2 5 9 11 ‘Mijn oma heeft hemd met gaten altijd bewaard’ Gedenkzuilen voor vriend en vijand
‘Hoe vrijheid klinkt moet men zelf komen beluisteren’
Versierde straten in Abcoude tijdens de bevrijdingsfeesten in augustus 1945.
De door de Duitsers afgezette burgemeester Padmos werd na de bevrijding feestelijk ingehaald door de inwoners van Mijdrecht.
Optocht van kinderen in de versierde straten van Abcoude tijdens de bevrijdingsfeesten in augustus 1945. Foto’s: RHCVV, Fotoarchief De Ronde Venen.
‘ Met het Bevrijdingsvuur houden we de verhalen brandend’
35 HARDLOPERS BRENGEN BEVRIJDINGSVUUR NAAR DE RONDE VENEN
In de nacht van 4 op 5 mei brengt een groep van 35 hardlopers het Bevrijdingsvuur vanuit Wageningen naar De Ronde Venen. In Abcoude, Baambrugge, Wilnis en Vinkeveen wordt in de ochtend van 5 mei het vuur ontstoken. Rik Wever nodigt inwoners uit bij dit gedenkwaardige moment aanwezig te zijn. ,,Laten we ons samen verwarmen aan de gedachte van vrijheid”, zegt hij.
Dat het Bevrijdingsvuur lopend vanuit Wageningen naar De Ronde Venen wordt gebracht, is niet nieuw. ,,We doen dit in ieder geval al sinds 1970”, vertelt Rik. ,,Wat wel nieuw is, is dat we dit jaar met vier kernen samen gaan.”
Bij Hotel De Wereld in Wageningen wordt om middernacht het Bevrijdingsvuur ontstoken. Het vuur symboliseert de bevrijding van Nederland
en draagt bij aan de boodschap van vrede en vrijheid. ,,Alle loopgroepen steken hun fakkels aan om zo het Bevrijdingsvuur door het land te verspreiden. Dit jaar doet een recordaantal lopers mee: 5000 mensen brengen
‘ Als het vuur in de kernen arriveert, is dat altijd een bijzonder moment’
Rik Wever
het vuur naar alle uithoeken van het land. Er is zelfs een loopgroep vanuit Ameland! Zij hebben echt een flinke afstand af te leggen.”
Na het aansteken van de fakkels gaat de tocht van start. ,,Onze route is ongeveer tachtig kilometer en voert via de Grebbeberg, Elst en Rhenen naar Zeist”, vervolgt Rik. ,,Daarvandaan lopen we via Breukelen naar Baambrugge. Het grootste deel van de tocht vindt in het donker plaats. Dat is altijd heel bijzonder. In de eerste dorpen zijn nog feesten aan de gang en worden we aangemoedigd; gaandeweg de nacht wordt het steeds stiller qua publiek. Dat verandert echter zodra we bijna bij onze eindbestemming zijn. We komen aan over de Rijksstraatweg tussen Loenersloot en Baambrugge en daar verzamelt het publiek zich weer. Dat geeft absoluut het gevoel van saamhorigheid.”
Symboliek ,,Het brandend houden van het vuur staat symbool voor het blijven vertellen van de verhalen”, zegt Rik. ,,Al zou je ook kunnen zeggen dat we ons door het vuur kunnen verwarmen aan de gedachte van vrijheid. Zeker in deze tijd van geopolitieke spanningen en een maatschappij die verhardt, is het van het grootste belang dat we blijven stilstaan bij onze vrijheid. Wij leven in een vrij land. Dat is een enorm voorrecht en de symboliek rondom 4 en 5 mei wijst ons hierop. Ik zie het als een dankbare taak om op deze manier de verhalen over te brengen op een nieuwe generatie. Op deze wijze houden we de verhalen brandend.”
