Pratite nas na twitteru
8 S T A V
@dnovine
Ekonomija
PONEDJELJAK, 3. 12. 2012.
ZANATSTVO
Ekonomska logika vs političko kalkulisanje FILIP MILAČIĆ
doktorand na Univerzitetu Humbold
Ekonomija je već petu godinu zaredom u recesiji, BDP je opao za petinu, stopa nezaposlenosti iznosi oko 25 odsto (među mladima preko 50 odsto), a javni dug 144 odsto BDP ili 304 milijarde eura, finansijski sektor je na izdisaju, dok investitora sa svježim kapitalom nema “ni za lijek”. Drugim riječima, politika međunarodnih partnera da se Grčka spasi štednjom i strukturnim reformama (od kojih su brojne samo usvojene, a nikada sprovedene), osuđena je na propast, jer pacijent ne da se ne oporavlja, već je sve bolesniji. Stoga u svijetu nauke figuriraju dvije solucije za konačno rješenje grčke tragedije: Prva, koja se već dugo spominje i poznata je pod skraćenicom “Grexit”, tj. izlazak ove države iz euro zone. Brojni ekonomisti smatraju da takav scenario ne bi izazvao veće potrese jer je njegova cijena “prihvatljiva”, dok bi nakon toga grčka ekonomija iz sljedećih razloga krenula u rapidan oporavak: vrijednost drahme bi bila između 50 i 80 odsto niža u odnosu na euro, što bi automatski pospješilo tražnju za grčkim proizvodima kako u inostranstvu, tako i na domaćem tržištu jer bi bili jeftiniji od konkurencije; turizam bi profitirao zbog niskih cijena; grčke vlasti bi opet mogle da uvedu kontrolu kapitala i tako spriječe njegov odliv, što je zabranjeno u euro zoni. Druga, novija i aktuelnija, koju naročito forsiraju eksperti MMF-a i njegova predsjednica Kristin Lagard, a koja podrazumijeva otpis dijela potraživanja koja prema Grčkoj imaju evropski partneri. Nezvanično se spominje plan prema kome bi se do 2020. godine grčki dug smanjio sa aktuelnih 144 odsto na 70 odsto BDP, čime bi ekonomija “stala na noge”, postala konkurentnija i atraktivnija za investitore, a Grčka bi mogla sama da se finansira. No, u svijetu politike stvari nešto drugačije funkcionišu. Prva opcija je još prije nekoliko mjeseci “sklonjena sa stola” iz straha od panike na tržištima i “napada” na ostale problematične članice kao što su Irska i Portugal, a naročito Španija i Italija (u vidu rapidnog rasta kamatnih stopa na njihove obveznice i “bank runs”, tj. masovno povlačenje novca iz banaka). U tom slučaju bi bogatije države morale još više novca da stave na raspolaganje, što je zbog negativnog stava birača politički teško sprovodljivo, ako ne i nemoguće. Druga opcija, za sada, nema dovoljnu podršku iz istog razloga. Vlade bogatih država koje svojim biračima čitavo vrijeme serviraju bajku da pomažući Grčkoj oni, čak, na račun kamata zarađuju, morale bi da im objasne kako je došlo do toga da novac poreskih obveznika, u iznosu od nekoliko desetina milijardi eura, mora biti otpisan. A to bi bio naročit problem u Njemačkoj, koja ne samo da bi snosila najveće gubitke, već se u toj državi za manje od godinu održavaju parlamentarni izbori. Zato ne čudi da Angela Merkel i Volfgang Šojble, njen ministar finansija, decidno odbijaju drugu soluciju što, pak, znači da grčka tragedija do septembra 2013. godine sigurno neće “silaziti sa scene”.
11,7 odsto porasla je stopa nezaposlenosti u eurozoni i premašila rekord otkad je zajednička evropska valuta 1999. ušla u upotrebu.
Pune ruke muke U Crnoj Gori se ne zna koliko ima zanatlija niti koliki su prihodi od zanatstva
Ivana Boljević
U
našoj zemlji registrovano je 107 vrsta zanata. Međutim, broj onih koji se njima bave je nepoznat, kao i količina novca koji naša zemlja dobija (ili gubi) njihovim privređivanjem. Iako već postoji prilično dobro organizovana zajednica “koja promoviše napredak”, Zakon o zanatstvu prilično dobar, sistem ne prepoznaje komore kao ustanove javnog prava, te je zbog toga djelovanje u oblasti zanatstva prilično otežano.
