخێرایی پێشڕەوی‬ ‫دەكرد‪ .‬لەم كاتەدا لەمەریوانەوە هەواڵێك‬ ‫گەیشت كە ‪ 9‬كەس لە خەباتكارانی شار‌و‬ ‫ئەندامان‌و كادیرانی كۆمەڵە لەوانەی‬ ‫هاوڕێیان حسەین‌و ئەمین مستەفا‬ ‫سوڵتانی كە دوو برای كاك فوادبوون‪،‬‬ ‫لەشاری مەریوان دەستگیر‌و ئێعدام‬ ‫كراون‪ .‬كاك فواد لەشاری بانە بڕیاریدا بۆ‬ ‫رێكخستنەوەی هێزەكانی كۆمەڵە بەخێرایی‬ ‫خۆی بگەیەنێتە مەریوان‪ .‬نیگەرانی‬ ‫ئەوە بوو كە ئێعدامی ئەو ‪ 9‬تێكۆشەرە‬ ‫ناسراوەی مەریوان‌و كۆمەڵە كە كەسانێك‬ ‫وەك هاوڕێ حسەین پیرخزری لەنێویاندا‬ ‫بوو‪ ،‬كاریگەری نیگەتیڤ لەسەرخەڵك‬ ‫بەجێبهێڵێت‪ .‬كاك فوئاد لەنێو نیگەرانی‬ ‫هاوڕێیانی بۆ ناوچەی مەریوان گەڕایەوە‬ ‫كە لەالیەن دوژمنەوە داگیركرابوو‪ .‬پاش‬ ‫تەواو بوونی كارەكانی كاك فوئاد لە‬ ‫رێگەی گەڕانەوەی بۆ ناوەندی كۆمەڵە‬ ‫لەشاری بانە توشی هێزێكی زۆری كۆماری‬ ‫ئیسالمی دەبێت‌و لەشەڕێكی نابەرابەردا‬ ‫بەداخەوە گیانی لەدەستدەدات‪ .‬هەواڵی‬ ‫گیان لەدەستدانی كاك فوئاد لەهەموو‬ ‫الیەك دەنگی دایەوە‪ .‬پێش لەهەمووی‬ ‫رادیۆ تاران بە خۆشحالیەكی زۆرەوە‬ ‫هەواڵەكی باڵوكردەوە‪ .‬كاك فوئادی‬ ‫مستەفا سوڵتانی وەك رابەرێكی دیار‪،‬‬ ‫كارامە‪ ،‬روشنبیر‌و بەروانینێكی رۆشن‬ ‫لەچاالكییەكان‪ ،‬بە ئاراستەی جوڵە‌و‬ ‫نەقشی كۆمەڵە لەتەواوی دەورانی ژیانی‬

‫خۆی‌و تا كاتی گیان لەدەستدانی‌و تەنانەت‬ ‫پاش ئەوەش رۆڵێكی بێ هاوتای بوو‪.‬‬ ‫كاتێك كۆمەڵە ئاشكرابوونی چاالكییەكانی‬ ‫راگەیاند‪ ،‬بۆ هەموو كەس ئاشكرابوو كە‬ ‫ئەم رەوتە گرنگییەكی زۆر بە خەڵكی‬ ‫كرێكار‌و زەحمەتكێش دەدات‪ .‬هەر كەس‬ ‫كە خۆی لەم رەوتە نزیك دەكردەوە‬ ‫سەرەتا دەبوو لەگەڵ ژمارەیەك كرێكار‌و‬ ‫زەحمەتكێش پەیوەندی دروست بكردایە‪.‬‬ ‫مەرجەكانی ئەندامێتی لەكۆمەڵە هەر لە‬ ‫هەمان سەرەتاوە كاركردن لەنێوان خەڵكی‬ ‫هەژار‌و كەمدەرامەت بوو كە لەم بڕیارەشدا‬ ‫كاك فوئاد دەورونەقشێكی گرنگی گێرا‪.‬‬ ‫كاك فوئادی مستەفا سوڵتانی گرنگییەكی‬ ‫زۆری بە بزوتنەوەی جەماوەری دەدا‪ .‬بە‬ ‫كاری رێكخراوەیی‪ ،‬بەكۆكردنەوەی هێزی‬ ‫كۆمەاڵیەتی لە رێكخراوە پەیوەندیدارەكەی‪،‬‬ ‫بە ئاگاهگەری لەنێو خەڵك‌و بەشداری‬ ‫پێكردنیان گرنگییەكی تایبەتی دەدا‪ .‬ئەم‬ ‫بۆچوونە لەفۆرمبەخشین بە چاالكییەكانی‬ ‫ئەندامانی كۆمەڵە نەقشێكی زۆری هەبوو‪.‬‬ ‫كادرەكانی كۆمەڵە بەخێرایی لەكۆمەڵگای‬ ‫كوردستان لەنێو خەڵك جێگایان‬ ‫دەكردەوە‪ .‬كۆمەڵە خۆی لەمەترسی دەدا‪،‬‬ ‫كادرەكانی دەبوایە خەتەریان بكرایە‌و لە‬ ‫ریزی یەكەمی خەباتە كۆمەاڵیەتییەكان‬ ‫دەربكەوتایەتن‪ ،‬كۆمەڵە لەبەرامبەر‬ ‫كۆنەپەرستی راشكاو بوو‪ .‬سەرەڕای‬ ‫زمانی شیاو لە بانگەشەكانی ‌و وتووێژ‬ ‫لەگەڵ خەڵك‪ ،‬زەڕەیەك دوو دڵی تیا‬ ‫نەبوو كە نابێت بچوكترین ئیمتیازێك بە‬ ‫بۆچوونە دواكەوتووەكان بدرێت‪ .‬دوژمنانی‬ ‫كۆمەڵە‌و دوژمنانی خەڵك زۆرجار دانیان‬ ‫بە راشكاوبوون‌و سەرسەختی كۆمەڵە لە‬ ‫خەباتە سیاسییەكاندا ناوە‪ .‬هەمو ئەمانە‬ ‫لەو سیاسەتانەوە سەرچاوەی دەگرت كە‬ ‫كۆمەڵە لەسەرەتای دامەزراندنیەوە بووی‌و‬ ‫كاك فوئاد لەهەموو ئەوانەدا پێگەیەكی‬ ‫لەبیرنەكراوی هەیە‪.‬‬ ‫كاك فوئاد پاش ئازادبوونی لە زیندان‬ ‫لە گەالوێژی ساڵی ‪ 57‬تەنها ‪ 11‬مانگ‬ ‫دەرفەتی پەیدا كرد تا لەبزوتنەوەیەكی‬ ‫جەماوەری فراواندا بەشداری بكات‪ .‬لەم‬ ‫ماوە كورتەدا كاك فواد بە‌و ئەزمونانەی‬ ‫بەدەستی هێنابوو‪ ،‬بەهەڵسوكەوتی‌و بەو‬ ‫جەوهەری شۆڕشگێڕانە‌و خەباتكارانەی كە‬ ‫بووی لەگەڵ تێگەیشتوویی سیاسییەكەی‬ ‫توانی لەپێگەی كادرێكی رهبەری‬ ‫رێكخراوەیی ببێتە رابەرێكی خۆشەویست‌و‬ ‫سەركەوتووی جەماوەریی‪.‬‬ ‫كاك فوئاد لەو رابەر‌و كادێرانەیە كە‬ ‫بە مەرگی خۆی نەك تەنها كاریگەریی‌و‬ ‫حوزوری كۆتایی نەهات‪ ،‬بەڵكو‬ ‫پاش مەرگیشی كاریگەرییەكانی هەر‬ ‫بەردەەوامە‪.‬‬ ‫ئەمرۆ ‪ 33‬ساڵ پاش مەرگی كاك‬ ‫فوئاد‪ ،‬ئیلهام وەرگرتن لەئەو لەناو‬ ‫رێبەری كۆمەڵە هێشتا ماوە‌و جێگای‬ ‫تا هەنووكەش خاڵیە‪ .‬كاك فوئاد لەم‬ ‫ماوەیەدا وەك كەسایەتییەكی ئەفسانەیی‬ ‫لێهات‪ .‬قسەكان دەربارەی ئەوەی ئەگەر‬ ‫فوئاد زیندوو بوایە كۆمەڵە وای لێدەهات‌و‬ ‫وەك ئێستەی نەبوو‪ ،‬بابەتێك كە زۆرێك‬ ‫لەكادرەكانی كۆمەڵە زۆرجار باسیان‬ ‫كردوە‪ .‬بۆ چارەسەری زۆرێك لەكێشەكان‌و‬ ‫تەنگژەكانی بزوتنەوە لە بوارە جیاجیاكان‬ ‫زۆرجار بیر لە فوئاد كراوەتەوە‪.‬‬ ‫مەرگی كاك فوئاد هێشتا “تازەگی” خۆی‬ ‫پاراستووە‌و بە مەرگی كاك فوئاد كۆمەڵە‬ ‫زیاتر ناسرا‪ .‬رەوتێك كە رێبەرییەكی‬ ‫بەم جۆرەی بووە‪ ،‬دەیتوانی‌و دەتوانێ‬ ‫بۆ خەڵك‌و خەباتەكەیان زۆر جێگەی‬ ‫متمانەتر بێت‪ .‬كاك فوئاد پاش مەرگی‬ ‫بوو بە رەمزی وەفاداری بۆ خەڵكی‬ ‫زەحمەتكێش‪ ،‬بزوتنەوەی شۆڕشگێڕانەی‬ ‫كوردستان‪ ،‬ژنانی ستەملێكراو‪ ..‬بوو بە‬ ‫هێمانی خەبات دژی دوژمنانی خەڵك‪،‬‬ ‫خەبات دژی بورژوازی‌و كۆنەپەرستی‌و‬ ‫بوو بە هۆكاری بەشداری هەرچی زیاتری‬ ‫خەڵك لە خەباتە كۆمەاڵیەتییەكاندا‪.‬‬

‫ژمار‌ه (‪ )81‬ساڵی هەشتەم‪2019/9/11 ،‬‬

‫وتووێژ‬

‫‪Dwaroj@komala.com‬‬

‫‪5‬‬

‫انی جیهادی خومەینی بۆ سەر کوردستان‬

‫ەد نەزیف قادری‪ ،‬کەمال کەریمی‪ ،‬جەماڵ بزۆرگپور‬ ‫‪ ،‬بە هێز بون ئەرکێکی ئاسان نییە و‬ ‫ڕێگایه‌كی پڕ هەوراز و نشیوی لە بەرە‪.‬‬ ‫بەاڵم ڕێگایه‌کی تر نییە ‪ .‬ئەزمونی خۆمان‬ ‫و ئەزمونی روژئاواش هەر ئەوەمان پێ‬ ‫دەڵی کە ئەگەرچی کارێکی سەختە‬ ‫بەاڵم مومکینە‪ .‬بەم جۆرە بە ڕێکخراو‬ ‫بوون‪ ،‬خەڵکی کوردستان بڕیار دەری‬ ‫چارەنووسی خۆیان دەبن و لە ئیدارەی محەمەد نەزیف قادری‪ ،‬ئەندامی‬ ‫کۆمەڵگای خۆیان دا راسته‌وخۆ به‌شداری دەستەی کارگێڕیی حیزبی دیموکراتی‬ ‫دەکەن‪ .‬دیارە خەلکێک کە خۆی بە کوردستانی ئێران‬ ‫خاوه‌نی کۆمەڵگا بزانێ بە ئاسانی‬ ‫چارەنوسی ناکەوێتە دەستی ئەم یان دوارۆژ‪ :‬هۆکاری ئەوەی ڕێژیمی‬ ‫ئەو هێز و الیەن ‪ ،‬بە گیان و دڵ دەچێتە کۆماری ئیسالمی پاش شەش مانگ‬ ‫سەنگەری دیفاع لە دەسکەوتەکانی‪ .‬لەم لە هاتنە سەرکاری ڕێگەی هێرشی‬ ‫ستراتێژەدا هەروەها پیوەندیی خەبات نیزامی هەڵبژارد حازر بە گفتوگۆ و‬ ‫و تیکۆشانی خەڵکی کوردستان لەگەڵ ڕێگەی مەدەنی نەبوو و خومەینی‬ ‫بزووتنەوە ناڕه‌زایه‌تییه‌كان لە باقی یەکەمین فتوای خۆی بۆ هێرش بۆ سەر‬ ‫شوینە کانی ئێران ڕێگای بەربەرە کانی کوردستان دا چی بوو؟‬ ‫خەڵکی کوردستان ئاسانتر دەکاتەوە‪.‬‬ ‫جگە لەمانە نابێ له‌بیرمان بچێته‌وه‌ کە محەمەد نەزیف قادری‪ :‬لە راستیدا بڕیاری‬ ‫راستە کوردستان کۆمەڵگایه‌کی حیزبیە شەڕی کوردستان و فتوای جیهادی‬ ‫بەاڵم ئەمە لە هەمان کاتدا الیەنی خومەینی دژی خەڵکی کوردستان‪،‬‬ ‫ئیجابی و سەلبیی خۆی هەیە‪ .‬من الم داماویی رێبەرانی کۆماری ئیسالمیی‬ ‫وایە پاوانخوازی حیزبایەتی یەکیك لە ئێران لە بەرامبەر هزری ئازادی خواز‪،‬‬ ‫الیەنی سەلبی ئەم واقعیتەیە کە زەرەر دادپەروەریی کۆمەاڵیەتی و داخوازە‬ ‫و زیانی زوری بە دوواوە بووە‪ .‬نابێ سیاسی و نەتەوەییەکانی گەلی کورد‬ ‫ریگای پێبدرێ ‪ ،‬بەالم چون؟ خۆ ناکرێ و گەالنی مافخوازی دیکەی واڵت بوو‪،‬‬ ‫حیزب و حیزبایەتی وەال بنرێ‪ ،‬کە لەم بارەوە زۆر خاڵی گرینگ هەیە‬ ‫شتی وا مومکین نییە‪ ،‬بەاڵم بە لە بەر ئاماژەیان بێ بکەم بۆ هێرش کرایە‬ ‫چاوگرتنی ئەو ئەزمونانە و بە لە بارچاو سەر کوردستان و پارتە سیاسییەکانی و‬ ‫گرتنی ستراتیژی دەسەالتی جەماوەری نایاسایی راگەیاندنیان و گرتن و ئێعدامی‬ ‫کە پێشتر باسم کرد ‪ ،‬دەکرێ و مومکینە ئەندامانی تێکۆشەریان‪ .‬یەکەم خاڵی‬ ‫حیزب لە دەسەاڵت دور خرێتەوە و سەرەکیی جیاوازی لە بواری فیکرییەوەیە‬ ‫بنەمای پاوان خوازیی ئەم یان ئەو ‪ ،‬بزووتنەوەی کوردستان هەڵگری‬ ‫حیزب بەرتەسک کرێتەوە‪.‬‬ ‫وتاری نەتەوەییە و بانگەشەی ئازادی‪،‬‬ ‫هەر‬ ‫یان‬ ‫شوراکانەوە‬ ‫جەماوەر لە ڕێگای‬ ‫دێموکراسی‪ ،‬مافی مرۆڤ و بەرابەری و‬ ‫دەسەاڵت‬ ‫‌ن‬ ‫ه‬ ‫خاو‬ ‫تر‬ ‫ناوەندیکی‬ ‫نیهاد و‬ ‫یەکسانی و بەها مرۆییەکان و دابین بوونی‬ ‫ریگای‬ ‫لە‬ ‫حیزبەکان‬ ‫بن‪،‬‬ ‫دەر‬ ‫بریارر‬ ‫و‬ ‫مافی نەتەوەیی دەکا‪ .‬رێبەرانی رێژیم‪،‬‬ ‫تێدەکوشن‬ ‫جەماوەرییانەوە‬ ‫ناوەندە‬ ‫ئەم‬ ‫قوتابخانەی فیکرییان پێچەوانەی ئەو ئەو‬ ‫لە ئیدارەی کۆمەڵگای کوردستان دا بنەما سیاسی و هزرییانەیە هەر بۆیە گەلی‬ ‫دەخالەت بکەن‪ .‬دیارە سەقام گیر کردنی کورد دەنگی بە جۆری سیستمی سیاسی‬ ‫دیموکراسی پان و بەرین وەک مافێکی لە جۆری کۆماری ئیسالمی و یاسای‬ ‫بێ ئەما و ئەگەره‌‪.‬‬ ‫بنەڕەتیی کۆماری ئیسالمیی ئێران لە‬ ‫بەر‬ ‫لە‬ ‫بە‬ ‫ئێمە‬ ‫وایە‬ ‫راستەکەی من پێم‬ ‫رۆژی ‪١١‬ی خاکەلێوەی ‪١٣٥٨‬ی هەتاوی‬ ‫بە‬ ‫ناوچەکە‬ ‫ومەرجی‬ ‫چاو گرتنی هەل‬ ‫نەدا‪ .‬بە کورتی ملمالنێی دوو الیەنی‬ ‫دەم‬ ‫بەر‬ ‫لە‬ ‫تایبەتی‬ ‫بە‬ ‫گشتی و ئێران‬ ‫دیکتاتۆری و کۆنەپەرەستی بوو لەگەڵ‬ ‫هەر‬ ‫دەبێ‬ ‫و‬ ‫داین‬ ‫گەۆرە‬ ‫گۆڕانگاری‬ ‫بەرەی ئازادیخوازی و پێشکەوتنخوازی‬ ‫کە‬ ‫بکەین‬ ‫ئامادە‬ ‫خۆمان‬ ‫ئیستاوە‬ ‫لە‬ ‫سەرئەنجام رێژیم کوردستان و حیزبە‬ ‫تا‬ ‫ئەزمونەکانی‬ ‫کردنی‬ ‫ڕەچاو‬ ‫بە‬ ‫بتوانین‬ ‫سیاسییەکانی بە مەترسی لە سەر خەباتی‬ ‫ئیستامان‪ ،‬خەڵکی کوردستان بە ئاوات سیاسیی خۆی دەزانی و لە ئاکامدا قۆناغی‬ ‫و ئارەزوەکانیان نزیک ببنەوە‪ .‬هەروەک یەکەمی کوودتای خۆی دژی پرۆسەی‬ ‫باسم کرد بیر کردنەوە لە ئیدارەی دێمۆکراسی و سێکۆالریزم لە ‪٢٨‬ی‬ ‫کۆمەڵگای کوردستان‪ ،‬دوای هەر گەالوێژی ‪ ١٣٥٨‬دژی کورد دەست پێکرد‪.‬‬ ‫ئەگەرێک‪ ،‬کە ژیان و گوزەرانی ئاسودە قۆناغی دووهەمیش لە ‪٣٠‬ی جۆزەردانی‬ ‫بۆ هەموو دانیشتوانی کوردستان دابین ‪ ١٣٦٠‬و پەالماری رێکخراوی موجاهیدینی‬ ‫بکات‪ ،‬ئەرکی سەرەکیی هەر کەسێکە خەڵک و دەرپەڕاندنی ئەبولحەسەنی بەنی‬ ‫کە ئێش و ئازار تا ئیستا لە سەر شانی سەدر بوو کە بە تەواوی دیکتاتۆری باڵی‬ ‫قورسایی کردووە‪ .‬بە پێویستی دەزانم بە سەر واڵتدا کێشا‪.‬‬ ‫ئەوەش بلێم ‪ ،‬هێزە سیاسیە چاالکەکانی‬ ‫کوردستان ئەرکیانە کە لەم رێگایه‌دا دواڕۆژ‪ :‬پاش هێرش بەرخۆدان و‬ ‫یاریدەده‌ر بن و پیالنگێڕی جۆر بە جۆری موقاومەتێکی گەورە کرا لە کوردستان‪،‬‬ ‫کۆماری ئیسالمی لەوانە لە رێگای بنەمای ئەو موقاومەتە لە کوردستان چی‬ ‫وەڕێ خستنی شانۆی وتوویژ کردن بوو؟‬ ‫بۆ تەفرقە دروست کردن و چاوەڕوان‬ ‫راگرتنی خەلک پوچەڵ بکەنەوە‪ ،‬یان محەمەد نەزیف قادری‪ :‬کورد بە درێژایی‬ ‫یاریده‌دەر بن بۆ بەربەرەکانی کردن لە مێژوو لە بەرامبەر هێزە هێرش کارەکان بۆ‬ ‫گەڵ پێالنی رێکخستن و بە هێزکردنی سەر خەڵک و خاکی راوەستاوە و چۆکی‬ ‫جەریاناتی کونەپەرست لە کوردستان نەداوە‪ ،‬هۆی ئەو بەرگری و بەرخۆدانە‬ ‫و یان بەربەرەکانی کردن لەگەڵ هەوڵ الیەنی داکۆکی بۆ شوناسی نەتەوەیی‬ ‫و تەقاالی کۆماری ئیسالمی بۆ گۆڕینی و ئازادیخوازیی رۆڵەکانی کورد بوو و‬ ‫راستیەکانی خەبات و تێکوشانی خەڵکی الیەنی دیکەی ئەو بەرگرییە هەڵویستی‬ ‫کوردستان ‪ .‬دیارە ڕەچاوکردنی ئاوا شۆڕشگێڕانە بوو لە بەرامبەر ئێعدامی‬ ‫ستراتێژ و ئاوا ئەرکێک ڕێگا خۆش بە کۆمەڵی رۆڵەکانی کورد لە الیەن‬ ‫دەکات کە ئەم هیزانە بتوانن لە زۆر خەڵخاڵیی جینایەتکار و تیرۆریستەکانی‬ ‫بوواردا لەوانە لە بوواری دابین کردنی حزب اللەی لوبنان بوو لە کوردستان‬ ‫بەرژەوندە بااڵکانی خەڵکی کوردستان تاوانیان ئەنجام دەدا و بنکە و بارەگای‬ ‫هاوکاری نزیک تریان پیکەوە بێت‪ ،‬سپای پاسدارانیان رێک دەخست‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌رچی بە داخەوە هەبوونی ستراتیژی‬ ‫جیاوازو هەڵویستی جیاواز لە بارەی‬ ‫گڕفتەکانی سەر ریگا‪ ،‬تا ئیستا ڕێگڕ دواڕۆژ‪ :‬پاش ئەوەی کە زۆرێک لە‬ ‫بوون کە ئەم هاوکارییانه‌ قۆناخی بەرەو شارەکان داگیر کرا‪ ،‬هەر زۆر زوو خەڵکی‬ ‫پیش چون بە خویەوە ببینێ‪.‬‬ ‫کوردستان و هێزە سیاسییەکان خۆیان‬

