25 jaar groene geschiedenis
Neem een kijkje op de boerderij
Je favoriete vogel spotten
Pagina 3
Interview met manager-teamleider
Cynthia van Tuijl, bestuursvoorzitter
Henk Verheij en coördinator van de Landwerkgroep Cor Peerdeman.
Pagina 7
Geschiedenis: de groene vingers van het MAK
Pagina 9
Vind de weg bij Mak Blokweer
Pagina 10
Op zoek naar de nachtegalen
Pagina 12
Natuur en Milieu Educatie: hoe werkt dat?
Pagina 14
Genieten van de dieren op de Kijkboerderij
Voor het beleven van de natuur hoef je helemaal niet kilometers ver weg te reizen. Dat bewijst ‘Theater van het landschap’ Mak Blokweer wel. Het ligt letterlijk om de hoek voor mij en ik wandel er dan ook graag. Het begon ooit met een buurtinitiatief voor het behoud van groene Blokweer in 1998. En 25 jaar later zien we elke winter een zeldzame verschijning, de roerdomp. In die tussenliggende jaren is er natuurlijk ook heel veel gebeurd. In 2003 is bijvoorbeeld samen met het hoogheemraadschap een waterzuiveringsproject aangelegd en de gemeente Hoorn heeft vaak ecologische projecten mede gefinancierd. Het bestaande productiebos is omgevormd naar een ecologisch beheerd park. Daar werken maar liefst 100 vrijwilligers met ziel en zaligheid aan. Met actuele thema’s als klimaat, duurzaamheid en voeding, maar ook biodiversiteit is de organisatie een belangrijke educatielocatie geworden. Elke school in Hoorn heeft hier wel een bezoek gebracht om kinderen en jongeren iets te leren over de natuur, ecologie, duurzaamheid en het klimaat. Maar Mak Blokweer heeft in de loop der jaren ook een belangrijke maatschappelijke functie gekregen. Door de samenwerking met de kinderopvang van SKH komen twee dagen per week BSO groepen de locatie bezoeken. Daarnaast is de Kijkboerderij een dagbestedingslocatie voor mensen met afstand tot de arbeidsmarkt en een leerplek voor jongeren waar ze ook stage kunnen lopen.
Mak Blokweer wordt vaak ‘een groene oase’ genoemd. En dat is het ook. Een groene oase waar ik ook graag mijn batterij weer kom opladen. Ik feliciteer alle betrokkenen van Mak Blokweer van harte met het jubileum.
Met vriendelijke groet, Jan Nieuwenburg Burgemeester van Hoorn
Tekst: Cor Dol, Piet Klein, Hans Timmerman, Cynthia van Tuijl en Susan van Wijk.
Fotografie: Mieke Brouwer, Larissa List, Robin Wiener en archief MAK Blokweer.
Vormgeving en druk: De Praktijk - Hoorn © MAK Blokweer 2023
25 jaar MAK Blokweer, en het zijn 25 bewogen jaren geweest. Inmiddels is het park niet meer weg te denken, maar dat was ooit wel anders. In de loop der jaren zijn er diverse ontwikkelingen geweest en de maatschappelijke relevantie van MAK Blokweer is alleen maar toegenomen. Tijd om terug én vooruit te kijken. Manager-teamleider Cynthia van Tuijl, bestuursvoorzitter Henk Verheij en coördinator van de Landwerkgroep Cor Peerdeman gaan die uitdaging aan.
Achter MAK Blokweer zit een hele organisatie. Wat kunnen jullie daarover vertellen?
Henk: “We hebben een aantal pijlers: het Natuurpark, NME [Natuur Milieu Educatie] en de Kijkboerderij. En dan is er nog een vierde pijler, dat zijn alle losse projecten over duurzaamheid. Dat doen we veel voor de gemeente Hoorn, maar ook voor omliggende gemeenten. Daar hebben we tien medewerkers voor in dienst en honderd vrijwilligers. Dus het is een flinke club.”
Kun je kort iets vertellen over de oorsprong van MAK Blokweer?
Henk: “De oorsprong ligt bij NME, dat werd eind
jaren ’90 vanuit de landelijke overheid geïnitieerd om op basisscholen aandacht aan natuur en milieu te geven. In veel gemeenten, waaronder in Hoorn, werd een NME opgezet. Daarnaast was er aan het begin van de eeuw behoefte aan een kinderboerderij aan deze kant van de gemeente Hoorn. Er was al een kinderboerderij in de Grote Waal en in de Risdam. Hier was niets en daarom werd in 2001 MAK Blokweer opgezet, ook omdat NME in Hoorn uit z’n jasje groeide. Uiteindelijk is het geëvolueerd naar een heel milieucentrum. Ja, het oorspronkelijke idee van een kinderboerderij is iets uit de hand gelopen.”
Wat zijn de kerntaken van MAK Blokweer?
