HACIEMİROĞULLARI

50

HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ PROF. DR. NECATİ DEMİR

Hacıemiroğulları Beyliği Tarihi, Prof. Dr. Necati Demir tarafından çok uzun süre çalışılarak ortaya konulmuştur.

Akraba olmamız ve komşu köylerde yaşamamız münasebeti ile Necati Demir’i çocukluğundan beri tanırım. Hatta derin bir dostluğumuz ve güzel bir hukukumuz da vardır.

Necati Demir, çok erken yaşlardan itibaren kendisini bilime adamıştır. Öğrencilik yıllarından itibaren, hiç kesintiye uğratmadan, öncelikle Ordu ili ve yöresi olmak üzere dil, tarih ve kültür araştırmaları yapmaktadır. Hacıemiroğulları Beyliği ile ilgili çalışmaya öğrencilik yıllarında başlamıştı. Doktora tezi konusu olarak Danişmend-name’yi hazırlamıştı. Böylece Orta Anadolu ve Canik sırtlarının fethini geçekleştiren Danişmedliler hakkında uzmanlaştı.

Tarihi süreci takip eden Necati Demir, Doçerntlik çalışması olarak Ordu ili ve Yöresi Ağızları’nı hazırladı. Alan araştırmaları sırasında ses kayıtları alırken hem Ordu ili ve yöresinin sözlü kültür ürünlerini derledi hem de tarihi mekanları tespit etti.

Alan araştırmalarının bir kısmına bizzat katıldım ve bizzat da yaptığı çalışmalara şahit olmuşuzdur.

Necati Demir, bu süreçte Türkiye ve yurt dışındaki kütüphane ve arşivleri tarayarak Hacıemiroğulları Beyliği ile ilgili arşiv belgelerini, yazılı kaynakları ve vakfiyeleri de toparladı. Hocamız, böylece Beylik ile ilgili kaynaklar son derece az iken; arşiv belgelerini, yazılı kaynakları ve vakfiyeleri ile alan araştırmaları buluntularını birleştirerek ortaya nitelikli bir çalışma çıkardı.

Necati Demir’in Hacıemiroğulları Beyliği kitabının ilk baskısı 2007 yılında İstanbul’da yayımlanmıştır. Hocamız bu kitap yayımlandıktan sonra da çalışmalarına devam etmiş, yeni bulduklarını çalışmaya eklemiştir. Sonuç olarak Necati Demir’in Hacıemiroğulları Beyliği kitabı 2018 yılında Türk Tarih Kurumu tarafından yayımlanmış ve okuyuculara sunulmuştur.

Necati Demir’in bu çalışması bölgemiz insanlarının da son derece az haberdar olduğu konu hakkında bir hassasiyet oluşmaya başlamış; konferanslar, film ve belgesel çekimleri, vb gibi çeşitli faaliyetler başlamıştır. Bu faaliyetlerin ileriki yıllarda daha da renkleneceğini ve insanlarımızın konu ile ilgili olarak daha da hassaslaşacağını düşünmekteyim. 07.07.2020

Muzaffer GÜNAY

Proje Tanıtım Kitapçığı Derleyen: İKTAV BELGESEL YAYINLICIK Editör ve Proje Kordinatörü : Muzaffer Günay Grafik&Tasarım Şengül GEÇAL ISBN: 978-605-69169-8-4 Baskı: İKTAV BELGESEL YAYINCILIK

Sahrada Açan Güller Derneği Kültür Hizmetidir

2

HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ

ÖN SÖZ Öncelikle çok önemli olduğuna inandığım bu tarihi-kültürel projenin beni ziyadesiyle heyecanlandırdığını belirterek satırlarıma başlamak istiyorum.

“Sahrada Açan Güller Derneği” Başkanı ve yönetimi olarak faaliyete başladığımız günden itibaren elimizden geldiği ölçüde toplum yararına olmak üzere, önemli çalışmalar, ses getiren etkinlikler yaptık ve bundan böyle de aynı heyecan ve enerjiyle çalışmalarımıza devam edeceğiz.

Derneğimizin tüzüğünde yer aldığı üzere, amaçlarımızdan biri de Ordu ilinin sosyo-kültürel ve tarihi geçmişi bağlamında da çalışmalar gerçekleştirmek ve kamuoyu ile paylaşmaktır.

“Saklı Kalmış Değerler-Hacıemiroğulları Beyliği ve Milli-Manevi-Kültürel Değerlerimiz” projesinin temel gerekçesi, ilimizin sosyal ve kültürel tarihine ışık tutmak, bilimsel veriler ışığında katkı sağlamaktır.

HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ

3

Bu fikrimizi Araştırmacı-Yazar Sayın Muzaffer Günay ile paylaştık.

Kısa süre sonra Hocamız, çok geçmeden anılan proje ile geldi. Dernek yönetimi olarak bir değerlendirme yapmak suretiyle projenin sorumluluğunu üstlenmeye karar verdik.

Bu bağlamda Gebze’de faaliyet gösteren İKTAV Belgesel Yayıncılık Yönetim Kurulu Başkanı Sayın İsmail Kahraman’ı davet ederek görüştük. Vakit geçirmeden paydaşlarımız olarak Ordu Kültür-Turizm Müdürlüğü ve İKTAV ile birlikte çalışma konusunda anlaştık. Projeyi tamamlayıp Sayın Valimiz Seddar YAVUZ’a sunduktan sonra İç İşleri Bakanlığı Sivil Toplum İlişkiler Genel Müdürlüğü’ne gönderdik. Bir müddet sonra projemiz onaylandı. Çalışmalarımıza proje gereği,“Ordu ve Doğu Karadeniz’in fatihi Hacıemiroğulları Beyliği hakkında kamuoyunu ve basını bilgilendirme ve tanıtım toplantısı” yaparak ilk etkinliğimizi gerçekleştirdik. 20 Ocak günü Ordu Ticaret Borsası’nın toplantı salonunda düzenlenen programa basın mensupları, oda başkanları, sanayici ve iş adamları ile STK temsilcileri katılım gösterdi. Tanıtım odaklı proğramda ben ve Sayın İsmail Kahraman birer konuşma yaptık sonra, ilgili görsellerin sunumuyla birlikte toplantı sona erdi.

Konuşmamı bitirirken başta İç İşleri Bakanlığı ve Sayın Valimiz olmak üzere bize bu çalışmamızda destek veren herkese teşekkür eder, saygılar sunarım. 30.05.2020

Nurten KELEBEKLİ Sahrada Açan Güller Derneği Yönetim Kurulu Başkanı

HACIEMİROĞULLARI OĞUZ TÜRKLERİNİN ÇEPNİ BOYUNDAN “Bayrakları bayrak yapan üstündeki kandır, Toprak eğer uğrunda ölen varsa vatandır.”

1301 yılında Trabzon’un fethinden 160 yıl önce, OrduMesudiye’de kurulan Hacıemiroğulları Beyliği’nin tarihini anlamak ve anlatmak için Doğu Karadeniz’i vatan yapan ve Türk-İslam medeniyetini bölgeye getiren Oğuz Türkleri’nin Çepni boyunu çok iyi bilmek gerekiyor.

Oğuz Kağan Destanı’na göre Oğuzlar’ın 24 boyundan biri olan ve Oğuz Kağan’ın oğlu Gök Han’ın soyundan geldikleri kabul edilen Çepniler, Ünlü dil bilimci Kaşgarlı Mahmud’un Divân-ı Lügati’tTürk’te belirttiği yirmi iki Oğuz bölüğünden yirmi birincisidir. Kaşgarlı Mahmut Çepnileri şöyle tanımlar: “Çepniler, bir Oğuz boyudur. Boyun genel özelliği asi, atılgan, cesur, mert ve savaşçı olmalarıdır. Çepni kelimesi düşmanla savaşan, mert, yiğit, asi, cesur anlamında kullanılmıştır.”

HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ

5

Karadeniz’i Vatan Yapan Çepni Türkleri Kimdir?

Ordu merkezli Doğu Karadeniz bölgesinde beylik kuran Hacıemiroğulları’nın da atası olan Çepniler, günümüzde Rumeli ve Anadolu’da yaşarlar. Karadeniz bölgesinde yaşayan Çepniler ile ilgili önemli bilgiler veren , Prof. Dr. Faruk Sümer “Oğuzlar-Türkmenler” isimli eserinde Çepnilerin, Anadolu’nun değişik yerlerinde yaşadıklarını, Gaziantep, Giresun, Gümüşhane, Ordu, Trabzon, Bayburt olmak üzere Karadeniz Bölgesi’nde yoğun olarak yaşadıklarından ve Çepnilerin çoğunlukla Sünni olduğundan bahseder. Ayrıca kitapta 1515 tarihli tahrir defterlerine göre Giresun ve civarındaki illerin Vilayeti Çepni isimli bir idari bölge olarak gösterildiğini yazmaktadır.

Bu bölgenin Samsun’dan itibaren sahili takip eden kısmının Çepniler tarafından Türkleştirildiği, Canik bölgesine adını veren Hıristiyan kavmin yok olduğu ve Türkler’in Giresun’a kadar ilerleyip Küçük beylikler kurduğunu söylenmektedir. Çepniler; 1071’de Anadolu’nun, 1277 yılından itibaren de Karadeniz Bölgesi’nin fethedilmesinde önemli görevler üstlendiler. 1277 yılında Sinop’a saldıran Trabzon Rum Pontus İmparatorluğu’nun ordusunu bozguna uğrattılar. Bu yıllarda Çepnilerin önemli bir kısmın Sinop yöresinde yaşadığı görülüyor.

6

HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ

1404 yılında Timur’a giden İspanyol elçisi Clavijo, Ordu ve Giresun’un Hacıemiroğulları Beyliği’nin kurucusu olan Hacı Emir Bey’in oğlu Hacı Süleyman Bey’in elinde olduğunu yazar ve 10.000 kişilik bir kuvvete sahip olduklarını belirtir. Çepniler’in savaşçı karakterleri, önemlerini günümüze yansıtacak kalıcı eserler meydana getirmelerini engellemiştir. Çepnilere ait kabileler, değişik tarihlerde farklı cephelerde savaşmışlar ve ordu ile gittikleri bölgelere yerleşmişlerdir. Selçuklu ve Osmanlı döneminde cepheden cepheye koşarak şehit oldukları için nüfusları azalmıştır. Şairin ifade ettiği gibi, bu vatan toprağın kara bağrında sıra dağlar gibi duran isimsiz ve mezarsız yatan şehitlerindir. Bugün Ordu, Giresun, Gümüşhane ve Trabzon yaylalarında çok sayıda toplu şehitlik bulunmaktadır. Bu şehitliklerin bulunduğu bölgeler Meşhet, Meşhet obası ve Meşhetgıranı gibi adlarla anılmaktadır.

Trabzon Sancağı’na 1486 yılında tabi olan Çepni vilayetinde toplam 73 köy bulunduğu 1583 tarihinde ise köy sayısının 202 olduğu görülmektedir. Bu köylerde nüfusun asıl çoğunluğunu Çepniler oluşturmaktadır. Bunlar 15. ve 16. yüzyılda bölgenin hakimiyetini tamamen ellerine geçirmişlerdir. Trabzon Rum Devleti yıkılana kadar bu durum devam etmiştir. Çepnilerin bir kısmı Sinop bölgesinden Ordu’ya da gelmiştir. Çepnilerin asıl yerleşim yerlerinden biri de Giresun’dur.

Harşit Vadisi ve çevresinde yerleştikleri kışın ise Kürtün, Doğankent arasında kışladıkları belirtilmektedir.

HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ

7

Rumeli ve Balkanları Vatan Yapan Çepni Türkleri Osmanlı Devleti kurulmadan önce Sarı Saltuk ve İzzeddin Keykavus ile birlikte Bulgaristan Tuna boyları, Deliorman, Silistre ve Romanya Dobruca bölgelerine geçen Türkmenler, Çepni boyundandır.