‫کۆکردەوە و لە ڕێگەی موقاومەت و‬ ‫شەڕێکی قارەمانانە ڕێژیمیان مەجبوور بە‬ ‫پاشەکشێ کرد و بوونە بەرەندەی شەڕ‪،‬‬ ‫بۆ کەڵکیان لەو دەرفەتە وەرنەگرت و‬ ‫ئەو هاوئاهەنگی و یەکڕیزییەی پێویست‬ ‫بوو بە دەست نەهات؟‬ ‫محەمەد نەزیف قادری‪ :‬هەر وەک ئاماژەم‬ ‫پێ دا رۆڵەکانی کورد بڕیاری خەبات و‬ ‫بەرخۆدان و پارێزگاری لە خاک و خەڵکی‬ ‫کوردستانیان دا و دوایی هێرشی هێزەکانی‬ ‫رێژیم زوو خۆیانیان رێک خستەوە و هێزی‬ ‫پێشمەرگەیان رێک خست و سیاسەتی‬ ‫هێرش و پەالماری بە پالن بۆ سەر هێزە‬ ‫دژی گەلییەکانی رێژیمیان دەست پێکرد‬ ‫و لە ماوەی ‪٣‬مانگدا هێزەکانی رێژیمیان‬ ‫بە چۆکدا هێنا و زۆربەی ناوچەکانی‬ ‫کوردستانیان ئازاد کرد‪ ،‬دوای ئەو بەرگریە‬ ‫مێژوویی و پڕ لە شانانزییە‪ ،‬خومەینی لە‬ ‫‪٢٦‬ی خەزەڵوەری ‪١٣٥٨‬دا پەیامێکی دا‬ ‫و رایگەیاند منیان لە پرسی کورد خراپ‬ ‫حاڵی کردووە و باسی چارەسەریی پرسی‬ ‫کوردی کرد‪ .‬رێبەریی بزووتنەوەی میللی‪-‬‬ ‫دێموکراتیکی کوردیش پێشوازیی لەم‬ ‫پەیامە کرد و هەیئەتی نوێنەرایەتیی کورد‬ ‫لەگەڵ هەیئەتی رێژیم کەوتنە وتووێژ‪ .‬بە‬ ‫داخەوە دەرکەوت لەم بە نێو وتووێژە بۆ‬ ‫خۆرێکخستنەوە لە بواری نیزامی و هێرشی‬ ‫بەرباڵوتر و ژینۆسایدی گەلی کوردە و‬ ‫ماوەدا بە کردەوە رێژیم دەری خست‬ ‫باوەڕی بە پرسی کورد و چارەسەریی ئەو‬ ‫مەسەلە نیە‪ .‬شەڕێکی رێک خستەوە کە‬ ‫تا ئێستاش بەردەوامە و لەو ماوەیەشدا‬ ‫دەیان تاوان و جینایەتی بەرامبەر بە گەلی‬ ‫کورد و رۆڵە نیشتمانپەروەرەکانی بەڕێوە‬ ‫بردووە و جوواڵنەوەی کورد بە هەوڵ و‬ ‫هیمەتی رۆڵە بوێرەکانی مێژوویەکی پڕ‬ ‫لە سەروەرییان بۆ پرۆسەی دێموکراسیی‬ ‫ئێران و بزووتنەوەی کورد بە گشتی و‬ ‫جوواڵنەوەی میللی‪-‬دێموکراتیکی گەلی‬ ‫کورد لە رۆژهەاڵتی کوردستان تۆمار‬ ‫کردووە‪.‬‬

‫ڕیشەی ئەو خۆڕاگرییەیان داکوتا‪ ،‬هێشتا‬ ‫هێزی بنەڕەتی ڕووبەڕووبوونەوەی سیاسی‬ ‫و چەکداری بەرامبەر ڕێژیمی کۆماری‬ ‫ئیسالمی وەک خۆی هێشتوەتەوە‪.‬‬

‫کەماڵ کەریمی ئەندامی دەفتەری‬ ‫سیاسی حیزبی دیموکراتی کوردستان‬ ‫دواڕۆژ‪ :‬هۆکاری ئەوەی ڕێژیمی‬ ‫کۆماری ئیسالمی پاش شەش مانگ‬ ‫لە هاتنە سەرکاری ڕێگەی هێرشی‬ ‫نیزامی هەڵبژارد حازر بە گفتوگۆ و‬ ‫ڕێگەی مەدەنی نەبوو و خومەینی‬ ‫یەکەمین فتوای خۆی بۆ هێرش بۆ سەر‬ ‫کوردستان دا چی بوو؟‬

‫کەماڵ کەریمی‪ :‬ۆ ئەم بابەتە ئەگەر‬ ‫لە بنەما فکرییەکانی ڕێبەران یا‬ ‫دامەزرێنەرانی کۆماری ئیسالمی و‬ ‫ماهییەتی کۆماری ئیسالمی ورد ببینەوە‬ ‫و سەیری چۆنیەتی ڕوانینی ئەوان بۆ‬ ‫دامەزراندن و ڕاگرتنی دەسەاڵتێکی‬ ‫یەکدەستی ئایینی بکەین‪ ،‬بەو ئاکامە‬ ‫دەگەین کە ئەو جۆرە بیرکردنەوانە بۆ‬ ‫ڕێکخستنی دەسەاڵتدارییەکی ڕەها پێش‬ ‫هەموو شتێک پێویستییان بە لەنێوبردن‬ ‫و سەرکوتی هەر دەنگێکی ناڕازییە‪.‬‬ ‫کوردستان یەکەم و تەنیا شوێنێک بوو‬ ‫کە بە تێگەیشتنی دروست لە ڕووداوەکان‬ ‫لە ‪١٢‬ی خاکەلێوەدا دەنگی بە بوونی‬ ‫کۆماری ئیسالمی نەدا و لەو الشەوە‬ ‫بۆ دەستەبەرکردنی مافەکانی خەریکی‬ ‫خۆڕێکخستن بوو‪ .‬ڕێژیمی تازە کە لە‬ ‫بنەڕەتدا باوەڕی بە دابین کردنی ماف‬ ‫و ئازادییەکانی خەڵک نەبوو و دەیزانی‬ ‫لەکوردستاةن زۆرترین پتانسییەلی‬ ‫موبارزاتی هەیە‪ ،‬پەنای بردە بەر‬ ‫سیاسەتی شەڕ و هێرشکردن و بەداخەوە‬ ‫بۆ ئەوەش لە ئێحساساتی ئایینی‬ ‫خەڵکێکی وەجۆش هاتوو لە دەورانی‬ ‫ئێنقالبدا کەڵکی وەرگرت و گەورەترین‬ ‫دواڕۆژ‪ :‬ئێمە چ دەرسێک دەتوانین‬ ‫سەنگەری خەباتی ئازادیخوازانەیان لە‬ ‫بۆ داهاتوو لەو ڕووداوە وەربگرین‬ ‫ئێران دایە بەر پەالمار‪ .‬هێرشێک کە‬ ‫تا لە داهاتوو بتوانین یەکدەنگتر و‬ ‫هاوئاهەنگتر لە بەرامبەر هێرشی دوژمنان هەموو کوردستانی گرتەوە بە بێ ئەوەی‬ ‫جگە لە بە کوشت دانی ڕۆڵەکانی خەڵک‬ ‫ڕاوەستین؟‬ ‫و وێرانی و ڕسوایی بۆ خۆیان هیچ‬ ‫محەمەد نەزیف قادری‪ :‬ئەزموونی دەسکەوتێکی بۆ ڕێژیم هەبووبێ‪.‬‬ ‫بزووتنەوەکانی کورد بۆیە زۆر‬ ‫گرینگە یەکیەتی و یەکڕیزیی دواڕۆژ‪ :‬پاش هێرش بەرخۆدان و‬ ‫الیەنە موقاومەتێکی گەورە کرا لە کوردستان‪،‬‬ ‫نەتەوەیی‪،‬هاوخەباتیی‬ ‫سیاسییەکان‪ ،‬گیانی هاوکاری و بنەمای ئەو موقاومەتە لە کوردستان‬ ‫لێبوردەیی‪ ،‬یەکخستنی هێز و یەکیەتیی چی بوو؟‬ ‫گوتار و کردارمان دەتوانێ موژدەهێنەر کەماڵ کەریمی‪ :‬لە کوردستاندا‬ ‫بێ بۆ نەوەکانی داهاتوو و گەیشتنی پێشینەیەکی خەباتگێڕی هەبوو کە لە‬ ‫گەلەکەمان بە مەنزڵگەی سەرکەوتن چوار دەیە پێش ئینقالب و بە تایبەت‬ ‫و پێشکەوتنی کوردستان لە هەموو دوای دروستبوونی کۆمەڵەی ژ‪-‬ک و‬ ‫روویەکەوە‪ .‬ئەو پرنسیپانە دەبنە حیزبی دێموکرات و دامەزرانی کۆماری‬ ‫رەمزی مانەوەمان و گەشەی ژیانی کوردستان یارمەتی دابوو هەتا بیری‬ ‫سیاسیمان‪ .‬بە گشتی ئەزموونی ‪٢٨‬ی خەبات بۆ ڕزگاری شێوازێکی ڕێکخراوەیی‬ ‫گەالوێژ بۆ ئێمەی کوردی رۆژهەاڵتی بە خۆوە بگرێ‪ .‬جیا لەوەش زۆر کەس‬ ‫کوردستان ئەوە بوو کە ئەگەر گەلێک بە بیرکردنەوەی جیاوازەوە چاالکی و‬ ‫گیانی بەرخۆدان و بەرگریی هەبێ و تێکۆشانیان هەبوو کە بە بەڕێکخراوکردنی‬ ‫لە بەرامبەر زوڵم و زۆر و ستەمگەریدا چاالکییەکانیان بوونە بەشێک لە هێزی‬ ‫هەڵویست بگرێ‪ ،‬مان و مەوجوودییەتی خەباتگێڕی کوردستان‪ .‬هەر ئەمەش وای‬ ‫خۆی بە شانازییەوە دەپارێزێ‪ .‬بەرگریی کرد لەگەڵ ڕووخانی ڕێژیمی پاشایەتی‬ ‫گەلی کورد‪ ،‬کۆمەڵی نێونەتەوەیی خەڵکێکی زۆر خۆی لە مەیدانی خەباتی‬ ‫زیاتر بە گەلی کورد و داواکانی ئاشنا ڕاستەوخۆ بۆ گەیشتن بە ئامانجە‬ ‫کرد‪ ،‬هەر ئەوە بوو خەباتی کورد لە وەدینەهاتووەکانیاندا ببیننەوە‪ .‬ئەو‬ ‫رۆژهەاڵت بوو بە هێز و وزە بۆ خەباتی خەڵکەی سااڵنێک بوو بە ئارەزووی‬ ‫کورد لە پارچەکانی دیکەی کوردستان و ڕۆژێک دەژیان کە بتوانن بە ئازادی و‬ ‫کوردستانی ئێرانیش شانازیی سەنگەری مافە ڕەواکانیان بگەن‪ .‬بەم پشتیوانییەوە‬ ‫ئازادیی پێ بەخشرا‪ ،‬ئەم دەسکەوتە و بە تێگەیشتنی دروستی ڕێبەرانی کورد‬ ‫سیاسی و مێژووییەش بە خەبات و و حیزبە سیاسییەکان لە واقعییەتەکانی‬ ‫قوربانیدانێکی زۆر وەدی هاتووە و جێی ئەو سەردەمی ئێران و ناسینی ماهییەتی‬ ‫خۆیەتی ساڵو بنێرین بۆ گیانی پاکی کۆماری ئیسالمی توانرا بەرەی بەرگری‬ ‫شەهیدانی کورد و کوردستان و سەری لە خەڵکی کوردستان لە بەرامبەر‬ ‫رێز و نەوازش لە بەرامبەر گەلی بە هێرشەکانی ڕێژیمی تازە بە دەسەاڵت‬ ‫هەڵویستی کورد دانەوێنین و شانازیی گەیشتوو سازمان بدرێ‪ .‬خۆڕاگرییەک کە‬ ‫دوای چل ساڵ و بە بوونی ئەو حیزبانەی‬ ‫پێوە بکەین‪.‬‬