Cynthia: “Vanuit de Achterstraat in Hoorn, eind jaren ’90, werden al educatieve activiteiten georganiseerd. Dat was toen nog heel kleinschalig: met de fiets en een kar naar de parken en kinderboerderijen. Daar werden dan activiteiten uitgezet voor basisschoolleerlingen. Ook was er een uitleen van leskisten. Dat groeide langzaam en toen het gebouw hier klaar was, in 2002, verhuisde iedereen naar hier. Boven de huidige stal begonnen een coördinator en administratief medewerker. Toen we hier eenmaal zaten, kwamen de scholen ook steeds meer naar ons.
Educatie is nog altijd één van onze kerntaken en we bieden een uitgebreid scholenprogramma aan, bijvoorbeeld met een doorgaande leerlijn. Voor het voortgezet onderwijs ontwikkelen we activiteiten op verzoek en in overleg met docenten. Naast educatie aan scholen doen we nu ook publieksactiviteiten, die zijn iets meer recreatief ingesteld. Onze educatieve activiteiten gaan in op de natuur, maar ook op zaken als duurzame ontwikkeling, energie, klimaat en biodiversiteit. Die onderwerpen zijn de laatste jaren steeds belangrijker en actueler geworden. Met die lespakketten gaan we ook naar de scholen in West-Friesland. Er is een samenwerking met het IVN in Bovenkarspel en Hertenkamp Enkhuizen. Van belang is ook dat ons gebouw en de boerderij voor het publiek zo veel mogelijk open zijn. Op de Kijkboerderij hebben we bovendien veel stagiaires, vooral van groenopleidingen. Een van onze kerntaken is ook het beheer van 16 hectare Natuurpark Blokweer sinds 2010. In de jaren daarvoor is het hele gebied eigenlijk bijna opnieuw ingericht. En dan hebben we nog de natuurspeeltuin Het Boezelbos.”
Beheer van 16 hectare natuurpark… Dat zal niet zomaar gaan.
Cynthia: “Dat klopt. Door uitbreiding met deze kerntaak is ook de organisatie uitgebreid. Er is een parkbeheerder aangesteld, hij begeleidt een flinke groep vrijwilligers maar doet ook heel veel alleen.”
Cor: “Er is voor het beheer een groep van zo’n 25 vrijwilligers, waarvan er dan per keer zo’n 16 aanwe-
zig zijn en dat is één dag in de maand. Dit noemen we de landwerkdag. In 2004 was de rietkreek net aangelegd en er was wel een beheerplan, maar geen beheerder. Die werden extern ingehuurd en de vrijwilligers, een man of zes, zeven, kwamen zaterdags opdraven om te helpen. Maar de inhuur was niet continu en wisselde nogal en was voor de vrijwilligers te onduidelijk. Na een tijdje zonder inhuur weet je op een gegeven moment niet meer waar je moet beginnen. We misten deskundigheid en continuïteit. Gelukkig kwam toen Hans Timmerman bij het team en hij is deskundig. Hij herschreef en stuurde op het beheerplan en daarmee hadden we een basis om aan het werk te gaan, en hij heeft de huidige beheerder eigenlijk opgeleid. De landwerkdag is een kwestie van veel handarbeid en dat is goed. Het is kleinschalig en biedt de mogelijkheid om meer diversiteit te krijgen op het terrein.”
Cynthia: “En dan is er nog een aparte ploeg vrijwilligers voor de kloostertuin. Dat is naast de manege aan het eind van de Krijterslaan. Daar stond 500 jaar geleden klooster Nieuwlicht en ter herinnering daaraan is daar een poort herbouwd en een kruidentuin aangelegd.”
Wat is het resultaat van het huidige beheer?
Cynthia: “Het is nu een klimaatadaptief gebied met waterzuivering en -berging. De waterzuivering is als eerste aangelegd. Water uit een laaggelegen vijver wordt naar een hoger deel gepompt en door stroming, dammetjes, riet en andere planten wordt het
water gezuiverd. Dat is heel fijn voor de biodiversiteit: in het water komen meer verschillende dieren voor en daar komen weer andere dieren op af die dat interessant vinden om te foerageren.”
Welke diersoorten zie je hier nu, die je 25 jaar geleden niet zag?
Cynthia: “We zijn erg trots op de roerdomp, die hier in de winter gesignaleerd wordt. Hij is lastig te zien, je ziet ‘m pas als ie beweegt.”
Cor: “Je ziet ‘m als je te dichtbij komt, want dan schrikt ie op.”
Cynthia: “IJsvogels zitten hier, de kleine karekiet, allerlei soorten libellen, kikkers, nachtegalen, watersnip, groene specht, van alles. En da’s bijzonder, want in feite is het een beperkt gebied. Een stadspark.”
Cor: “We hebben lijsten met voorkomende diersoorten en planten en daar stemmen we het beheer van het gebied ook op af.”
Hoe is het gebied klimaatadaptief?
Cynthia: “Door het opvangen van regenwater in het gebied en over te hevelen in de rietkreek en de plas-drasoevers. Zo zorgen we ervoor dat het regenwater ruimte krijgt en wordt gefilterd.”
Henk: “Het water dat we hier zuiveren met het helofytenfilter, blijft niet hier maar gaat de hele regio door. Zo profiteert dus een groot gebied van de waterzuivering hier.”