Deliorman ve Dobruca’daki bu Çepniler hem yerel Kıpçak ve Peçenek halklarıyla hem de daha sonra gelen diğer Türkmen boylarıyla karışmışlar ve Çepni kültürünü yitirmişlerdir. Ancak birçoğu da Batı Anadolu’ya geri göçerek bugünkü Batı Anadolu Çepnilerini oluşturmuştur. Dobruca’da bulunan Türkler, kendilerinin Türkmen olduklarını ve inanç önderlerinin Sarı Saltuk olduğunu söyleyerek bugün bile camilerde ve tekkelerde onun adına dualar ederler.

8

HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ

Çepnilerin Anadolu’da Yaşadığı Bölgeler Trabzon, Kürtün, Ordu, Mesudiye, Gürgentepe, Koyulhisar, Suşehri, Akıncılar, Canik, Giresun, Görele, Eynesil, Beşikdüzü, Şahinkaya, Ataköy, Akdoğan, Maraşlı gibi birçok yerde yoğun olarak Çepni boyları yaşamaktadır. Bugün bile Rize’nin İyidere, Kalkandere, Çayeli, Derepazarı ilçelerinde değişik adlarla birçok Çepni sülalesi bulunmaktadır. Trabzon, Gümüşhane, Giresun, Görele, Espiye, Eynesil başta olmak üzere birçok yüksek köyde Çepniler yaşamaya ve geleneklerini sürdürmeye devam etmektedir.

Batı Karadeniz’de Kastamonu’nun Tosya ve Çatalzeytin ilçesinde “Çepni” adında köyler bulunmaktadır. Ayrıca Şanlıurfa’da tamamen Çepni Türkmenleri’nden oluşan Yaslıca adında bir belde vardır.

Ayrıca Ege bölgesinde Manisa, İzmir; Marmara’da Çanakkale ve Balıkesir’de yaşarlar. Sivas, Gaziantep’te de Çepni köyleri vardır. Çanakkale Küçükkuyu’da bulunan Büyük Çetmi ve Küçük Çetmi köylerinin ve civar köylerin halkının önemli bir bölümü Çepni kökenlidir.

Bolu Merkez ve Mudurnu ilçesinde birer tane Çepni köyü bulunmaktadır. Bursa’nın Mudanya ilçesinde de bir Çepni köyü bulunmaktadır.

HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ

9

HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ TARİHİ Ardına bakmadan yollara düşen Şimşek gibi çakıp sel gibi coşan Huduttan Hududa yol bulup koşan Cepheden cepheyi soranlarındır Samsun, Ordu, Giresun, Trabzon, Rize ve Artvin bölgesinde Türkİslam medeniyetinin gelişip yayılmasında Oğuz Türkleri’nin Çepni boyunun çok önemli bir rolü vardır. Çepni Türkleri dendiğinde akla Anadolu’da kurulan ilk Türkmen beyliklerinden biri olan Danişmendliler gelir.

Kurucusunun adı ile ünlenen Danişmendliler, 1071 Malazgirt Meydan Muharebesi’nden sonra kurulmuştur. Başkent önce Sivas, daha sonra Niksar olmuştur. Hâkim olduğu coğrafya ise Sivas, Amasya, Tokat, Çorum, Yozgat, Kayseri, Malatya ve Gümüşhane’dir. Danişmendliler, 1178 yılında Anadolu Selçukluları tarafından tarih sahnesinden silinir.

10

HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ

Tıpkı Taceddinoğulları gibi Danişmendliler’in torunlarından olan Hacıemiroğulları, 1301 yılında Ordu’nun Mesudiye ilçesinde kurulmuştur. Bazı tarihi kaynaklarda beyliğin adı Bayramoğulları olarak da geçer. Bunun sebebi beyliğin kurucusunun Bayram Bey mi; yoksa oğlu Hacı Emir İbrahim Bey mi; tam olarak belirlenememesidir. Şüphesiz Hacıemiroğulları Beyliği’nin tarihsel önemi çok büyüktür. Hacıemiroğulları kurulduğunda Trabzon Rum İmparatorluğu bölgeye hakimdir. Hacıemiroğulları, 1397 yılında Giresun’u fethederek Samsun’dan Trabzon’a kadar olan bölgeyi vatan yapmıştır. Trabzon Pontus Devleti’nden 69 sene vergi almıştır. Bölgeye fındık ekim-dikimini getirerek Karadeniz’in kaderini değiştirmiştir. Hayvancılık ve ziraatı geliştirip bölgenin kalkınmasını sağlamıştır. Bugün Samsun, Ordu ve Giresun’da Bayramlı adı ile birçok köy ve belde bulunması bile Hacıemiroğulları Beyliği’nin Karadeniz’deki köklü geçmişini gözler önüne sermektedir.

Ordu ve Giresun’u bir daha değişmemek üzere ebedi Türk yurdu haline getiren Hacıemiroğlu Süleyman Bey’dir. Süleyman Bey, Ordu’da 2 yıl süren bir hazırlıktan sonra 12 bin kişilik bir ordu toplamış ve sahilden hareketle Giresun’u kuşatmıştır. Giresun Kalesi, çok çetin çarpışmalardan ve birçok Türk neferinin kaybından sonra 1397’de alınabilmiştir. Giresun bu tarihten sonra bir daha işgal edilmemiş ve ebedi Türk yurdu olarak kalmıştır.

HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ

11

HACIEMİROĞULLARININ ATASI

DANİŞMENT GAZİ

Hacıemiroğulları’nın atası olan Danişment Gazi, Battal Gazi’nin 2. nesilden torunudur. Battal Gazi’nin kızıyla evlenen Malatya Beyi Emir Ömer’in bir kızı olur. Emir Ömer, kızını Meliklerden Ali bin Mızrap ile evlendirir. İşte Danişment Gazi, bu evlilikten dünyaya gelmiştir.

Dini ve idari konularda kendisine danışıldığı için Danişment Gazi olarak adlandırılmıştır. Bir gün rüyasında iki cihan güneşi Hz. Muhammed Mustafa’yı görür. Hz. Peygamber, Allah’ın inayetinin onunla olduğunu, çok gazalar yaparak çok yerler fethedeceğini müjdeler.

Bunun için halifeden izin alınır. Halife, Malatyalılar’ın gaza ve cihat yapma kararına çok sevinerek izin verir; harp malzemeleri ve erzak yönünden destekler. Her tarafa haber salınır ve 40.000 kişilik bir ordu teşkil edilir.

1235’de yazılan Danişmentname’ye göre, Malatya’dan hareketle Sivas’a gelinir. Orduya Emir Ömer’in oğlu Sultan Turasan ve Melik Danişment komutan tayin edilir. Sivas harabe halindedir. Onarılır ve başkent yapılır. Daha sonra orta Anadolu’daki fetih faaliyetlerine devam edilir. Danişmentliler, Ankara, Kastamonu ve Kayseri çizgisinin kuzeyinde kalan ve Karadeniz’e kadar olan kısmı fetheder. 1085 yılında bütün Orta Anadolu’ya hâkim olurlar. Anadolu’nun Türk vatanı yapılmasında Danişmentliler büyük rol oynamıştır. Bu arada 1. Haçlı seferi başlar, Selçuklularla beraber Haçlılara büyük darbeler indirilir. Danişment Gazi Niksar’ı aldıktan sonra burayı başkent yapar ve Karadeniz’in fetih faaliyetlerini buradan yönetir.

Trabzon’u almak için yürüttüğü Canik Seferi sırasında Perşembe Yaylası’nda pusuya düşürülür. Yanındaki erlerin ve gazilerin büyük kısmı şehit düşer. Kendisi de ağır yara alır ve Niksar’a çekilir. 1105 yılında şehitlik mertebesine ulaşır. Vasiyeti gereği Niksar’a gömülür ve adına bir türbe yaptırılır. Danişment Gazi’nin ve ordusunun pusuya düşürüldüğü Perşembe Yaylası’nda aradan 900 yıl geçmesine rağmen hala yöre halkının katıldığı anma toplantıları düzenlenmektedir. Bu toplantıda dualar edilip kurbanlar kesilmektedir.

HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ Urfalı tarihçi Mateos, Danişment Gazi’nin ölümü üzerine Vakâyinâme’sine şöyle not düşmüştür: 12

“Roma memleketinin büyük emiri Danışman öldü. O iyi bir adam, memleketi imar edici ve Hristiyanlar’a karşı çok merhametli bir zattı. Onun tabiiyetinde bulunan Hristiyanlar onun ölümü üzerine büyük matem tuttular.”

Danişment Gazi’nin ölümünden sonra kardeşler aralarında taht kavgaları başlar. Sivas dahil fethedilen yerlerin büyük kısmı elden çıkar. Bir tek Malatya kalmıştır…

Malatya’da bulunan Hacıemiroğulları Müzesi

HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ

13

HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ VE MALATYA 1301 yılında Ordu Mesudiye’de kurulan Hacıemiroğulları’nın tarihinde Malatya’nın çok önemli yeri ve önemi bulunmaktadır. Malatya ilk kez Hz. Osman tarafından 656 yılında kuşatıldı ise de alınamadı.

Daha sonraları Muaviye, Suriye ve Irak’tan topladığı halkı Malatya ve yakın çevresine getirip yerleştirdi. Böylece Malatya’yı Bizanslılara karşı yapacağı seferlerde bir üs durumuna getirmiş oldu.

Emeviler döneminde Halife Ömer b. Abdülaziz kaçmakta olan Darende halkını Malatya’ya yerleştirdi. Cavana bin el Haris’i de buraya Vali olarak atadı. Bir zaman sonra Bizans ordusu Malatya üzerine yürüdü. Halk Halife Hişam’dan yardım istedi. Bunun üzerine Hişam, Malatya’ya girdi. İlerleyen yıllarda Malatya birkaç kez el değiştirdi.

Selçuklular Dönemi 11. yüzyılda Türkler akın akın Anadolu’ya yöneldi. 1057’de Malatya Türkler’in eline geçtiyse de Bizanslılar geri aldı. 1071’de Malatya tekrardan Türkler’in eline geçti. 1222’de Malatya’nın hâkimi Belek oldu. Kısa süre sonra Moğol ordusu, Malatya önlerine geldi. Subaşı Reşideddin, halktan 40 bin altın toplayarak Moğol komutanına verdi ve Azerbaycan’a gitmelerini sağladı. II. Keykavus, Şerafettin Ahmed’i Malatya’ya gönderdi. Şerafettin Ahmed’in Moğollar’a yenilmesi üzerine bu kez Ali Bahadır gönderildi. Halk, Bahadır’ı iyi karşıladı. Onun otoritesi ile yeni yollar açıldı, kıtlık sona erdi. Moğol komutanı Baycu Noyan Malatya üzerine yürüyünce, Ali Bahadır, Kâhta’ya kaçtı. Baycu Noyan, Kılıç Arslan’ı tanımaları için Malatyalılara yemin ettirdi.

Kılıç Arslan’ın emirlerinden Fahrettin Ayaz, Malatya’ya tayin edildi.

1258’de Ali Bahadır tekrar Malatya’ya dönerek Vali Fahrettin Ayaz’ı öldürttü. Fakat Moğollar’ın ilerlediğini görünce Sultan İzzeddin’in yanına döndü.

Moğol baskısı giderek artıyordu. Türkmenler de fırsat buldukça ayaklanıyordu. İlhanlı Hanı Olcayto, egemenliğinin çökmekte olduğunu görünce, 1314 yılında Emir Çoban’ı naip tayin eylemişti. Olcayto için haraç toplayan Mardu ve Cemaleddin, Malatya halkına sürekli baskı uyguladılar. Malatya halk acı içinde idi.

14

HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ

Halep Memluk Emiri Seyfettin Tengiz, Malatya’ya varınca Cemaleddin ve Hızır bağışlanma dileğinde bulundular. Malatya halkı şehre girmeyi başardı.

Osmanlılar Dönemi 1401 yılında Timur, Malatya’yı ağır hasara uğratınca halk onun egemenliğini kabul etti. 1515 yılından itibaren Malatya huzur şehri oldu. Osmanlıya başkaldıran Türkmen aşiretleri kısa zamanda hızla artarak 50 bine ulaştı. Osmanlı, ayaklanmayı güçlükle bastırdı. Bir süre sonra Kiziroğlu Mustafa Malatya ve Sivas’ı haraca bağladı. Birkaç yıldan beri devam eden Celali isyanları Malatya ve yöresine büyük zararlar verdi. İlerleyen zamanda birçok ayaklanma ve saldırılar devam etti.