‫دواڕۆژ‪ :‬پاش ئەوەی کە زۆرێک لە‬ ‫شارەکان داگیر کرا‪ ،‬هەر زۆر زوو‬ ‫خەڵکی کوردستان و هێزە سیاسییەکان‬ ‫خۆیان کۆکردەوە و لە ڕێگەی موقاومەت‬ ‫و شەڕێکی قارەمانانە ڕێژیمیان‬ ‫مەجبوور بە پاشەکشێ کرد و بوونە‬ ‫بەرەندەی شەڕ‪ ،‬بۆ کەڵکیان لەو‬ ‫دەرفەتە وەرنەگرت و ئەو هاوئاهەنگی‬ ‫و یەکڕیزییەی پێویست بوو بە دەست‬ ‫نەهات؟‬ ‫کەماڵ کەریمی‪ :‬بەداخەوە کە خەباتگێڕانی‬ ‫کورد نە ئەودەم و نە ئیستاش نەیانتوانیوە‬ ‫ئەو هاوئاهەنگی و یەکریزییەی کە لە‬ ‫مەیدانی خەباتی ڕزگاریخوازانەی خەڵکی‬ ‫کوردستاندا پێویستە دروست بکەن‪.‬‬ ‫بەاڵم ئەگەر بگەڕێینەوە چل ساڵ پێش‬ ‫ئیستا‪ ،‬تێنەگەیشتنی دروست لە خەباتی‬ ‫ئازادیخوازانەی نەتەوەیەکی بن دەست و‬ ‫نەخوێندنەوەی دروست لە واقعییەتەکانی‬ ‫شۆڕشی ئێران و پەلکێش کردنی بەشێک‬ ‫لە وزە و تواناییەکانی کوردستان بۆ‬ ‫ڕزگاری زەحمەتکێشانی ئێران لە الیەن‬ ‫ئەو ڕێکخراوانەی کە پێوەندییان بە‬ ‫حێزبە سەراسەرییەکانەوە هەبوو‪ ،‬کە‬ ‫ببوە سەرچاوەی بەشێک لە کێشەکانی‬ ‫نێو بزووتنەوەی کورد و هەوڵی ناوزڕاندن‬ ‫و کێبەرکێی حیزبی‪ ،‬ڕێگەی ئەو‬ ‫هاوئاهەنگییەیان بەستبوو‪ .‬ئەو دەم و‬ ‫ئیستاش الیەنە سیاسییەکان کوردستان‬ ‫بە ڕەچاوکردنی بەرژەوەندییە گشتییەکانی‬ ‫خەڵکی کوردستان و خوێندنەوەی‬ ‫هاوبەش و داڕشتنی ستراتێژییەکی‬ ‫هاوبەش بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی پیالن‬ ‫و پەالماردانەکانی ڕێژیم و داڕشتنی‬ ‫پالنی گونجاو بو خەباتی هاوبەش لە‬ ‫پێناو ڕزگاری کوردستان و بەرنامەڕێژی‬ ‫بو ئیدارەی کوردستان لە داهاتوودا‪،‬‬ ‫پێویستە هەنگاوی جیددی بۆ یەکڕیزی و‬ ‫هاوکاری و هاوئاهەنگی هەڵێننەوە‪.‬‬ ‫دواڕۆژ‪ :‬ئێمە چ دەرسێک دەتوانین‬ ‫بۆ داهاتوو لەو ڕووداوە وەربگرین‬ ‫تا لە داهاتوو بتوانین یەکدەنگتر‬ ‫و هاوئاهەنگتر لە بەرامبەر هێرشی‬ ‫دوژمنان ڕاوەستین؟‬ ‫کەماڵ کەریمی‪ :‬ڕاستییەکەی ئەوەیە بە‬ ‫بێ ئەوەی ئاماژە بە هیچ الیەنێک بکەین‬ ‫دەتوانین بڵێین ئەزموونی چوار دەیە‬ ‫خەبات ئەوەمان بۆ دەردەخا کە ئەو‬ ‫کێشانەی بۆ خۆمان لە نێو بزووتنەوەی‬ ‫کورددا دروستمان کردوون زۆر گەورەتر‬ ‫و خراپتر بوون لەو کێشانەی دوژمن‬ ‫بوی ساز کردووین‪ .‬لەوەشدا هەموو‬ ‫لێی بەرپرسیارین چونکە دووکەڵەکەی‬ ‫چووەتە چاوی خەڵکی کوردستانەوە‬ ‫بە بێ ئەوەی هیچ الیەنێک قازانجی‬ ‫لێ کردبێ‪ .‬لە ‪٢٨‬ی گەالوێژی ‪١٣٥٨‬دا‬ ‫خومەینی فتوای جیهادی لە دژی‬ ‫خەڵکی کوردستان ڕاگەیاند و فەرمانی‬ ‫کوشتاری خەڵکی کوردستانی دا نەک‬ ‫هی الیەنێکی سیاسی‪ .‬ئەگەر ئەو کاتە‬ ‫خۆڕاگری لە بەرامبەر هێرشەکانی ڕێژیم‬ ‫سەرکەوت هۆکارەکەی یەک هەڵوێستی‬ ‫و هاوسەنگەری بوو لە بەرامبەر ئەو‬ ‫هێرشانەدا‪ .‬هەر ئەمە بۆ خۆی دەرسێکی‬ ‫گەورەیە کە دەبێ هەموو الیەک لەبە‬ ‫چاویان بێ‪.‬‬ ‫دروستبوونی ملمالنێی حیزبی‪ ،‬بە دوژمن‬ ‫ناساندنی بەشێک لە بزووتنەوە‪ ،‬دڕدۆنگی‬ ‫سازکردن و لە کۆتاییدا شەڕی نێوخۆ‪،‬‬ ‫هەموو ئەو کارانەن کە بزووتنەوەی‬ ‫خەڵکی کوردستانیان تووشی الوازی کرد‬ ‫و دووبارە بوونەوەیان دەتوانێ کارەسات‬ ‫دروست بکا‪ .‬بۆیە پێشوەخت دەبێ بیر‬ ‫لە خۆ دوورخستنەوە لە هەر کردارێک‬ ‫بکرێتەوە کە خوازراو یا نەخوازراو‬ ‫بزووتنەوەی کورد تووشی ئەو کێشانە‬ ‫بکاتەوە‪.‬‬

‫پەیغام‬

‫ئەحمەدی شاملوو وەرگێڕانەوە‪ :‬س‪ .‬چ‪ .‬هێرش‬

‫ئڕۆڵە خاسەکەم‪ ،‬ماهان‬ ‫هەستە‬ ‫بڕۆ ئەو گەڕەکەی خوارەوە‪.‬‬ ‫ماڵێکی لێیە کە سەکۆی هەیە‬ ‫پیرەپیاوێکی الواز دەبینی‬ ‫لەسەر سەکۆی بەر ماڵەکە دانیشتووە‬ ‫بە عەبایەکی جاویی گوڵنارەوە‬ ‫خەمی جیهان لەسەر شانی داخزاوی‬ ‫بە دیارەوە‪.‬‬ ‫ڕەنگە لە چاوە تورکمەنییەکەی ڕا‬ ‫زووتر بیناسییەوە‪.‬‬ ‫دەچیتە پێش و‬ ‫بڵیند‬ ‫( گوێیەکانی ئاخر‬ ‫بەم دواییانە نەختێک گران بووە)‬ ‫دەڵێی‪ :‬قورقوممی!‬ ‫سەر ڕادەوەشێنێ‬ ‫بە پەژارەوە دە ڕووتدا بزەی دێتێ و‬ ‫ماچت دەکا‪،‬‬ ‫جا تۆ ئەو کاتە پێی‌دەڵێی‬ ‫نەوەی چکۆڵەی منی و نێوت ماهان‬ ‫لە منەوە پەیغامت هەیە بۆی‪.‬‬ ‫(بۆخۆی نێوی مەختومقوڵی‌یە‬ ‫وریا بە لەبیرت بێ‪).‬‬ ‫پاشان‪ ،‬لە قەولی من‬ ‫ئەوانە‬ ‫یەک بە یەک لە خزمەت ویدا دەڵێی‪:‬‬ ‫ئاخ‪ ،‬مەختومقوڵی‬‫ئەوە چ رۆئیایەکی سەیرە کە لە‬ ‫بێخەویدا تێدەپەڕێ‬ ‫لە دوو چاوی نیگەرانی من؟‬ ‫ئەوە چ پەیغامێکی پڕ لە رەمزو پڕ‬ ‫لە رازە‬ ‫کە نەعرەتە دەکێشێ بێگفتار‬ ‫ئاوا لە بنەبانی کابووسی شەوانی من!‬ ‫خەوی قورسی پەرێشانی‌یە‬ ‫بەاڵم مەجازەکەی دەرناخرێ‬ ‫بە گومانی من‪.‬‬ ‫خەو دەبینم‬ ‫چەند کەس مرۆین‬ ‫لە تاریکستانی قیلئاسای شەوانە‬ ‫کە لە گۆڕستانی بێ‌مێژوودا‬ ‫بۆ شتێک دەگەڕێین‪.‬‬ ‫شەوێکی پڕ لە رازە‪:‬‬ ‫تاریکستانێکی داوەستاو‬ ‫لەوپەڕی مەکان‪،‬‬ ‫مەکانیش‬ ‫چەشنی‬ ‫گۆڕستانێکی کۆنی بێ‌سەرەتا‬ ‫لە کۆتایی زەمان‪.‬‬ ‫وا دەمێکە زەوی مراوە‬ ‫وە بە قەندیلی ئاماڵ‌شین‬ ‫ئاسمانێکی داگیرساو‬ ‫لە زووخاوی شەوەزەنگدا دامرکاوە‪.‬‬ ‫ئێمە و بەاڵم‬ ‫دەڵێی دەزانین‬ ‫کەوا وێڵی چین‬ ‫خۆی گەرچی واشی‬ ‫بیرلێ‌ناکەینەوە‬ ‫بە کرگار‪ ،‬دەڵێی مرۆڤگەلێکین‬ ‫کەوا لە مەبەست پێش کەوتووینەوە‪.‬‬ ‫بەڕاستی‬ ‫هەرچەند‬ ‫بڵێسەی سوودێکی وا کە بکرێ قامکی‬ ‫لەسەر دانێی‬ ‫خۆشکەری بەزمی خرۆشانمان نیە‬ ‫هیچ هۆیەکی دەرەوە و ناوەوەش‬ ‫لەمپەری ڕێگەی تێکۆشانمان نییە‪.‬‬ ‫بێڵ و پێمەڕە و قوڵینگ‬ ‫بێ‌ئامان لەکاردایە‬ ‫تا لە ڕازێک کە هەوڵی هەڵنانی دەدەین‬ ‫پەردە هەڵبداتەوە‪.‬‬ ‫(ئاخ‪ ،‬مەختومقوڵی‬ ‫زۆر جار دیتوومە ئەو ڕۆئیایە‬ ‫بە سەری بۆش و‬ ‫چاوی عوڕیانەوە‪).‬‬ ‫لە نەکاو‬ ‫دەروازەی سەرداوێک‬ ‫هۆوەتا!‬ ‫( هەموو‬ ‫مات و حەپەساو لە یەکدی دەڕوانین‪.‬‬ ‫نا‪ ،‬هەڵە بووم کاتێ کە گوتم دەمانزانی‬ ‫کەوا وێڵی چین!)‬ ‫مەشخەڵێک دادەگیرسێنم‬ ‫دەخزێمە نێە سەرداو‬ ‫وە لەو دیمەنی ترسە‬ ‫چاو دەترووکێنم‬ ‫خەوتوو لەسەر پیو و پووکەاڵنی بۆرە‬ ‫موغار‬

‫باوکەکانم دەبینم یەک یەک‬ ‫مراو و خاک‌کراو‪،‬‬ ‫ئێسکەکان لە گۆشت‬ ‫ڕووتاو و پاک‌کراو‪.‬‬ ‫چاوەکانیان دەبینم تەنیا‬ ‫کە هێشتا‬ ‫زیندوون و نیگەران دەگەڕێن‬ ‫لەبن کاژەڵەی ویشکهەاڵتووی خۆیان‪.‬‬ ‫من بە چۆک دادێم و‬ ‫سەرنەوی بە اڵاڵنەوە دەڵێم‪:‬‬ ‫«باوکەکان‪ ،‬ئەی باوکەکان!‬ ‫نیگەرانیتان لە چیە؟‬ ‫ئێمە بە هەڵەکانمان دەزانین‪.‬‬ ‫لەبەر سزای خەتاکانە کەوا ئێستە‬ ‫سەرگەردانین‬ ‫لە زەمانگەلی نادیار‬ ‫لە واڵتی پڕ لە جخار‪.‬‬ ‫وەزنی زنجیر پشتمان دەشکێنێ‬ ‫زامی لەشمان خوێن دەدەڵێنێ‬ ‫وە وەها باری خەمێکمان لەسەر شانە‬ ‫کە نە فرمێسکێک لە چاو دەڕژێتەخوار‬ ‫لە شەرمان‬ ‫نە ئاخێکیش دێتە سەر لێو لە‬ ‫ترسان‪...‬‬ ‫نیگەرانیتان لە چییە؟‬ ‫ئێمە بە هەڵەکانمان دەزانین‬ ‫وە لە هەوڵی تێهەڵێنانەوەی‬ ‫هەڵەکانمانین‪».‬‬ ‫باوکەکان‬ ‫بەاڵم‬ ‫لە وەاڵمدا‬ ‫بە چاوێکی پڕ لە نەفرەت‬ ‫بەرەو من دەڕوانن‬ ‫بە نیگایەک کە بە ئاخێ دەشوبهێ‪-‬‬‫وە بە ئارامی‬ ‫لە کاژەڵەی سەر دا‬ ‫چاوەکانیان‬ ‫دەبینم‬ ‫(چەند بڵقێک لە قیل)‬ ‫کە بە حەسرەت دەکوڵێ‬ ‫ڕێ دادەگرێ و هێواش دەتکێتە سەر‬ ‫خاک‬ ‫وە بە حەسرەت دەمەیێ‪-‬‬ ‫وە تەواو!‬ ‫هەموو ڕۆئیاکەم ئەوەیە‪.‬‬ ‫ڕەنگە ئەو ڕۆئیایە وریاکردنەوەیەک‬ ‫بێ‪.‬‬ ‫ڕەنگە ئەو ڕۆئیایە دەڵێ کەفارەتی‬ ‫نەزانینی ئێمە هێندە گرانە‬ ‫کە تێهەڵێنانەوەی درەنگ دەبێ‬ ‫هەرکات چاوەڕوانی کارەساتێکی دی‬ ‫بین‪.‬‬ ‫من نازانم لێکدانەوەکەی چییە‬ ‫یا ئاماژەی بە چی هەیە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هەموو ژیانی من بووەتە ئەو تاڵە‬ ‫ئەو کابووسە‬ ‫ئەو دووپاتکردنەوەیە‪.‬‬ ‫بە خۆم دەڵێم‪:‬‬ ‫«حیکایەتی بێ‌سەروبن!‬ ‫ناشێ بیری لێ‌بکەمەوە‪.‬‬ ‫هۆیەکەشی ئاشکرایە‪:‬‬ ‫ئەوەند بێبڕانەوە لە مردوو و لە‬ ‫قوڕعان‌خوێن‬ ‫ئەوەند بێبڕانەوە لە گۆڕ و کفن‪ ،‬لە‬ ‫مەرگ و ماتەمینی‬ ‫هاکا‬ ‫بەیانی تا شەو هەر بپەیڤن‪...‬‬ ‫نا‪،‬‬ ‫بە کەمێ کۆشش‬ ‫لە زەینمدا دەیشۆمەوە!»‬ ‫بەاڵم‬ ‫دەمێکی دیکە‬ ‫ئەو ڕۆئیایە‬ ‫هێژە سەرلەنوێ!‬ ‫دەمێکی دیکە و‬ ‫پێوانی ئەو ڕێگا درێژە‬ ‫سەرلەنوێ!‬ ‫بەڕاستی‬ ‫مەختوم‬ ‫من بە چارەنووس و نێوچاوان و ئەو‬ ‫جۆرە قۆڕیاتە‬ ‫نیمە باوەڕ‬ ‫ئەگەر بیستنت لێم دەوێ‬ ‫دەڵێم‬ ‫هەرکەس دڵۆپێکی بچووکە لەو ڕووبارە‬ ‫گەورەیە‬ ‫کەوا بەتەنیا بێ‌کاکڵ و بێ‌مانایە‬ ‫وەسا تەوژمی ئاوە‬ ‫ئەو ناچارەی‬