Op welke manier is MAK Blokweer een voorbeeld en heeft het een maatschappelijke functie?
Cynthia: “De inrichting van het gebied met de plas-drasoevers, wateropvang en rietkreek is wel een voorbeeld. Wat het hoogheemraadschap in het groot doet voor de hele regio, gebeurt hier al in het klein. Dat nemen wij ook mee in onze educatieve programma’s.”
Henk: “Het is ook onze missie om duurzaamheid onder de aandacht te brengen en te stimuleren.
Ik denk wel dat dat thema steeds meer begint te landen bij veel mensen. We worden ook uitgenodigd door de gemeente om mee te praten over inrichting van groen in de gemeente. Verder hebben we een maandelijkse biomarkt waar duurzame producten worden verkocht.”
Cor: “Het park is in principe ontworpen als WestFries landschap. Het is geen botanische tuin; water, flora en fauna moeten in het West-Friese landschap passen.”
Cynthia: “We willen ook de cultuurhistorie levend houden, dat laten we ook in onze tentoonstellingen zien. Van mensen die een wandeling door het park maken, horen we ook dat ze nu een idee hebben van hoe het ooit in West-Friesland was. Dat is mooi om te horen. De maatschappelijke functie blijkt ook uit de samenwerking met kinderopvang en dagbesteding en er zijn veel vrijwilligers, stages en leerplekken. Dat is de laatste jaren sterk uitgebouwd en er zijn veel mensen die al lang aan MAK Blokweer verbonden zijn.”
Waar ben je trots op, als je kijkt naar MAK Blokweer?
Cynthia: “We zijn met veel verschillende mensen, maar voelen allemaal een binding met elkaar, met de organisatie, en met het park. Dat we samen zoiets moois mogen organiseren en neerzetten.”
Henk: “Trots op het hele team. De loyaliteit en inzet van betaalde én onbetaalde mensen, en hun betrokkenheid. En we doen het allemaal met plezier.”
Cor: “Het is een jaren vergend proces, maar het is zo mooi om dit gebied te zien veranderen en opbloeien. Voorheen stonden hier nergens dotterbloemen, terwijl ze hier zeker thuishoren. Ik heb er hier en daar wat neergezet en dan zie je tien jaar later grote bossen dotterbloemen staan. Inheemse planten mogen we hier best introduceren. Het wordt hier al mooier en het is prachtig om de kennis daarover te delen.”
Welke ambitie ligt er nog voor MAK Blokweer?
Henk: “We hebben uiteraard een beleidsplan, om te kijken wat we nog willen doen. Er zijn maatschappelijke ontwikkelingen die we bekijken of ze voor ons interessant zijn. Denk aan digitale lessen, dat vraagt misschien om een andere invulling met andere mensen. Dat vraagt misschien ook om samenwerking met andere partijen. Het zou ook mooi zijn als we dit gebied kunnen koppelen met andere parken, met verbindingsstroken. Dat zou een mooie uitbreiding zijn. Verder zou ik graag zien dat de NME structureel naar het voortgezet onderwijs gaat.”
Cynthia: “Dat vraagt om een andere manier van werken en we zijn wel bezig dat te ontwikkelen.”
Cor: “Voor mezelf en de landwerkgroep hoop ik dat we dit nog lang met plezier mogen blijven doen. Het is een prachtig gebied en wordt echt alleen maar mooier.”
MAK Blokweer in aanleg (2003). Linksboven de nog braakliggende Vriendschapslaan. Op het weiland rechtsboven het bezoekerscentrum wordt in dat jaar het waterzuiveringsproject de Rietkreek gerealiseerd.
Bezoekers kijken nu vanuit het MAK café en de tentoonstellingsruimte uit over de Rietkreek, die zich ontwikkeld heeft tot biotoop van onder andere de roerdomp, kleine karekiet, rietzanger, ijsvogel, waterral en dodaars. In de vroege zomer is deze groene oase een hotspot voor wie orchissen wil zien. Er zijn tal van speurtochten beschikbaar om het gebied te ontdekken. Binnen is de tentoonstelling ‘West-Friezen, land en water’ te bezichtigen en je kunt hier een klein hapje eten.
Door de gemeentelijke herindeling in 1979 kwam Westerblokker bij de gemeente Hoorn. De gemeenteraad besloot in 1980 om aan de zuidwestkant van Blokker een productiebos aan te planten, dat na 25 jaar gekapt zou worden.
Het doel van de herindeling was om met het beschikbare areaal het huizenbestand te verhogen. Cor Freeke, Jan Doorenspleet en enkele anderen inwoners van Blokker hadden het idee opgevat om de geschiedenis en de aard van Blokker voor de volgende generatie zichtbaar te houden. Zij dienden een plan in voor de bouw van een Milieu- Activiteitencentrum en Kijkboerderij, MAK. In 1997 werd het plan voor ‘De Molshoop’ goedgekeurd en kon men met de bouw beginnen.