19. Yüzyılın başlarında Malatya harap durumda idi. 1838 yılında Osmanlı Ordusu komutanı Hafız Paşa, karargâhını Harput Mezra’dan Malatya’ya taşıyınca, eski Malatya tamamen terk edilmeye başlandı.

Askerlerini barındıracağı ev bulamayan Hafız Paşa, bağlara göçen halkın evlerine el koydu. Zaman içinde bağların bulunduğu Asbuzu yöresi yani bu günkü Malatya gelişmeye başladı. Fakat Malatya’nın asıl gelişmesi, Cumhuriyet döneminde olmuştur. 1893’de şehrin genel nüfusu 133 bin 244 oldu. Malatya, 20 Nisan 1924’de il oldu.

HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ

15

HACIEMİROĞULLARININ GEÇMİŞİNE IŞIK TUTAN TÜRK DESTANLARI Çepnilerin manevi tarihinde, 8. yüzyılda Malatya’da yaşayan Battal Gazi’yi anlatan Battalname, Hacıemiroğulları’nın atası Danişmend Gazi’yi anlatan Danişmendname ve Rumeli ve Balkanları vatan yapan Sarı Saltuk’u anlatan Saltukname’nin ayrı bir yeri vardır. Bu üç destan sadece Çepniler’in değil Anadolu ve Rumeli’deki Türk İslam Medeniyeti tarihine de ışık tutar. Bu destanlar Çepni Türkleri tarafından başlatılmış ve tarihi süreç içerisinde birbirini tamamlar şekilde devam ettirilmiştir Battalname Battalname, yaptığı her savaşta galip gelmiş olan Seyyid Battal Gazi’nin Anadolu’da Hıristiyanlarla yaptığı savaşları ve kahramanlık hikayelerini anlatır. Kitabın üslubu Dede Korkut hikayelerini anımsatır. Danişmendname’den önce yazıldığı tahmin edilmektedir. Battal Gazi’nin asıl adı Abdullah’dır. Antakyalı veya Şamlı olduğunu söyleyenler olduğu gibi Emeviler hizmetinde çalışan bir Türk olduğu da söylentiler arasındadır.

Battalname, 8. yüzyılda başlayıp İstanbul’un fethine kadar 500 yıl devam etmiş önce Arap-Bizans, sonra Türk-Bizans mücadelesinin atmosferi içinde doğmuş bir destandır. Cihat ve gaza ruhu kuvvetli biçimde kendini hissettirir.

Battal Gazi, Mervan’ın oğlu Mesleme’nin İstanbul kuşatması sırasında üstün kumandanlık ve yiğitlik vasıfları göstermiştir. 740 yıllarında Hıristiyanlarla yapılan bir savaşta Eskişehir’de Akroin denen yerde ölmüştür. Afyonkarahisar’da öldüğüne dair rivayetler de vardır. İstanbul surları dibinden gömülü olduğuna inanılır.

Danişmendname Danişmendname, 12. yüzyılda sözlü olarak şekillenen, 13. yüzyılda yazıya geçirilen İslami Türk destanıdır. 11. yüzyılda yaşamış olan Türk devlet adamı Melik Danişmend Gazi’nin hayatını, savaşlarını ve Anadolu’daki bazı şehirlerin fethini anlatmaktadır. Tıpkı Battalname gibi İslami gaza ve cihat örgüsüne dayalıdır.

16

HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ

Eser, ilk önce Anadolu Selçuklu Sultanı 2. İzzeddin Keykavus’un emriyle İbn-i A’lâ tarafından derlenmiştir. Osmanlı Hükümdarı 2.

Murad’ın emriyle Tokat Dizdarı Arif Ali, Danişmendname’yi Türkçe olarak manzum parçaları dahil 17 bölüm halinde yazmıştır.

Saltukname Saltukname, 13. yüzyılda yaşadığı kabul edilen savaşçı Türk Dervişi Sarı Saltuk Dede’nin yaşamını ve savaşlarını anlatan halk ağzından derlenmiş bir eserdir. Cem Sultan’ın isteğiyle yaklaşık 1474-1480 yılları arasında Ebu’l-Hayri Rumi tarafından derlenmiştir. Bu esere göre asıl adı Şerif Hızır olan Sarı Saltuk gördüğü bir rüya üzerine Seyyid Battal Gazi’nin ve Hz. Hamza’nın silahlarına ve Hz. Ali’nin Ankabil adlı kanatlı atına sahip olur. Rumeli’ye, Türkistan’a ve Anadolu’da Sivas’a gider. Kaf Dağı’na çıkarak birçok canavar ve devle savaşır.

Rumeli’den Müslümanlara eziyet eden Hıristiyanlara engel olmak için Kufe’den asker toplar, gemilerle Karadeniz’e açılır. Karaya çıkarak, Edirne, Dobruca ve Üsküp gibi şehirleri fetheder. Anadolu’ya geçer. Şahmeran ülkesine gider. Firengistan’a sefere çıkar. Mağrip’te cin ülkesine ve Avrupa içlerine akınlar yapar. Sonunda içtiği zehirli bir su ve bir fedainin hançeriyle ölür.

Saltukname, zaman içinde sürekli zenginleştirilmiştir. Anadolu Selçuklu sultanları ve bazı Osmanlı sultanları da eserde yer alır.

HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ

17

HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ NİN MESUDİYE’DE KURULUŞU Selçuklular Danişmentliler Beyliği’ni 1178 yılında yıkar. Ancak Selçukluların 1243’de Kösedağ Savaşı’nı Moğollar’a karşı kaybetmeleri sonucu Moğol dönemi başlar. 1335’de İlhanlılar’ın sona ermesi ile Anadolu’da Türk beylikleri dönemi başlar.

Bu dönemde Danişmentlerin torunları, Karadeniz’de her ikisi de kardeş çocukları olan iki beylik kurmuşlardır. Bunlar Niksar’da kurulan Tacettinoğulları Beyliği ve Mesudiye Kayaköy’de kurulan Hacıemiroğulları Beyliği’dir.

Hacıemiroğulları Beyliği’nin ilk başkenti Ordu Mesudiye’nin Kaleköy köyüdür. Daha sonra Başkent, Ordu ilinin güneyinde yer alan Eskipazar’a taşınmıştır. Türkler bu yöreye, “Başkent” anlamına gelen “Ordu” ismini vermiştir. Ordu ilimizin adı buradan gelmektedir.

Beyliğin kurucusu olan Bayram Bey, beyliğin güneyindeki yüksek dağlar sayesinde cephe gerisindeki güvenliği kolay sağlamış, fırsat buldukça batıdan doğuya, güneyden kuzeye doğru sürekli akınlar düzenlemiştir. Bayram Bey döneminde 1313 yılında Maçka’ya, 1332 yılında Maçka’ya bağlı Hamsiköy’e, 1348 yılında ise Trabzon’a akınlar düzenlemiştir. Günümüzde bu akınlarda şehit olanların toplu mezarları yüksek yaylalarda tespit edilmiş ve koruma altına alınmıştır.

Bayram Bey’in 1357 yılında öldüğü ve türbesinin Mesudiye’ye bağlı Kaleköy’de olduğu tahmin edilmektedir.

18

HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ

Hacıemir İbrahim Bey Dönemi Bayram Bey’den sonra beylik idaresini Hacıemir İbrahim Bey almıştır. Hacıemir İbrahim Bey’in ilk faaliyeti 19 Aralık 1356’da Trabzon tekfuru III. Alexius’un idam ettirdiği 14 Türkün intikamını almak olmuştur. Hacıemir İbrahim Bey, 13 Kasım 1357’de Canik dağlarının eteklerinden Trabzon Pontus devleti için önemli olan Maçka’ya bir sefer düzenlemiş ve Maçka bölgesinden büyük ganimet elde etmiş. Türk akınlarını önlemek için Trabzon Tekfuru I. Basileos kızı Teodora’yı Hacıemir İbrahim Bey ile evlendirmek için 13 Kasım 1358’de Giresun kalesine gelmiştir. Böylece Basileos, Hacıemir İbrahim Bey’in Trabzon üzerine yaptığı baskıyı önlemeyi amaçlamıştır. Trabzon tekfurları beyliklerle iyi geçinmek ve ayakta kalabilmek için diğer Türk beyleriyle de akrabalık ilişkileri kurmuşlardır. Trabzon Devleti’nin 1320’den sonra varlığını sürdürmesindeki en önemli etkenlerden biri de bu evlilikler olmuştur.

Trabzon Tekfuru III. Alexius, Hacıemiroğulları üzerindeki baskısını kontrol edebilmek için kızı Eudokia’yı Tacettinoğulları Beyliği’nin başındaki Tacettin Bey ile evlendirir. Bu gelişmeler sonrasında Hacıemiroğulları bir yandan Trabzon Devleti ile savaşırken diğer yandan da batı komşusu Tacettinoğulları ile mücadele etmeye başlar. Tacettinoğulları’nın bu davranışı Sivas beyi Kadı Burhanettin tarafından takip edilmektedir.

HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ

19

Kadı Burhanettin, Tacettin Bey’i uyarmak için bir mektup yazıp elçiyle gönderir. Mektupta şu cümleler yazılıdır: “Onların atalarından miras kalmış mülküne göz dikip düşmanlık ve kavga yolunu tutmuş, dostluk ve kardeşlik haklarını çiğnemişsin.

Bu bana çok çirkin geldi. İyi huyundan ve temiz tabiatından beklenen şeylerin tersini yaptın.”

Tacettin Bey, elçiye Hacıemiroğulları topraklarına saldırmayacağına dair söz verir. Ama Hacıemir İbrahim Bey’in hastalanmasını fırsat bilerek sözünden döner ve 12.000 atlı ile Hacıemiroğulları topraklarına saldırır. Bu saldırıya Hacıemir İbrahim Bey’in oğlu Süleyman Bey karşı koyar. Savaşın sonunda Tacettinoğulları büyük kayıplar vererek geri çekilir. Tacettin Bey savaş meydanında ölür. Bu olay üzerine Kadı Burhanettin ordusunu toplayıp Niksar’a gelir. Şehrin ileri gelenleri şehrin anahtarını Kadı Burhanettin’e teslim eder. Her iki beylik Kadı Burhanettin’in huzurunda saldırmazlık anlaşması yaparlar.

Süleyman Bey, Kadı Burhanettin’e bağlılığını bildirir. Bunun üzerine 1386 yılında Kadı Burhanettin, Reşadiye Kalesi’ni içindeki erzak ve kıymetli eşyalarla birlikte Hacıemiroğulları Beyliği’ne bağışlar.

20

HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ

Hacıemiroğulları Beyliği’nin Süleyman Bey Dönemindeki sınırları

Süleyman Bey Dönemi Süleyman Bey, beyliğin yönetimini 1386 yılında babası Hacıemir İbrahim Bey hastalınca devralmıştır. Hacıemir İbrahim Bey iyileşince beyliğin yönetimini oğlundan geri almak istese de bu gerçekleşmez.

Hacıemiroğulları Beyliği, en parlak dönemini Süleyman Bey zamanında yaşamıştır.

Bu dönemde, 1403 yılında Hacıemiroğlulları Beyliği’nin sınırları Vakfıkebir’in batısından Terme’ye kadar uzanmakta, Terme’den güneye Niksar’ın doğusuna çekilecek bir çizgi beyliğin batı sınırını oluşturmaktadır. Güney sınırı Kelkit vadisini takip etmekte, Koyulhisar, Şebinkarahisar, Alucra, Şiran ve Torul’u dışarıda bırakacak şekilde Kürtün’e uzanmaktadır. İspanya Kralı Henri’nin elçisi Klavijo, Timur’a giderken Bolaman Kalesi’nde konaklar ve buradan Tirebolu’ya geçer. Klavijo’nun aktardığına göre, sahil boydan boya “ARZAMİR” adlı Türk beyine aittir.

Bu beyin 10.000 atlısı olduğunu ve Trabzon Devleti’nden vergi aldığını söyler. Bu beylik Hacıemiroğulları Beyliği’dir.