‫کە لە بواری ڕاستی دایە‪.‬‬ ‫گەمژەکان‬ ‫بێڵە‬ ‫نێوەکەی‬ ‫چارەنووس بنێن‪.‬‬ ‫قسەی من ئەوەیە‪:‬‬ ‫دەشێ‬ ‫قەترەگەل‬ ‫وەخۆبێنەوە‬ ‫کە بە تێکەاڵوی‬ ‫بێشک‬ ‫دەکرێ زاڵ بن بەسەر‬ ‫هێڵی چارەنووسراوی‪.‬‬ ‫نائاگایی بە بێگومان‬ ‫ئەوەی هاساندۆز والێدەکا‬ ‫کە سەرەولێژی‬ ‫نێو بنێ چارەنووس‬ ‫چارەنووسراویش‬ ‫بکا بە شتێکی خواز‬ ‫کە نایەتە گۆڕان‪.‬‬ ‫ڕووباری سەر لە نشێو‬ ‫ئەوەی بە مفتە دەزانێ‬ ‫ڕووباری سەر لە نشێو‬ ‫بەهۆی نەزانین زیندووە‬ ‫وە بە هێزی هەر ئەو‬ ‫بڕوایەی چارەنووسە‬ ‫ماوە و ڕێگەی داگرتووە‪.‬‬ ‫ئەئاوایە کە ئێمەش‪ -‬من‬ ‫و تۆ‪-‬‬ ‫چارەنووسێکی ئەوسامان‬ ‫دەبێ‪:‬‬ ‫تۆ‬ ‫خەمین و مات‬ ‫دادەنیشی بە سەعات‬ ‫لە سەکۆی‬ ‫بەر ماڵە تاریکەکەت‬ ‫غەرقی خەیاڵی بێ بەرهەمیی ئەو‬ ‫هەموو ساڵە‬ ‫کە چەن بێهودە تێپەڕین!‬ ‫وە من‬ ‫لەم سووچە‬ ‫لە بیرێکی عەبەس دا‬ ‫کە وەدۆزم جێیەک هاونەفەسێ‪:‬‬ ‫خەمگوسارێ کە خەمێک جێ بارم‬ ‫لەگەڵ وی‬ ‫لە دڵ البەرم بارم لەگەڵ وی‪.‬‬ ‫وە لەم سەعاتە دا‬ ‫ڕووبار‬ ‫سەرخۆش لە باوەڕی چارەنووسانەی‬ ‫هاساندۆزان‬ ‫هەروا لە خوڕ و سەرڕێژە!‬ ‫کە وەها باوەڕێک‬ ‫هەتا هەیە‬ ‫عومری ئەو چەوەسێنەرە قەحبەیە‬ ‫هەر درێژە‪.‬‬ ‫****‬ ‫ئاخ‪ ،‬مەختومقوڵی‬ ‫من جارجار‬ ‫لەپاڵەوە‬ ‫بە قامووسدا‬ ‫چاوێک دەخشێنم‪:‬‬ ‫چ هاوتاگەلێکی هەیە سەرکەوتن!‬ ‫(مەحشەر!)‬ ‫چ هاوتاگەلێکی هەیە شادی!‬ ‫چ هاوتاگەلێک ئینسان!‬ ‫چ هاوتاگەلێک ئازادی!‬ ‫هاوماناکانیان‬ ‫چ لەرینێکی پڕ و پەیمانێکی هەس!‬ ‫وای‪ ،‬مەختومقوڵی‬ ‫شێعر هۆنینەوە بەوان‬ ‫چ شکۆ و هەیەجانێکی هەس!‬ ‫نا!‬ ‫من نامەوێ وا بم‬ ‫تەنیا‬ ‫الوێنەرێکی گریان‪-.‬‬ ‫دەبینی؟‬ ‫کاری من ئەوە بووە‬ ‫کە بێمە هۆدەکەم هەر شەو‬ ‫وە بۆ خامۆشیی خۆرێکی دی‬ ‫وشەگەلێکی دی بگریم‪.‬‬

‫هەمیشە پرسانەیەک هەس کە کە سەعادەت لەگەڵ ئەوان هاتوەتە‬ ‫جیهان‪.‬‬ ‫بینووسی‬ ‫وابێ! با وابێ!‬ ‫یان هاواری دەردێک‬ ‫من ترسم نییە‪،‬‬ ‫کە دڵت داچۆڕێنێ لە مشتی دا‪.‬‬ ‫چونکە ئاکامی پڕ لە نەگبەتی هەر‬ ‫وە بە هەر حاڵ‬ ‫ڕەش‌ڕەوانێک‬ ‫هەیە‬ ‫هەمیشە ئەشکی خەمێکی گلێنەشکێن کە جینایەت وەک مەزهەبی هەق وەعز‬ ‫دادەدا‬ ‫لە چاو‬ ‫کە سەراپای جیهان لەرزۆک ببینی لە دەزانم چییە‬ ‫باش دەزانم چییە‪.‬‬ ‫پشتی دا‪-‬‬ ‫‪٦٠/٠٤/٢٠‬‬ ‫هەرچەند‬ ‫بەدکارانێ هەن لەوال‬ ‫(تەڕدەستانێک لە کاری ‹دەسبەستە تێبینی شاملوو‪:‬‬ ‫بێ ئەوەیکە زەینم ئامادەی زانی‬ ‫بۆ کوشتارگا بردن›)‬ ‫شێعرێک بێ‪ ،‬لە مەرگی جینایەتکارانەی‬ ‫وە بوێرانێکی دەریادڵ لەم ال‬ ‫(خۆشدەستانێک لە سەنعەتی ‹جوان چوار سەرداری شوڕشگێڕی تورکمەن‪-‬‬ ‫توماج‪ ،‬مەخدوم‪ ،‬واحیدی و جورجانی‬ ‫مردن› )‪-‬‬ ‫کە تەرمەکانیان لەژێر پردێکی ڕووخاو‬ ‫لە هەر جێ هەس‪ ،‬ئەگەر چەند‬ ‫لە ‪ ١٥٧‬کیلۆمیتری زیندانەکەیان‬ ‫( بە خۆم دەئێژم هێژ)‬ ‫پردە ڕووخاوی سەر بەستێنی ‹دۆزرایەوە›‪ -‬خەریکی نووسینی ‹ئەو‬ ‫دێرگەلە› بووم و دیارە بە تەرح و‬ ‫ویشکاوێ‬ ‫بڕیاری پێشوو‪ ،‬یانی کارێک کە لە‬ ‫لە جادەیەکی کەم هاموشۆ‬ ‫کە دوامەنزڵ و کۆتایی ڕێی مەردمی نووسینی ‹شێعر› دا خووی من نیە‪.‬‬ ‫وە ئەو نووسراویە بە ئاخر نەگەیشتبوو‬ ‫دەریادڵ بێ‪.‬‬ ‫کە لە کەسایەتی پۆاڵیینی کاک فوئاد‪،‬‬ ‫هێژ‬ ‫سەردارێکی گەورەی تر‪ ،‬چەند نوکتەی‬ ‫ژێرووی پرد‬ ‫بەڕاستی سەرسوڕهێنەرم بیست‪ .‬وە‬ ‫دەریا‬ ‫بە گومانم بەیانی هەر ئەو ڕۆژە بوو کە‬ ‫لە خرۆش دانامێنێ‬ ‫خەبەری قەتڵی سەعیدی سوڵتانپوور‬ ‫ژێرووی پرد‬ ‫ڕاگەیێندرا‪ .‬ئەو دیرگەلە‪ ،‬بێ‌ئەوەیکە‬ ‫دەریا‬ ‫پێویست بێ سەرجەم بەسەر شێعرەکە‬ ‫پڕ بەسامتر دەخوێنێ‪».‬‬ ‫دا نێودێر بکرێ‪ ،‬بە خاترەی بەرزی ئەو‬ ‫ڕۆژگارێک‬ ‫شەش ئینسانە شەریفانە پێشکەش‬ ‫لەگەڵ خۆم‬ ‫دەکەم‪.‬‬ ‫بیرم دەکردەوە بەداماوی‬ ‫* قورقوممی (قررقومی)‪ :‬ساڵو و‬ ‫کە پەیام لە تۆفانەکان نەگەیشت‬ ‫وە سروەیەک کە لە هەڵدێرە رٶژباش بە زمانی تورکمەنی‪.‬‬ ‫* مەختومقوڵی (مختومقلی)‪:‬‬ ‫سەختەکانەوە هات‬ ‫هەڵیکردە سەر جەستەگەلێ بێهوودە‪ -‬شاعیری تێکۆشەری زۆر خۆشەویستی‬ ‫خەڵکی تورکمەن‪.‬‬ ‫بە سەر جەستەگەلێ‬ ‫سەرەوخوار‬ ‫بەسەر هیوایەک تەماوی‪.‬‬ ‫کەچی ئێستە چیدی‬ ‫سەرچاوە‪:‬‬ ‫مەختوم‬ ‫احمد شاملو‪ ،‬گزینەئی از مجموعە‬ ‫من ترسم نییە‬ ‫گەر ئەو ڕۆئیایە لە خەوی پەرێشانی مدایح بی صلە‪ ،‬چاپ اول‪ ،‬بهار ‪-١٣٧١‬‬ ‫سوئد‪ ،‬حروفچینی‪ ،‬چاپ و صحافی‪:‬‬ ‫شەوێک تێپەڕێ‬ ‫چاپ آرش‪ ،‬استکهلم‪( .‬الپەڕەی ‪١٦‬‬ ‫یا بە هاتەرانی تایەک‬ ‫تا ‪)٣٦‬‬ ‫یا بە چاوێکی بێدار‬ ‫تێبینی‪ :‬سەرداو (سرداب) ‪ -١ :‬بە‬ ‫یا گیانێکی خەماوی‪...‬‬ ‫ژێرخان یان ژێرزەوییەکی فێنک‬ ‫نا‬ ‫دەگوترێ کە هاوینان بۆ تێداڕاگرتنی‬ ‫من ترسم نییە‪:‬‬ ‫گا بە خۆم دەڵێم‪:‬‬ ‫ئەو ڕسق و خواردەمەنیانەی بە گەرما‬ ‫لە نیگا و لە قسەی هەڕێ‬ ‫« بەشی ئێمە‬ ‫خێڵی شەوناخان لە بنەبانی خراپ دەبن کەڵکی لێوەردەگیرێ‪.‬‬ ‫دەڵێی‬ ‫‪ -٢‬هەروەها بە شوێنێکی فێنک یان‬ ‫سەدەکانەوە هاتوون‬ ‫شادی نییە‪.‬‬ ‫ژێرزەوییەکی ئاماڵ‌غاریش دەگوترا کە‬ ‫لەوحی تەوێڵی ئێمە مۆری کێی ئەرێ‬ ‫کە دڵی پڕ لە نرکەی نوورئەندێشانیان مردوویان لێ دادەنا کە مەبەستی بەرێز‬ ‫خواردووە؟‬ ‫گەرەک بێ بۆ پینەچەکمەی خۆیان‪ ،‬ئاغای شاملوو لە شێعرەکەدا ئەوەیانە‪.‬‬ ‫خودا یان شەیتان؟‬ ‫(هێرش)‬ ‫وە هەرکە تۆیان لە خاکا گەوزاند‬ ‫هێژ دەڵێم‪:‬‬ ‫باوەڕ بێنن‬ ‫«هەرچەند‬

‫مێژوو‬

‫ژمار‌ه (‪ )81‬ساڵی هەشتەم‪2019/9/11 ،‬‬ ‫‪Dwaroj@komala.com‬‬

‫رۆژهەاڵتی کوردستان ‪ ٤٠‬ساڵ دوای شۆڕشی گەالنی ئێران‌‬ ‫شادی رەحیم زادە‬ ‫چل ساڵ لەمەوبەر ڕێک لەم رۆژانەدا لە‬ ‫هەموو شارەکانی رۆژهەاڵتی کوردستان‬ ‫خەڵک بە ژن و پیاوەوە‪ ،‬بە پیر و‬ ‫گەنجەوە‪ ،‬گوندی و شارییەوە زەماوەندی‬ ‫سەرکەوتنیان دەگێڕا‪ ،‬سەرمەست بوون‬ ‫لەوەی چیتر ژاندارم و هێزی سوپای‬ ‫داگیرکەر لە کوردستان نابینن‪ ،‬ئەوەی زیاتر‬ ‫خەڵکی گەشبین کردبوو بە داهاتوویان‬ ‫ئەو بەڵێنانەبوون کە هەموو ڕۆژێک لە‬ ‫تارانەوە دەهاتن‪ ،‬بەڵێنەکان ئاماژەبوون بۆ‬ ‫تێگەیشتنی خومەینی و مەالکانی تاران لە‬ ‫پرسی کورد‪.‬‬ ‫حیزبە کوردییەکانی وەک کۆمەڵە و دیموکرات‬ ‫بۆ پڕکردنەوەی بۆشایی دەسەاڵت‪ ،‬لە شار‬ ‫و گوندەکان ئەنجومەنەکانی بەڕێوەبردنی‬ ‫شار و گوندیان دروستکرد کە ئەندامانی‬ ‫ئەنجومەنەکان لە کەسانی خۆشناو و‬ ‫متمانەپێکراوی خەڵک بوون‪.‬‬ ‫بەڵێنەکانی خومەینی چی بوون؟‬ ‫ئایەتوڵاڵ خومەینی کە وەک ڕێبەری‬ ‫شۆڕش ناسرابوو‪ ،‬چل ساڵ بەر لە ئێستا‬ ‫لەم رۆژانەدا هەموو رۆژێک پەیامێکی بە‬ ‫گوێی خەڵکدا دەدا‪ ،‬بەشێک لەو پەیامانە‬ ‫بریتی بوون لە‪:‬هەموو خەڵکی ئێران بەبێ‬ ‫جیاوازی سودمەند دەبن لە داهاتی نەوت‪،‬‬ ‫پارەی نەوت راستەوخۆ دەدرێتە خەڵک‪،‬‬ ‫ئاو و کارەبا و سووتەمەنی بە خۆڕایی‬ ‫بۆ خەڵک دابین دەکرێت»‪ .‬ئێمە رژێمێک‬ ‫دروست دەکەین کە سەرجەم ئازادییەکانی‬ ‫تێدا دەستەبەر بکرێت‪ ،‬ڕژێمی داهاتووی‬ ‫پاشماوە لە الپەڕەی ‪4‬‬

‫لەسەر بناغەی هەواڵێکی درۆ‪....‬‬ ‫بە دوای ئەم پەیامەدا بوو کە دەستەیەکی‬ ‫دانووستاندکار لە تارانەوە هاتنە مەهاباد‬ ‫و تاقە یەک جار و بۆ ماوەی نزیکەی چل‬ ‫دەقیقە لەگەڵ ‹دەستەی نوێنەرایەتی گەلی‬ ‫کورد› دا بە فەرمیی کۆبوونەوە!‬ ‫« سەعات سێ و نیوی ڕۆژی سێشەممە‬ ‫‪ 20‬بەفرانباری ‪]١٩٧٩/١٢/١١[ 1358‬‬ ‫کۆبوونەوەی فەرمیی دەستەی دەوڵەت‬ ‫لەگەڵ ‹دەستەی نوێنەرایەتی گەلی کورد›‬ ‫لە ‹فەرمانداریی›(قایمقامییەت) مەهاباد‬ ‫دەستی پێکرد‪ .‬سەرەتا ئاغای فرووهەر‬ ‫پێخۆش بوونی خۆی لەم دانیشتنە دەربڕی‬ ‫و بە گەشبینییەوە باسی ئاکامەکانی ئەم‬ ‫گفتوگۆیانەی کرد‪ .‬پاشان مامۆستا شێخ‬ ‫عێزەدین بەیانێکی خوێندەوە که تێیدا‬ ‫هاوکات لەگەڵ بەخێرهێنانی نوێنەرانی‬ ‫دەوڵەت‪ ،‬گوتی‪ :‬میللەتی کورد هەمیشە‬ ‫ئارەزووی بووە لە دانیشتن و گفتوگۆ‬ ‫لەگەڵ نوینەرانی فەرمیی دەوڵەتدا‬ ‫بەشداریی بکات و کێشەی نەتەوایەتیی‬ ‫خۆی لە ڕیگای لێک تێگەیشن و وتووێژەوە‬ ‫چارەسەر بکات‪ .‬گەلی کوردستان هاوکات‬ ‫لەگەڵ گەالنی ئێران بەشدار بووە لە‬ ‫خەباتی هاوبەشدا و بەردەوام بۆ مافی‬ ‫ڕەوای خۆیشی تێکۆشاوە‪.‬‬ ‫پاشان مامۆستا شێخ‌ عێزەدین ‹دەستەی‬ ‫نوێنەرایەتی گەلی کورد›ی ناساند و‬ ‫گوتی کێ لەالیەن کامە هێزی سیاسییەوە‬ ‫بەشداریی کردووە‪ .‬بەدوای ئەوەدا ئاغای‬ ‫صباغیان ناڕەزایی خۆی دەربڕێ بەرامبەر‬ ‫بە پێکهاتەی ‹دەستەی نوێنەرایەتی گەلی‬ ‫کورد› و بەشداربوونی فەرمیی نوێنەرانی‬ ‫کۆمەڵە و چریکی فیایی لە کۆبوونەوەکەدا‪.‬‬ ‫[به گوتەی بێهرووز سلێمانی نوێنەری‬ ‫لقی کوردستانی چریکهای فدایی خلق]‪،‬‬ ‫بەدوای ئەم دەربڕینەی ئاغای صباغیاندا‪،‬‬ ‫دوکتور قاسملوو گوتی‪ :‬پێکهاتەی‬ ‫‹دەستەی نوێنەرایەتی گەلی کورد›‬ ‫پەیوەندیی بە خۆمانەوە هەیە؛ خەڵکی‬ ‫کوردستان دوو هەفتە پێش ئێستا (شەشی‬ ‫ڕێبەندان ‪ )١٩٧٩/١١/٢٧‬لە خۆپیشاندان‬ ‫و کۆبوونەوەی گەورە و بەرباڵودا بە‬ ‫شێوەیەکی فەرمیی پشتیوانیی بەرینی‬ ‫خۆیان لەم پێکهاتەی ‹دەستەی نوێنەرایەتی‬ ‫گەلی کورد› دەربڕیوە‪( ».‬ئەم گێڕانەوە لە‬ ‫کاسێتی دەنگیی دیداری نوێنەرانی الیەنە‬ ‫سیاسییەکان لەگەڵ تەلەڤیزیۆنی مەهاباد لە‬ ‫ڕۆژی پێنجشەممە ‪22‬ی بەفرانباری ‪١٣٥٨‬‬ ‫دا وەرگیراوە‪).‬‬