De bouw en vooral de vorm van ‘De Molshoop’ trok vele nieuwsgierigen en belangstellenden. Han Smit was ongetwijfeld één van de eersten die zich aanmeldde. “Ik deed dit omdat ik vrijwel mijn gehele leven in mijn vrije tijd bezig ben geweest met natuur. Ik wilde mij nuttig maken bij een educatief centrum in wording”. In 2002 kreeg het MAK het beheer over de weilanden en de sloten. ‘Halverwege 2003, in de tijd dat het MAK-gebouw klaar was, werden er voorlichtingsavonden voor belangstellenden gehouden. Dit wekte de belangstelling van Cor Peerdeman en Martin de Boer. Beide mannen zijn, samen met Han, nog steeds actief als vrijwilligers. Cor als coördinator van de maandelijkse Landwerkdag, Han en Martin als noeste werkers gedurende zo’n dag.
De discussie betreffende ‘het groen blijven van het gebied en het niet laten ‘verstenen’’ verstomde niet, integendeel zelfs. De actiegroep ‘Blokweer Groen’ werd opgericht met Jan Doorenspleet als bezielende voorzitter. Na zijn overlijden nam Henk Nijzink zijn taak over. De discussie liep hoog op, vooral omdat duidelijk werd dat na 2005 definitief de zaag in het productiebos zou worden gezet. De bewoners van Blokker stemden bij de gemeenteraadsverkiezingen massaal voor het groen blijven van dit gebied. Daarna ging de gemeenteraad akkoord om de helft van het bos te laten staan en om te vormen tot een park. De plannen voor de bouw van woningen aan de Vriendschapslaan en de woonwijk ‘De Kwekerij’ konden niet meer worden teruggedraaid. Het bestuur van het MAK en enkele adviseurs ontwikkelden een plan voor herinrichting en onderhoud. Eind 2009 naderde het park de voltooiing. In 2010 werd het beheer van het park in handen gelegd van het MAK.
Eind 2009 reageerde Hans Timmerman op een artikel in een weekblad, waarin gevraagd werd naar ‘een bestuurslid met kennis van ecologisch beheer’. Na een kennismakingsgesprek werd hij benoemd. In een hoek van het park, vlakbij de Koewijzend en de Krijterslaan, heeft vijfhonderd jaar geleden het klooster Nieuwlicht gestaan. Men wilde op die plaats een kruidentuin als herinnering aan het klooster. Samen met cursisten van de hoveniersopleiding van het toenmalige Clusius College maakte Hans een ontwerp, waarvan de aanleg in de daaropvolgende jaren gerealiseerd werd.
Het poortje werd in de winter van 2011 gemetseld door leerlingen van de vakopleiding Espeq/Horizoncollege. Het is een prachtig poortje, met de originele sluitsteen (afkomstige van het klooster), gemetseld met oude en nieuwe bakstenen. Vanaf het begin zijn er altijd genoeg vrijwilligers geweest die bereid waren om in de kloostertuin, het ‘pareltje van West-Friesland’, te werken.
In 2011 werd ‘Het Boezelbos’ geopend, een natuurspeelplaats voor drie- tot vijftienjarige kinderen. Het is gebouwd volgens een ontwerp van kinderen van zes scholen uit de omgeving. Het ontwerp werd uitgevoerd door ‘De Twee Heren’, NMA Drechterland en MAK Blokweer. Er kan onder andere worden geklommen, geklauterd, met een kabelbaan over water gelopen en er is een doolhof. In 2014 werd voor kinderen van tien of ouder een survivaltraject toegevoegd. Ook in deze bijzondere hoek van het natuurpark zijn enthousiaste vrijwilligers regelmatig te vinden.
Het MAK kreeg op dat moment zijn huidige vorm. Het ecologisch beheer van het park wordt momenteel uitgevoerd door medewerkers van MAK Blokweer, samen met een grote groep vrijwilligers. Er wordt regelmatig geïnventariseerd en geteld wat er groeit en bloeit. Op deze manier komt er zicht op hoe het gebied zich ontwikkelt.
Het natuurpark Blokweer wordt elk jaar mooier. Beheerder natuurpark en Kijkboerderij Roy de Moel: “Het is mooi om een park volwassen te zien worden. Het groeit en de biodiversiteit neemt toe. In het natuurpark werken vele mensen samen. Zo zorgen wij er voor dat het natuurpark is wat het nu is. Wij blijven het park beheren en ontwikkelen.”
Administratief medewerkster Bea van der Molen is vanaf het jaar 2000 werkzaam bij MAK Blokweer. In die tijd heette de stichting nog ‘Milieu Educatief Centrum’ en was gevestigd op het Grote Oost, in het centrum van Hoorn. Met gekregen meubels werd er een kantoor ingericht. “In ons huidige kantoor staan nog steeds hergebruikte meubels,” lacht Bea. Het was een pionierstijd: inventaris en alles moet nog worden aangeschaft. Bea’s eerste klus was dan ook kantoorartikelen inkopen. Het kasboek werd in een schrift bijgehouden, en tegelijk deed ze een boekhoudopleiding. Na drie maanden verhuisde het kantoor naar de Achterstraat. Er werd een educatief medewerker aangenomen die samen met de toenmalige coordinator het eerste scholenprogramma vormgaf.
