φαντασία φορώ και γέλιο σκορπώ
15 λιμερίκια, 1 παραμύθι & 1 κολάζ καλλιγραφημάτων
Ολοήμερο Τμήμα 2ο Νηπιαγωγείο Αριδαίας
φαντασία φορώ και γέλιο σκορπώ 15 λιμερίκια, 1 παραμύθι & 1 κολάζ καλλιγραφημάτων
Ολοήμερο Τμήμα 2ου Νηπιαγωγείου Αριδαίας
Εισαγωγικό σημείωμα
Η Δημιουργική Γραφή παρά την ισχυρή παρουσία της στον διεθνή χώρο, στην ελληνική εκπαίδευση μόλις άρχισε να κάνει τα πρώτα βήματά της. Ήδη το Πρόγραμμα Σπουδών για το Νηπιαγωγείο από το 2011 τονίζει την ανάγκη να καλλιεργηθεί το προφορικό κείμενο, δίνοντας έμφαση στη δημιουργική παραγωγή των παιδιών. Εκεί και για πρώτη φορά για το Νηπιαγωγείο αναφέρεται η Δημιουργική Γραφή ως πρόταση δραστηριοτήτων. Η Δημιουργική Γραφή ενσωματώνει τη λογική του παιχνιδιού και φέρνει στην επιφάνεια τη δημιουργικότητα και τη φαντασία των παιδιών. Αποτελεί μία εκπαιδευτική διαδικασία με ιδιαίτερες διδακτικές παρεμβάσεις και έναν βιωματικό τρόπο προσέγγισης της διδασκαλίας της Λογοτεχνίας και της λογοτεχνικής ανάγνωσης. Επιτρέπει στον/στην εκπαιδευτικό να αξιοποιήσει τη βιβλιοθήκη του σχολείου για την ανάγνωση εικονογραφημένων βιβλίων. Η δημιουργικότητα σπάει διαρκώς τα σχήματα της εμπειρίας και χειρίζεται με διαφορετικό τρόπο αντικείμενα και έννοιες, όπως έλεγε ο Rodari, θέτει ερωτήσεις και δεν ικανοποιείται με εύκολες απαντήσεις, καλλιεργεί την αυτονομία του παιδιού και οδηγεί σταδιακά στην παραγωγή πρωτότυπων και ασυνήθιστων έργων. Είναι σημαντικό στο προγραφικό στάδιο, οι μαθήτριες και οι μαθητές να μάθουν να αγαπούν τη λογοτεχνία και να παράγουν δικά τους έργα.
Στο πρώτο τρίμηνο στο πλαίσιο του Ολοήμερου Τμήμα-
τος προσπαθήσαμε να φτιάξουμε τα δικά μας ποιήματα. Επιλέχτηκε ως φόρμα το λιμερίκ, επειδή διατηρεί τη μουσικότητα του παραδοσιακού ποιήματος (μέτρο και ομοιοκαταληξία). Το εγγενές χιούμορ του λιμερίκ ευνοεί τη διδακτική προσέγγιση και βοηθά για τη συμμετοχή όλων των παιδιών. Τα λιμερίκια είναι πεντάστιχα σύντομα ποιήματα με ζευγαρωτή ομοιοκαταληξία (4 στίχοι και 1 μετέωρος επιλογικός). Τα νηπιακά ποιήματα του είδους αφηγούνται μία σύντομη ιστορία σαν μικρά ανέκδοτα, που όμως ενσωματώνουν τη φαντασία, το παιδικό παιχνίδι και το χιούμορ. Σύμφωνα με τον Gianni Rodari, τον σημαντικότερο ίσως παραμυθά και Παιδαγωγό για μαθητές προσχολικής ηλικίας, τα λιμερίκια είναι το πλέον κατάλληλο ποιητικό είδος για τη σχολική τάξη. Το πρόγραμμα υλοποιήθηκε από τα τέλη του Σεπτεμβρίου έως τα μέσα του Νοεμβρίου του 2021, με τα παιδιά που συμμετείχαν στις δραστηριότητες του Ολοήμερου