Eit år med Elena Ferrante

Første gong

20. JANUAR 2018

For ei tid sidan la eg ein plan om å skildre mine første gonger. Eg laga ei liste over nokre. Den første gongen eg såg havet, den første gongen eg reiste med fly, den første gongen eg var full, den første gongen eg blei forelska, den første gongen eg elska med nokon. Øvinga var både hard og til fånyttes. Og kunne det eigentleg ha vore annleis? Vi ser på dei første gongene med eit altfor overberande blikk. Det ligg i sakas natur at vi aldri har opplevd dei før, og dei kan derfor ikkje bygge på erfaring. Dei har dessutan raskt blitt slukte av alle dei neste gongene og aldri fått ei sjølvstendig form. Likevel hentar vi dei fram igjen med sympati, med lengsel og lar dei stå som unike hendingar som aldri kan repeterast. Som følgje av denne ibuande mangelen på samsvar begynte prosjektet mitt med det same å ta inn vatn, men det drukna for alvor først då eg prøvde å skildre den første kjærleiken sannferdig. I dette spesielle tilfellet gjorde eg iherdige forsøk på å leite i minnet etter meiningsberande element, og eg fann verkeleg få. Guten var veldig høg, veldig tynn, og eg syntest han var pen. Han var sytten år, eg var femten. Vi møtte kvarandre kvar ettermiddag klokka seks, i eit audt smau bak buss-stasjonen. Han snakka, men lite, han kyssa, men lite, han kjærteikna, men lite. Han var først og fremst interessert i at eg kjærteikna han. Ein kveld – var det kveld? – kyssa eg han på ein måte som eg ønskte at han skulle kysse meg på. Eg gjorde det med ein slik grådig, skamlaus intensitet at eg etterpå bestemte meg for ikkje å sjå han igjen. Men denne hendinga – som er den einaste viktige for forteljinga mi – veit eg ikkje om eg har frå denne spesielle anledninga, eller om ho kjem frå andre, seinare kjærleikseventyr. Og var guten eigentleg så høg? Møtte vi verkeleg kvarandre bak buss-stasjonen? Til slutt skjønte eg at det eg faktisk hugsa frå den første kjærleiken min, først og fremst var kor forvirra eg var. Eg elska den guten så høgt at berre det å sjå han fekk meg til å miste oversikta over verda rundt oss. Eg følte at eg var nær ved å svime av, ikkje av utmatting, men av for mykje energi. Ingenting var nok, eg ville ha meir, og det overraska meg at han, derimot, etter å ha ønskt meg så sterkt, plutseleg fann ut at eg var overflødig, og stakk sin veg som om eg hadde mista nytteverdi. Godt, sa eg til meg sjølv, då skriv du om kor utilstrekkeleg og mystisk den første kjærleiken er. Men jo meir eg arbeidde, jo fleire vage, engstelege og utilfredse sider registrerte eg. Til slutt gjorde skrivinga opprør – ho hadde prøvd å fylle tomme hòl og å forvandle den opphavelege erfaringa til den stereotypiske lengselen etter den tapte ungdommen. Så eg braut med forteljinga om dei første gongene. Det vi opphaveleg var, er berre ein forvirra flekk av farge som vi betraktar frå breidda av det vi er blitt.

Redslar

27. JANUAR 2018

Eg er ikkje modig. Eg fryktar først og fremst alt som stryk seg langs bakken, og meir enn noko anna fryktar eg slangar. Eg er redd edderkoppar, mark, mygg, endåtil fluger. Eg er redd høgder, og dermed også heisar, kabelbanar, fly. Eg fryktar sjølve jorda vi set føtene på, når eg innbiller meg at ho kan sprekke i to eller vere utsett for ein kollaps i det universelle maskineriet som får henne til å falle, slik eg hugsar frå barneregla vi song då vi var små. Snurr, snurr, rundt i ring. Jorda fell. Verda fell. Alle ned på bakken. Åh, som dei orda skremde meg. Eg er redd alle menneskelege skapningar når dei blir valdelege. Eg er redd dei når dei brøler, krenker, bruker skjellsord, stokkar, kjettingar, stikkvåpen eller skytevåpen, atombomber. Og likevel, kvar gong det som barn var nødvendig å vise at ein ikkje var redd, viste eg at eg ikkje var redd. Eg vende meg raskt til å reagere mindre på verkelege eller innbilte farar og meir, mykje meir, på augeblinkar då andre reagerte slik som eg brukte å gjere, eg blei lamma, klarte ikkje å reagere. Venninnene mine hylte fordi dei såg ein edderkopp? Eg vann over vemminga og drap han. Mannen eg elska, føreslo ferie høgt til fjells med uunngåelege turar i taubanen? Eg draup av sveitte, men eg drog. Ein gong hadde katten lagt igjen ein slange under senga mi, og eg, utrusta med kost og feiebrett, fekk han skrikande ut av huset. Og om nokon truar døtrene mine, meg, alle tenkelege menneske eller harmlause dyr, vinn eg over trongen til å flykte. Det er vanleg å meine at den som hardnakka har trena seg opp til å reagere slik som eg, har det sanne motet, nemleg det som går ut på å vinne over redselen. Men det er eg ikkje samd i. Øvst av alle redslane våre plasserer vi fryktsame, kampvillige menneske redselen for å miste respekten for oss sjølve. Vi set oss sjølve svært høgt, og for ikkje å måtte stå ansikt til ansikt med vår eiga sjølvfornedring er vi i stand til å gjere kva som helst. Kort sagt jagar vi bort redslane våre, ikkje av altruisme, men av egoisme. Og derfor må eg innrømme at eg først og fremst fryktar meg sjølv. Eg har lenge visst at eg er i stand til å overdrive, og prøver derfor å mildne dei aggressive reaksjonane eg har lært meg opp til frå eg var barn. No er eg i ferd med å lære å akseptere redslane mine, endåtil vise dei fram med sjølvironi. Dette begynte eg med då eg forstod at døtrene mine blei skremde når eg forsvarte dei på mitt mest overdrivne mot små, store og innbilte farar. Det ein kanskje bør frykte mest, er raseriet hos dei vettskremde.