U razvijenim zemljama, zanatstvo je prilično cijenjena oblast privrede, koja čuva kako domaću ekonomiju, tako i tradiciju, ali i autentičnost podneblja kom pripada. U našoj zemlji po nepoznatoj logici, postoji dobar Zakon o zanatstvu, ali ne i zakonski osnov po koji prepoznaje komore kao utanove javnog prava što je za do sada otežavalo rad na unapređenju ove oblasti i primjenu postojeće le-
gislative. Uz ovo, otežava i činjenica što lokalni sekretarijati za preduzetništvo, koji imaju neke korisne podatke, nijesu u obavezi da daju podatke dok se sistemski pravno ne ozvaniči status udruženja. Zbog svega ovoga stanje u domaćem zanatsvu još uvijek je daleko od jasnog. Iako Zanatska komora Crne Gore postiže dobre rezultate uz pomoć u nimalo ljednostavnom organizacijom od 16 stru-
kovnih udruženja, nedostataka, ali prostora za napredak itekako ima. “Nemamo podatke koliko zanatlija ima, niti koliki prihod oni ostvare”, kazao je Boris Marđonović, izvršni direktor Zanatsko-preduzetničke komore i Udruženja hotela Crne Gore. I dok zanatlije širom svijeta dobro naplaćuju svoje usluge i proizvode, u Crnoj Gori je to prilično mučan oblik zarade. Dok od organizovane uobičajene proizvodnje zemlja ima tek mali postotak dobiti, zanatski proizvodi taj postotak znatno uvećavaju. Zašto je onda tako mala zainteresovanost za unapređenje ove oblasti, ostaje nejasno. Marđonović kaže da među zanatlijama ne jenjava kreativnost, a ni želja da se ona valorizuje, međutim vrijedne ruke zanatlija ipak nijesu same po
Samo kao hobi Stanija iz Podgorice bavi se izradom vunenih odjevnih predmeta (čarapa, papa, prsluka, kapa), pored zanatstva uvijek je imala i svoj drugi posao. “Pletenje nije teško, ali nije ni korisno. Ovo samo može biti isplativ hobi, ali ne i glavno zanimanje”, kaže Stanija za Dnevne novine.
ENERGETIKA
Proizvodnja za petinu manja Hidroelektrane za devet mjeseci ove godine proizvele u prosjeku 18 odsto manje električne energije
Crnogorske hidroelektrane su, i pored dobre pripreme, redovnog održavanja i blagovremenih rekonstrukcija, za devet mjeseci ove godine proizvele u prosjeku 18 odsto manje električne energije od bilansom utvrđenih količina za taj period, saopštili su iz Elektroprivrede (EPCG). Glavni operativni direktor EPCG Zoran Đukanović naveo je da je za devet mjeseci hidroelektrana “Perućica” proizvela 20 odsto manje eletkrične energije u odnosu na planirane količine, a “Piva” 16 odsto manje. “Ovakvo stanje pravi ozbiljne probleme u poslovanju kompanije i pored činjenice da je Termoelektrana “Pljevlja” proizvodni plan za ovaj period premašila 11 odsto, potvrdivši dobru pogonsku spremnost i pouzdanost poslije dvomjesečnog generalnog remonta, sredinom godine”, rekao je Đukanović za
list Elektroprivreda. Prema njegovim riječima, dobro je što je Kombinat aluminijuma Podgorica potrošnju sveo na 84 megavat-sata (MWh), jer je zahvaljujući tome sada odnos proizvodnje i potrošnje uravnotežen, a funkcionisanje cjelokupnog elektro-energetskog sistema znatno stabilnije. Đukanović je saopštio da je, bez obzira na krajnje nepovoljnu hidrološku situaciju, za sada
izostao uvoz dodatnih količina električne energije. “Uvoz je, trenutno, na nivou godišnje ugovorenih količina, a nadamo se da će tako ostati i u posljednjem kvartalu ove godine, jer se očekuje period obilnijih padavina. Uostalom, svake godine tokom posljednjeg tromjesečja, po pravilu, hidrološka situacija se stabilizuje, pa se tome se nadamo i ovoga puta”, kazao je Đukanović.