Verbinding Daarnaast ervaart Rik het ophalen van het Bevrijdingsvuur als een enorm verbindende activiteit. ,,We zijn met een groep van 35 lopers waarvan de meeste elkaar niet kennen”, zegt hij. ,,Toch is er een verbindende factor en een gezamenlijke missie. Dat is iets heel bijzonders. Als het vuur in de kernen arriveert, is dat altijd een bijzonder moment. Ik zou dan ook zoveel mogelijk inwoners willen uitnodigen daarbij aanwezig te zijn. Laten we samen het vuur brandend houden.”
Locaties en tijden waar het Bevrijdingsvuur wordt ontstoken:
Baambrugge: 08.30 uur bij het monument aan de C.P. van der Leestraat
Vinkeveen: 09.30 uur op het terrein van De Adelaar
Abcoude: 10.00 uur bij de Dorpskerk
Wilnis: 10.00 uur bij de Gereformeerde kerk
H erinneringen van inwoners
Janny van de KlokVisser, 89 jaar
Het eten was net drab
,,Ik herinner het mij nog als de dag van gisteren. Het was middag en prachtig weer. Wij speelden als kinderen veel buiten. Ik speelde in het kleine tuintje en dacht: wat doen die mensen allemaal op straat? Het waren mensen uit de buurt. Ook ik liep er naar toe. De mensen stonden daar en keken naar de lucht. Wat zagen we? Allemaal zilveren vliegtuigjes. Toen hoorde ik zeggen: oorlog, we krijgen oorlog. Dat was het begin. Ik begreep dat het ernstig was.’’
,,Op een dag, ik weet niet meer precies wanneer. Het was koud. Onze kamer stond half onder water. De Duitsers wilden Abcoude
onder water zetten. Deels is dat gelukt. Op een stukje van de Molenweg en aan de Lange Coupure liep het over de weg zodat de kinderen konden schaatsen. De rest is gelukkig gespaard gebleven.’’
,,Ik mocht bij mevrouw Van Walbeek iedere morgen een bordje havermoutpap komen eten in de keuken. Ook ging ik met mijn broer langs de boeren. Eerst Gein Noord. Voorbij de Wilhelminabrug links verderop was een grote bult. We zochten daar naar aardappelen, maar dat viel tegen. Bij enkele boeren kregen we een flesje melk. In het winkeltje bij Zeldenrijk kregen we wel wat meer, onder andere een paar boterhammen, glaasje melk en soms een flesje biest.’’
,,Er werd omgeroepen als er vlees was van de Vrijbank, dat was aan het einde van de Meerweg. Eerst ging moeder, we moesten haar aflossen. Uren stond je in de rij voor een stukje vlees van een dood dier. Ook gingen we naar de gaarkeuken met een pannetje. Het eten was net drab, we moesten het toch eten.’’
Uitgelaten inwoners spoeden zich richting het Kerkplein in Abcoude waar de Binnenlandse Strijdkrachten zich opmaken om collaborateurs op te pakken. Foto: Collectie Ton Pepping.
,,Op de ochtend van 5 mei 1945 was het een lawaai van jewelste. We keken door het raam, schoven het open en zagen een groep soldaten marcheren. De mensen schreeuwden: ‘De oorlog is voorbij!’. Ook wij gingen de straat op. Het was onvoorstelbaar wat er dan door je heen gaat. De dagen die daarop volgden was het één groot feest. De vlaggen wapperden door het hele dorp. De kerken waren overvol, er was zo’n dankbaarheid. We waren bevrijd. Het Wilhelmus werd uit volle borst gezongen. Heel langzaam ging het gewone leven weer verder. We kregen ‘grauw wittebrood’. Je mocht er niet teveel van eten, je lichaam liet dat niet toe.’’
Meer herinneringen van Janny? Zie de Proosdijkroniek van juni 2025.
2010 - Het Bevrijdingsvuur komt aan in Baambrugge. Foto: Fem van Duuren.
Burgemeester Maarten Divendal ontsteekt in 2015 het Bevrijdingsvuur in Wilnis. Foto: Peter Bakker.