‫ئێران وەک هەموو واڵتانی دیموکراسی پشت‬ ‫بە ئیرادە و ویستی خەڵک دەبەستێت»‪.‬‬ ‫رژێمی پاشایەتی کەمینە ئایینی و‬ ‫نەتەوەییەکانی سەرکوت کردووە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئێمە لە دوای ڕووخانی ئەم رژیمە زیاترین‬ ‫ڕێز لەو کەمینانە دەگرین و داهاتوویەکی‬ ‫باشیان بۆ مسۆگەر دەکەین»‪.‬ئیسالم‬ ‫هەموو جۆرەکانی ستەم و چەوسانەوە ڕەت‬ ‫دەکاتەوە و هیچ کەسێک لە کەسێکیتر‬ ‫بە سەرتر دانانێت‪ ،‬لە سێبەری ئیسالم و‬ ‫کۆماری ئیسالمیدا مافی خۆبەڕێوەبەری‬ ‫بۆ هەمووان دابین دەکرێت و هیچ جۆرە‬ ‫ستەمێکی کلتووری و ئابووری نامێنێت‪ ،‬بە‬ ‫تایبەت بۆ برایانی کورد دەوڵەتی کۆماری‬ ‫ئیسالمی بەڵێنیان پێ دەدات بە زووترین‬ ‫کات هەموو مافەکانیان بۆ دابین بکات و‬ ‫ئینشائەڵاڵ هەرچی زووتر یاسای تایبەت‬ ‫بەم بوارە ئامادە دەکرێت»‪.‬‬ ‫دڵنیاتان دەکەینەوە کە داخوازییەکانتان بە‬ ‫تایبەتیش داخوازییە نەتەوەییەکانتان وەک‬ ‫هەموو چینەکانی دیکەی کۆمەڵگا دابین‬ ‫دەکرێت و ئینشائەڵاڵ هەموو الیەک دڵنیا و‬ ‫ئاسوودە دەبن»‪.‬‬ ‫ئیسالم هەم ڕێز لە مافی مرۆڤ دەگرێت و‬ ‫هەم جێبەجێی دەکات‪ ،‬هیچ مافێک لە هیچ‬ ‫کەسێک زەوت ناکات‪ ،‬مافی ئازادی لە هیچ‬ ‫کەسێک زەوت ناکرێت‪ ،‬ناهێڵێت کەسانێک‬ ‫لە کۆمەڵگادا بااڵدەست ببن و بە ناوی‬ ‫ئازادییەوە ئازادییەکانی خەڵکیتر زەوت‬ ‫بکەن»‪.‬ئەمانە بەشێک بوون لەو بەڵێنانەی‬ ‫خومەینی چل ساڵ پێش ئێستا بە خەڵکی‬ ‫کورد و خەڵکی دیکەی ئێرانی دا‪ ،‬لە دوای‬ ‫سەرکەوتنی شۆڕش نوێنەرانی کورد کە‬

‫زیاتر لە دوو حیزبی کۆمەڵە و دیموکراتدا‬ ‫خۆیان دەبینییەوە بۆ دابینکردنی‬ ‫بەڵێنەکان ڕێگەی تارانیان گرتەبەر و‬ ‫دەستیانکرد بە دانووستان لەگەڵ رژێمی‬ ‫تازە‪ ،‬بەاڵم هەر لە یەکەم دانووستانەکاندا‬ ‫سەریان بەر دیوارێکی بەرزی حاشاکردن لە‬ ‫مافەکانی کورد کەوت‪.‬‬ ‫یەکەم مەرجی خومەینی و رژێمی نوێ‬ ‫بۆ کورد ئەوەبوو دەبێت پێشمەرگە‬ ‫چەکەکانیان فڕێ بدەن و هەموو ئەو‬ ‫چەکانە رادەستی حکومەت بکەنەوە کە لە‬ ‫کاتی شۆڕشدا دەست خەڵک و پێشمەرگە‬ ‫کەوتووە‪ ،‬بۆ نانەوەی دووبەرەکی لەناو‬ ‫کورددا دووەم مەرجیشیان ئەوەبوو کە‬ ‫نابێت لەناو وەفدی نوێنەرایەتی کورددا‬ ‫ئەندامانی کۆمەڵەی تێدابێت‪ ،‬چونکە‬ ‫حکومەت لەگەڵ کۆمەڵە دانووستان ناکات‬ ‫بەو بیانووەی گروپێکی چەپ و مارکسین‪.‬‬ ‫لە ماوەی چەند هەفتەیەکدا دەستور‬ ‫نووسرا بەبێ ئەوەی هیچ نوێنەرێکی کورد‬ ‫بەشدار بکەن لە نووسینەوەی دەستوردا‪،‬‬ ‫لە دەستوردا هیچ مافێکی بنەڕەتی کورد‬ ‫ئاماژەی پێنەدرابوو‪ ،‬تەنیا ئەوە نەبێت کە‬ ‫لە مادەیەکی دەستوردا باسی ئەوەکرابوو‬ ‫لە قوتابخانەکاندا رێگە دەدرێت لەپاڵ‬ ‫زمانی فارسی زمانی کەمە نەتەوەکانیش‬ ‫بخوێنرێت‪ ،‬کە دوای تێپەڕبوونی چل ساڵ‬ ‫هێشتا ئەو مادەیەی دەستور جێبەجێ‬ ‫نەکراوە‪.‬‬ ‫هەربۆیە دوای تێپەڕبوونی کەمتر لە دوو‬ ‫مانگ بەسەر شۆڕشدا ناکۆکی کەوتە‬ ‫نێوان کورد و رژێمی نوێوە‪ ،‬کورد بایکۆتی‬ ‫ریفراندۆمی یەکی نیسانی ‪١٩٧٩‬ی کرد و‬

‫دەنگیان بە دامەزراندنی کۆماری ئیسالمی‬ ‫نەدا‪ ،‬لەو کاتەدا سەرکردەکانی کورد‬ ‫هۆکاری بایکۆتکردنەکە و دەنگنەدانیان‬ ‫بە کۆماری ئیسالمی بۆ ئەوە گەڕاندەوە‬ ‫کە کۆماری ئیسالمی خۆی نەناساندووە چ‬ ‫جۆرە رژێمێکە و تا چ رادەیەک مافەکانی‬ ‫کورد دابین دەکات‪ ،‬شێخ عیزەدین حسێنی‬ ‫کە یەکێک بوو لە سەرکردە دیارەکانی‬ ‫کورد لەو کاتەدا رایگەیاند کۆماری‬ ‫ئیسالمی وەک قتویەکی داخراو وایە کەس‬ ‫نازانێت ناو قتوەکە چی تێدایە بۆیە ئێمە‬ ‫دەنگی پێنادەین‪.‬‬ ‫ناکۆکییەکان بەردەوام بوون کار گەیشتە‬ ‫ئەوە شەش مانگ دوای سەرکەوتنی‬ ‫شۆڕش خومەینی لە رۆژی ‪١٩‬ی ئابی‬ ‫‪١٩٧٩‬دا فەرمانی جیهادی لە دژی کورددا‪،‬‬ ‫هەر لە رۆژی دەرکردنی فەرمانەکەوە‬ ‫سوپای ئێران هێرشێکی هەمە الیەنەی‬ ‫بۆسەر کوردستان دەست پێکرد‪ ،‬بەم‬ ‫جۆرە شەڕی کوردستان دەستی پێکرد و‬ ‫نزیکەی ‪ ١٥‬ساڵی خایاند‪.‬‬ ‫لە قۆناغی یەکەمی شەڕەکە کە بە شەڕی‬ ‫سێ مانگە ناسراوە‪ ،‬پێشمەرگە و خەڵک‬ ‫خۆڕاگرییەکەی گەورەیان کرد بە جۆرێک‬ ‫کە خومەینی دوای سێ مانگ ناچاربوو‬ ‫ئاگربەست رابگەیەنێت و لە پەیامێکدا‬ ‫لە ژێر ناوی نیازپاکی بۆ برایانی کورد‬ ‫رایگەیاند ئامادەن بە دانووستان لەگەڵ‬ ‫کورد کێشەکان چارەسەر بکەن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەمجارەشیان دانووستان هیچ ئەنجامێکی‬ ‫نەبوو و حکومەت دانی بە خۆبەڕێوەبەری‬ ‫و ئۆتۆنۆمی بۆ کورد نەنا و شەڕی دەست‬ ‫پێکردەوە‪.‬‬

‫دیارە بە سەرنجدان لەم لێدوانانە و هەروەها‬ ‫کارشکێنی کردنی الیەنە جۆراوجۆرەکانی‬ ‫سەربە حکوومەت لەالیەک و هەروەها‬ ‫ئاڵوگۆڕەکانی ناوخۆی دەوڵەت کە هاوکات‬ ‫بوو لەگەڵ داگیرکردنی سەفارەتی ئەمریکا‬ ‫و بە بارمتە گرتنی ئەمریکاییەکان‪،‬‬ ‫هەموو ئەمانە وایان کرد کە گفتوگۆکان‬ ‫هیچ ئاکامێکیان لێ نەکەوتەوە‪ .‬تەنانەت‬ ‫هەوڵدانی تاکالیەنانەی حیزبی دیموکراتیش‬ ‫لە ڕێگای سەرەککۆمار بنی صدر و هێندێک‬ ‫لە کاربەدەستانی ترەوە لە تاران هیچ‬ ‫ئاکامێکی نەبوو‪ .‬هەموو ئاماژەکان ئەوەیان‬ ‫نیشاندەدا کە ڕژیم خۆی ئامادە دەکرد بۆ‬ ‫شااڵوێکی تازە بۆ سەر کوردستان‪.‬‬

‫پرسیار‪ :‬کەوابوو لە ڕاستیدا تاقمی‬ ‫فشار هەبوو بۆ ئەوەی ئەرتەش چاالکیی‬ ‫سەربازی بکات؟‬ ‫وەاڵم‪ :‬بەڵێ‪ ،‬مەرحوومی قەرەنی [فەرماندەی‬ ‫ئەرتەش] دەیگوت ئەمانە هەتا گەشەیان‬ ‫نەکردووە دەبێ لەگەڵیان بکەوینە شەڕ و‬ ‫لەناویان ببەین‪ .‬مەرحوومی چەمران‌یش‬ ‫زۆر باوەڕەی بە گفتوگۆ نەبوو‪ ،‬دەیگوت‬ ‫من چوومەتە ئەوێ و لێکۆڵینەوەم کردووە‬ ‫و دەزانم‪».‬‬ ‫سەیرە‪ ،‬ئاغای صباغیان و ‹نهضت آزادی‬ ‫ایران› و ئەوانەی کە خاوەنی هیچ چەشنە‬ ‫لێکدانەوەیەک سەبارەت بە کوردستان‬ ‫نەبوون‪ ،‬لە ڕاستیدا ببوون بە کەرەستەی‬ ‫دەستی شەڕخوازانی ناو ڕیزەکانی ئەرتەش‬ ‫و سپای پاسداران‪.‬‬ ‫ئێستا با بزانین ئاغای صدرحاج‌سیدجوادی‬ ‫[ماوەیەک وەزیری ناوخۆ بوو] لەم باریەوە‬ ‫چی دەڵێت‪:‬‬ ‫«هەڵبەت مەرحوومی موفتی‌زاده و‬ ‫شێخ‌عێزەدین و الیەنگرانی چەکداری‬ ‫ئەوان قەت نەیانویست لەگەڵ ئێمە شەڕ‬ ‫بکەن‪.‬‬ ‫پرسیار‪ :‬ئایا باڵه‌کانی [کۆماری ئیسالمی]‬ ‫کۆک‌بوون له‌سه‌ر کاتی ده‌ستپێکردنی‬ ‫شه‌ڕ‪ .‬هه‌مووان رازی بوون به لێدانی‬ ‫چه‌کدارانه؟‬ ‫وه‌اڵم‪ :‬ئه‌وه ئاشکرایه که ده‌سه‌اڵت به‬ ‫‌کرده‌وه له ‌ده‌ستی ئاغای خومه‌ینی‌دا بوو‬ ‫و له‌الیه‌ن ده‌وڵه‌ته‌وه هیچ هه‌نگاوێک نه‌نرا‪.‬‬ ‫ئێمه له ‌ده‌وڵه‌تدا ڕازی به عه‌مه‌لییاتی‬ ‫چه‌کدارانه نه‌بووین‪ .‬مهندس بازرگان‌یش‬ ‫رازی نه‌بوو‪ .‬فه‌رمان‪ ،‬فه‌رمانی ئیمام‬ ‫بوو‪ .‬له‌سه‌ر سنه ‪ . . .‬ئێمه به ‌لێکۆڵینه‌وه‬ ‫بۆمان‌ده‌رکه‌وت که له‌الیه‌ن ئه‌رته‌شیشه‌وه‬ ‫هه‌ڵه کراوه‪».‬‬ ‫(‹چشم‌انداز ایران‪ ،‬ویژه کردستان›‬ ‫ژماره یەک‪ ،‬الپەڕە ‪ ،۴۶‬بەهاری ‪)٢٠٠٣‬‬ ‫با بزانین ئاغای سحابی سەبارەت بە‬ ‫خولی دووهەمی شەڕ لە کوردستان چی‬ ‫دەڵێت‪ .‬بەم لێدوانەدا بۆمان دەردەکەوێت‬ ‫کە چ گاڵتە جاڕییەکە کەسانێک تەنانەت‬ ‫ئەم قسانەیشیان نەخوێندووەتەوە‪ ،‬بێ‬ ‫ئەمالوئەوال و سڵەمینەوە وا باس دەکەن‬ ‫کە گوایە ناردنی هێزی گەورەی ئەرتەش‬ ‫بۆ کوردستان بە مەبەستی شەڕ لەگەڵ‬ ‫عێراق‌دا بووە! شەڕ لەگەڵ عێراق شەش‬ ‫مانگ دواتر دەستی پێکرد‪ .‬ئاغای سحابی‬ ‫دەڵێت‪:‬‬ ‫«ڕۆژێکیان لە تەلەڤیزیۆن چاوپێکەوتنێکم‬ ‫کرد و گوتم‪ ›:‬من ئەگەر بێتوو ڕازی بم‬ ‫بە خودموختاری بۆ کوردستان‪ ،‬وەک ئەوە‬