Een jaar later, in 2001, veranderde de naam van de stichting in ‘Milieu Activiteitencentrum en Kijkboerderij’, passend bij de locatie waar de stichting definitief huisvestte, namelijk aan de Kloosterhout in Blokker. Een boerderijbeheerder en dierenverzorger werden nieuwe collega’s en de eerste vrijwilligers meldden zich aan. Ook Bea hielp naast haar administratieve taken door samen met haar jongste zoon de dieren te voeren.
“In een strenge winter was de vijver bevroren, waardoor wij ineens een kudde schapen voor het raam over het ijs voorbij zagen komen.” Het staat in Bea’s herinnering gegrift. Nu neemt ze in haar vrije tijd haar kleinzoon wel eens mee naar het MAK om samen waterbeestjes te zoeken. “Hij is daar helemaal weg van, maar ook de natuurspeeltuin is een mooie plek waar hij graag komt om te ravotten en te klimmen.” Zijn opmerking:
‘Oma, ik ga later bij het MAK werken,’ zegt genoeg. “Werken bij MAK Blokweer is nooit saai. We zijn laagdrempelig, en zowel jong als oud komt hier graag naartoe. Ik ben best trots dat ik hier werk, samen met ons team en alle vrijwilligers,” aldus Bea.
Mijn kleindochter Lot heeft de laatste tijd om de haverklap een lievelingskleur, -knuffel, -dier of -eten. Het is winter. Lot en ik zijn door de regen uit de tuin verjaagd, terwijl we daar 10 minuten geleden nog bolletjes plantten en verstoppertje speelden. En nu zitten we voor het raam naar een roodborstje te kijken, dat in onze achtergelaten sporen naar voedsel zoekt. Met donkere kraaloogjes in haar scheve kopje kijkt ze aandachtig naar de grond. Soms pikt ze naar een wormpje. Nu moet dus de vraag over de lievelingsvogel van opa beantwoord worden, en het liefst snel een beetje.
“De nachtegaal”, zeg ik, “of liever, twee nachtegalen.”
“Nachtegaal????” vraagt
ze met een lange A en vier vraagtekens.
“Ja, de nachtegaal”, zeg ik. Eigenlijk heb ik geen favoriet onder de vogels, maar daarmee kan ik Lot niet blij maken. Ze kent al onze tuinvogels bij naam en ze had misschien verwacht dat ik de huismus, pimpelmees of de merel zou zeggen. Ik pak de vogelgids en laat haar het plaatje zien van een nachtegaal. De vogelgids is oud en de kaft is gescheurd, aangezien het boek aangeschaft werd toen ik veertien was. Maar het platje laat niets te raden over. Een onopvallend lichtbruin
Hans Timmermanvogeltje staat tussen de roodborst en blauwborst. Lot schenkt niet veel aandacht aan het plaatje en is afgeleid door de kleurrijkere plaatgenoten. Ze heeft ook geen commentaar op mijn lievelingskeuze.
“Als het weer lente is, gaan we naar het park om de nachtegaal te horen zingen”, beloof ik haar.
“’s Nachts?” vraagt ze.
“Nee, ‘s morgens vroeg, slimmerik.”
Als het in onze tuin voorjaar is, zingt het heggenmusje zijn twinkelende liedje. Merel, kool- en pimpelmees en ja, nog steeds hetzelfde roodborstje, scharrelen dagelijks door en onder de struiken.
“Wanneer gaan we naar de nachtegalen?”, vraagt Lot. “De nachtegalen zijn nog niet in Nederland,” zeg ik. “Ze komen pas in april en mei, maar we gaan zeker”. Beloofd is beloofd en tenslotte is het nog steeds mijn lievelingsvogel.”
De nachtegalen moeten helemaal uit Afrika komen, waar ze overwinteren. Ook daar leven ze in bosjes en struiken waar ze naar insecten zoeken. Broeden doen ze daar niet. Het is al gauw 4500 kilometer vliegen om van Liberia naar Hoorn te komen. Waarom gedraagt de nachtegaal zich niet zoals het roodborstje?
Dat zou heel wat energie sparen.
Dan, op een vroege ochtend in mei, lopen we samen over de schelpenpaden van het natuurpark. Langs de Vriendschapslaan ligt een strook met bramen, wilgenstruiken en brandnetels. Daar zingen de nachtegalen. Lot is bang voor brandnetels en bij elk plant vraag ze of het een brandnetel is. Meestal wel, en de planten krijgen angstige aandacht. Ik wou dat ik een bankje meegenomen had, want het duurt lang voordat de vogels zich laten horen. Waarom is het toch zo dat de meeste natuurverschijnselen zich onverwachts vertonen, terwijl als je ervoor uit je bed komt, je er soms lang op moet wachten?