Τμήματος. Αφού πρώτα άκουσαν λιμερίκια και συζητήθηκε ο τρόπος, αρχίσαμε σταδιακά να παραγάγουμε τα δικά μας. Ήταν τόση η χαρά των μαθητών και των μαθητριών, ώστε ζητούσαν κάθε μέρα και νέα. Κι η Νηπιαγωγός δεν μπορούσε παρά να… υπακούσει. Σε λίγες μόνο μέρες είχαν κατανοήσει και την τεχνική (ως φθογγικό σύμπλεγμα) της ομοιοκαταληξίας και του μέτρου, ως μουσική δεξιότητα της γλώσσας. Κατά τη σύνθεση των ποιημάτων ο ρόλος της Νηπιαγωγού περιορίζονταν σε δευτερεύουσες διορθώσεις και οι παρεμβάσεις επέτρεπαν τους μαθητές και τις μαθήτριες να λειτουργούν αυτόνομα, αξιοποιώντας τη φαντασία και τη δυναμική της γλώσσας. Την ίδια μέρα που συνθέταμε ένα λιμερίκ ζωγραφίζαμε (συνήθως το παιδί που πρότεινε ένα συγκεκριμένο ποίημα), συμπληρώνοντας εικα-
στικά την ποιητική αφήγηση. Οι ζωγραφιές αυτής της περιόδου πλαισιώνουν και αυτό το μικρό βιβλίο.
Και αφού εξασκήσαμε ένας είδος λόγου, στο δεύτερο τρίμηνο, αποφασίσαμε να πειραματιστούμε γράφοντας ένα παραμύθι. Αφορμή στάθηκε ο διαγωνισμός Παραμυθιού για παιδιά νηπιαγωγείων και δημοτικού της Β΄ Διεύθυνσης Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Θεσσαλονίκης. όπου και αποσπάσαμε σχετικό έπαινο.
Στο τρίτο τρίμηνο καλωσορίσαμε το καλοκαίρι και πάλι με μια διάθεση δημιουργικής γραφής και ταξιδέψαμε τόσο με το μυαλό όσο και με την ψυχή μας. Πηγή έμπνευσης των μικρών δημιουργών μας ό,τι θυμίζει και ευωδιάζει παιδικά καλοκαίρια.
Μέσα από τις δράσεις αυτές στο Ολοήμερο Τμήμα δώσαμε την ευκαιρία στους μαθητές και τις μαθήτριές μας να κατανοήσουν τον γραπτό λόγο και να ασκηθούν με δημιουργικές αναγνώσεις και παραγωγές κειμένων. Ενισχύθηκε η σχέση τους με το βιβλίο και με ποικίλες δραστηριότητες εξάσκησης τα κατευθύναμε στην ακρόαση ιστοριών και στη παραγωγή συλλογικών κειμένων. Τα νήπια ασκούμενα σε ασκήσεις δημιουργικής γραφής εμπλουτίζουν την έκφρασή τους και τη δομή του λόγου τους που σταδιακά γίνεται όλο και πιο σύνθετη. Εμπλουτίζουν την (προφορική) έκφραση, μαθαίνουν να αφηγούνται, να περιγράφουν με λιτότητα και να συνομιλούν/συνεργάζονται μεταξύ τους για την επίτευξη ενός κοινού στόχου. Η Νηπιαγωγός της τάξης Δούκισσα Μαργαρίτου
Ήταν ένα φτερωτό
πουλάκι
που ξάπλωνε πάνω σε ένα χαλάκι. Έπαιζε με τα σύννεφα
κρυφτό
ώσπου έχασε το ένα του
φτερό.
Το συννεφοφτερωτό πουλάκι.
Ήταν ένα σκυλί που το λέγαν
Ήρα
και είχε στο κεφάλι του μία μεγάλη
ψείρα.
Έξυνε το κεφάλι του πολύ καιρό ώσπου του βάλαν φάρμακο με αφρό. Το ψειριάρικο σκυλί που το λέγαν Ήρα.
Ήταν ένα
λιοντάρι
που το λέγαν
Άρη.