Osmanlı Dönemi Yıldırım Beyazıd, 1398 yılında Samsun’a doğru sefere çıkar. Beyazıd, Samsun’u fethettikten sonra bölgede bulunan küçük beyliklerin yöneticileri Osmanlı hakimiyetini kabul eder. Böylece Osmanlı sınırı Trabzon’a kadar dayanır. Süleyman Bey’in Osmanlı hakimiyetini kabul etmesinden sonra, beylik yönetiminin yine kendisine bırakıldığı tahmin edilmektedir. Osmanlılar, 1402’de Ankara Savaşı’nı kaybedince, Hacıemiroğulları Beyliği yine bağımsızlığına kavuşur.

HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ

21

ORDU TARİHİNE IŞIK TUTAN ÖNEMLİ BİR BELGE

Süleyman Bey’in Esleme Hatun adında bir kızı olur. Esleme Hatun, Reşadiye’de Cimi Dede Vakfı’nı kurar. 1411 tarihini taşıyan ve o bölgede bulunan en eski tarihi belge olan Vakıf Senedi’nde şunlar yazılıdır: “Bundan sonra hayat ve hasenat sahibi sadaka ve meberrada rağbet gösteren hatunların tacı, mukadderatın çelengi, zamanın hazreti Ayşe’si, devrinin hazreti fatma’sı, hayır ve bereket kapılarını açan, zat’ı yüce sıfatları kerim esleme hatun ki, vaktin emiri, büyük, şanıl, zulüm ve tuğyanı gökleyen, fısk ve isyanı men eden, süleyman bey’in kızıdır. O da değerli emir haremeyn hacısı hacı emir bey’in oğludur. O da bayram kadısı mübarüziddin’in oğludur. Meclis’i şer’i şerife mahfel’i tarikat’ımünife hazır olarak bütün tasarrufatının sahih, teberrüatının nazfiz olduğu bir sıhhat halindeyken açık niyet ve temiz maksatla Allah’ın rızasını dileyerek kalb’i selimden başka oğlu ve malın asla fayda vermediği kıyamet gününde azaptan kaçırmak için sahih malları, sarih hakları sırasında dizilip işbu vakfiyenin kendisinden süduruna kadar elinde olan mülkünü vakfetmiştir.”

Süleyman Bey’in ne zaman öldüğü ve kabrinin nerede olduğu bilinmemektedir. Süleyman Bey’den sonra, beyliğin idaresi Hacıemir Çelebi’ye geçmiştir. 1426’da 2. Murat, Yörgüç Paşa’yı Amasya’ya vali olarak görevlendirir. Yörgüç Paşa, göreve başlar başlamaz çevredeki beylikleri Osmanlı’ya bağlar. Hacıemiroğlulları Beyliği’de 1427’de Osmanlı’ya bağlanarak tarih sahnesinden çekilir.

22

HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ

Emiroğulları Beyliğinin Trabzon’un Fethi’ne katkısı Orta Karadeniz bölgesinin Türkleşmesi, Fatih’in Trabzon’u fethetmesinden 80-85 yıl önce Ordu’da kurulan Hacıemiroğulları tarafından gerçekleştirilmiş ve Trabzon fethinin temelleri atılmıştır. Trabzon Kuşatması sırasında Çepni beyleri ve bölge halkı, Fatih’i destekleyerek ordusuna katılmıştır. Osmanlı kuvvetleri Trabzon topraklarına girince, Çepniler onlara yardımcı olmuştur. Hacıemiroğlulları topraklarında yaşayan Çepniler, Trabzon’un 1461’de fethinden sonra Doğu’ya doğru ilerlemeye devam etmişler, uygun buldukları bölgelere yerleşerek sahillere inmişlerdir.

Emiroğulları Döneminden Günümüze Gelen Eserler Hacıemiroğulları Beyliği döneminden günümüze gelen Ordu bölgesindeki tarihi eserlerin sayısı son derece az olduğu görülmektedir. İşte onlardan bazıları; -İkizce’deki Gençağa Kalesi -Mesudiye Kaleköy’deki saray, kümbet ve kale harabeleri.

-Ordu il merkezine yakın mesafede olan Eskipazar/ Bayramlı Camii ve harabeleri -Hatipli köyündeki mezar taşları -Ordu Selimiye Camii Mihrabı -Ankara Etnografya Müzesi’nde sergilenen, Eskipazar Camii’nin iki adet kapı kanadı ve bir adet pencere kanadı Kaynak: Bu bilgiler Metin Emiroğlu tarafından verilen bilgi ve belgelerden yararlanılarak derlenmiştir. Emiroğlu Müzesi Kaleköy Kalesi

HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ

23

KARADENİZİ VATAN YAPAN ÇEPNİLERİN SOSYO-KÜLTÜREL HAYATI Oğuz Türklerinin Çepni boyu, Türkistan coğrafyasından çetin yollar aşarak geldikleri Doğu Karadeniz bölgesini yurt-yuva edindi…

Dağların zirvesindeki yaylalara obalar kurdu… Dağların eteğine, derelerin kenarına köyler kurup göçebe hayattan yerleşik düzene geçti…

Buraların taşını, toprağını sevdi, sahip çıktı yurduna… Çepni Türklerinin ruhuna uygun coğrafyasıyla Doğu Karadeniz, coşkusunu, iç içe yaşadığı dağlardan, ormanlardan, çiçeklerden ve renklerden alıyor... Dağlık bir bölgede kurulmuş olan Çepni Türklerinin doğal ve sosyo-ekonomik yapısı yöresel mimariye yansımıştır. Dik yamaçlara ve yağışlı bir iklime sahip bölgede, kendine özgü köyler ve mahallelerde ev mimarisi uygulanmaya başlanmış ve sonraki kuşaklar da bu geleneği sürdürmüştür. Çepni Türkleri bağımsızlığı sever. Evlerin arası birbirlerinden oldukça uzaktır. Bu seyrek yerleşim, birbirine yakın köylerin sınırlarını ortadan kaldırmıştır. Evlerin çoğunluğu iki katlıdır. Evlerin alt katları taş dolgulu, üst katları ahşap ve kâgirden yapılan evler sağlamlıklarıyla ünlüdür. Çepniler gibi Karadeniz’in zor iklim şartlarına meydan okur ve etkilenmez. Evlerin birinci katlarının köşelerinde genellikle düzgün kesme köşe taşları kullanılmaktadır.

Katlar birbirinden taş veya ahşap hatıllarla ayrılmaktadır. Çamurla örülen taş duvarlar ahşap hatıllarla birbirine bağlanmaktadır. Bu evler bir zamanlar Türkistan’da olduğu gibi toprak damlı evlerdi. Zamanla toprak damların yerini çam ağaçlarından yapılan hartamalar aldı. Hartamaların yerini ise çinkolu evler aldı. Çepni köylerinde her evin bir avlusu, etrafı küçük dalların örülmesi ile yapılan fıraktı, yontulmuş uzun ağaçlardan yapılan cablamalarla çevrilmiş mısır ekilen çiti, sebze yetiştirilen içinde meyve ağaçlarının da olduğu fındık bahçeleri vardır.

Eski Türk evlerinin çoğunda olduğu gibi Karadeniz köylerinde evlere giriş, genellikle birkaç basamaklı merdivenle ulaşılan çift kanatlı ahşap kapı ile gerçekleşir. Evlerin en önemli kısmı, salon denilen sofalardır. Buna bazı yerlerde hayat da denmektedir.

24

HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ

Burası evin merkezidir. Sofa, içerisinde kesme taşlardan yapılmış ocağın bulunduğu, evde yaşayanların bir araya geldiği, yemek pişirdiği, yediği, gerektiğinde düğünlerin yapıldığı yerlerdir. Odaların tümü bu sofaya açılmaktadır. Sokak olarak isimlendirilen dar bir koridorun arkasında tuvalet, banyo ve kilerler bulunmaktadır.

Evlerin birinci katlarında çıkma diye tabir edilen çıkıntıların yaygın olduğu görülür. Çıkmalar, evlerin dış görünümlerine güzellik katmalarının yanında ışıktan daha çok yararlanılmasını da sağlamaktadır.

Evlerin içerisinde dolap, sergen ve yüklükler bulunmaktadır. Ağaç bezemeye özellikle tavanlarda, dolap kapaklarında, tırabzanlarda yer verilmiştir. Tavan genellikle içten ahşap düz dam olup dıştan kırma, beşik ya da çadır çatılıdır. Evlerin çatıları toprak damlı, hartama, çinko ve kiremitle örtülüdür. Isınma için ocak, peşko, kuzine adı verilen sobalar kullanılır ve ocaklarda saçayak üstünde yemek pişirilir. Saclar üstünde mısır ekmekleri yapılır. Evlerde genellikle kestane, yaykın ve fındık odunu yakılır.

Yaklaşık 800 yıldan beri sürdürülen bu mimari anlayışın ilginç bir özelliği daha vardır: Evlerin pencereleri… Biri sabit, diğeri ise düşey yuvalar içinde hareketli, iki kanattan oluşan giyotin türü pencereler.

HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ

25

Evlerin bütün cephelerinde pencere olabileceği gibi, hiç pencere açılman cephenin bulunduğu örnekler de vardır.

Bu evler mazide kaldı. Bugün bütün Doğu Karadeniz bölgesine betonarme çok katlı binalar hâkim oldu. Sadece mimari yok olmadı; bir gelenek ve kültür de yok olup gitti!

Evin aydınlatılması önceleri üzerinde küçük çalı-çırpının yakıldığı çırakman veya çıralarla yapılırdı. Gaz yağı ile yapılan idare ve camlı lambalar kullanılırdı. Lüks lambaları ise düğün ve davetlerde kullanılırdı.

Hemen her evin yanında serender/serendi vardır. Dört veya altı direk üzerinde kestane ağacından yapılan, bazı yerlerde mağazada denilen, Doğu Karadeniz’de Çepni Türkleri’ne özgü bu yapılar görenleri kendisine hayran bırakır. Bu yapılar fındık ve mısırı kurutmak ya da yiyeceği muhafaza etmek için kullanılır. Serenderin başköşesinde kestane veya çam tahtlarından yapılan su sızdırmayan küplere kışlık fasulye turşuları saklanır. Armut ve elma kuruları, yöreye özgü hurma ve siyah üzüm pekmezleri, kışın yemek üzere bu serenderlerde depo edilirdi. Bir diğer önemli yapı ise hayvanların da barındırıldığı ahır, merek olarak tanımlanan, samanlık, fındık veya kara avu ışkınlarından yapılan çöten denilen ambarlardır.

Geçmişte köy, yayla ve şehir arasındaki ulaşım genellikle katır ve atlarla gerçekleşiyordu. Çepni köylerinin tarihi, katır ve at sahiplerinin vefa yüklü öyküleriyle doludur. Tarlalar öküzler tarafından kara sabanla sürülür, mısır ve buğday ekilirdi. Doğa ve insanın 800 yıllık birlikteliği var bu topraklar üzerinde…

Kuşaktan kuşağa aktarılan kültür birikimi, sadece mimari ve süsleme alanlarıyla sınırlı kalmaz bu köylerde… Endamı güzel ahşap evlere bir de tarlalarında rengârenk kıyafetleri ile çalışan köylü kadınlar, genç kızlar eklenir burada.

Yüzyıllardır renkli ışık demetlerinden oluşan geleneksel ‘fistan’larını giyen kadınlar, doğanın büyüleyici görüntüsüyle uyum içerisindedirler. Kadınların çoğunun tercih ettiği sarı, yeşil ve mor renklerden oluşan fistanlar, bekâr, gelin ve evli kadınlar için farklı özelliklere sahip olarak beş parçadan oluşuyor.

26

HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ

Günlük, bayramlık ve düğünler için ayrı giyilen kıyafetler, yelek, kuşak, önlük, şalvar ve boncuklu takkeden oluşuyor. Kıyafetler renklerini ve coşkusunu, iç içe yaşadığı dağlardan, ormanlardan ve çiçeklerden almış. Kadınlar, günlük giysilerinin üzerine yörede Keşan Peştamalı diye bilinen örtüleri kullanır. Keşan ve peştamal birbirini tamamlayan ancak dokunuşları ve giyimleri ayrı olan giysilerdir. Her ikisi beraber kullanıldığında ise keşanları başlarına, peştamalları ise bellerine bağlarlar.