Verhalen blijven vertellen
Het zijn de verhalen van mijn ouders waardoor ik voor het eerst een beeld kreeg van de Tweede Wereldoorlog. Zij zijn in mei 1940 bij het uitbreken van de oorlog snel getrouwd, dan was die zekerheid er tenminste.
In de oorlogsjaren kregen zij drie kinderen (het werden er twaalf). Vooral rond 4 mei was er jaarlijks veel verdriet. Mijn Haagse opa, Leo Victor Belinfante, was Joods en getrouwd met een Brabantse katholieke vrouw. Daardoor werd ‘de vrouwelijke lijn doorbroken’: mijn moeder was niet meer Joods, maar net als haar moeder katholiek. Mijn moeder was, hoe gek dat ook klinkt, blij dat haar invalide vader reeds vóór het uitbreken van de oorlog was overleden. Dat was anders voor de rest van haar familie. In totaal zijn 76 Belinfantes, directe familieleden, vermoord. Hun abrupt afgebroken verhalen was het verdriet op 4 mei.
Het bijzondere was dat er ook mooie verhalen waren. Hoe het jonge gezin ontstond en letterlijk openstond voor andere mensen. Soms waren dat hilarische verhalen:
bijvoorbeeld over hoe mijn vader en moeder, zonder het van elkaar te weten, als verrassing allebei met Kerstmis een halve kip bemachtigden voor het kerstdiner.
Inspireren
Ik realiseer me dat er steeds meer mensen zijn die niemand meer kennen die de Tweede Wereldoorlog heeft meegemaakt.
Toch blijven de verhalen over de Tweede Wereldoorlog ons een spiegel voorhouden en inspireren: de onrechtvaardigheid, het onmenselijke ervan, het verzet en de overlevingskracht. En dat is nodig. Nu misschien wel meer dan ooit.
De vrijheid zoals wij die ervaren is niet vanzelfsprekend. Ontwikkelingen in de wereld, dichterbij dan ooit, vormen een bedreiging. Ik heb het mijn ouders nooit gevraagd. Hoe machteloos ben je? Wat kan mijn rol zijn in al die enorme problemen? Zij hebben daar hun weg in gevonden. Dat zullen wij ook moeten doen. Het is goed om daarbij te weten en te beseffen wat onze geschiedenis is geweest. Met elkaar actief 4 en 5 mei herdenken hoort daarbij.
Ik ben er ongelooflijk trots op hoe wij in De Ronde Venen in al onze acht dorpen 80 jaar bevrijding herdenken en vieren. In deze periode en met activiteiten op 4 en 5 mei worden de verhalen doorverteld. Het moet ons sterker maken om onze vrijheid te waarderen en in solidariteit met anderen te koesteren en te bevechten.
Schilderijen
Iedereen heeft zo zijn manier om de verhalen te blijven vertellen of tot zich te nemen. Het is best wel apart dat wij in het gemeentehuis twee schilderijen hebben hangen waarop kunstenaars hún Tweede Wereldoorlog-verhaal vastlegden.
Van Anton Heijboer is vooral bekend dat hij vijf vrouwen had. Minder bekend is dat hij toen hij in 1944 terugkwam uit Berlijn, moest onderduiken. Als er razzia’s zijn, gaat hij soms naar Vinkeveen. Tussen het riet kan hij zich in zijn roeiboot verstoppen. Na de oorlog komt hij in een inrichting voor geesteszieken. Hij weet zijn angsten te overwinnen door als een bezetene zijn herinneringen te schilderen. Zo ook zijn onderduiken in de Vinkeveense Plassen.
Piet van Wijngaerdt (1873-1964) woonde vanaf 1940 in de Stationsstraat 32 in Abcoude. Hij was een gerenommeerde schilder
die in 1910 zijn eerste grote tentoonstelling had. Vanuit zijn huis was het Gein dichtbij. Daar schilderde hij de Oostzijdse Molen. In mei 1945 heeft hij in het enthousiasme van de bevrijding deze molen nogmaals geschilderd: nu met de rood-wit-blauwe vlag!