Gelukkig zien kleuters elk slakje en elke mier. Afleiding genoeg totdat het fluiten van de nachtegaal
begint. Het zijn er twee, maar Lot is niet onder de indruk. Bovendien zijn er meer vogelgeluiden. De fitis, tjiftjaf, zanglijster, merel, winterkoninkjes, mezen en spechten laten zich allemaal horen. Nogal verwarrend, denk ik. We lopen verder richting Krijterslaan en kijken lang naar een grote bonte specht die een populier bewerkt en rap langs de stam omhoog klautert. Wat een geluk dat we dat van redelijk dichtbij kunnen waarnemen! Langs een omweg lopen we terug naar het stuk waar nog steeds de nachtegalen zingen. We horen ze nu luid en duidelijk omdat de andere geluiden zwakker zijn. Ik vertel haar dat de mannetjes nachtegalen met hun roepen en fluiten de vrouwtjes proberen te lokken. Ze maken met hun fluiten veel kabaal, maar ze verstoppen zich uitstekend. Niemand die ze ziet. Meer kan ik aan Lot niet kwijt, ze wil naar het Boezelbos.
Bij mij leven nog veel vragen over de nachtegaal. Zo vind ik het raadselachtig dat het vrouwtje later in het broedgebied arriveert. Gaat ze later uit Afrika weg? Vliegt ze langzamer dan de mannetjes? Of komt ze tegelijk met de mannetjes en wacht ze tot de mannetjes de goede plekken hebben gevonden?
In het natuurpark Blokweer zijn de nachtegalen pas gekomen toen de bramen en brandnetels echt dichte struwelen vormden. De wilgenstruiken worden om de drie jaar afgezaagd en de takken op ondoordringbare rillen gelegd. Ideaal, vindt meneer de nachtegaal, en hij begint te fluiten en te zingen dat het een lieve lust is. Soms komt er helemaal geen mevrouw nachtegaal op het gezang af en blijft hij hopeloos doorzingen tot half juni. Dan wordt hij alleen beluisterd door de grootvader die zijn bewondering voor zijn lievelingsvogel met zijn kleindochter wil delen.
Op de website van MAK Blokweer vind je veel informatie over de organisatie en de afdeling Natuur en Milieu Educatie (NME). Er staan mooie woorden over het door willen geven van kennis, natuur en milieu met als doel bewustwording creëren. Maar hoe doen ze dat?
Piet Klein
Annemieke verhaalt vol passie hoe ze kinderen de natuur in de rietkreek, de tuinen, de weilanden en het bos wil laten ervaren door alle zintuigen te prikkelen. Wanneer kinderen leren hoe ze moeten kijken gaat er letterlijk een wereld voor ze open. De vormen en kleuren van het landschap dat door de seizoenen heen steeds wisselt, zijn prachtig. Een piepklein waterdiertje wordt met een vergrootglas een heus watermonster. Door te proeven en ruiken vallen hen plotseling dingen op. Munt proeft naar thee en bieslook ruikt naar ui. Een lammetje voelt zacht en de vacht van een moeder schaap is warm, stug en vettig. In de stilte luisteren naar de geluiden van de wind, het geruis van de bladeren of het getsjilp van een vogel. Er gebeurt iets magisch. Het is genieten wanneer kinderen zich verwonderen over al dit moois. Dat geldt trouwens ook voor de begeleidende leerkrachten en ouders.
Tineke geeft een voorbeeld hoe zij met een groepje leerlingen aan de slag gaat met het thema windenergie. Aan de hand van een probleemstelling wordt er door hen een ontwerp voor een molenwiek gemaakt en daadwerkelijk gebouwd, waarna er getest wordt of de windmolen werkt en zoveel energie oplevert dat het bijbehorende lampje gaat branden. Vervolgens worden hun bevindingen gepresenteerd aan de groepjes die met zonne-energie en aardwarmte aan de slag zijn gegaan.
Tineke vertelt dat naast het reguliere scholenprogramma, dat op een gezamenlijke website met Hertenkamp Enkhuizen en IVN West-Friesland voor scholen in heel West-Friesland wordt aangeboden, de afdeling NME ook duurzaamheidsprojecten zoals ‘Afval, leer en ruim op’, Schooldag van de Duurzaamheid en Expeditie Duurzaam organiseert voor de gemeentes Hoorn, Medemblik en Koggenland. Bij deze laatste projecten wordt de samenwerking
Daarover sprak ik in het begin van het nieuwe jaar met Tineke Boender, één van de vaste medewerkers van de afdeling NME. Ik sprak ook met Annemieke Lindeman, vrijwilliger op deze afdeling. Op de afdeling NME werken, naast Tineke en Annemieke, nog vier vaste medewerkers en een vijftal vrijwilligers. Een opvallend detail is dat alle vrijwilligers oorspronkelijk uit het onderwijs komen en vele jaren verbonden zijn aan het MAK.
Wij zitten op de bovenverdieping van Bezoekerscentrum De Molshoop en kijken uit over het prachtige winterse landschap van het Natuurpark Blokweer. “Kijk om je heen, een mooiere werkomgeving kun je je eigenlijk niet wensen,” zeggen ze allebei bij het begin van ons gesprek.
opgezocht met externe organisaties als HHNK, HVC, een energieleverancier en lokale duurzame initiatieven.