Günümüzde gelinlik ve kadın giysileri üretiminde kullanılan keşandan erkekler için gömlekler üretiliyor. Yöresel giysi kumaşı olan keşan, el emeği göz nuru ile heybe, çanta, masa örtüsü, tablo gibi çeşitli hediyelikler haline getirilerek yeniden değerlendiriliyor. Tam bir el sanatı ürünü olan keşan ve peştamallar, yöresel kültürün ne denli zengin renk armonisine sahip olduğunu bize anlatıyor.

Fındık ve hayvancılık yöre halkının başlıca gelir kaynaklarını oluşturur. İnsanlar birbirine yardım eder. İmece usulü tarlalar ekilir, fındıklar toplanır, el birliği ile işler bitirilirdi. Bugün azalsa da hayvancılık önemli geçim kaynağıdır. Hemen her aile büyükbaş hayvan beslemektedir. Ancak bunlar da ailelerin süt, yoğurt, peynir, tereyağı gibi hayvansal gıda ihtiyaçlarını karşılamak ve kışa hazırlık yapmak için üretilmektedir.

HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ

27

Doğu Karadeniz’de kış ayları kolay geçmez. “Mart kapıdan baktırır, kazma kürek yaktırır” sözü gerçek olur. Kışın hükümdarlığı başladığında hayat durur yollar ve dağlar geçit vermez. Canlılar kışın ağaç kovuklarında ve toprağın derinliklerinde uykuya dalarlar. Dağ ve tepelerde, kardelenler başlarını karın altından çıkartmaya ve soğuğa karşı toprağın direncini kanıtlamaya hazırlanmaktadır. Küçükbaş hayvanların kışlalar da kar altında karukla açılan böğürtlenler bitmiş.

Mereklerdeki ot, alaf ve mısır sapından oluşan yeygüler tükenmiş. Bir an önce yaylaya gitmek için nisan ayının gelmesi sabırsızlıkla beklenir. Yağmurlu geçen yaz ayları toprağa bereket verir.

Doğu Karadeniz insanının işi, keyfi, sevdasıdır fındık … Hayat burada fındıkla başlar, fındıkla devam eder. Her şey fındık vaktine göre belirlenmiştir. Sünnet, düğün ve diğer önemli işler fındık gelirine göre ayarlanmıştır. Fındık hasadı bütün Karadeniz’de olduğu gibi bir araya gelmenin, kaynaşmanın aracıdır. Fındık bu bölgenin vatan olmasında çok önemli bir role sahiptir. Türkü ve maniler eşliğinde toplanan fındık çoğu zaman yeni bir yuvanın temellerini atmak üzere bir araya gelişin başlangıcıdır adeta. Fındık toplama zamanı burada bir milattır her yıl. Sohbetler arasında hep “fındıktan önce halledelim” ya da “fındık sonrası, kısmetse uğrayacağım” benzeri ifadeler kullanılır.

5000 yıllık üretim tarihi olan fındık belki de buradaki uzun ve sağlıklı yaşamın sırrıdır.

28

HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ

Doğu Karadeniz’in bereketli topraklarından alınan ürünler, geleneksel sofra kültürüne de yansımıştır burada. Değirmenlerde üretilmiş mısır unuyla yapılan ekmek ve karalahana çorbası, şehir restoranlarında bulamayacağımız lezzetlerdendir. Yöreye özgü melocan, galdirik, sakarca ve fasulye turşusu kavurması geleneksel sofra kültürünün ayrılmaz bir parçası olmuştur burada. Çepni Türklerinde, nişan ve düğün adetleri Anadolu’nun genelinde olduğu gibi bütün ayrıntılarıyla ve titizlikle yerine getirilir. Daha çok ağustos ayında, fındık hasadı sonrası yapılan düğünler Cuma günü başlar ve bir hafta sürer. Düğün burada sadece bir kutlama değil aynı zamanda savaşçı köklerini anlatan bir törendir.

Her ağacın, her kayanın anlatacak bir hikâyesi var burada. Heyecanla yüzünüzü yalayan deli rüzgârlar eşliğinde, yeşil sessizliği keşfetmeye yönelmek ne anlamlı bir yaşam biçimi. Sabahları kalın sis perdesini kuşanan ormanlık bölge, yolculuğu masalsı bir havaya büründürür. ( Kaynak :İKTAV Belgesel Yayıncılık Arşivi )

HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ

HACIEMİROĞULLARI BEYLİGİ İLE İLGİLİ YAPILAN ARAŞTIRMA VE FAALİYETLER Yazan: Muzaffer GÜNAY

29

30

HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ

YAPILAN ÇALIŞMALAR VE ETKİNLİKLER Her şey İKTAV Yönetim Kurulu Başkanı ve tv belgesel yönetmeni sayın İsmail Kahraman ile tanışmamızla başladı. Ekranlardan tanıdığım ve belgesellerini keyifle izlediğim İsmail Beyle 2018 yılı Kasım ayı ortalarında Ordu’da bir araya geldik ve bu görüşmemiz esnasında Hacıemiroğulları Beyliği ile ilgili bir panel yapmayı planladık.

Başkan yardımcısı olarak görevli bulunduğum Ordu Tanıtım Kulübü Derneği olarak kısa zamanda ön çalışmaları tamamladık ve panelimizi gerçekleştirmek üzere Altınordu Öğretmenevi’nde toplandık.

Panelimizi sayın Valimiz Seddar Yavuz Bey’in onurlandırmaları bizi ziyadesiyle mutlu etti. Seçkin davetlilerin katıldığı proğramın panelistleri ,Sayın Prof.Dr. İlhan Ekinci (ODÜ), Sayın Dr. Emin Sert ,(İstanbul Medeniyet Ün.),Sayın İsmail Kahraman (İKTAV Yön.Kurulu Başkanı) ve Araştırmacı-Yazar Sayın Haydar Yıldırım idi. Dernek Başkanı Arzu Tosunoğlu’nun açış ve selamlama konuşmasından sonra sayın Valimiz bir konuşma yaparak özetle şöyle dedi: “Ordu, sanıldığından çok daha fazla önemli ve zengin bir tarihe sahiptir. Özellikleehacıemir oğulları Beyliği hakkında çok az şey bilinmektedir. Oysa ki, genelde Selçuklular dönemi, ardından Ordu’yu başkent yapan Hacı Emir Oğulları Beyliği döneminde Ordu yöresi çok kıymetli gelişmelere sahne olmuştur.

Bu bakımdan düzenlenen bu panelin özel bir öneme sahip olduğun düşünüyorum. Bu bağlamda Hacıemiroğulları Beyliği’nin Ordu ve D. Karadeniz bölgesinde yaptığı fetihleri ziyadesiyle değerli bulduğumu ifade etmek isterim.

HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ

31

Bu panele ve yapılacak diğer çalışmalara Valilik olarak gerekli desteği vereceğimizi de bilhassa belirtmeliyim.

Son olarak böylesine önemli bir etkinliğe ev sahipliği yapan Ordu Tanıtım Kulübü Derneği’ni ve ayrıca tüm destek verenleri tebrik ediyorum.”

Prof. Dr. İlhan Ekinci, Birinci Dünya Savaşı Yılları’nda Ordu’yu ele alan gayet özlü bir konuşma yaptı. O mahut zamanlarda Trabzon Vilayet yönetimin Ordu’ya nakledildiğini, bu durumun ise yakın dönem Ordu tarihi bakımından fevkalade mühim olduğunun altını çizdi.

Dr. Emin Sert, Hacıemiroğulları’nın tarihinin bu güne kadar ihmal edildiğini ve fakat bu panelden itibaren sürdürülebilir bir sürece girilmesini temenni ettiği beyan etti. İsmail Bey de önemli bir konuşma yaptı. Hacıemiroğulları’nın başta Ordu toprakları olmak üzere Doğu Karadeniz bölgesinin büyük bölümünü Trabzon Tekfurluğu’ndan alarak Türk coğrafyası haline getirdiğini beyan ederek, bu nedenle de adı geçen Beyliği konu edinen bir tv belgeselinin hazırlanması gereğinin altını çizdi.

Araştırmacı-Yazar Haydar Yıldırım, Hacıemiroğulları Beyliği’nin ilk başkenti olan Kaleköy köyünün bağlı olduğu Mesudiye’nin Yeveli köyünden olması hasebiyle (yani biraz da bu sebeple) Hacı Emir Oğulları Beyliği ile ilgili olarak uzun zamandan beri üzerinde çalıştığı “Hacıemiroğulları Beyliği “ kitabını tamamladı. Bu bağlamda çok değerli bir bilgilendirmede bulundu. Belgesel başta, yapılacak bütün çalışmalara severek katkı vermek isteğini salonla paylaştı.

Konuşmaların ardından katılımcıların yönelttiği sorular ve verilen cevaplar bölümü ile panel sona erdi.

32

HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ

BAŞKENT KALEKÖY’DE BELGESEL ÇEKİM ÇALIŞMALARI Panelin ertesi günü (01 Aralık 2018,Pazar) İsmail Temel’in şoförlüğünde aynı zamanda kendisine ait jiple Ordu’dan hareket ettik ve iki saat sonra Mesudiye ilçe merkezine intikal ettik. Hava oldukça güzeldi. Dört kişi idik: Yönetmenimiz İsmail Kahraman, Araştırmacı -Yazar Haydar Yıldırım , ben ve bir de şoförümüz. Önce çorbalarımızı içtik. Daha önceden sözleştiğimiz üzere ilçe merkezinde buluştuğumuz Kaleköy Muhtarı Tahsin Başalan le birlikte ilçenin 6 km kadar kuzyedoğusunda yer alan Kaleköy’e vardık. Köylüler bizi çok iyi karşıladı. Esasen köyün halkı öteden beri kale ve kümbetleri görmek için gelenlere alışkın olduğundan bu gibi ziyaretlerden gayet memnun kalmaktaydılar. Öte yandan çekim çalışmaları için daha önce defalarca gittiğim bu köyün halkı ile zaten ünsiyetim vardı ve bu sebeple gereken kolaylığı görüyorduk bugün de.. Zaman kaybetmeden tarihi kaleye çıktık.

Eteklerinden dere geçen kalenin sur ve diğer unsurlarının büyük çapta harap olduğunu esefle kaydetmek gerekiyor.

HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ

33

Hacıemiroğulları Beyliği’nin de kullandığı bu kale, XII. Yüzyıl başlarında yörenin fatihi meşhur Danişmendli Beyliği tarafından Trabzon Devleti’ne karşı bir sınır karakolu ve üssü olarak moloz taştan inşa edilmiş. Kale’nin tarihi kaynaklarda özgün adının ‘Kal’a-i Milas‘ olarak geçtiğini ifade edelim.

Kaleyi 18.yüzyıl sonlarına kadar Osmanlılar’ın da kullandığı tarihi kaynaklardan anlaşılmaktadır.

Yönetmenimiz İsmail Bey, bir müddet çekim yaptı, yaşlı köylüleri konuşturdu. Kalenin güneyinde yer alan mescitten kalan mihrabın önünde de insanları konuşturarak kameraya aldı. Bu arada benden ve Haydar Bey’den de kale hakkında bilgiler almayı ihmal etmedi. 30 yıldan beri ülkemiz ve dünyanın bir çok ülkesinde yüzlerce belgesel çalışmaları yapan Yönetmenimiz,bu köyün halkı ile de anında gereken iletişimi kurmakta hiç mi hiç zorlanmamaktaydı .

Bu arada Muhtar Tahsin Başalan’ında elinden gelen ilgi ve yakınlığı göstermekten geri kalmadığını belirtmek gerekir.

Kaledeki çekim çalışmalarının ardından tarihi mezarlığa indik.

700 yıllık bir maziye sahip olan bu mezarlıkta üç adet kümbet var.