‫ئایەتوڵاڵ کرمانی لە گۆڤاری ‹چشم‌انداز‬ ‫ایران ویژه کردستان› ژماره دوو الپەڕەی‬ ‫‪9‬دا زۆر ڕاشکاوانە دەدوێت و قسەکانی ئەو‬ ‫بەرپەرچی ئەو کەسانە دەداتەوە کە تاوانی‬ ‫شکستی گفتوگۆکان دەخەنە ئەستۆی‬ ‫الیەنی کورد‪ .‬شێخ حسین کرمانی دەڵێ‪:‬‬ ‫«گوتیان ‹دەستەیەکی نیازپاکیی›‬ ‫خەریکە دەچێت بۆ کوردستان‪ ،‬تۆیش‬ ‫لەگەڵیان بچۆ‪ ،‬بەاڵم ئەندامی ئەو دەستەیە‬ ‫نیت‪ ،‬بەڵکوو چاودێرییان بکە و بزانە چی‬ ‫دەکەن‪».‬‬ ‫هەتا ئێرە بۆمان دەردەکەوێت کە دەستەی‬ ‫نوێنەرانی دەوڵەت سەرەڕای ئەوەی‬ ‫کە هەموویان لێهاتوویی بەڕێوەبردنی‬ ‫کارەکەیەن هەبوو وە هەموویشیان بە‬ ‫کۆماری ئیسالمی ئێران وەفادار بوون‪ ،‬لە بێ ئاکام مانەوەی گفتوگۆکان لەگەڵ‬ ‫الیەن نوێنەرێک لە شاری قومەوە لە ژێر دەستەی تایبەتی دەوڵەت‬ ‫چاودێرییدا بوون‪ .‬کرمانی لە درێژەدا دەڵێ‪:‬‬ ‫« گوتم به ئاغای صباغیان کارێکی ‪ - ٣‬خومەینی‪ :‬‏‏‪ ٢٩‬پووشپەڕی ‪١٣٥٩‬‬ ‫تایبەتم پێتانە‪ .‬شوێنەکەیان بۆ چۆڵ کردین‪ ]١٩٨٠/٧/٢٠[ .‬لێدوانیی ‹‏‏‏ئێعتراف به‬ ‫بەنده بووم‪ ،‬مهندس صباغیان‪ ،‬مهندس هەڵەی ڕابردوو›‬ ‫سحابی و وابزانم کەسێکی تریش بوو‪.‬‬ ‫« ‪ . . .‬میللەتی ئێمە شۆڕشگێڕانە‬ ‫من دەستم پێکرد و گوتم ئێوە خەریکن‬ ‫هەڵسوکەوتیان کرد و ئێمە نەمانکرد‪ .‬ئێمە‬ ‫لەگەڵ ئەوانە وتووێژ دەکەن‪ ،‬ئایا ئەمە‬ ‫یان مقصرین یان قاصر ‪ . .‬ئەگەر ئەو‬ ‫مانای ئەوە نادات کە ئێوە خەریکن ئەوانە‬ ‫ڕۆژەی دەیانهەویست بچن بۆ کوردستان‬ ‫بە ڕەسمیی دەناسن؟ کۆمه‌ڵه و دیموکرات‬ ‫بۆ گفتوگۆ‪ ،‬من ئاماژەی ڕەخنەگرانەم‬ ‫به رسمیی دەناسن؟ ئێوە خەریکی چین؟‬ ‫پێدان که دەتانهەوێت وتووێژ بکەن‪،‬‬ ‫گوتیان ئێستا ئێمە لە دۆخێکی خراپداین‬ ‫پێویستە لە پێگەی بەهێزبوونەوە بچن‪.‬‬ ‫و دەرفەوت و ئیمکانێکی ئەوتۆمان نییە‪.‬‬ ‫سەرەتا دەبێ ئەرتەش و پاسدارەکان ئەمانە‬ ‫خۆتانیان پێوە سەرقاڵ بکەن کە کارێکی‬ ‫احاطه بکەن‪ ،‬محاطیان بکەن‪ ،‬جا دوایە‬ ‫ئەوتۆ و توندوتیژی نەکەن هەتا ئێمە‬ ‫ئێوە بچن و قسەیان لەگەڵدا بکەن‪ .‬مسامحه‬ ‫وردە وردە بتوانین دەسەاڵتمان بەسەر‬ ‫کرا‪ .‬ئەمە بوو بە سەبەبی ئەوەی ئەم گرفتە‬ ‫سنوورەکاندا زاڵ بکەین‪ .‬ئەرتەشەکەمان‬ ‫درێژخایەنەمان بۆ هاتە پێش و ئەو هەمووە‬ ‫ڕێکوپێک بکەین و هەموو ئەمانە ئارام‬ ‫زیانەی لێکەوتەوە‪( ».‬صحیفه امام‪ ،‬ج ‪،١٣‬‬ ‫دەکەینەوە‪».‬‬ ‫ئاغای سحابی لە ژمارەی یەکەمی ‹چشم‌انداز ص ‪ ٤٦‬و ‪ ٤٧‬سایت ‹پرتال امام خمینی›)‬ ‫باشە بابزانین ئاغای سباغیان چۆن باسی‬ ‫ایران – ویژە کردستان›دا دەڵێ‪:‬‬ ‫« لە سەردەشت ‪ . .‬گفتوگۆ هەبوو دەستپێکردنی پێکدادانەکان دەکات‪ .‬دەڵێ‪:‬‬ ‫« ‹نهزت آزادی ایران› [ڕێکخراوێکی‬ ‫‪ . .‬من لەبیرمە یەکێک لە کوڕەکانی‬ ‫ئایینی بوو کە هەر لە زەمانی ڕژیمی شاوە بە‬ ‫خۆمان گوتی به رضا ناجیان (ئەندامێکی‬ ‫سەرۆکایەتی مهدی بازرگان دامەزرابوو]‬ ‫دەستەی دەوڵەت) ئێوە بۆچی لەگەڵ ئەمانە‬ ‫هیچ بەرنامه یان لیکدانەوەیەکی سەبارەت‬ ‫وتووێژ دەکەن؟ ئەویش گوتی جارێ‬ ‫بە ناوچە کوردنشینەکان نەبوو‪ .‬یەکەم‬ ‫سیاسەتی ئێمە ئەوەیە کە ئەمانە لە خەڵکەکە‬ ‫کەسێک کە چوو بۆ کوردستان دوکتور‬ ‫جیا بکەینەوە‪ .‬ئەمانە کەشوهەوایەکیان‬ ‫(مستەفا) چەمران بوو‪ .‬دەوروبەری‬ ‫خولقاندووە و خەڵکەکەیان ترساندووە‪.‬‬ ‫نەورۆز [‪ ]١٩٧٩‬چوو بۆ کوردستان و‬ ‫ئێمە ئەم شەڕەیان لەگەڵدا هەر دەکەین‪،‬‬ ‫لێکۆڵینەوەی کرد و بۆی دەرکەوت کە‬ ‫بەاڵم دەبێ خەڵکیان لێ بتاکێنیەوە‪ .‬ئاغای‬ ‫دەبێ بە شێوەی چریکیی [پێشمەرگانە]‬ ‫خومەینی ئەم سیاسەتەی ئێمەی قبووڵ‬ ‫بەرەوڕوویان بینەوە‪ .‬چونکوو هەڵسوکەوتی‬ ‫کرد‪ .‬هەربۆیە سەرانسەری زستانی ساڵی‬ ‫کوردەکانیش پێشمەرگانە بوو‪ .‬تەنها‬ ‫‪ ،١٣٥٨‬کەم تا کورت جاروبار دەچووین‬ ‫کەسێک کە لەو سەردەمەدا خولی ڕاهێنانی‬ ‫بۆ کوردستان‪( ». . . ،‬چشم‌انداز ایران‪،‬‬ ‫چریکیی دیبوو‪ ،‬دوکتور چەمران بوو‪.‬‬ ‫ویژه کردستان ژماره یەک‪ ،‬ل ‪)۶۶‬‬

‫‪7‬‬

‫هەر لە ساڵی یەکەم بەبێ دادگا سەدان‬ ‫کەس لەسێدارەدران‪ ،‬بەدرێژایی ‪ ١٥‬ساڵ‬ ‫شەڕ بە دەیان هەزار کەس کوژران و‬ ‫بە سەدان کەسیش بە تاوانی ئەندامێتی‬ ‫لە حیزبە کوردییەکان لەسێدارەدران‪،‬‬ ‫دانیشتوانی چەندین گوند کۆمەڵکوژکران‬ ‫لەوانە گوندەکانی قاڕنێ و قەاڵتان و‬ ‫سەرچنار لە ناوچەی موکریان‪ ،‬لە شەڕی‬ ‫‪ ٢٤‬رۆژەی نەورۆزی ‪١٩٨٠‬ی سنەدا بە‬ ‫سەدان هاواڵتی مەدەنی شاری سنە بەهۆی‬ ‫بۆردومانەکانی سوپای ئێرانەوە کوژران‬ ‫و خەڵک تەرمی کوژراوەکانیان لەناو‬ ‫حەوشەی ماڵەکانیان بە خاک دەسپارد‬ ‫و چەندین سەرکردەی کورد لە دەرەوەی‬ ‫واڵت تیرۆرکران لەوانە عەبدولرەحمانی‬ ‫قاسملو‪ ،‬سادقی شەرەفکەندی و سدیق‬ ‫کەمانگەر‪.‬‬ ‫‪ ١٥‬ساڵی سەرەتای دوای شۆڕش‪،‬‬ ‫کۆماری ئیسالمی لە ڕووی ئابورییەوە‬ ‫بە بیانووی ناسەقامگیری و نەبوونی‬ ‫ئاسایشەوە کەمترین پڕۆژەی ئابوری و‬ ‫خزمەتگوزاری لە کوردستان جێبەجێ‬ ‫کرد‪ ،‬لە قۆناغی دووەمیشدا هەرچەندە‬ ‫هەندێک خزمەتگوزاری وەک کارەبا و‬ ‫گاز لە کوردستانیش جێبەجێ کران‪،‬‬ ‫بەاڵم پارێزگا کوردییەکان دوای ‪ ٤٠‬ساڵ‬ ‫هێشتا لە ریزی دواکەتووترین پارێزگاکانی‬ ‫ئێراندان‪ ،‬پارێزگاکانی سنە و کرماشان‬ ‫بەرزترین رێژەی بیکارییان لە ئاستی‬ ‫ئێراندا هەیە و زیاتر لەسەدا ‪ ٤٠‬دانیشتوانی‬ ‫ناوچە کوردییەکان بێکارن و رێژەی بێکاری‬ ‫لە کوردستان دوو ئەوەندەی ناوچەکانی‬ ‫دیکەی ئێرانە‪.‬‬ ‫وایە که بڵێن دەبێ دەستەکانت ببڕنەوە‪.‬‬ ‫ئامادەم دەستەکانم ببڕنەوە‪ ،‬وەلێ ئیمزای‬ ‫ناکەم›‪ .‬ئەمە لە تەلەڤیزیۆنەوە باڵو بووەوە‪.‬‬ ‫دواتر لە ورمێ و لە سەفەرەکەمان پاش‬ ‫دیدار لەگەڵ ئیمام خومەینی و هەروەها‬ ‫لە مەهاباد‪ ،‬زۆرێک لەوانەی نیازپاک بوون‬ ‫و میللی بوون‪ ،‬پێشوازی زۆریان کرد لە‬ ‫قسەکانم‪ .‬من لەوێ هاوڕێی دیاریکراوم‬ ‫نەبوو‪ .‬بەاڵم کەسانێک کە زۆربەیان‬ ‫ئەندامانی مکتب قرآن و مەرحووم موفتی‬ ‫زادە بوون‪ ،‬لە ئێمە نزیک بوونەوە ‪. .‬‬ ‫دوایین شەوەکانی مانگی ڕەشەممە و نزیکی‬ ‫نەورۆز بوو [نەورۆزی ‪ ،]1980‬سەعید هات‬ ‫و گوتی سبەینێ دەیانهەوێت هێرش بکەن‪.‬‬ ‫قەرار وایە سپا الی کامیارانەوە دەست‬ ‫پێبکەن بەرەو پاوە پێشڕەویی بکەن و ئەم‬ ‫پێشمەرگانەیش [پێشمەرگەی موسوڵمان]‬ ‫بە شوێن ئەواندا دەچن‪ ،‬باشبوو سەرەنجام‬ ‫چەکیان پێدابوون‪ . . .‬چووین بۆ ‹شورای‬ ‫انقالب› و لەگەڵ مەرحووم [ئایەتوڵاڵ]‬ ‫بهشتی قسەمان لێ کرد و گوتمان ئەمە‬ ‫کاری تێکدەرانەیە لە بەرنامەی ئێمە و‬ ‫‹دەستەی تایبەتی گفتوگۆ›یە‪ . . .‬ئەم‬ ‫شەڕە لەوانەیە بۆ ماوەیەکی کاتی ببێتە‬ ‫هۆی سەرکوتکردنی ئەوانە‪ ،‬وەلێ تاقمەکان‬ ‫خۆیان وەکوو بێتاوان دەنوێنن و خەلک بۆ‬ ‫الی خۆیان ڕادەکێشن‪ .‬ئێمە ئولتیماتۆمی‬ ‫خۆمان دا بە مەرحوومی بهشتی‪ ،‬بەاڵم‬ ‫فایدەی نەبوو؛ هەر بۆیە دەستم لە کار‬ ‫کێشایەوە‪‹ .‬دەستەی تایبەت بۆ گفتوگۆ›‬ ‫ئیتر لە نەورۆزی ساڵی ‪ ١٣٥٩‬بەدواوە‬ ‫ڕۆڵێکی نەما‪».‬‬ ‫(چشم‌انداز ایران‪ ،‬ویژه کردستان‪ ،‬ژماره‬ ‫یەک الپەڕەکانی ‪)۶۶-67‬‬ ‫لە کۆتاییدا ماوەتەوە بڵێین هەر پاش‬ ‫ڕووخانی ڕژیمی شا و لە یەکەم ڕۆژەکانی‬ ‫دەسەاڵتی کۆماری ئیسالمی ئێرانەوە‪ ،‬یەکەم‬ ‫دیدارەکانی نێوان نوێنەرانی گەلی کورد و‬ ‫دەستەیەک لە کاربەدەستانی دەوڵەت لە‬ ‫مەهاباد ڕێکخرا و بەیاننامەی هەشت خاڵی‬ ‫مەهاباد پێشکەش کرا‪ .‬ئەو کات دەکرا‬ ‫‹کێشەی کوردستان› بە بێ توندوتیژی‬ ‫و خوێنڕشتن و بە ڕێزگرتن لە مافە‬ ‫ڕەواکانی خەڵکی کوردستان چارەسەرێکی‬ ‫گونجاوی بۆ بدۆزرێتەوە کە دەیتوانی ڕێگا‬ ‫خۆش بکات بۆ پتەوکردنی دیموکراسی لە‬ ‫ئێرانیش‪ .‬چل ساڵە سیاسەتی سەرکوت‬ ‫و کوشت و بڕ بەردەوامە و گەلی کورد‬ ‫بەردەوام ڕاوەستاوە و پرسی کورد و‬ ‫مافەکانیشی هەر وا لەجێی خۆی ماوەتەوە‪.‬‬ ‫ستۆکهۆلم‪ ،‬گەالوێژی ‪ ١٣٩٨‬مانگی هەشتی‬

‫‪١٩‬‬

‫‪6‬‬

‫ژمار‌ه (‪ )81‬ساڵی هەشتەم‪2019/9/11 ،‬‬ ‫‪Dwaroj@komala.com‬‬

‫کۆمەاڵیەتی‬

‫کورتە یادێک لە کۆچی مێژوویی مەریوان (پووشپەر تا ‪ ١٤‬گەالوێژی ‪)١٣٥٨‬‬ ‫‪٣٠/‬‬

‫دەلیلە رۆستەمی‬

‫یاریەکانیان چی بوو؟ خەڵکەکە چۆن‬ ‫چێشت وو نانیان ساز ئەکرد؟ ئەندامانی‬ ‫رێکخراوی ژنانی شار چۆن کارەکانی‬ ‫رۆژانەی خۆیی وەکوو کاری خزمەت بە‬ ‫خەڵکەکە جێ بە جێ ئەکردوو گیر و‬ ‫گرفتەکان چ بوون ؟‬ ‫بیرەوەری تاکەکان و هەستەکانیان لە‬ ‫سەر ئەم ئەنجامە چیە؟‬ ‫گرنگی ئەم پرسیارانە و زۆر پرسیاری‬ ‫دیکە لە بەر ئەوەیە کە‪ ،‬ئەگەر کاتێ‬ ‫کەسێک بیهەوێ رۆمانێک‪ ،‬فیلمێک و‬ ‫یان تئاترێ لە سەر ئەم کۆچە بنووسێ‬ ‫و یان دروستی بکات ‪ ،‬و بیهەوەێ‬ ‫زۆر بە وردی ژیانی رۆژانەی خەڵکەکە‬ ‫‪ ،‬نەک تەنیا بەشی سیاسیەکەی‬ ‫وخەباتی ئینسانە تێکۆشەرەکان‪،‬‬ ‫بەڵکوو زۆر بە وردی ژیانی رۆژانەی‬ ‫خەڵکەکە‪ ،‬بە هەموو پێداویستی و گیر‬ ‫و گرفتەکانیانەوە بخاتە بەر چاۆ‪ ،‬لە‬ ‫کام کانگا ئەتوانێ کەڵک وەر بگرێت؟‬

