Opkomst verkiezingen

Opkomst gemeenteraadsverkiezingen laagst in Overvecht: ‘Mensen hebben er geen vertrouwen meer in’

Tekst: Sammie Druppers Fotogra e: Owen O'Brien De opkomst van de stemmers bij de gemeenteraadsverkiezingen in Utrecht is gezakt ten opzichte van de verkiezingen van vier jaar geleden. In 2018 kwam 59,1 procent van de Utrechtse stemgerechtigden naar de stembureaus. In 2022 was dat nog maar 56,4 procent. In de wijk Overvecht lag het opkomstpercentage ver onder dat gemiddelde; maar 35,2 procent van de inwoners bracht daar een stem uit. DUIC ging daarom op pad naar Winkelcentrum Overvecht, om antwoord te vinden op de vraag: waarom is er in Overvecht zo weinig gestemd? Özcan Özturk is eigenaar van Asma Delicatessem

Ongeveer tien bezoekers van het winkelcentrum wilden wel proberen te verklaren waarom de opkomst in Overvecht zo laag was. ‘Weinig vertrouwen in de politiek’, was een antwoord dat in veel van hun reacties terugkwam. Men zegt zich niet gehoord te voelen. Bijvoorbeeld Özcan Özturk (50). Hij is eigenaar van Asma Delicatessen. Volgens hem speelt het wantrouwen in de politiek een rol in zijn klantenkring, die volgens hem vooral gevormd wordt door mensen met een niet-Nederlandse achtergrond. “Vooral allochtone jongeren hebben het gevoel dat er niet naar ze geluisterd wordt”, zegt hij. “Ze hebben er geen vertrouwen in. Allochtone mensen voelen zich ook niet echt meer betrokken bij de samenleving. Ze worden altijd negatief neergezet in het nieuws, ze worden zwaarder veroordeeld.”

Ondanks zijn verklaring verbaast de lage opkomst in Overvecht Özcan. Zelf heeft hij wel gestemd, op DENK. Hij geeft toe zich eigenlijk ook niet geheel te herkennen in hun standpunten, maar de partij was in elk geval zichtbaar in de wijk Overvecht. Dat was volgens de winkeleigenaar niet te zeggen over de meeste andere partijen. Toch heerst er ook bij Özcan – ondanks het feit dat hij toch heeft gestemd – enigszins wantrouwen in de politiek. “Ik word in een hokje gestopt”, zegt hij. “Ik ben zelf van Turkse afkomst. Er is een dubbele standaard voor allochtonen. Hoe kunnen we nog vertrouwen hebben in de politiek?” wen in de politiek. “Ik denk dat mijn stem niks verandert. Ze laten ons in hokjes denken”, zegt ze, waarmee ze doelt op de verdeeldheid die politieke partijen volgens haar in de samenleving zaaien. Het komt deels door haar eigen situatie waardoor ze niet erg te spreken is over de politiek. “Ik sta al negen jaar met mijn kind ingeschreven en woon in woning van 28 vierkante meter. En zodra de Oekraïners komen worden wij Nederlanders weer vergeten, zo ging het ook toen de Syrische vluchtelingen kwamen.” Esma’s vertrou-

wen in de politiek is zo laag dat ze in die elf jaar dat ze stemrecht heeft, nog nooit heeft gestemd. “Het laat me koud.”

Er lijkt onder de Overvechters maar weinig interesse te zijn in de politiek. Zowel de mensen die hebben gestemd als de mensen die niet hebben gestemd hadden geen zin om zich erin te verdiepen. De stemmers wisten in sommige gevallen niet waar de partij waar zij op stemden voor staat. Ook de landelijke politiek speelt mee in de afweging om te stemmen, zo bleek. Channa (26): “Ik stem bewust nooit, want uiteindelijk wint Mark Rutte toch”, vertelt ze aan DUIC.

Verdeeldheid

Channa blijft spreken over landelijke fractievoorzitters. “Geert Wilders heeft wel het beste voor met het volk, maar hoe hij over buitenlanders praat zaait verdeeldheid. Daarom stem ik niet op hem. De politici moeten juist zorgen voor minder verdeeldheid, want we moeten het met elkaar doen”, zegt ze. Haar vertrouwen in de politiek is – net als bij de andere Overvechters die DUIC sprak – laag. “Ik zie nooit een partij winnen die doet wat het volk wil. Ik heb er geen enkel vertrouwen

in.” Hetzelfde geldt voor andere mensen in de wijk, denkt Channa. “Ze voelen zich niet gehoord. Er komt geen verandering, er wordt niks gedaan aan discriminatie want er worden nauwelijks straffen voor gegeven”, vindt ze. En dat er ‘veel moslims in Overvecht wonen’ draagt volgens Channa, die zelf moslim is, ook niet bij aan de opkomst. “Ze geloven niet in stemrecht.”

Betrokkenheid

In het Lokaal Kiezersonderzoek van 2018, het jaar waarin de vorige gemeenteraadsverkiezingen plaatsvonden, wordt gezocht naar een verklaring voor de lagere opkomst van de stemmers bij de lokale verkiezingen. Dat onderzoek laat zien dat het veelal jongere stemmers zijn die niet komen opdagen voor de gemeenteraadsverkiezingen. De trend is sterker bij jongeren die aan de gemeente weinig invloed toekennen. Mensen die zich minder verbonden voelen met hun wijk of met de gemeente stemmen over het algemeen ook minder vaak. Mensen met meer politieke kennis, interesse of betrokkenheid, die stemmen over het algemeen juist vaker. Dit hangt in veel gevallen samen met een hogere opleiding en een hoger inkomen.

De lage opkomst bij de gemeenteraadsverkiezingen komt overigens niet volledig uit de lucht vallen, schrijven de onderzoekers. Al sinds de jaren ’70 daalt de opkomst voor de lokale verkiezingen. Rond 2010 is die daling gestagneerd. Nu hangt die landelijk zo’n betje rond de 55 procent opkomst. Veel lager dan de gemiddelde opkomst voor de Tweede Kamerverkiezingen, maar nog altijd hoger dan de opkomst voor die van de Provinciale Staten.

Uit het Lokale Kiezersonderzoek, en andere recentere en oudere onderzoeken, blijkt dat de politiek hard op zoek is naar manieren om meer mensen bij de verkiezingen te betrekken. Welke instrumenten en welke mensen zijn ervoor nodig om meer mensen te laten stemmen? De manier waarop dat moet gebeuren, die lijkt er niet te zijn – die is althans nog niet gevonden. Om het vertrouwen van de Overvechter te winnen zal de Utrechtse politiek hard aan de bak moeten. Er is nog een lange weg te gaan.

'Ik stem bewust nooit, want uiteindelijk wint Mark Rutte toch'