Laten wij dit jaar massaal op 4 mei (halfstok) en op 5 mei vlaggen. Dan laten wij zien dat we de verhalen verder willen vertellen.
Maarten Divendal Burgemeester De Ronde Venen
Wim van Scheppingen, 85 jaar
Toch een rokertje
Wim van Scheppingen is geboren in Wilnis op de Herenweg 108. In de oorlog kweekte zijn vader, Tinus van Scheppingen, grote tabaksplanten naast het huis in zijn tuin. ,,De grote bladeren bracht hij dan naar de firma Pieneman, hij kreeg er dan later shag voor terug. Zo had pa in de oorlog shag, die hij met een rol tot sigaretten maakte. Zo had hij dus een rokertje. Af en toe verkocht hij ze per stuk aan de jongens van Cees Kroon, onze buren.’’
Rita van Beek-Bakker, 89 jaar
Niet gevonden
,,Het einde van de oorlog kan ik mij nog goed herinneren. Op een dag werd er op onze deur geklopt en kwamen er twee Duitsers binnen. Zij zochten mijn broer Joop, die in februari een paar weken naar huis mocht omdat mijn ouders 25 jaar waren getrouwd. Het zuiden van Nederland was in de herfst van 1944 al bevrijd en daarom ging Joop niet meer terug. De Duitsers richtten veel schade aan in ons huis om hem te vinden. Hij had zich echter verstopt in een baggermachine die achter op de werf bij de buren in het water lag. De Duitsers hebben hem niet gevonden omdat ze het luik waar hij onder lag niet open konden krijgen.’’
5 mei: Nederland bevrijd
,,Op 5 mei was het groot feest in het dorp en dit ging door tot diep in de nacht, maar de volgende dag werd iedereen die op straat liep de huizen ingestuurd. De Duitsers die op aftocht waren schoten iedereen dood. Ons huis was vol met vreemde mensen. Ze reden over de N201 richting Duitsland. Onder de ophaalbrug waren nog enkele Vinkeveners van de ondergrondse. Ze hoorden dat de oorlog was afgelopen en kwamen onder de brug vandaan. De Duitsers die dat zagen hebben hen onmiddellijk doodgeschoten.’’ ,,Enkele uren later hoorden we veel lawaai uit het huis van de huisarts naast ons. Vanuit ons huis konden wij zien wat er gebeurde. Er kwam een grote praam aan met de dode lichamen van de gevallenen (bleek even later). Een brancard werd in de praam gedragen en de lichamen werden onder een laken op de brancard gelegd. Zij werden overgebracht naar Maria-Oord.’’ ,,De volgende dag ging iedereen weer de straat op. Kort daarna werd iedereen aan de kant van de weg gezet en daar kwamen de kaalgeschoren vrouwen en ook mannen, die met de Duitsers hadden samengewerkt langs. Ze werden uitgescholden… Onuitwisbare herinneringen.’’
Burgemeester Divendal bij het schilderij op zijn werkkamer van Piet van Wijngaerdt met daarop de Oostzijdse Molen met de Nederlandse vlag in top.
Anton Heijboer maakte na de Tweede Wereldoorlog meerdere schilderijen waarin hij zijn ervaringen verwerkte. Dit schilderij hangt in het gemeentehuis.
H erinneringen van inwoners
... IN BEELD
1 Controle op fietsbanden in Mijdrecht. Foto: Collectie RHCVV.
2 Grote stukken van de gemeente werden onder water gezet, zoals in Waverveen, om de opmars van de geallieerden te bemoeilijken. Collectie Poldermuseum Jan Compier.
3 In Wilnis werden NSB’ers en andere mensen die met de Duitsers hadden samengewerkt na de oorlog door leden van de Binnenlandse Strijdkrachten (BS) gearresteerd.