Op deze manier heeft de afdeling NME in het afgelopen jaar met het scholenprogramma activiteiten verzorgd voor een kleine 10.000 leerlingen in heel West-Friesland. Basisscholen vormen hierbij de belangrijkste doelgroep met betrekking tot het onderwijs. Maar ook peuterscholen en het voortgezet onderwijs maken gebruik van het gevarieerde aanbod.
SG Copernicus in Hoorn heeft bijvoorbeeld in het najaar met alle tweede klassen de workshop ‘Eten uit de Natuur’ gevolgd, waarbij de leerlingen in het Natuurpark Blokweer op zoek gingen naar eetbare en medicinale planten. Na afloop werd er enthousiast een echte proeverij bereid van toastjes met onder andere zelfgemaakte kruidenboter en lekkere watermuntthee.
In haar werk als vrijwilliger waardeert Annemieke vooral de gemoedelijke werksfeer en de ontspannen samenwerking tussen vrijwilligers en vaste medewerkers, waarbij een ieder zijn kwaliteiten kan en mag laten zien.
Beiden vinden het heerlijk om buiten te werken met kinderen die genieten van de wisseling van de seizoenen. Natuurlijk gooit het weer dan wel eens roet in het eten. Zo sta je bij een heerlijk voorjaarzonnetje tussen het riet een verhaal te vertellen over de roerdomp, en het volgende moment probeer je in regen en kou de kinderen (en vooral de begeleiders) enthousiast bezig te houden. Maar ook dat maakt het werken bij het MAK leuk. Het is afwisselend en nooit saai.
Op de vraag welke gebeurtenissen bij het MAK haar het meest zijn bijgebleven, vertelt Tineke onder andere het verhaal over een klein Pools jongetje. Hij woonde net in Nederland en sprak de taal nog niet goed. Hij kwam stil en verlegen binnen bij de Kijkboerderij, maar begon te stralen toen hij een muisje mocht vast houden.
Dit is wat het MAK doet en wil betekenen voor kleine en grote mensen. Zelfs als je onze taal (nog) niet spreekt: beleef de natuur, verwonder je over wat er allemaal bloeit, groeit en leeft en geniet van al dit moois dat zo vanzelfsprekend lijkt.
Samenwerken met MAK Blokweer vinden wij erg leuk!
De kinderen zijn hier graag. Buiten spelen in de natuur, samen de dieren voeren, bij het waterleven kijken en in de natuurspeeltuin spelen: het kan hier allemaal. Wij zijn al 13 jaar superblij met de samenwerking met het MAK!
Allison Leijnse, Stichting Kinderopvang West-Friesland Onderdeel vanSCIOgroepvoor opvang en onderwijs
buiten zijn, de dieren en de natuur: dat is wat Loes blijft trekken naar de boerderij. Bovendien houdt het haar in beweging en hecht ze veel waarde aan de sociale contacten op het MAK. Ze geeft dan ook aan: “Zolang mijn lijf het nog doet, zal ik vrijwilligerswerk blijven doen.”
Op de kijkboerderij van het MAK knorren de varkens je enthousiast tegemoet en springen de konijnen je om de oren. Kinderen mogen de muisjes vasthouden en vaders en moeders voelen zich al zittend tussen de konijnen ook weer even kind. Maar er gebeurt nog veel meer dan dat op de kijkboerderij: er wordt geleerd, lief en leed wordt gedeeld, vriendschappen worden gesloten en dromen nagestreefd. Medewerkers, stagiair(e)s, (jeugd-)vrijwilligers, cliënten en bezoekers: iedereen loopt door elkaar heen en leert van elkaar.
Zaterdagochtend, wanneer de kippen nog op stok zitten, is jeugdvrijwilliger Dirk enthousiast in de weer terwijl hij druk vertelt over zijn lievelingsmuziek, school en zijn vrienden. Het liefst voert hij de dieren of loopt hij een afvalrondje door het park om tot rust te komen. Dirk begon aan het eind van zijn basisschooltijd drie dagen in de week bij het MAK te komen, om op die manier meer structuur in zijn leven te krijgen. Nu, ruim vier jaar later, staat hij er nog altijd op de zaterdagochtend. Het bezig zijn in de natuur heeft hem gegrepen, en hij is dit schooljaar zelfs gestart met de MBO-opleiding ‘Recreatie en Natuur’. Dirk noemt twee dingen op die hij heeft geleerd in zijn tijd bij het MAK: het rustig omgaan met lastige situaties en, ook niet onbelangrijk, vegen.
Wie het vegen al wat langer onder de knie heeft, is Loes. In 1993 begon ze met vrijwilligerswerk op de kijkboerderij. Eerst naast haar werk voor één dag in de week, en na haar pensioen nog wat vaker dan dat. Na een tijdje ging ze helpen bij de administratie van het MAK, maar gaandeweg werd ze toch weer gegrepen door het buitenleven. Tegenwoordig helpt ze nog regelmatig in de weekenden en op feestdagen op de kijkboerderij. Daarnaast is ze druk met het organiseren van de maandelijkse biomarkt. Het
Ook vrijwilligster Anouk heeft haar plek helemaal gevonden op de kijkboerderij. Voor haar MBO-opleiding ‘Dierverzorging’ liep ze in 2017 een half jaar stage bij het MAK. Ze had het zo naar haar zin dat ze is blijven hangen. Inmiddels is Anouk klaar met haar opleiding, werkt ze in de huisdierenbranche en ze helpt waar ze kan nog steeds een handje op de boerderij. Naast het reguliere werk helpt ze graag tijdens evenementen en in de lammertijd, vooral als Roy (beheerder van de kijkboerderij) er is om een praatje te maken. In haar tijd bij het MAK voelt ze zich steeds zelfverzekerder. Een goede instelling die ze ook meeneemt in haar leven buiten het MAK.