Hacı Emir Oğulları Hanedanı’na ait olan bu kümbetler ne yazık ki hayli bakımsız durumda. Mutlaka onarılması gerekiyor. İsmail Bey, hüzünlendi tabiatıyla. Ben, Haydar Bey, Muhtar ve birkaç kişiyi konuşturup kaydetti. Ayrıca ben kümbetlerin içine girdim ve kameraya bilgiler verdim. Burada çalışmalarımız bitince veda ederek köyden ayrıldık.

34

HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ

YENİDEN MESUDİYE 14 Haziran Cuma.. Haydar Bey’in Citroen marka arabasıyla Ordu merkezden yola çıktığımızda 08.00 suları idi. Hava gayet müsait. Beş kişiyiz. İsmail Bey, Salim Bey (Yurdakul), Kameraman Olcay Ongun ve Ben.. TV 52 kameramanı Olcay, mesleğinin gediklisi. Neredeyse yirmi yıllık.

Geçen seferki gibi Karadeniz-Akdeniz yolunu takip ederek varacağız Mesudiye’ye.

110 Km’lik yolu takip ederek saat 10.15’te Mesudiye’ye intikal ettik. Belediye Başkanı Sn. İsa GÜL’ü ziyaret etmek için belediyeye çıktık makamında yoktu. Yardımcısı Necmi DEMİR ile görüştük.

Daha sonra Kaymakam Bey’i ziyaret için gittik fakat makamında yoktu. Dışarı çıktık. Kaymakamlık bahçesinden ilçe merkezi çok net gözüktüğü için yönetmenimiz İsmail Bey çekimlere burudan başladı.

Haydar Bey, Salim Bey ve benim konuşmalarımı Kameraman kaydediyordu. Bu esnada ozan Salim Yurdakul doğaçlama olarak şu şiiri okudu; Hayırlı bir iş için çıktık yola Bakakaldık sağa sola Yüce Mevla’dan tek dileğimizdir Gönüllerimize milli şuur dola Gelecek yarınlara umutla bakalım Karanlık günlere ışık yakalım Bizim biz olmamız için Geçmiş tarihimizi gün yüzüne çıkaralım.

Haydar Yıldırım büyük emekle tamamladığı Hacıemiroğulları Beyliği kitabı hakkında önemli bilgiler verdi. Ben de aynı konuda bilgilendirmelerde bulundum.

35 HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ Çekimlerimiz bittikten sonda Kale Köy’e hareket ettik. Muhtar Tahsin Başalan, İstanbul Kaleköylüler Dernek Başkanı Muhsin Özdelice ve köy sakinleri karşıladı bizi.Bu arada Olcay çekim yapmaya devam ediyordu.Çekime ara vererek Köy odasında mükellef bir kahvaltı yaptık.

Bu arada köy odasındaki tarihi Taş Anıt (Şehitlik Anıtı) hakkında Muhtar, önemli bilgiler verdi. Daha sonra köy camisinin avlusunda Hacı Emir Oğulları ahfadında olan Avni Emiroğlu, aile büyüklerinin öteden beri muhafaza ettiği 2 m eninde, 1.20 cm boyunda mavi renkli, siyah ve kırmızı şeritli olan Beylik Sancağını açarak şu bilgileri verdi: “Sancağın mavi rengi, gökyüzünün altında yani her yerde hür olarak yaşamayı sembolize eder. Ortada yer alan sarı renkli Ongun, Kar Şahinini simgeler.

Ongun’un altın sarısı olması, bolluk, bereket ve mutluluğun işaretidir. En dışta kalan siyah şerit, 1397’de Giresun’un fethi sebebiyle Halife’ye gönderilen 5’te 1’in 5’te 1’inin duasıyla gönderildiğini simgeler. Kırmızı şerit ise, Hacıbektaş-ı Veli’ye gönderilen ganimetin karşılığıdır. Kıl keçesinden yapılan asıl sancak, babaannemin sandığında idi fakat bir şekilde kayboldu. Beyliğin duası şöyledir: ‘Yarabbi!

Yer yüze-nde ve gökyüzünde yarattığın ve yaratacağın bütün varlıkların sayısı kadar seni 99 isminle tespih ederim.”

Günlerden Cuma olduğu için Cuma namazını eda ettikten sonra, kümbetleri görmek üzere birkaç araçla mahallenin alt kesiminde yer alan çok geniş tarihi mezarlığa indik.

36

HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ

Hacıemiroğulları’ndan yaklaşık 150 sene kadar önce Milas Kalesi’ni inşa eden Danişmendli Beyliği komutan ve askerlerinin mezarları da, tarihimizin nabzına attığı bu mezarlıkta olabilir.

Doğrudan kümbetlerin olduğu noktaya vardık. Yönetmenimiz hepimizden heyecanlı idi. Muhtar, köy sakinlerinden Hüseyin Başalan, Dursun Başalan, Emekli Öğretmen Birol Delice, Ömer Karakaya, Avni Emiroğlu ve İstanbul Kaleköylüler Dernek Başkanı Muhsin Özdelice ile söyleşiler yaptı. Ayrıca Haydar Bey de alanı olması hasebiyle gayet aydınlatıcı bilgiler verdi. Mezarlıktaki çekimlerimizi tamamladıktan sonra köyün Saray kümeevlerine vardık.

Beylikten kalma Saray kalıntılarını çok yoğun bitki örtüsü altında kaldığı için pek görme ihtimalimiz olmadı. Bununla beraber ilgili arkadaşlarca yapılan açıklamaları kameraman özenle kaydetti.

Daha sonra kaleye çıktık. Bir saat kadar çekimler yaptık. Çekimleri tamamladıktan sonra tekrar köy merkezine çıktık. Hiç beklemediğimiz yemek bizim için sahiden sürpriz olmuştu.

Köydeki çalışmalarımız bitince, Haydar Yıldırım’ın rehberliğinde Ahi Pehlivan’ın vakıf kurduğu Yavadı (Yeşilce) ve ardından Beyliğin Kaleköy’den sonra en önemli ikinci merkezi olan Yeveli’de (Haydar Yıldırım’ın köyü) çekim çalışmalarımız tamamladık ve akşam saatlerde Ordu’ya döndük.

HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ

37

TEŞEKKÜR ZİYARETLERİ Çekim çalışmaları bağlamında Yönetmenimiz İsmail Bey, ben, arşivci ve fotoğraf sanatçısı Mürsel Engin ile birlikte bize bir şekilde destek veren kimi resmi ve özel kurum ve kuruluşlara ziyaretlerde bulunduk. İlk olarak Altınordu Belediyesi Başkan Yardımcısı sayın Ahmet Akyurt’u makamında ziyaret ederek kısa süre sohbet ettik.

Ordu Olay Gazetesi Yönetim Kurulu Başkanı sayın Zeki Özel ile iş yerinde görüşüp çalışmalarımıza dair görüş ve düşüncelerimizi paylaştık.

Ziyarette bulunduğumuz kurumlardan bir diğeri de Ordu Üniversitesi Rektörlüğü oldu. Sayın Rektör Prof.Dr.Ali Akdoğan makamında olmadığı için Rektör Yardımcısı sayın Prof.Dr. Tahsin Tonkaz ile görüşerek çeşitli konularda sohbet ettik.

Bu ziyaretin ardından Ordu Gençlik Hizmetleri ve Spor İl Müdürü sayın Mustafa Genç’in makamına geçtik. Müdür Bey, İsmail Kahraman’a çalışmalarında çok kıymetli katkılar verdiği için , sohbetimiz biraz uzadı. Çok da iyi oldu.

Son olarak TV 52’ye geçerek Yönetim Kurulu Başkanı sayın İsa Akçay’ı ziyaret ettik. Bütün çekim çalışmaları bağlamında en ziyade yardımını gördüğümüz İsa Bey ile keyifli bir sohbet ettikten sonra vedalaştık.

38

HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ

SAHRADA AÇAN GÜLLER DERNEĞİ’NİN KALEKÖY GEZİSİ Hacıemiroğulları Beyliği Projesinin sahibi ve sorumlusu ‘Sahrada Açan Güller Derneği ‘olarak Beyliğin ilk kuruluş yeri olan Kaleköy’e bir gezi yapmaya karar verdik.

Hazırlıklar tamamlandıktan sonra 19 Eylül günü (2019) Dernek Başkanı Nurten Kelebekli ve dernek üyeleriyle Kabadüz ilçesi güzergahından 95 km uzaklıktaki Kaleköy’e (Mesudiye’nin mahallesi) varmak üzere Ordu merkezden yola çıktık. Sonbahar’ın güneşli, sakin bir gününde düzenlenen bu gezi, dernek üyeleri açısından bir ilk olma özelliğindeydi.

Bir saat süren yolculuğun ardından Çambaşı Yaylası’na çıktıktan sonra, yönümüzü Mesudiye ilçesi istikametine çevirdik. Muhteşem yayla manzaralarını temaşa ede ede öğle sularında Kaleköy’e intikal ettik.

Hacıemiroğulları’nın ahfadından Avni Emiroğlu, Muhtar ve köy ihtiyar heyeti karşıladı ekibimizi. Özenle hazırlanan yemeğin ardından önce Beylik sarayının bulunduğu mıntıkaya indik. Aynı zamanda rehberimiz olan Avni Emiroğlu saray kalıntıları hakkında çok önemli bilgiler verdi. Buradan tarihi Kaleköy mezarlığına çıktık. Öncelikle üç adet kümbeti ziyaret ettik. Avni Bey ve ben , kümbetlerle ilgili olarak gezi ekibini bilgilendirmeyi ihmal etmedik. Tarihimizin nabzının attığı bu köyü ilk kez gören ekibimizin heyecanı görülmeye değerdi gerçekten. “Tarihimizi bilmiyormuşuz, sayenizde az çok öğrendik” diyerek memnuniyetlerin izhar etti arkadaşlarımız.

Yine o dönemlerden kalma kimi mimarili tarihi mezarları da gördükten sonra, Beyliğe ait Milas Kalesi’ne çıktık. Surların bir kısmı tamamen yıkılmış , bir kısmı ise kısmen ayakta.. Kalenin bu hali, şüphesiz hepimizi üzmüştü.

Akşamüzeri Karadeniz-Akdeniz yolu üzerinden şehre döndük.

HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ

39

ÖZAL DÖNEMİ MİLLİ EĞİTİM - GENÇLİK VE SPOR BAKANI SAYIN

METİN EMİROĞLU’NUN ORDU’YU ZİYARETLERİ Sayın Bakan Metin Emiroğlu’nun Hacıemiroğulları Beyliği hanedanına mensup olduğunu İKTAV Yönetim Kurulu Başkanı Sayın İsmail Kahraman’dan duyduğumda doğrusu benim için sürpriz oldu.

Bu bilgi üzerine Sayın Bakanı Ordu’ya davet ettik. Memnuniyetle kabul etti.

Bu vesile ile Sayın Bakanın Malatya- Arapgir’deki dedelerinden miras kalan 220 yıllık konağı “Hacıemiroğulları Beyliği Müzesi” olarak dizayn ettikten sonra Kültür ve Turizm Bakanlığı’na hibe ettiğini de belirtmiş olalım.

Altınordu Belediye Başkanı Sayın Aşkın Tören ile görüştük ve Belediye’nin konuğu olarak Ordu’ya davet ettik.

18 Kasım 2019 günü sayın misafirimizi Ordu- Giresun Hava Limanı’nda karşıladık. Şehire gelerek Altınordu Belediye Başkanı’nın makamında ağırladığımız Sayın Metin Emiroğlu ile bir süre sohbet ettik. Hacı Emir Beyliği üzerine kitap hazırladığını söyleyen Araştırmacı-Yazar Haydar Yıldırım’a Bakan Bey teşekkür etti. Tam o esnada Dr. Şenel Yediyıldız (AK Parti Ordu M. Vekili) içeri girdi.

40

HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ

Bir müddet sohbetten sonra Bakan Bey, Vali Sayın Seddar Yavuz ve ODÜ Rektörü sayın Prof. Dr. Ali Akdoğan’ı makamlarında ziyaret etmek üzere Başkan Aşkın Tören tarafından uğurlandı.