Foto: Collectie RHCVV.
4 Na de bevrijding begonnen de Binnenlandse Strijdkrachten in Mijdrecht met het arresteren van NSB’ers en ontwapenen van Duitsers, terwijl dit laatste eigenlijk tegen de afspraken met de geallieerden was. Foto: Collectie RHCVV.
8 Versierde wagens tijdens de optocht bij de bevrijdingsfeesten in Wilnis. De feestvierders staken de draak met de voormalige onderdrukkers. Foto: Collectie RHCVV. 1 5 3 6 8 7 2 4
5 Publiek in Wilnis kijkt toe hoe ‘moffenmeiden’ worden behandeld.
Collectie erven Frank Brouwer.
6 Begrafenisstoet in Vinkeveen op 9 mei, van de gevallenen bij schietpartijen tussen
Duitse soldaten en leden van de BS op 5 mei. Foto: Collectie RHCVV.
7 Versierde straat en erepoort in Abcoude tijdens het bevrijdingsfeest in augustus 1945.
Foto: Collectie RHCVV.
‘ D aar, op het groene weggetje, is Koop Peters doodgeschoten ’
6 september 1944, de dag na ‘Dolle Dinsdag’. Volgens hardnekkige geruchten kon Nederland elk moment bevrijd worden. Die nacht was een brede sleuf dwars over de Provincialeweg gegraven. Doorgaand autoverkeer was onmogelijk. Het was tegen 4 uur ’s nachts toen Duitse militairen daar stampei over maakten bij de bewoners van twee naastgelegen boerderijen. Het liep met een sisser af. Enkele uren later pakte het anders uit.
Naast de tuin van SC Johnson woonde destijds de familie Krul. De toen 24-jarige Griet Krul en haar verloofde Dirk van Veen maakten alles van nabij mee. Op het boerenerf, omstreeks 8.30 uur, werden Griet, haar vader en Dirk plotseling opgepakt door schietende Duitse militairen. Ze moesten naar de weg en schoppen meenemen. Aan de overzijde werd de 36-jarige veehouder Jan Winkel opgepakt en zwaar mishandeld. Ook landarbeider Koop Peters en zijn dochter Jentje
moesten mee. Hetzelfde gold voor enkele passanten.
Uit de richting Vinkeveen arriveerde een volgende groep militairen. Dirk van Veen: ,,Ons werd opgedragen het gat te dichten. Daarna werd Koop Peters aangewezen om het doodlopende groene weggetje in te lopen.” Nu is daar de tuin van SC Johnson. Griet zag hem aankomen tussen vier soldaten. ,,Er klonken vier schoten.” Het was 9 uur. Mevrouw De Keijzer-Reurink, kleindochter van Jentje: ,,Mijn oma heeft het hemd met de gaten altijd bewaard.”
Neergeschoten
Mevrouw De Graaf, geboren in 1927, kreeg van haar ouders Koop en Jantje Peters de naam Luchiena. Haar verhaal: ,,Er is nog gesproken, maar wat zal er gezegd zijn? Hij is van achteren neergeschoten. Zijn hele rug lag open. Op een ladder is hij thuisgebracht. We hebben hem toen nog een kus gegeven. Waarom hebben ze van de ondergrondse geen briefje in de bus gedaan om ons te waarschuwen? Dan waren we gevlucht. Waarom mijn vader? Je krijgt daar geen antwoord op. Hij heeft er niet om gevraagd. Hij dacht dat de oorlog snel voorbij zou zijn. Mijn moeder heeft heel lang een stuk van vaders laatste boterham en zijn laatste sjekkie bewaard.”
Eind 1945 verhuisde de weduwe met vijf kinderen naar Overijssel. Luchiena: ,,Na de oorlog zijn we vaak teruggekomen en werden altijd hartelijk ontvangen door Griet en Dirk van Veen. Ik beschouw Griet als een zus. Toen de fabriek van Johnson werd gebouwd, waren we bang dat het kruis zou verdwijnen. Gelukkig werd ons verzekerd dat het kruis zou blijven staan ter herinnering aan wat mijn vader was overkomen.”