Op woensdag en vrijdag wordt er hard gewerkt tijdens de dagbesteding van de cliënten van Esdégé Reigersdaal: de hokken van de ratten, de muizen, de konijnen en de kippen zijn allemaal toe aan een schoonmaakbeurt. De cliënten deinzen nergens voor terug en wassen dit varkentje wel even. Dit alles gaat gepaard met gezellig geklets en gelach. Ondertussen worden de bezoekers regelmatig te woord gestaan. Zo legt Ron graag vol passie uit over de processen op de boerderij, waarbij bijvoorbeeld het hooien vaak ter sprake komt: “Het gras moet groeien, dan is het wachten, wachten, wachten, en dan maaien”, vertelt hij dan. Een waarheid als een koe!
Een groep die ook veel gezelligheid met zich meebrengt is de Technische Dienst. Wanneer er iets gemaakt, geknutseld of geschilderd moet worden,
staat de TD paraat: een ploeg van zeven man, sinds kort één vrouw en 16 rechterhanden. Onder de bezielende leiding van Wout wordt iedere maandagochtend, tussen de koffiepauzes door, in en om het ‘TD-hok’ hard gewerkt aan bouwpakketten voor vogelhuisjes, geitenhokken, insectenhotels en nog heel veel meer. Je kan het zo gek niet bedenken of de TD weet er wel raad mee. Toch zijn er zelfs in een groep vol mensen die barsten van de levenservaring nog leerpunten. Wout en Art zijn het met elkaar eens: de communicatie binnen de groep kan wel wat beter. Praten is voor niemand een probleem, alleen het luisteren kan soms lastig zijn. Daar komt wel een kanttekening bij: niet iedereen hoort nog even goed en de gehoorapparaten hebben nog wel eens kuren. Hoe dan ook: je bent nooit te oud om te leren!
De mensen op de kijkboerderij maken deze tot wat het is. Het is een plek om jezelf te zijn, jezelf te ontwikkelen en simpelweg een leuke tijd te hebben. Iedereen draagt hier op zijn of haar eigen manier een steentje aan bij.
Een waardevolle plek!
Werk en Dagbesteding - West-Friesland van Esdégé- Reigersdaal is een op arbeid gerichte organisatie die mensen met een handicap op het gebied van werk ondersteunt. De cliënt wordt ondersteund door het hele traject heen, van de vraag naar wat voor soort werk er bij de cliënt past, tot het vinden en behouden van een werkplek. Het gaat hier om individuele werkplekken in een bedrijf, maar ook om meer beschermde werkervaringsplekken en arbeidsmatige activiteiten in groepsverband.
We zijn erg blij met het werk dat onze cliënten krijgen op het MAK. De diversiteit van het werk, de omgeving van een boerderij/park/tuin en het contact met de bezoekers maakt het voor onze cliënten een hele waardevolle plek. De samenwerking verloopt fijn en ieder kan in zijn eigen tempo zijn werk doen.
Ellemieke de Reus, Esdégé-Reigersdaal
Een kijkboerderij is niet helemaal hetzelfde als een kinderboerderij, maar het lijkt er wel veel op. Natuurlijk kun je van dichtbij persoonlijk kennis maken met de dieren die op de boerderij gehouden worden. Het belangrijkste verschil met een ‘gewone’ kinderboerderij is dat de dieren op een kijkboerderij niet alleen maar knuffeldieren zijn. Het zijn ook dieren met een agrarische functie. Als bezoeker kun je dus ook wat leren over de verschillende functies die de dieren hebben, bijvoorbeeld als bron van vlees of als begrazer. Alle dieren die bij MAK Blokweer gehouden worden zijn leuk, gezellig, en tegelijkertijd heel nuttig, want ze doen elke dag hun werk als onderdeel van de agrarische kringloop. Bijna alle dieren zijn van een erkend zeldzaam huisdierras, ook wel levend erfgoed genoemd.
De dieren worden biologisch gehouden. Dit betekent dat er geen gebruik wordt gemaakt van kunstmest en bestrijdingsmiddelen, het dierenvoer vrij is van chemische synthetische geur-, kleur- en smaakstoffen. Ook zitten er geen conserveringsmiddelen in. Er wordt rekening gehouden met het welzijn van de dieren en de aard van de beestjes; alle dieren krijgen de zorg, ruimte en verrijking die het beste bij ze past, van geboorte tot overlijden (of slacht). MAK Blokweer werkt met een gesloten kringloop, waarin de veestapel is afgestemd op de begrazing en bemesting die het gebied nodig heeft.
