25
SVIJET
ČETVRTAK, 16. 6. 2016.
DOGAĐAJI KOJI SU OBILJEŽILI 16. JUN 1487. SUKOB PORODICA LANKASTER I JORK
Završeni “Ratovi ruža”
Bitkom kod Stouk Filda u završili su engleski “Ratovi ruža”. Vođeni između 1455. i 1485. Ratovi ruža su u načelu bili isprekidani građanski rat koji se vodio oko engleskog prijestola između sljedbenika porodice Lankaster i porodice Jork, koje su bile ogranak kraljevske kuće Plantagenet, vodeći porijeklo od engleskog kralja Edvarda III. Naziv Ratovi ruža u vrijeme njihovog trajanja nije bio korišćen, već je nastao naknadno budući da su se suprostavljene strane u ratu predstavljale ružama crvene i bijele boje. Crvena ruža bila je boja kuće Lankaster, a bijela ruža kuće Jork. Naziv je ušao u opštu upotrebu u XVI vijeku, na osnovu scene iz Šeskpirove drame “Henrik VI”. Iako su se ruže povremeno koristile kao simboli tokom rata, većina učesnika koristi-
la se grbovima svojih feudalnih vladara. U Ratovima ruža učestvovalo je zemljoposjedničko plemstvo i vojska njihovih vazala. Lankasteri su većinu saveznika imali na sjeveru i zapadu, dok je Jorku podrška stizala uglavnom s juga i istoka zemlje. Sukob je počeo 1399. nakon pada kralja Ričarda II, kojeg je s vlasti srušio vojvoda od Lankastera, a neki istoričari dolazak na vlast Henrika VII smatraju krajem Ratova ruža, dok ostali dokazuju da je sukob konačno završen tek bitkom kod Stouka 1487. u kojoj je Henrik VII porazio Lamberta Simnela, samozvanog pretendenta na engleski prijesto. Kraj Ratova ruža doveo je do konačnog pada dinastije Plantagenet te do inauguracije nove dinastije Tjudor, koja je obilježila naredni period engleske istorije.
1826.
Nakon što je ugušio pobunu janjičara, turski sultan Mehmed II ukinuo je taj vojni red i uveo nizam (redovna vojska). Janjičare je 1330. od otete i poturčene djece hrišćanskih podanika osnovao sultan Orhan.
1876.
U Cetinju je, poslije pregovora vođenih od oktobra 1875. do februara 1876, potpisan ugovor o savezu Srbije i Crne Gore protiv Otomanskog carstva.
1920.
U Londonu je održana prva sjednica Društva naroda.
1941.
Predsjednik SAD Frenklin Ruzvelt naredio je da se do 10. jula zatvore svi njemački konzulati u SAD.
1944.
Na Visu je u Drugom svjetskom ratu sklopljen sporazum TitoŠubašić o odnosima Narodnoodlobodilačkog pokreta i jugoslovenske vlade u emigraciji.
1958.
1903. AUTOMOBILSKI KONCERN
U Detroitu osnovan Ford Motor Company
Američki automobiliski koncern Ford Motor Company osnovao je preduzetnik Henri Ford u Detroitu. Ford je proizvodnju počeo Modelom A, pokretanim motorom od osam konjskih snaga. Kompanija je uvela veliki preokret u masovnu proizvodnju automobila koristeći ideje Elija Vitnija o proizvodnoj traci i zamjenskim djelovima, što je omogućilo veću pouzdanost i jeftinije sklapanje automobila. U ranim godinama kompanija je proizvodila male količine automobila u fabrici koja se nalazila u Detroitu, a dvo-
je ili troje ljudi radilo je na automobilima ugrađujući djelove naručene od drugih proizvođača. Zatim se 1908. pojavio poznati Model T, a 1913. razvijena je tehnika potrebna za pokretnu proizvodnu traku, pa je Ford proizvodio 50 odsto svih automobila u SAD, a do 1918. polovina svih automobila u državi bili su Modeli T. Do pojave Forda, automobili su većinom bili zanatski ili maloserijski proizvod, pa je njihova cijena bila izvan dosega mnogih. Fordov koncern je danas treći najveći svjetski proizvođač automobila, nakon General Motorsa i Toyote.
Obješen je Imre Nađ, mađarski premijer u vrijeme antikomunističke pobune u Mađarskoj 1956. koju su ugušile sovjetske trupe. Nađ je tada uhapšen i na montiranom procesu osuđen na smrt zbog izdaje. Na isti dan 1989. pola miliona Mađara prisustvovalo je u Budimpešti njegovoj ponovnoj sahrani uz državne počasti.
1960.
Predsjednik SAD Dvajt Ajzenhauer morao je da odloži posjetu Japanu zbog antiameričkih nereda u toj zemlji.
1972.
U Hanoveru je uhapšena Ulrike Majnhof, članica terorističke grupe Bader-Majnhof.
1976.
U Sovetu, najvećem crnačkom naselju u Južnoj Africi, izbili su rasni neredi u kojima je, tokom nekoliko mjeseci, poginulo najmanje 600 crnaca i tri bijelca.
1671. ATAMAN DONSKIH KOZAKA
Pogubljen vođa ustanka kozaka Stenjka Razin U Moskvi je javno pogubljen vođa ustanka donskih kozaka i seljaka Stenjka Razin. U ruskim narodnim pričama i pjesmama postao simbol prkosa i pobune jer je sa svojim ljudima od 1667. do 1669. bio pirat na Kaspijskom moru, boreći se protiv Persijanaca i pljačkajući njihove gradove. Godine 1670. krenuo je uz tok rijeke Volge. U svojim proklamacijama Razin je tvrdio da mu je cilj da iskorijeni bojare i druge moćnike, kao i da usposta-
vi kozačku republiku oko Volge zasnovanu na apsolutnoj jednakosti. Razinov ustanak bio je jedan od mnogobrojnih ustanaka druge polovine XVII vijeka koji su izbili kao posljedica pojačane eksploatacije kmetova pod carem Aleksejem, što je uzrokovalo masovnu pojavu odbjeglih seljaka. Njegovi početni vojni uspjesi su bili vezani za okupljanje religijskih frakcija koje nijesu pripadale zvaničnoj Pravoslavnoj crkvi.
1313. ITALIJANSKI KNJIŽEVNIK
Rođen Đovani Bokačo Đovani Bokačo bio je italijanski književnik i humanista. Učestvovao je aktivno u političkom i kulturnom životu firentinske Komune. Nakon 1348. godine, književna slava i društveni položaj počeli su da mu donose različita priznanja od firentinske Komune. Pisac se tokom sljedeće decenije bavio raznim zvaničnim, diplomatskim poslovima. Veoma veliki uticaj na Bokačov duhovni razvoj i književni rad imao je Petrarka, sa kojim se Bokačo upoznao 1350. godine u Firenci i sa kojim je ostao prijatelj do kraja života. Propast zavjere u decembru 1360. godine, u koju su bile umiješane ličnosti veoma bliske Bokaču izmijenila je političke odnose unutar firentinske Komune. U tom periodu Bokačo
je udaljen od javnih obaveza. Razočaran prevarama i intrigama u gradskom političkom životu pisac se povukao u Čertaldo, gdje je učio i meditirao. U novoj fazi političke napetosti, dobio je nova javna zaduženja. Godine 1373. firentinska Komuna ga je pozvala da u crkvi San Stefano di Badija javno čita i tumači Danteovu Komediju. Umro je u Čertaldu 1375. godine.