Bakan Bey, hazırlanan program gereği anılan ziyaretlerin ardından Hacıemiroğulları Beyliği’nin ikinci başkenti olan bugünkü adı ile Eskipazar, özgün adı ile Bayramlı olarak bilinen tarihi mekana (1390) ziyarette bulunacağından dolayı görevliler olarak biz Eskipazar’a gittik önceden. Bu alanda halen bir cami, iki tarihi hamam ve bir de mezarlık var.

15.00 sularında Sayın Bakan Eskipazar’a geldi. Köy Muhtarı, Belediye Kültür Müdürü Yaşar Bayramlı, basın mensupları ve diğer zevatla birlikte karşıladık.

Bakan Bey, bir basın açıklaması yaparak bu mekanın ve yörenin Hacıemiroğulları bağlamında ne kadar önemli olduğuna dair bilgilendirmelerde bulundu ve yine burada uygun bir yere Süleyman Bey’in bir duvar rölyefinin yapılmasının bir vefa borcu olduğunun altını çizdi.

Eskipazar’dan ayrılıp Ordu merkezin simgesi olan Boztepe’ye çıktık. Sayın Metin Emiroğlu etrafın muhteşem manzarasını keyifli temaşa etti. Turistik bir restorantta verilen yemeğin ardından Bakan Bey’in vereceği konferans için Ordu Kültür Sanat Merkezi’ne geçtik.

Altınordu Belediyesi uhdesinde hazırlanan “Hacıemir BeyliğiBaşşehir Ordu” temalı program, İsmail Kahraman’ın hazırladığı “ARAPGİR HACI EMİROĞLU KONAĞI VE MÜZESİ” konulu belgesel filmin gösterimi ile başladı. (Sayın İsmail Kahraman, önemli bir işi gereği programa katılamamıştı.)

Belgeselin ardından kürsüye çıkan Başkan Aşkın Tören, heyecanlı bir konuşma yaparak bundan böyle belediye olarak Hacıemir Beyliği ve Ordu ekseninde çok ciddi çalışmalar yapacaklarını söyleyerek ilk önce bir Hacıemiroğulları Beyliği Müzesi kurulması için adım atacaklarını ifade etti.

Bakan Bey ise yaptığı konuşmada anılan Beylik hakkında bilgiler verdi. Devamında sarf ettiği şu cümleler gerçekten çok değerli idi:

HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ

41

“Türk Milleti’ne yönelik gizli-açık yapılan çalışmalara karşı uyanık olmalıyız. Karadeniz bölgesinin Fatih tarafından fethedildiği anlatılır dilden anlatılır dilden dile. Oysa gerçek öyle değil. Cennet vatanımıza sahip çıkma bilinci kazanmalıyız. Ordu ve tüm Doğu Karadeniz bölgesinin Fatihi Hacıemiroğulları Beyliğidir. Öte yandan HacıemiroOğulları Beyliği hakkında ilk çalışmaları yapan Prof.Dr. Bahaeddin Yediyyıldız ve Prof. Dr. Necati Demir hocalarımıza şükran borcumuz vardır.

Ayrıca, Ordu Tarihi’nin Valilikçe müfredata konması çok iyi olur.”

THM koro Şefi Şenel Gök ve ekibinin seslendirdiği Ordu yöresi türküleri, programa ayrı bir renk ve tat kattı.

Program, Başkan Aşkın Tören’in Bakan Bey’e şükran plaketi sunması ile sona erdi.

42

HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ

HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ PROJE TANITIM TOPLANTISI Sahrada Açan Güller Derneği, proje hakkında kamuoyu ve basını bilgilendirmek amacıyla bir toplantı düzenledi.

10 Ocak 2020 Çarşamba günü Ordu Ticaret Borsası toplantı salonunda düzenlenen ve seçkin misafirlerimiz ile basın mensuplarının katılımda bulunduğu proğramda bir konuşma yapan Dernek Başkanı Nurten Kelebekli projenin içeriği hakkında açıklamalar yaptı. Çok özet olarak şöyle konuştu: “Öncelikle, ‘Hacıemiroğulları Beyliği, Milli - Manevi - Kültürel Değerlerimiz’ adlı projemizi kabul edip onaylayan ve destekleyen İç İşleri Bakanlığımıza ve nezdinde Sivil Toplum İlişkiler Genel Müdürlüğü’ne derin şükranlarımızı sunarız.

Bizim için önemli bir tarihi toplantı olan bu toplantının hayırla ve güzellikle sonuçlanması kalbi temennimizdir.

Ne kadar önemli bir projenin sorumluluğunu üstlendiğimizin elbette idrakindeyiz. Proje içerik olarak başta Ordu olmak üzere Giresun ve doğusunda kalan yöreleri de kapsamaktadır. O nedenle çok önemlidir. Çünkü Hacıemir Beyliği, Trabzon şehir merkezi haricinde kalan tüm coğrafyayı hakimiyeti sahasına katmıştır.

Bir başka önemli husus ise şöyledir: Projenin hazırlanmasında büyük emek veren ve ilerleyen süreci takip eden İKTAV Yönetim Kurulu Başkanı ve belgesel yönetmeni Sayın İsmail Kahraman Bey’e ve projenin genel koordinatörlüğünü üstlenen Araştırmacı-Yazar sayın Muzaffer Günay Bey’e yürekten teşekkür ederiz.

El ve gönül birliği ile projenin tamamlanacağına inanıyor, bu vesile ile katılımlarınızdan dolayı her birinize ayrı ayrı saygılarımı arz ediyorum..”

Başkan Hanım’ın konuşmasından sonra kürsüye çıkan İsmail Bey de, proje hakkında detaylı bilgilendirmeler yaptı.

HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ

43

1301 yılında Mesudiye Kaleköy’de kurulan ve Ordu, Giresun başta olmak üzere tüm Doğu Karadeniz’i hakimiyeti altına alan Hacıemiroğulları, diğer adı ile Bayramoğulları Beyliği tarihine kaynaklarda pek az yer verilmesini esefle karşıladığını ifade eden Kahraman, sözlerine şöyle devam etti: “Bununla beraber yakın zaman önce anılan Beylik hakkında ilk kez müstakil bir kitap hazırlayan hemşehriniz sayın Prof. Dr. Necati Demir Hoca’yı burada şükranla yad etmek isterim. Yine aynı konuda çaplı bir eser yazan değerli Araştırmacı –Yazar Sayın Haydar Yıldırım’a da teşekkür ederim”.

Projeyi kabul ederek ödenek tahsis eden İç İşleri Bakanlığı’na da teşekkür eden İsmail Bey, yöremizin tarihini gün yüzüne çıkarmak için çalışmaların sürdüğünü ifade etti.

Son olarak Projenin paydaşı olan Ordu İl Kültür ve Turizm Müdürü Sayın Uğur Toparlak böyle bir projenin paydaşı olmaktan büyük mutluluk duyduğunu ifade ederek süreç boyunca çalışmalara gereken desteği vereceklerini belirtti.

Proğram, Dernek Başkanı Nurten Kelebekli’nin İsmail Kahraman’a teşekkür plaketi takdim etmesiyle birlikte sona erdi.

Mayıs,2020/ Ordu

Muzaffer GÜNAY

Proje Koordinatörü

44

HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ

Hacıemiroğulları Beyliği Fotoğraf Sergisi Büyük İlgi Gördü Ordu Kültür ve Turizm İl Müdürlüğü paydaşlığı ile Sahrada Açan Güller Derneği’nin düzenlediği İçişleri Bakanlığı PRODES Projesi kapsamında ‘Dünden Bugüne Saklı Kalmış Tarihi Değerler Hacıemiroğulları Beyliği’ fotoğraf sergisine Altınordu Belediyesi de destek verdi.

Dernek Başkanı Nurten Kelebekli’nin konuşması: “İçişleri Bakanlığı’nın desteklediği PRODES Projesi kapsamında başlatılmış olan İl Kültür Turizm Müdürlüğü ve Altınordu Belediyesi paydaşlığıyla yürütmüş olduğumuz Saklı Kalmış Tarihi Değerler Hacıemiroğulları Beyliğiyle alakalı dün, bugün ve yarına dair biz Ordulular ve Ordu’ya sınır olan Giresun ve Samsun havzası bütün dahilinde geçmişine dair köklerine olan bilgiyi, bilinci, farkındalığı artırmak ve öz değerlerine, milli ve manevi değerlerine, yerli değerlerine sahip çıkması adına bu projenin aynı zamanda mihmandarlarıyla beraber bu yolculukta bulunmaktan mutluluk ve onur duyuyoruz.

HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ

45

Bu projede asıl amacımız bizim kendimize ait olan hafızamız yani tarihimize karşı gençliğin ve bu topraklarda, coğrafyalarda yaşamış olan ecdadımızın bu toprakları İslamlaştırırken ve Türkleştirirken ödedikleri bedeli, göze aldıkları bütün mücadeleleri bugüne, yarına ve bütün aleme sahip çıkarak bilgi, birikim ve hafızamızı tazelemek, yeniden dirilmek, yeniden ayağa kalkmak, kendi değerleriyle barışık, kültürüne maneviyatına, değerlerine sahip çıkan, geçmişinde nasıl tarihin sularını akıttığını, nasıl kapılar açtığını, kalplere nasıl ulaştığını, sevgi ve barışı sağladığını, bu noktada fetihlerin öncüsü olduğunu anlatmak, bu bağlamda köprü olmak için bu projemizin devamlılığında projenin içerisinde bulunan, festivalimiz ve Hacıemiroğulları Beyliğinin resim sergisinde bu yolculukta bizi yalnız bırakmayan herkese teşekkür ediyorum.”

Ordu Kültür Müdürü Toparlak’ın Konuşması Ordu Kültür ve Turizm İl Müdürü Uğur Toparlak’ta sergide bir konuşma yaparak yapılacak çalışmalar hakkında bilgi verdi. Müdür Toparlak, “Eskipazar mahallemiz ilimizin ilk kuruluş yeri olması ve Selçuklu beyliklerinden Hacıemiroğulları Beyliği’ne başkentlik misyonu üstlenmesi, söz konusu beyliğin 150 yıl bölgede hüküm sürmesi, ayrıca bölgenin Türkleşmesinde önemli rol oynaması açısından stratejik bir merkezdir. Bu nedenle burada miras köyü konsepti planlıyoruz. Eskipazar arkeolojik alanı yalnızca tescilli eserlerin restore edilerek klasik bir ören yeri düzenlemesiyle değil çevresiyle yaşayan bir merkez olarak ele alınmasının daha faydalı olacağını düşündük. Bu amaçla yanında şehitlik ve küçük hamamın bulunduğu parselleri dahil ederek bütüncül bir miras köyü projesi yapılması için çalışmalarımıza başladık.” dedi.

46

HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ

PROJE AMACI: Osmanlı öncesı̇ dönemde Türk tarı̇ hı̇ ne damga vurmuş ve Osmanlı devletı̇ ne tabı̇ ı̇ olarak önemlı̇ katkılar vermı̇ ş olan Hacıemı̇ roğuları Beylı̇ ğı̇ özellı̇ kle Ordu ve Orta Karadenı̇ z’de cı̇ ddı̇ mücadeleler vererek Türk sancağının dalgalanmasına büyük katkılar sağlamışlardır. Yaklaşık 150 yıl bölgenı̇ n hakı̇ mı̇ durumunda olan Hacıemı̇ roğlu Beylı̇ ğı̇ nı̇ n bölgeye ve Osmanlıya katkılarının yanı sıra Türkmenlerin de bölgeye yerleşmelerı̇ nı̇ sağlamıştır. Bu sırada Trabzon Krallığının önemlı̇ bı̇ r kalesı̇ olan Giresun Kalesı̇ ’nı̇ de alarak bölgeyı̇ Türkmenlerin yerleşı̇ mı̇ ne açmıştır.

Hacıemı̇ roğuları Beylı̇ ğı̇ nı̇ n ı̇ kı̇ ncı̇ ve üçüncü nesı̇ llerı̇ Osmanlı Devletı̇ nde büyük görevler almıştır.

Ancak ağırlıklı olarak Ordu ve çevresı̇ nde Osmanlıya önemlı̇ katkılar veren beylı̇ k, maalesef güncel tarı̇ hı̇ mı̇ zde çok fazla yer bulamamıştır.

