BRUSSELSE ARCHITECTUUR >ONDERGRONDS GEHEUGEN

Beursplein. Eeuwenlang meanderde hier de Zenne van eiland naar eiland, van klein naar groot. Voor het graven van het kanaal van Willebroek (1550) verkeerde de Zenne hier vermoedelijk nog in volle gezondheid. Zalmen en paling werden hier bevist en verkocht op de recent teruggevonden kaaien van de eerste vismarkt.

Brussel telde eind 15de eeuw slechts 45.000 inwoners en begin 19de eeuw ongeveer 74.000. Vijftig jaar later was dit aantal verdubbeld en was de Zenne een open riool. Intussen was ook een groot deel van het Zennewater afgetapt voor de kanalen (Willebroek en Charleroi, 1832): het debiet kon de vuillast niet aan en de vele watermolens draaiden steeds hinderend langzaam.

Het beroemde schilderij van Jean Baptist van Moer met het cabaret In Den Beer geeft ons een laatste beeld van de verwaarloosde Zenne voor men ze in 1865 begraaft. Twee kokers van zes meter breed en 4,50 meter hoog met laterale riolen worden dwars door Brussel gegraven. Het evenement gaat gepaard met een grondige afbraak van de oude stad en een totale metamorfose van het stadscentrum. Brussel verliest zijn pittoreske kader en hinkt Parijs achterna. De verdrongen Zenne zal onder het Beursplein in onze nachtmerries blijven spoken gedurende honderd jaar.

In 1975 worden de ambachtelijk mooi gebouwde Zennegewelven doorgeslagen en wordt het premetrostation Beurs en de Noord-Zuidlijn ingehuldigd. Van sloom stromend rioolwater naar tramgerinkel. Onder de premetro speelt waterbeheersing nog een rol, tussen Beurs en Brouckère zitten twintig meter diep grote spaarbekkens (zalen van meer dan honderd meter lang, boulevardbreed) die het regenwater in geval van plotse stortbui tijdelijk stockeren en later langzaam laten afvloeien. De Zenne was al ruim eerder grotendeels omgeleid langs de westelijke Kleine Ring (begonnen in

1931), in een betonnen kerker evenwijdig aan het kanaal.

Het nieuwe ondergrondse Beursstation wordt naar goede gewoonte opgefleurd door kunstwerken. Paul Delvaux schildert hier een ode aan de oude Brusselse trammetjes die hier lang geleden bovengronds voorbij denderden. Nos vieux trams Bruxellois, een dertien meter breed uitgesmeerd fresco gedrenkt in melancholie en groenblauwe tinten: de overwegend vrouwelijke reizigers zitten, in tegenspraak met de doorsnee Delvauxdromen, allemaal netjes in zomerse outfit. Paul Bury heeft hier 200 m² roestvrije ellebogen opgehangen die geacht worden lichtjes te drijven op de lucht. Moving Ceiling.

Ondanks deze artistieke inspanningen ging het niet goed met premetrostation Beurs, gedurende jaren bleef het verwaarloosd, de bleekgele muren droegen niet bij tot veel vrolijkheid. Het werd een pijnpunt in het stadscentrum: drugs, zwerfvuil, onderkomen voor daklozen, het werd als erg onveilig ervaren.

Vanaf 2017 wordt het station Beurs grondig gerenoveerd en begin 2019 ingehuldigd. De toegankelijkheid wordt verbeterd: lift, gemakkelijke trappen en fietsvriendelijk. De donkere hoeken en ongebruikte zalen achteraan naar Fontainas worden opengegooid. Er ontstaat een open station van voorbij de Devauxstraat tot aan de Plattesteen, een ondergrondse ruimte van 250 meter lang. De fiets is er koning, een fietsenherstelplaats van CyCLO en een woud van 800 fietsenstallingen. Er is een creatief atelier en ruimte voor culturele projecten van Quartier.

Vissen, rioolwater, trams, stank, fietsen doch weldra een echte metro, lijn 3. (Beloofd 1ste fase tegen eind 2024… waarover later meer.)

Foto’s: Marcel Rijdams

Prent: Jean Baptist Van Moer, Kabinet van de Burgemeester, Stadhuis. Links: de afbraak begonnen voor de inplanting van de Beurs.

Résumé

En 2017, la station Bourse a été entièrement rénovée et est inaugurée début 2019. L'accessibilité a été revue: ascenseur, facilité d'utilisation pour le vélo. Les coins sombres et les couloirs inutilisés au fond de Fontainas ont été ouverts. Une station ouverte est créée au-delà de la rue Devaux jusqu'à la Plattesteen, un espace souterrain de 250 mètres de long. Le vélo y est roi, un atelier de réparation de vélos de Cyclo et une forêt de hangars à vélos (800). Il y a un atelier de création et un espace pour les projets culturels du Quartier.