Έπινε στη λίμνη
νερό
με έξι φίδια στον πωπό. το διψασμένο λιοντάρι που το λέγαν Άρη.
Ο κύριος Μίκης ο φοβερός είχε μπότες με κουμπιά και φως. Περπατούσε καμαρωτός
καμαρωτός
ώσπου έπεσε μες στη λακούβα ο φτωχός.
Ο κύριος Μίκης ο φτωχοφοβερός.
Μία φορά ένα σκυλάκι στη βόλτα έτρωγε πολλά
μπισκότα.
Μία καταιγίδα όμως
ξεσπά
και τα λιώνει όλα τα γεμιστά. Το μπισκοτένιο σκυλάκι στη βόλτα.
Μία γατούλα
ροζουλή
κάθεται πάνω σε ένα
χαλί.
Λιγουρεύεται ένα ζωηρό
πουλί
αλλά μία πεταλούδα τής δίνει ένα φιλί. Την πεινασμένη γατούλα τη ροζουλή.
Ένα πεινασμένο
λαγουδάκι
έψαχνε μόνο του ένα τρυφερό
καροτάκι.
Η μαμά του όμως το λυπήθηκε και του έδωσε ένα τραγανό
λιγάκι
δωράκι. Αχ, το πεινασμένο καροτολαγουδάκι.
Ήτανε μία μπαλαρίνα που ζούσε στην Αθήνα και έκανε δέκα στροφές κάθε μήνα. Μία μέρα όμως σκόνταψε πάνω σε μία πέτρα «Αχ, γιατί δεν σκέφτηκα να πάρω λίγα μέτρα», είπε η Αθηναία η μπαλαρίνα.
Ήταν μία ζέβρα που είχε πολλά
νεύρα. Έμενε στην Αθήνα
και είχε μεγάλη
πείνα.
Η πεινασμένη ζέβρα η Αθηναία.
Μία μικρή
χελώνα ζούσε στη χελωνοχώρα.
Έπινε μόνο
νερό
και γέννησε ένα μικρό
μωρό.
Η μικροχελώνα απ’ τη χελωνοχώρα.
Ένας μονόκερος έπινε ένα ποτό
μικρός
ροζ.
Έκανε με το κέρατό του ένα μαγικό και βρέθηκε σε έναν κόσμο
μυθικό.
Ο ροζομονόκερος που έπινε ποτό.
Ήταν ένας μεγάλος
τυραννόσαυρος
που λεγόταν
Πετρόσαυρος.
Πάτησε σε μία γέφυρα
παλιά
και έκανε στο ποτάμι μία βουτιά. Ο ποταμοπνιγμένος Πετρόσαυρος.
Ήτανε μία
πασχαλίτσα
που πετούσε στην αυλίτσα. Χτύπησε το ένα της
φτερό
και πέταξε αμέσως στον πασχαλογιατρό. Η φτεροχτυπημένη πασχαλίτσα από την αυλίτσα.
Ένα τζιτζίκι με
λουστρίνι
πήγε βόλτα στο
καναρίνι.
Του τραγούδησε ώρα πολύ ώσπου έχασε όλη του τη φωνή. Το λουστρινοτζιτζίκι με το καναρίνι.
Ήταν μια
πριγκιπισσούλα
που λεγόταν
Σούλα.
Πήγε για ψώνια στην αγορά, αλλά την έγλειψε μια γατούλα με ουρά. Την Σούλα την πριγκιπισσούλα.