‘ Hij heeft er niet om gevraagd. Hij dacht dat de oorlog snel voorbij zou zijn’
Luchiena De Graaf-Peters
Herinnering
Berto van Veen: ,,Na de oorlog zette onze moeder zich haar hele leven in voor het kruis en een verzorgd graf. Helaas kreeg ze er nooit veel erkenning voor.” Hij en zijn vrouw Bep wonen al 50 jaar in de Verenigde Staten. Daar maakte hij een nieuw kruis, dat in 2021 werd geplaatst. ,,Met een lasersnijder heb ik de letters gegraveerd. Die heb ik donkergroen gemaakt als herinnering aan de naam van het oude boerenweggetje dat langs de boerderij van onze opa en oma Krul liep. Daar, op het groene weggetje, is Koop Peters doodgeschoten.”
Gedenktekens en oorlogsmonumenten
In de gemeente staan ruim twintig oorlogsmonumenten, gedenktekens en -zuilen en oorlogsgraven.
Naast het hierboven beschreven herdenkingskruis van Koop Peters zijn dat de oorlogs- en verzetsmonumenten in Mijdrecht, Wilnis, Vinkeveen en Baambrugge. Op het Raadhuisplein in Mijdrecht staan drie gedenktafels die elk verwijzen naar de groep slachtoffers uit de gemeente: de vermoorde Joden, de verzets- en de burgerslachtoffers. Het monument aan de Stationsstraat in Wilnis herinnert aan de omgekomen Canadese militairen en de stolpersteine in Abcoude aan de slachtoffers van het nationaalsocialisme. In 2020 kreeg Jan Berkelaar na 77 jaar alsnog postuum de erkenning als verzetsheld en werd de brug op de Baambrugse Zuwe naar hem vernoemd. Op www.butink.nl is meer informatie te vinden over gedenktekens en oorlogsmonumenten.
Vinkeveen, hoek Herenweg-Heulweg
Wilnis, ingang kerkhof Stationsstraat
Mijdrecht, Raadhuisplein
Wilnis, Raadhuislaan
Mijdrecht, Dorpsstraat
Vinkeveen, hoek Herenweg-Baambrugse Zuwe
Baambrugge, hoek RijksstraatwegC.P. van der Leestraat
Abcoude, Hoogstraat
Boven: Het herdenkingskruis van Koop Peters op het terrein van Johnson. Foto: G. Antonioli
Links: De Provincialeweg met toen nog klinkers eind jaren ’40. Rechts staat nu het gebouw van Johnson. Foto: Het Utrechts Archief.
Foto’s: Henk Butink.
Koop Peters en zijn vrouw Jantje Sloot. Foto: Collectie H. Wessels.
ACTIVITEITEN RONDOM 80 JAAR VRIJHEID DE RONDE VENEN
1 De Hoef
10 mei Gondelvaart
Aanvang: 20.00 uur
In het water van de Kromme Mijdrecht vindt voor de zesde keer de Gondelvaart in De Hoef plaats. Versierde boten en bemanning varen dan met sfeervolle verlichting van Oostzijde 114 naar de brug. Het startschot klinkt om 20.15 uur. Een onafhankelijke jury beoordeelt de boten en na afloop is de prijsuitreiking in de kantine van HSV. Meer informatie of meevaren met eigen boot? Neem contact op met de organisatie via: gondelvaartdehoef2025@gmail.com.
2 Mijdrecht
4 mei Nationale Dodenherdenking
18.00 uur: Vlaggen halfstok.
19.45 uur: Verzamelen voor gemeentehuis.
19.45 - 19.57 uur: Luiden van de kerkklokken Janskerk.
19.50 uur: Stille tocht naar monument Dorpsstraat.
19.58 uur: VIOS speelt Last Post.