‫ئەکەم‪ .‬یەک بە یەک هەموو روومەتیان‬ ‫رەش داگرساوە لە بەر هەتاوی هاوینی‬ ‫ساڵی ‪ !١٣٥٨‬ئاخر ئەوانیش وەکوو من‬ ‫‪ ١٤‬رۆژی رەبەقە ژێریان عەرز و لێفیان‬ ‫ئاسمانە‪........‬‬ ‫کە زیاتر سەرنجیان ئەدەم یەک بە یەک‬ ‫هەر هەموویان بە پێکەنینەوە سەیری‬ ‫برینی پێیان ئەکەن و بلۆقەکان و‬ ‫برینەکانی ژێر پێیان ئەژمێرنن‪ .‬کە واتە‬ ‫ئەوانیش وەکوو من بە رواڵەت برینەکان‬ ‫ئەبینن بەاڵم بە هەست‪ ،‬هەستی‬ ‫پێناکەن‪ .‬سەیرە زۆر سەیرە‪. .......‬‬ ‫شەویی پێشووم لە بیرە‪ .‬لە گەل‬ ‫هاورێێ ئازیزم شەمسی بەشی پاسەوانی‬ ‫لە خەڵکەکە بە سەر شانمانەوەیە‪.‬‬ ‫ئەۆرۆ دوای دابەشکردنی نان و هێلکە‬ ‫لە ناۆخەڵکەکە‪ ،‬لە کاتی کۆبوونەی‬ ‫دابەش کردنی کاری رۆژانەمان ‪ ،‬خۆمان‪،‬‬ ‫من و شەمسی‪ ،‬بریارماندا کە ئەم بەشە‬ ‫بگرینە ئەستٶمانەوە‪ .‬خەڵکی شارەکە‪،‬‬ ‫بەشێ لە ژێر کەپرو ئەوی دیکە بە بێ‬ ‫کەپر جێگایان لە سەر عەرز راخستووە‬ ‫و ژن و پیاو و مناڵ و پیرو جەۆان‬ ‫هەر هەموو وەکوو بنەباڵەیەکی گەۆرە‬ ‫لە پەنای یەکا لە ئوردووگای کانی‬ ‫میران نووستون‪ .‬قەرار وایە ئێمە ‪،‬من چەن رۆژە نەدیوە‪ .‬تەنیا لە دوورەوە لە ئەرتەشییان هێناوە کە خەڵکەکە ی پێ‬ ‫و شەمسی پاسەۆانی لە کەپر بە کەپر کاتی کۆبوونەوەی ئێوارانی ئۆردووگاکە ببنەوە بۆ ناۆ شار‪ .‬زۆرخەریک بوون‬ ‫و شوێن بە شوێنی ئەم چەن هەزار دیومە‪ .‬روومەتێکی گرژ وماندوو و کە خەڵکەکە رازی بکەن بە گەرانەوە‪.‬‬ ‫کەسە بکەین و ئاگامان لێیان بێت‪ .‬ئاڵۆزو ریش هاتوو‪ .‬دیارە کە چەن بەاڵم خەڵکی شار رازی نەبوون‪ .‬حاجی‬ ‫چەکی دەسمان تەنیا چراقویە ! بە شەۆە بێخەویی کێشاۆە‪ .‬جامانەکەی لە تەاڵ گەاڵی دارەکەی گرت و وتی‪ /‬ئێمە‬ ‫هەردووکمان تەنیا یەک دانە چراقوەمان دەۆر ملی ئااڵوە و خەریکی قسەکردن گەاڵی دارەکان ئەخۆین و ناگەرێنەوە‪/‬‬ ‫پێیە وهیچی تر‪ .‬باتری چراەکەمان کزه لە گەل چەن کەس لە خەڵکەکەیە‪ .‬لە تۆ بڵێی وا بێ؟ تۆ بڵێی هەر بەراستی‬ ‫و بە حاڵ بەردەم خۆمان ئەبینین‪ .‬لە دوورەوە دەسی بۆ هەڵ ئەهێنیم بەڵکوو مەجبوور بین گەاڵی دارەکان بخۆین؟‬ ‫شوێنێ‪ ،‬مناڵێکی تەمەن ‪ ٣‬ساڵ ئەبینین بمبینێت‪ ،‬بەاڵم هۆشی لە الی من نیە ئەی ئەگەر نەمانتوانی تا ئاخر برۆین‬ ‫کە لە پەنای دایک وباۆکی راکشاۆە و و بە گەرمی خەریکی قسەوباسە‪ .‬بیر چی؟ ئەگەر خەڵکەکە ماندوو بن و‬ ‫دەنگی گریانەکەی ئێمە بۆ الی ئەبات‪ .‬ئەکەمەوە کە چەندە تاسەیم کردووە! برۆنەوە بۆ ناو شار ‪....‬؟ قەرار وایە‬ ‫مناڵەکە دڵی زۆر پرە و دیارە زۆر تاسەی گوێ لێ گرتنی بە قسەکانم خەڵکانی سنە و سەقز و بانە و باقی‬ ‫گریاوە‪ .‬لێی نزیک ئەبینەوە و لە باوەشی و خەیاڵەکانم کردووه! چەن بەتاقەت شارەکانی کوردستان کە بۆ یارمەتی‬ ‫ئەکەین و لێفەکە بە سەریا ئەکێشین و گۆێی لێم ئەگرت وبە وردی پرسیاری و هاۆکاری خەڵکی مەریوان چەن‬ ‫دوای خوێندنی چەن گۆرانی منااڵنە و لێم ئەکرد ‪ .‬زۆر جار ئەمزانی خۆیی رۆژ لەمەۆ پێش بە رێپێوان و بە پێ‬ ‫دڵنەوایی کردنی یارمەتی ئەدەین تا واڵمی پرسیارەکان ئەزانێ بەاڵم هەر رێکەۆتون‪ ،‬بگەنە الیی ئێمە‪ .‬هەست بە‬ ‫خەویی لێ ئەکەۆی‪ .‬چراکەمان بە تەوای پرسیارەکانی ئەکرد‪ .‬لۆمەو نەسیحەتی خۆشییەکی زۆر قوڵ ئەکەم‪ .‬خۆشە لە‬ ‫کۆژاوەتەوە و هیچ کار ناکات‪ .‬رەشایی نەئەکردم ‪ ،‬وەکوو گەۆرە بە پجوک کاتی پێویستدا تەنیا نەبیت ویارمەتیت‬ ‫و تاریکی بە سەرتەۆاۆی ئۆردووگاکەدا سەیری نەئەکردم‪ ،‬قەدری قسەکانی بێت‪..‬‬ ‫زاڵە و ئێمەیش هێچ شۆنێ نابینین‪ .‬ئەگرتم و باور بە خۆ بە هیزی پێ ئەدام‪ .‬پرسیارەکان و بیرەکان زۆرن لە‬ ‫هەنگاۆ ئەنین کە برۆین بەاڵم هەر فێری ئەکردم لە دەریای زەبەالحی ژیانا مێشکمدا‪ .‬بێدەنگی و تاریکایی نێۆ‬ ‫خەڵکە و نووستون ! لە ناچاری دوای چۆن مەلە کەم‪ !......‬چٶن خۆم لە سەر ئوردووگاکە یارمەتی ئەدەن کە‬ ‫چەن هەنگاۆ دێنەوە بۆ الی مناڵکە و شەپٶلەکان راگرم و نووقم نەبم‪ !.......‬پرسیارەکان زیاتر مێشکم داگیر بکەن‬ ‫هەردووکمان بێدەنگ لە پەنای مناڵکە ئەیوت گرنگ نیە چەندە برۆیی‪ ،‬دەبێ و زیاتر بە خەبەر بم‪.‬‬ ‫رائەکشێین و خۆمان مات ئەکەین‪ .‬لە برۆیی‪ !.....‬رانەوەستی‪ !......‬کە بۆ پرسیارەکانی خۆم جوابم نیە‪ .‬نازانم‬ ‫بێدەنگی شوێنەکە تەنیا دەنگی مێشکی راوەستای نووقم ئەبی‪ !.....‬ئەۆرۆ سبەی چی روئەدا‪ .‬بە خۆم ئەڵێم گرنگ‬ ‫خۆم ئەبیستم‪.‬‬ ‫باۆکیشم لە ناوەراستی ئوردووگاکە دیت نیە! گرنگ ئەوەیە کە لە شەوێکی‬ ‫دایکم‬ ‫ئاخۆ‬ ‫دوونین‪.‬‬ ‫و‬ ‫یەک‬ ‫بیرەکان‬ ‫کە خەریکی قسەکردن لە گەڵ کاک فواد ساردی هاوینی ‪ ١٣٥٨‬لە دەشتی‬ ‫کام‬ ‫لە‬ ‫براکانم‬ ‫و‬ ‫خۆشک‬ ‫و‬ ‫و باۆکم‬ ‫بوو‪ .‬بە پەنایانا رۆێشتم و هیچم نەوت‪ .‬کانی میران‪ ،‬ژێرم عەرزی رەق و لێفم‬ ‫خۆیشم‬ ‫چکۆلەکەی‬ ‫برا‬ ‫بڵێی‬ ‫شۆێنن‪.....‬؟‬ ‫ئاسمانی شین‪ ،‬لە پەنای هاورێی ئازیزم‬ ‫ئەوانیش منیان نەدیت‪..‬‬ ‫ئێستا ئاوا ترسابێ و بگریەت‪.......‬؟ تۆ بڵێی ئەم خەلکە تا ئاخر شەمسی و مناڵێکی ‪ ٣‬ساڵە پنام گرتوە‬ ‫تۆ بڵێ ئەمرۆ خۆاردنیان بووبێت و بێن‪....‬؟ چەن رۆژ لەمەۆ پێش چەن و هەست بە ئارامی و بەختەوەریەکی‬ ‫سەرمایان نەبووبێت‪.....‬؟ کاک عەتام مەالوئەرتەشی بۆ وتووێژ هاتون‪.‬زیلی سەیر ئەکەم‪....‬‬

‫کاتێــک دا لــه‌ تــاو تــه‌پ و تــۆزی جاد‌ه‬ ‫خاکیه‌کــه‌ و خومپاره‌بارانی شــاره‌که‌ ‪ ،‬به‌‬ ‫حــاڵ چاومان دیــار بوو ‪ ،‬بێ ده‌نگ له‌ ناو‬ ‫مه‌ر ومااڵته‌که‌دا مات دانیشتبووین خه‌ڵکی‬ ‫شاره‌که‌ شاریان له‌ به‌ر ترسی خومپاره‌کان‬ ‫چۆڵ کردبوو ‪ .‬پێشمه‌رگه‌کانیش زۆربه‌یان‬ ‫لــه‌ ســه‌نگه‌ره‌کانی ده‌ور و بــه‌ری شــاردا‬ ‫خه‌ریکی شه‌ڕ کردن بوون ‪.‬‬ ‫مــن و هاورێکــه‌م له‌ ئاخه‌رین که‌ســه‌کانی‬ ‫خه‌ڵکه‌کــه‌ بویــن کــه‌ شــارمان بــه‌ جــێ‬ ‫ئەهێشــت‪ .‬مانــدو و هیــاک لــه‌ ته‌قاال و‬ ‫تێکۆشانی چه‌ندین مانگه‌مان دا له‌ ناو شار‬ ‫و له‌ بنکه‌کان ‪ ،‬شان به‌ شانی هاورێیانمان‬ ‫‪ ،‬ئێســتا به‌ دڵیێکی پر لــه هۆمێد تێکه‌ڵ‬ ‫لــه‌ په‌ژاره‌ و خــه‌م ‪ ،‬هه‌ردووکمان ئاورمان‬ ‫دابــووه‌وه‌ وبــۆ ئاخه‌ریــن جــار ســه‌یری‬ ‫دیمه‌نه‌کانی شاری مه‌ریوانمان ئەکرد بیرمان‬

‫کۆماســی و سه‌رشــیوی مەریوان و سەقز‪،‬‬ ‫گه‌راندن به‌ میراجی و قه‌له‌به‌رد و ته‌ت ‌ه‬ ‫و فه‌یله‌قــووس و کــوڕەی میانــه و دێهاته‌‬ ‫چۆڵه‌کانی شلێری رۆژهه‌اڵت و باشور و به‌‬ ‫دوای ئــه‌وه‌دا ‪ ٢٧‬ســاڵ ژیانی کۆچه‌ری له‌‬ ‫واڵتی غوربه‌تدا ‪ ،‬جار به‌ جار ده‌رۆمه‌وه‌ بۆ‬ ‫پشــتی تۆیۆتا شــینه‌که‌ و سه‌یری دیمه‌نی‬ ‫مه‌ریوان ئه‌که‌م‪.‬‬ ‫زۆر کــه‌س ئه‌ڵێــن خــۆ ئه‌وشــاره‌ وه‌کوو‬ ‫جاران نه‌ماوه‌ و زۆر شت گۆراوه ‪ .‬ته‌نانه‌ت‬ ‫خه‌ڵکه‌که‌ی وه‌کــوو جاران نین ! به‌اڵم من‬ ‫گوێم له‌م قســانه‌ به‌تاڵــه‌ و ئه‌و کاتانه‌ که‌‬ ‫نازانــم چــۆن و نازانم بۆ ‪ ،‬ئــه‌و کاتانه‌ که‌‬ ‫ماندوو ئه‌بم له‌ دووپاتبوونه‌وه‌ی ژیانی ئه‌م‬ ‫واڵته ‪ ،‬کۆڵه‌پشتیه‌که‌م هه‌ڵ ئە‌گرم وئەرۆم‬ ‫بــۆ ناو تیوتا شــینەکە و ســەیری دیمەنی‬ ‫مەریوان ئەکەم‪.‬‬

‫‪٣٠‬پووشپەر تا ‪ ١٤‬گەالوێژساڵی ‪١٣٥٨‬‬ ‫شاری مەریوان یەکێک لە بەڵگە‬ ‫مێژوویەکانی خۆیی نووسی‪ .‬ئەم بەڵگە‬ ‫مێژوویە ئەگەر سەرکەوتن بوو ‪،‬یان‬ ‫سەرنەکەوتن‪ ،‬ئەگەر دەسکەۆتی بوو‬ ‫یان نەیبوو‪ ،‬جێگای باسەکەی من نیە‬ ‫! هەروەها ئەۆرۆ چۆن ئەم دەسکەۆتانە‬ ‫ویان شکستەکان پێوانە ئەکرێ‪ ،‬جێگای‬ ‫باسی من نیە‪ .‬دیارە زۆرم پێ خۆشە کە‬ ‫ئەۆ کەسانەی کە بەشداری بووون بتوانن‬ ‫زۆر بە دڵ ئاواڵەییەوە ‪ ،‬نەک وەکوو‬ ‫الیەنگەرانی رێکخراوەیەک‪ ،‬بەڵکوو وەک‬ ‫تاکێک باسی بکەن و دەسکەۆت و کەم‬ ‫و کۆریەکانی باس بکەن‪ .‬لە بەر ئەوەی‬ ‫کە جیلی دوای ئێمە بە روونی بزانێ‬ ‫کە لەم ‪ ١٤‬رۆژە مێژوویەدا چی قۆماوو‬ ‫یەک شار چ بەسەرهاتێکی بە سەر هات‬ ‫و ئاخرەکەی چی بوو‪ .‬دیارە ئەزانم زۆر‬ ‫شت لە سەر ئەم کۆچە نووسراوە‪ .‬بە کورتە بیرەوەریەک لە سەر شەوێکی‬ ‫خۆم لە ئوردووگای کانی میران‬ ‫یەک کلیک لە سەر گووگڵ زۆر زانیاریت‬ ‫دەست ئەکەوێت ‪ .‬زۆر کەس لە سەر دەلێن سەرەکیتەرین شتێک کە بۆ‬ ‫کۆچی مێژوویی مەریوان نووسیویانە‪ .‬ئەنجامدانی هەر چەشنە ئاڵو گورێک‬ ‫کات و سات و شێون و رێبەرەکانیشی لە هەر بوارێکدا کە هەر بەشەرێ بی‬ ‫تا ئەندازەیەک دیارە‪ .‬لەوانەیە تەنانەت هەوێ لە خۆیدا بیکات ‪/‬ویستنە‪ ./‬بەاڵم‬ ‫بووبێتیش بە دەسمایە و ‪/‬کریدیت‪ /‬بۆ ئەگەر ئەمە بۆ تاکێک دروستە ئەدی بۆ‬ ‫زۆر رێکخراوە یش‪ .‬و یان بە پێچەوانە شارێک چی؟‬ ‫رێگاو و پێگاو و جێ دەسی زۆر کەسیش لە بەر دەروازەی شار راوەستاوم‪.‬‬ ‫زۆر بە داخەوە نادیاربێت ویان دوای ‪ ٣٥‬بەرامبەرم الفاوێکی گەۆرەیی خەڵک‬ ‫ساڵ بە سەرداچوون هێشتا بە وردی‪ ،‬خەریکن بەرەۆ من و هاۆریانم دێن‪.‬‬ ‫تەواوی بەشەکانی ئەم کۆچە بە روونی لە سەر بەردێک لە قەراخ جادەکە‬ ‫دیار نیە‪ .‬هٶکار زۆرن بۆ ئەم نادیاریانە دائەنیشم و سەیری ئەم الفاۆە خەڵکە‬ ‫‪ .‬لێرەدا من مەبەستم ئەمە نیە کە ئەکەم و بیر ئەکەمەوە ‪ ١٤ ......‬رۆژی‬ ‫هۆکارەکانی باس بکەم ‪ .‬ئەتوانم بڵێم رەبەقە لە گەڵ خەڵکا‪ ،‬لە سەربەردا‪،‬لە‬ ‫زۆربەی کاری نێۆ ئوردووگاکە بە دەس ژێر کەپرا لە گەرمای رۆژ و سەرمای‬ ‫ژنانی تێکۆشەری شاری مەریوانەوە شەوا لە سەر دەشتا‪ ،‬ژێرم عەرز و‬ ‫بووە ‪ .‬هەتا ئێستا من نەم دیوە و لێفم ئاسمان‪ .....‬بە بێ هیچ و بە بێ‬ ‫یان نەمخوێندوەتەۆە کە لە سەر جێگە هیچ ژیاوم ‪.....‬بەاڵم سەیره زۆر سەیرە‬ ‫و پێگەی ئەم ژنانە کە زۆربەی ئەرکی ‪.....‬هێشتاچەندە هەست بە بەختەوەری‬ ‫بۆ بەرەۆپیری ئەم‬ ‫کاری کۆچەکە بە سەر شانیانەوە بووە ئەکەم؟؟؟!!!‬ ‫لە شوێنێ بە وردی باس کرا بێ!! دیارە الفاوە خەڵکەهەر هەموومان زۆر رێگا‬ ‫خەتاکە هەر تەنیا هەڵ ناگەرێتەوە بۆ رۆیشتوین‪ .‬خەڵکەکە لە ئێمە زۆرتر‬ ‫ئەۆ کەسانە کە نووسراوەیان لە سەر رێگایان بریوە‪ .‬دیارە ‪،‬زۆربە جوانی‬ ‫ئەم کۆچە نووسیوە‪ .‬رەنگە زۆربەی دیارە چەندە ماندوون‪ ....‬چەندە‬ ‫رەخنەکەم لە تەواوی ئەو ژنانەیش بێت ماندووین‪ ،.....‬هەر هیچ نەبێت سەیری‬ ‫‪/‬بە خۆمەوە‪ /‬کە بەشداری ئەم کۆچە بلۆق و برینی ژێر القەکانمان بکەن‪،‬‬ ‫بووین و کارمان بۆ کردووە و هیچمان دیارە‪....‬زۆر بە جوانی دیارە‪.....‬بە‬ ‫چاۆ ئەیانبینم برینەکانمان ‪،‬هی خۆم‬ ‫لێ باس نەکردووە‪.‬‬ ‫ئەوەی کە ئەۆرۆ بە دوایی ئەم مێژووە وهی هاۆرێێانم ‪ ،‬بەاڵم ئەڵیێ هەر‬ ‫دوور و درێژەدا سەرنجی من بۆ الی خۆیی هەموومان ‪/‬هەست‪/‬مان نیە!!!‪.....‬‬ ‫رائەکێشێ ئەمەیە کە هەر بەراستی لەم ‪ ،‬برینەکان نادیار نین بەاڵم بۆ بێ‬ ‫‪ ١٤‬رۆژەدا ژیان لە ناۆ ئوردووگاکە چۆن ئێشن؟!! سەیرە زۆر سەیرە ئەدی بۆ‬ ‫بوو؟ خەڵکی ئەم شارە لە بەیانیەوە هێشتا ئەوەندە هەست بە بەختەوەری‬ ‫کە لە خەو هەڵئەستان هەتا شەۆ کە ئەکەم؟؟؟!!!!‬ ‫تاریک ئەبوو چۆن ژیانیان بە سەر تۆ بڵێێ هاۆرێیەکانم ئەم هەستەیان‬ ‫ئەبرد؟ منداڵەکان بە رۆژا چیان ئەکرد؟ وەکوو من بێ؟ یان هەر منم؟ سەیریان‬