Bu nedenle dönemı̇ n kaynakları ve konuda yazılmış ı̇ kı̇ ncı̇ el kaynaklar ı̇ ncelenerek ve alan araştırması yapılarak tarı̇ he katkı sağlamak bu projenı̇ n amaçları arasındadır. Çok yönlü olarak yapılacak araştırmalar ışığı altında gençlere dı̇ rı̇ lı̇ ş dönemı̇ nde, nasıl bı̇ r vatan sevgı̇ sı̇ ı̇ le Osmanlının kurulmasına destek verı̇ ldı̇ ğı̇ , dönemı̇ n değerlendı̇ rı̇ lmesı̇ de yapılarak aktarım sağlanacaktır.

Bu proje ı̇ le mı̇ llı̇ ve manevı̇ tarı̇ h bı̇ lı̇ ncı̇ ve kültürün oluşturulması ve vatan sevgı̇ sı̇ nı̇ n yenı̇ nesı̇ llere anlatılması ı̇ le özellı̇ kle Ordu özelı̇ nde bölgenı̇ n tanıtılması ve tarı̇ hı̇ n yenı̇ den yaşatılması ve bu dönemde verı̇ len dı̇ rı̇ lı̇ ş mücadelenı̇ n yenı̇ nesı̇ llerle tanıtılması amaçlanmıştır.

Osmanlı İmparatorluğunun kurulması aşamasında ve sonrasında, verdı̇ klerı̇ destek ı̇ le önemlı̇ kazanımlar sağlayan Hacıemı̇ roğulları Beylı̇ ğı̇ nı̇ n, gelecek nesı̇ llere aktarılması ve tarı̇ hte saklı kalmış değerlerı̇ mı̇ zı̇ n ortaya çıkarılması, mı̇ llı̇ değerlerı̇ mı̇ zı̇ n bı̇ lı̇ nmesı̇ ve gereklı̇ önemı̇ n verı̇ lmesı̇ tarı̇ hı̇ ve mı̇ llı̇ bı̇ r görev olarak önemlı̇ olacaktır.

HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ

47

PROJENİN KONUSU: Osmanlı İmparatorluğu kuruluşu öncesı̇ ve sonrasında Ordu ve Orta Karadenı̇ z bölgesı̇ nde büyük mücadeleler vererek, Türkmenlerin bölgeye yerleşmelerine de katkıda bulunan Hacıemı̇ roğulları Beylı̇ ğı̇ ı̇ le ı̇ lgı̇ lı̇ araştırmalar yapılarak, proje kapsamında belgesel çekı̇ mı̇ ve görseller ı̇ le doğrudan beylığın, bölgenı̇ n ve saklı kalmış tarı̇ hı̇ n gün yüzüne tüm detayları ı̇ le çıkartılarak, tarı̇ hı̇ değerlerı̇ n ve manevı̇ yatının gençlere aktarılması ve vatan sevgı̇ sı̇ ı̇ le ı̇ lgı̇ lı̇ tarı̇ hı̇ ve kültürel değerlerı̇ n öğretı̇ lmesı̇ ve genç nesı̇ llerde tarı̇ h bı̇ lı̇ ncı̇ nı̇ n olumlu yönde gelı̇ şmesı̇ , projenı̇ n konusunu oluşturmaktadır.

Genç nesle, proje konusu olan hacıemı̇ roğulları beylı̇ ğı̇ ve mücadele dönemı̇ ı̇ le ı̇ lgı̇ lı̇ bı̇ lgı̇ lendı̇ rı̇ lme ı̇ çı̇ n konferans, semı̇ ner, tanıtım etkı̇ nlı̇ klerı̇ , sergı̇ ve gezı̇ ler yapılacak olup başta ordu ı̇ lı̇ olmak üzere bölgenı̇ n farkındalığının oluşması sağlanacaktır. Proje ı̇ le temsı̇ lı̇ seçı̇ lmı̇ ş genç bı̇ reylere tarı̇ h ve kültür gezı̇ lerı̇ düzenlenecek, yerı̇ nde kültür ve tarı̇ hı̇ değerlerı̇ gösterı̇ lerek unutulmuş kültürel değerlerı̇ n ve tarı̇ h bı̇ lı̇ ncı̇ nı̇ n yenı̇ den canlandırılması amacıyla etkı̇ nler düzenlenecektı̇ r. Ayrıca bu amaçla ı̇ lgı̇ lı̇ kurumlarla ı̇ şbı̇ rlı̇ ğı̇ yapılarak Hacıemı̇ roğulları Bylı̇ ğı̇ nı̇ n adının yaşatılması amaçlı fı̇ dan dı̇ kme kampanyaları organı̇ ze edı̇ lecektı̇ r.

Proje kapsamında “Saklı Kalmış Tarı̇ hı̇ Değerler- Hacı Emı̇ roğulları Beylı̇ ği” adı altında bı̇ r kı̇ tap ve belgesel hazırlanacak olup, ulusal ve yerel TV programı hazırlayarak proje çıktılarının kayıt altına alınmasını ve korunması sağlanacaktır

PROJE GEREKÇESİ:

Geçmı̇ şı̇ mı̇ zde derı̇ n ı̇ zler bırakan, saklı kalmış, unutulmuş tarı̇ hı̇ değerlerı̇ n ortaya çıkarılması, Ordu ve Orta Karadenı̇ z bölgesı̇ nde önemlı̇ mücadeleler vermı̇ ş Hacıemroğulları Beylı̇ ğı̇ ı̇ le ı̇ lgı̇ lı̇ olarak yenı̇ nesı̇ llerı̇ n tarı̇ hı̇ değerlerı̇ bı̇ lmesı̇ ve anlaması amacıyla, tüm Türkiye’ye de görsel ve basılı olarak tanıtılması ve anlaşılması projemı̇ zı̇ n en önemlı̇ gerekçesı̇ dı̇ r.

Gençlerı̇ mı̇ z ve topyekun mı̇ lletı̇ mı̇ zde kahramanlık duygusu ve vatanseverlı̇ k bı̇ lı̇ ncı̇ nı̇ kuvvetlendı̇ rmek ı̇ çı̇ n tarı̇ h ve kültür bı̇ lı̇ ncı̇ çok önemlı̇ yer tutmaktadır.

Bu kapsamda projenı̇ n en önemlı̇ gerekçesı̇ ; geçmı̇ şı̇ nı̇ bı̇ lmeden tarı̇ h ve medenı̇ yetı̇ nden kopuk olarak yetı̇ şmı̇ ş genç nesı̇ llere; medenı̇ yetı̇ nı̇ n yardımlaşma, dayanışma, kahramanlık vatanseverlı̇ k, devlet ve mı̇ llet sevgı̇ sı̇ gı̇ bı̇ bı̇ rleştı̇ rı̇ cı̇ mı̇ llı̇ ve tarı̇ hı̇ değerlerı̇ n hatırlatılması ve tanıtılması ı̇ le tarı̇ h bı̇ lı̇ ncı̇ nı̇ n oluşturulmasıdır.

Ordu özelı̇ nde bölgenı̇ n mı̇ llı̇ , manevı̇ ve kültürel değerlerı̇ nı̇ tanıtmak, önemı̇ nı̇ anlatmak ve kayıt altına alarak gelecek nesı̇ llere ulaştırmak dı̇ ğer proje gerekçelerı̇ mı̇ z arasındadır.

48

HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ

PROJE AMACI: Tarı̇ hı̇ mı̇ zı̇ n bı̇ rleştı̇ rı̇ cı̇ rolünü kullanarak, Türkiye Cumhuriyeti̇ devletı̇ nı̇ tüm tehlı̇ kelere karşı koruma ve mı̇ llet bı̇ lı̇ ncı̇ nı̇ n oluşmasına katkı sağlamak 2. Hacıemı̇ roğulları Beylı̇ ğı̇ ı̇ le ı̇ lgı̇ lı̇ tarı̇ hı̇ olayları tüm boyutları ı̇ le araştırılması ve gençlere mı̇ llı̇ dı̇ rı̇ lı̇ ş ruhu verı̇ lmesı̇ nı̇ sağlamak 3. Gençlere kuruluş Osmanlı öncesı̇ ve sonrası ı̇ le ı̇ lgı̇ lı̇ bı̇ lgı̇ ler ı̇ le ecdadını öğreterek onları ı̇ ddı̇ a sahı̇ bı̇ yapmak 4. Gençlerı̇ n Ordu ve Orta Karadenı̇ z Bölgesi̇ alanlarını gezdı̇ rı̇ lmesı̇ ı̇ le gençlere vatan sevgı̇ sı̇ verı̇ lmesı̇ nı̇ sağlamak 5. Gençlerı̇ mı̇ zı̇ n mı̇ llı̇ dı̇ rı̇ lı̇ ş ruhu ve Kurtuluş Savaşı bı̇ lı̇ ncı̇ yle bı̇ rlı̇ kte, mı̇ llı̇ ve manevı̇ değerler ı̇ le donatılarak öz güven sahı̇ bı̇ olmalarını sağlamak 6. Hacıemı̇ roğulları Beylı̇ ğı̇ nı̇ n tarı̇ hı̇ mı̇ zdekı̇ önemı̇ anlatılarak Türkiye genelı̇ nde gündem oluşturmak, bölgeye ı̇ lgı̇ yı̇ ve zı̇ yaretı̇ artırmak 7. Proje ı̇ le hazırlanacak, fı̇ lmler ve görsellerı̇ , yazılı, görsel ve sosyal medyada yayınlamak suretı̇ ı̇ le mı̇ lı̇ değerler ışığında bı̇ reylerı̇ bı̇ lı̇ nçlendı̇ rmek 8. “Saklı Kalmış Tarı̇ hı̇ Değerler - Hacıemı̇ roğulları Beylı̇ ği” adlı belgesel ve kı̇ tap oluşturmak, sergı̇ ler dı̇ ğer faalı̇ yetler ı̇ le farkındalık oluşturmak 9. Bölgenı̇ n mı̇ llı̇ , manevı̇ ve kültürel değerlerı̇ nı̇ tanıtmak, kültür turı̇ zmı̇ nı̇ canlandırmak ve bu değerlerı̇ genç nesı̇ llere aktarmak 10. Ordu kent kültürünün (yöresel yemekler, yöresel ürünler, geleneksel el sanatları vs.) Genç nesı̇ l ı̇ le buluşmasını sağlamak ve farkındalık oluşturmak

HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ

51

HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ FİDANLIĞI İç İşleri Bakanlığımızın desteklediği Projemizin önemli faaliyetlerinden biri de “Hacıemiroğulları Beyliği Fidanlığı” oluşturmaktı.

Bu bağlamda Sahrada Açan Güller Derneği Başkanı Nurten Kelebekli ve Proje Genel Koordinatörü Muzaffer Günay, Altınordu Belediye Başkanı Sayın Aşkın Tören’i ziyaret ederek fidanlık oluşturulması için müracaatta bulundu.

Sayın Başkan, projeye seve seve destek vereceğini ifade ederek, çalışmalara başlanması için ilgili birimlere talimat verdi.

Gerekli ön hazırlıklar yapıldıktan sonra, fidan dikimi için 09 Temmuz 2020 Perşembe günü saat 10 sularında fidan dikim alanına geçildi.

Sayın Başkan il dışında olduğu için fidan dikim etkinliğine katılamadı.

Dikim öncesinde Başkan Yardımcısı Sayın Ahmet Akyurt ile Sahrada Açan Güller Derneği Başkanı Sayın Nurten Kelebekli etkinliğin mana ve önemi hakkında konuşma yaparak bilgilendirmede bulundular.

Başkan yardımcılarından Sayın Cihat Demiralp ve ilgili birim amirlerinin hazır bulunduğu program yaklaşık bir saat sürdü.

Altınordu merkez Durugöl Mahallesi Atatürk Bulvarı (Ordu-Giresun Devlet Karayolu üzeri) 1068 nolu sokaktaki yaklaşık iki dönümlük açık alana Belediye işçileri tarafından 150 kadar akçaağaç ve mavi ladin fidan dikimi gerçekleştirildi.