Να σου πω μια παροιμία: το πάθημα του έγινε μάθημα
Μια φορά κι έναν καιρό, ένα απόγευμα του φθινοπώρου ο μυρμηγκοφάγος έκανε βόλτες γύρω από το δέντρο στην αυλή του σχολείου. Το μεγάλο δέντρο είχε κλειστή την κόκκινη πόρτα του. Από το παλιό παράθυρο που έσπασε φαινόταν τα μυρμηγκάκια μέσα στο σαλόνι. Καθόταν πάνω στον ξύλινο καναπέ και παρακολουθούσαν τηλεόραση. Ξαφνικά ακούστηκε ένα «τακ τακ» στην πόρτα. Κοίταξαν τον αρχηγό τους με απορία. Ο αρχηγός των μυρμηγκιών ανέβηκε στην καμινάδα για να δει ποιος είναι. Όταν είδε τον μυρμηγκοφάγο τρόμαξε και κόντεψε να πέσει κάτω στη φωτιά από τον φόβο του. Ευτυχώς, ένα τούβλο τον συγκράτησε και τρέχοντας πήγε στον καναπέ και είπε στους φίλους του για τον μυρμηγκοφάγο. Τους είπε ότι ο μυρμηγκοφάγος προσπαθούσε να σπάσει την πόρτα με την τεράστια μύτη του. Τα μυρ-
μηγκάκια άρχισαν να τρέμουν από τον φόβο τους. Το ήξεραν ότι σε λίγο θα βρισκόταν στην κοιλιά του μυρμηγκοφάγου. Ένα μικρό μυρμηγκάκι όμως σήκωσε το χέρι του και είπε ότι είχε μία ιδέα. Σκέφτηκε να φτιάξουν ψεύτικα μυρμήγκια με πετραδάκια και ξυλαράκια. Τους είπε να βάψουν τις πέτρες μαύρες και να κόψουν τα ξυλαράκια για να γίνουν μικρά, ώστε να μοιάζουν με ποδαράκια μυρμηγκιών. «Θα βάλουμε τον στρατό από τα ψεύτικα μυρμηγκάκια πίσω από την πόρτα» είπε. «Ένας από μας θα πάει να ανοίξει μία τρύπα στην πόρτα για να νομίζει ο μυρμηγκοφάγος ότι την άνοιξε μόνος του με τη μύτη του. Βλέποντας πίσω από την πόρτα τον στρατό με τα μαύρα μυρμηγκάκια θα ξεκινήσει να τα καταβροχθίζει ολόκληρα. Έτσι η κοιλιά του θα γεμίσει με πέτρες και ξύλα και ο μυρμηγκοφάγος θα έχει μεγάλο βάρος στην κοιλιά του». Πράγματι τα μυρμήγκια ξεγέλασαν τον μυρμηγκοφάγο, που νόμισε ότι κατάφερε να ανοίξει μία τρύπα στην πόρτα. Άρχισαν να του τρέχουν τα σάλια από τη χαρά του. Νόμιζε ότι τα είχε καταφέρει μετά από πολύ κόπο. Ξεκίνησε λοιπόν να τρώει τα μυρμηγκάκια δύο δύο, τρία τρία, τέσσερα τέσσερα, πέντε πέντε, δέκα δέκα. Μόλις χόρτασε πήγε να φύγει, αλλά δεν μπορούσε να κουνηθεί. Έπιασε την κοιλιά του και τι να δει; Πέτρες κουνιόταν εδώ κι εκεί. Εκείνη τη στιγμή ανοίγει η πόρτα και εμφανίζονται ένα-ένα τα μυρμηγκάκια από τη φωλιά τους. «Λαίμαργε μυρμηγκοφάγε
μας, ήτανε νόστιμες οι πετρούλες που μοιάζανε μυρμηγκάκια;», είπε ο αρχηγός των μυρμηγκιών. Τότε κατάλαβε ο μυρμηγκοφάγος τι πονηριά του είχαν σκαρώσει τα μυρμήγκια. «Δεν θα πλησιάσω ξανά αυτό το δέντρο! Απαίσια μυρμήγκια. Δεν θέλω να σας ξαναδώ.», έλεγε ο μυρμηγκοφάγος, καθώς έφευγε κρατώντας την κοιλιά του που ήταν πέτρα. Η Ρίνα, η μυρμηγκίνα με το ροζ κολιέ
που ζούσε σε ένα τετράγωνο σπιτάκι κοντά στο δέντρο, δεν μπορούσε να σταματήσει τα γέλια. «Βρε τον αχόρταγο!» έλεγε και ξανάλεγε. «Το πάθημα του έγινε μάθημα!»
Ο ήλιος του καλοκαιριού γίνεται καλλιγράφημα