‫تاســـــــــــــــە‬ ‫خاکه‌لێوه‌ی ســاڵی ‪ ، ١٣٥٩‬رۆژێکی ته‌پ‬ ‫و تــوزای وەرزی به‌هار‪ ،‬تۆیۆتایه‌کی شــین‬ ‫‪ ،‬له‌ ناو شــاری مه‌ریوانه‌وه‌ بــه‌ره‌و زرێبار‬ ‫و دێهاته‌کانــی ده‌ور و بــه‌ری بــه‌ تووندی‬ ‫وه‌رێ کــه‌وت‪ .‬پشــت تۆیۆتاکــه‌ پر بوو له‌‬ ‫شــت و مه‌کــی زۆر و مــه‌ر و مااڵتێــک که‌‬ ‫هــی خاوه‌ن ماشــینه‌که‌ بوون‪ .‬له‌ ناۆمه‌ر و‬ ‫مااڵته‌کــه‌دا‪ ،‬دوو کچــی کۆمه‌ڵــه‌ ‪ ،‬ته‌مه‌ن‬ ‫‪ ، 17‬کــه‌وا و پانتۆلیــان لــه‌ بــه‌ردا بوو و‬ ‫جامانــه یه‌کیان وه‌کوو حه‌گاڵ به‌ ســه‌ردا‬ ‫دابــوو‪ ،‬دانیشــتبون ‪ .‬یه‌کێک لــه‌و کچانه‌‬ ‫مــن بــووم و ئــه‌وی دیکه‌یــش هاورێیه‌کی‬ ‫ئازیــزم بــوو ‪ .‬هه‌ردووکمــان مانــدوو و له‌‬

‫له‌ زۆر شــت ئه‌کرده‌وه‌ ‪ .‬لــه‌ ماوه‌ی چه‌ند کاره‌کانمان درێژه‌ پێ ئه‌دا به‌اڵم له‌ پشــت‬ ‫مانگدا هه‌ردووکمان فێری ده‌رزی وه‌شاندن تۆیۆتاکه‌دا به‌ روومه‌تێکی ســارد و لێوێکی‬ ‫بوو بووین ‪ .‬له‌م کاره‌دا زۆر شاره‌زا بووین و به‌بار‪ ،‬دڵێکی بێ په‌ســیو وپر له‌ ژان و بێ‬ ‫جاری وابوو که‌ له‌ گه‌ل یه‌کتربه‌رانبه‌رکێمان قه‌راروهه‌ســتێکی پر له‌ هۆمێــد و هاوکات‬ ‫ئه‌کرد که‌ کێ باشتر ده‌رزیه‌کان ئه‌وه‌شێنێ پــر له‌ قین و تووره‌یــی ‪ ،‬په‌ژاره‌ وخه‌م به‌‬ ‫له‌ نه‌خۆشه‌کان‪ .‬ماوه‌یه‌ک له‌ نه‌خۆشخانه‌ی حه‌ســره‌ته‌وه‌ سه‌یری دیمه‌نی مه‌ریوان‪ ،‬که‌‬ ‫شــار خه‌ریکی تیمار کردنی نه‌خۆشــه‌کانی ونبوو بووله‌ ته‌پ و تۆزی شــه‌ر و خومپاره‌‬ ‫شــار و الدێــی بووین‪ .‬ته‌نانه‌ت وا شــاره‌زا ‪ ،‬ئــە مانکرد وماڵــه‌ وێرانه‌کانیمان به‌ جێ‬ ‫بــوو بووین کــه‌ برینداره‌کایشــنمان تیمار ئه‌هێشــت‪ .‬زۆربیر به‌ بێده‌نگی به‌ مێشکمدا‬ ‫ئه‌کرد وجاربەجاریــش وه‌کوو دوکتۆر ده‌وا ئه‌هات و ئه‌رویشت‪ .‬جار به‌ جاریش ترس و‬ ‫و ده‌رمانیشــمان بۆ خه‌ڵک ئه‌نووسی ‪ .‬زۆر گومان رای ئه‌ته‌کاندم و پرســیارم له‌ خۆم‬ ‫کاتیش له‌ بنکه‌کانی شاردا خه‌ریکی چێشت ئه‌کرد ئاخۆبه‌ هه‌ڵه‌ که‌وتوومه‌ ئه‌م رێگه‌یه‌‬ ‫لێنــان بۆ پێشــمه‌رگه‌کان بووین و به‌ کۆڵ یان نا ؟ ئاخۆ ئه‌توانم تا سه‌ر برۆم یان نه‌‬ ‫خوارده‌مه‌نیمان ئه‌برد بۆ سه‌نگه‌ره‌کان‪ .‬زۆر ؟ ئاخۆ ئاخری رێگاکه‌ چۆن بێت؟‬ ‫جار ئه‌یانداینه‌ به‌ر خومپاره‌ و فیشه‌ک به‌اڵم هه‌نووکــه‌ بــە دوای چــه‌ن ســاڵ ژیــان له‌‬ ‫هه‌ر جار زیاتر له‌ جاری پێشــوو به‌ دڵێکی الدێه‌کانــی ناوچــه‌ی مه‌ریــوان‪ ،‬بــه‌ره‌ی‬ ‫خۆش ئه‌هاتینــه‌وه‌ و به‌ هێزێکی زیاتره‌و‌ه به‌گــزاده‌ ‪ ،‬چــه‌م شــامیان و هه‌ورامــان و‬

‫‪Dwaroj@komala.com‬‬

‫سەرنوسەر‪:‬‬

‫رەزا کەعبی‬

‫بەڕێوەبەری نوسین‪:‬‬

‫هێمن بایەزیدپور‬

‫بۆ خوێندنه‌وه‌ی دواڕۆژ له‌سه‌ر تۆڕی ئینتێرنێت‬ ‫سه‌ردانی ‪ www.komala.com‬بکه‌ ‌ن‬ ‫پەیوەندی ‪dwaroj@komala.com‬‬

‫شاری مەریوان قەاڵی خۆراگری شەھیدانی سوور و سەوز‬

‫ئا‪ :‬دواڕۆژ‬

‫مانگی خەرمانان و شاری مەریوان‬ ‫مێژووییەکی لێکدانەبراویان ھەیە‪،‬‬ ‫مەریوان لە سەرەتای شۆرشی گەالنی‬ ‫ئێران وەک دڵی زیندۆی بزووتنەوەی‬ ‫یەکسانی خوازی کوردستان بە گشتی‬ ‫و پێکهێنانی ڕووداوگەلێک وەک‬ ‫کۆچی مێژوویی مەریوان بە تایبەتی‪،‬‬ ‫الپەڕێکی زێرینیان بۆخۆیان تۆمار‬ ‫کردوە‪ ،‬لە سەردەمی قیام بە ھانای‬ ‫دەنگی ڕێبەری ھەمیشە زیندووی‬ ‫کۆمەڵەوە ھاتن و لە گەرماوگەرمی‬ ‫شۆرش و پرێشکەی توندووتیژی‪،‬‬ ‫ڕێگای ھێمنانەی کۆچ و ڕێپێوانیان‬ ‫بۆ شەر لەگەل ڕژیمێکی تازە بە‬ ‫دەسەاڵتگەیشتتووی کۆنەپەرەست‬ ‫و سەرکەوتن‪ ،‬دیارە‬ ‫ھەڵبژارد‬ ‫لەو ڕووداوە مێژوییەش نەخش و‬ ‫کاریگەری کاک فوئاد زۆر بەرجەستە‬ ‫و دیاریکراو بوو بەاڵم ئەوەی جێی‬ ‫ئاماژەیە کاک فوئاد بۆخۆی ھەڵقالو‬ ‫و گرێدراوی بزووتنەوەیەکی جەماوەری‬ ‫بوو کە لە کوردستان و بە تایبەت‬ ‫شاری مەریوان دەستی پێ کردبوو‪،‬‬ ‫بەستەرێک بۆ کاک فوئاد لە شاری‬ ‫مەریوان ئامادەکرابوو کە کاک فوئاد‬ ‫بە بیری درووست و کاری بێ وچان‬ ‫کەڵکی لەو بەستەرە بۆ شۆرشێکی‬ ‫مەدەنی وەرگرت‪ ،‬دەرسەکانی ئەو‬ ‫خەباتە تا ئەورۆش ھەر بەردەوامە و‬ ‫دەتوانێ رێنیشاندەر بێ و نەوەکانی‬ ‫پاش کاک فوئادیش بەکردەوە لە‬ ‫کورستان و بە تایبەت لە مەریوان‬ ‫ئەوەیان سەلماندووە‪.‬‬ ‫پاش شۆرشی گەالنی ئێران کاک فوئاد‬ ‫چ وەک کەسی یەکەمی بونیاتنەری‬ ‫جەریان و حیزبێکی خەلقی وەک‬ ‫کۆمەڵە و چ وەک کەسایەتییەکی‬ ‫ناسراوی شاری مەریوان ‪ ،‬دەورێکی‬ ‫سەرەکی لە پێکهێنانی بزووتنەوەیەکی‬ ‫جەماوەری گێرا‪ ،‬لەخۆبردوویی‪،‬‬ ‫مەتمانە بەخۆبوون هاوتەریب لەگەڵ‬ ‫باوەر بە کاری جەماوری و نەرم و‬ ‫نیانی و سازان و تەحەمولی بیری‬ ‫جیاواز و زۆر تایبەتمەندی کە‪ ،‬لە‬ ‫ژێر سێبەری بەستەرێکی ئامادەی‬ ‫جەماوەری کە لە شاری مەریوان‬ ‫دەبیندرا‪ ،‬ڕێگەی بۆ ئەو خەباتە زیاتر‬

‫دەکردەوە‪ ،‬بێ گومان کاک فوئاد‬ ‫هەڵقاڵوی بزووتنەوەی ئەو ڕۆژانەی‬ ‫کوردستان بوو‪ ،‬بزووتنەوەکەش‬ ‫باوەری پێ دەکرد و هەمووکات بە‬ ‫دەنگیەوە دەهات‪ ،‬یەکێک لە بەرهەمە‬ ‫زێرینەکانی ئەوهاوکاریانە‪ ،‬ڕێکخستنی‬ ‫کۆچی میژوویی مەریوان بوو‪ ،‬گرینگی‬ ‫ئەو کارە لەوەدا بوو کە لە فەزایەکی‬ ‫مێلیتاریزە و ئینقالبی ئەوکات کەم‬ ‫کەس بیری لە ڕێکخستنی خەباتێکی‬ ‫هێمنانە و ئاشتیخواز دەکردەوە‪ ،‬کاک‬ ‫فوئاد بە هەمووی سەلماند ئەگەر‬ ‫ڕێبەر باوەری بە هێزی جەماوەر‬ ‫بێت و جەماوەریش مەتمانەیان بە‬ ‫ڕێبەرەکەیان بێت هەموو کارێک‬

‫دەکردرێ و کردیان‪ ،‬بە دڵنیاییەوە‬ ‫ئەو ڕووداوە ئاسەوارەکانی تەنانەت‬ ‫لە چاردە ڕۆژدا خۆالسە نابێتەوە‬ ‫و تەنانەت وەک تاکتیکێک ناتوانین‬ ‫بیبینین بەڵکوو وەک ستراتێژیەک لە‬ ‫الیەن کاک فوئاد بەکار هات‪ ،‬بۆیە‬ ‫تا ئەوڕۆش ماوەتەوە و بە شانازییەوە‬ ‫باسی لێ دەکرێت‪.‬‬ ‫کاک فوئاد بەداخەوە تەنانەت‬ ‫‪١١‬مانگ مەجالی بوو و زۆر زوو‬ ‫داگیرکەر لە بزووتنەوەی کوردی‬ ‫ئەستاند‪ ،‬بێ گومان لەدەستدانی‬ ‫کاک فوئاد خەسارێکی گەورە بوو‬ ‫لە سەر پەیکەری کوردستان بەاڵم‬ ‫دوژمن بەس بە جەستە کاک فوئادی‬

‫لە نەتەوەی کورد گرت و نەیتوانی‬ ‫بیر و باوەر و دەرسەکانی لە مێشکی‬ ‫نەوەکانی کوردستان بسرێتەوە‪.‬‬ ‫چل ساڵ پاش فوئاد ‪ ،‬کەسایەتی‬ ‫و بیر و باوەری فوئاد و بونیاتنانی‬ ‫شێوازێکی مۆدێرن لە خەبات‪ ،‬وەک‬ ‫خەباتی مەدەنی و جەماوەری‪ ،‬لە‬ ‫مێشکی نەوەکانی پاش خۆی وەک‬ ‫شەریف باجوەر و ھاورێیانی بوو بە ھێما‬ ‫‪ ،‬چەک و تفەنگیان پێ نەبوو‪ ،‬ژینگە‬ ‫پارێز بوون ‪ ،‬توورەیی و نەفرەتیان‬ ‫باڵو نەدەکردەوە‪ ،‬گوڵیان دەبەخشی‬ ‫بە خەڵک ‪ ،‬ھێمنی و ئاشتیخوازی‬ ‫و سەرجەم ھەڵسووکەوتەکانیان لە‬ ‫قاڵبی درووست کردنی ڕێکخراوی‬ ‫ژینگە پارێزی ‪ ،‬کتێب و شانۆ و زۆر‬ ‫بۆنەی کە ڕژیمی تووشی سەرلێشێواوی‬ ‫کردبوو‪ ،‬ئاوریان لە جەنگەلەکان‬ ‫دەکووژاندەوە ‪ ،‬بەاڵم ئاوریان‬ ‫لە جەستە و پەیکەری دەسەاڵت‬ ‫دەخست و کۆنەپەرەستەکانی کۆماری‬ ‫ئیسالمی نەیاندەزانی چی بکەن و‬ ‫ئاخرین ڕێگایان ‪ ،‬یەکەمین ڕێگابوو‪،‬‬ ‫ئەویش تێرۆر و سرینەوەی جەستەیان‬ ‫بوو‪ ،‬بەاڵم دیسان هەر وەک ئەوەی‬ ‫نەیانتوانی فوئاد بسرنەوە و شەریف‬ ‫و دەیان و سەدان شەریف لە‬ ‫دایک بوون‪ ،‬تەنانەت دیسان هەر‬ ‫جەستەی شەریف و هاوڕێانی لە‬ ‫نەتەوە ئەستێندرا‪ ،‬بەاڵم نەیانتوانی‬ ‫سەرکەوتووبن‪ ،‬چۆن شەریف جەستە‬ ‫نەبوو‪ ،‬بیر بوو ڕێگایەک بوو بەرەو‬ ‫ئازادی‪ ،‬بەرەو ڕووناکی‪.‬‬ ‫گیانبەختکردنی‬ ‫پاش‬ ‫ساڵێک‬ ‫شەریف و هاوبیرانی‪ ،‬هەر وەک‬ ‫ئەوەی خەڵکی شاری مەریوان لە‬ ‫مێژوودا سەلماندوویانە کە خەڵکێکی‬ ‫ئەمگناس و بە شەرەفن و لەگەڵ‬ ‫ئەوەی کۆماری ئیسالمی کاک فوئادی‬ ‫لی سەندن‪ ،‬بیرو باوەری چووە‬ ‫جەستەی کەسانێک وەک شەریف‬ ‫و عەتا و ھاوڕێیانی و چ لە کاتێک‬ ‫شەریف لە ژیان دا بوو لەگەلی بوون‬ ‫وچ پاش شەریفیش بەیادی و لە‬ ‫ساڵیادی دا بوونە نموونەی پێکەوە‬ ‫بوون‪ ،‬سروودی ئەی شەهیدان تا‬ ‫ئاسمان ڕۆی و بوونە ھێمایەک‬ ‫بۆ ھەمووشارەکانی کوردستان ‪،‬‬

‫کۆبوونەوەی ھەزاران کەسی خەڵکی‬ ‫شاری مەریوان دیسان سەلماندی‬ ‫ڕووناکی ناکووژێتەوە‪ ،‬کۆماری‬ ‫ئیسالمی ئاگر لە دارستانەکان‬ ‫دەدات‪ ،‬الوەکانی مەریوان بە جەستە‬ ‫و دەستی بەتاڵ دەیکووژێنێتەوە‪،‬‬ ‫چەک و لێدان و کوشتن و برین دێنێ‪،‬‬ ‫الوەکانی ئەو شارە یەکەمین فستیڤالی‬ ‫شانۆی سەرشەقام پێشکەش دەکات‪،‬‬ ‫و چاالکترین ڕێکخراوە مەدەنییەکان‬ ‫لەو شارە پێک دێنێ و زۆر دیاردە‬ ‫کە وەک نموونەیەکی ڕوشن و پراوپر‬ ‫لە شانازی‪.‬‬ ‫مانگی خەرمانان بۆ خەڵکی کوردستان‬ ‫و بە تایبەت شاری مەریوان مانگی‬ ‫لە دەستچوونی ڕۆڵە گەورەکانیانە‪،‬‬ ‫بەاڵم لە پاشیان ناگرین‪ ،‬مەشخەڵی‬ ‫ڕێگاکەیان هەڵدەگرنەوە و دەتاودەست‬ ‫دەیگۆرنەوە و دڕێژەدەری ڕێگایانن‬ ‫و سوور و سەوز بۆ نیشتمانەکەیان‬ ‫تێدەکۆشن‪.‬‬