20.00 - 20.02 uur: 2 minuten stilte.
20.02 uur: VIOS speelt Wilhelmus. 20.05 uur: Bloem-/kranslegging. Aansluitend speelt VIOS koraalmuziek en zingt het ROM-koor 2 liederen.
20.30 uur: Stille tocht terug naar gemeentehuis. Bij de 3 monumenten op het Raadhuisplein worden bloemen gelegd.
20.35 uur: Einde herdenking.
5 mei Vrijheidsconcert
Aanvang: 13.30 uur
Eindtijd: 17.00 uur
Op het Raadhuisplein in Mijdrecht treden ’s middags verschillende muziekverenigingen op. Gezamenlijk voeren zij het slotconcert ‘De Ronde Venen 80 jaar Vrijheid’ op van componist/dirigent Werner Janssen. Deze compositie is speciaal voor deze gelegenheid geschreven en niet eerder uitgevoerd. De toegang is gratis.
Fortnight Swing Bigband: van 13.30 - 14.00 uur
Brassband Concordia: van 14.05 - 14.35 uur
Triviant: van 14.40 - 15.10 uur
Amstel Blazers Collectief: van 15.15 - 15.45 uur
Viribus Unitis en ROM koor: van 15.50 - 16.30 uur
Spreker afsluiter: van 16.30 - 16.45 uur
Slotconcert: van 16.45 - 17.00 uur
3 Amstelhoek
5 mei Bevrijdingsontbijt/brunch
Aanvang: 11.00 uur
Eindtijd: 15.00 uur
Het dorpscomité Amstelhoek organiseert voor alle 80-plussers in Amstelhoek een feestelijk bevrijdingsontbijt/brunch in buurthuis Ons Streven. Zij kunnen hun partner, (klein)kinderen, vriend of vriendin meenemen. Eén of meer veteranen zijn aanwezig om te vertellen over hun ervaringen tijdens vredesmissies. Indien 80-jarigen niet zelf aanwezig kunnen zijn, ontvangen ze op verzoek thuis een feestelijk ontbijt. Voor het ontbijt/brunch staat biologische duurzaamheid voorop. Er wordt soep, croissants en rijkelijk belegde broodjes geserveerd. Aan het einde wordt de film ‘Een brug te ver’ vertoond.
Aanmelden, voor 1 mei, is verplicht. Aanmelden kan door te bellen met Hans Krijger: 06 25067982 of e-mail: krijgerh@xs4all.nl.
4 Wilnis
4 mei Nationale Dodenherdenking
18.00 uur: Vlaggen halfstok.
18.30 - 19.30 uur: Herdenkingsconcert in Ontmoetingskerk.
19.45 uur: Vertrek Stille Tocht onder begeleiding van Vlaggenparade. Na aankomst bij monument Koraalmuziek door Viribus Unitis.
19.45 - 19.59 uur: Luiden van de kerkklokken.
20.00 - 20.02 uur: 2 minuten stilte.
20.02 uur: Viribus Unitis speelt 2 coupletten van het Wilhelmus.
20.04 uur: Bloem-/kranslegging.
20.15 uur: Stille tocht naar begraafplaats achter NH kerk. Op de begraafplaats wordt herdacht volgens Canadees eerbetoon: Viribus Unitis speelt Koraalmuziek, gevolgd door de Last Post, 2 minuten stilte, Rouse, voordrachten, Canadees volkslied en hijsen Canadese vlag.
20.25 uur: In stilte gelijktijdige bloemlegging door kinderen namens het comité op de graven van de drie Canadese officiervliegers. Defilé langs de graven en afmarcheren. Vlaggenparade.
20.40 uur: Einde herdenking.
5 mei Bevrijdingsdag
Aanvang: 8.00 uur
Eindtijd: 13.45 uur
9.00 - 10.00 uur: Bevrijdingsvuur komt aan in Wilnis bij Gereformeerde kerk. Het vuur is in de nacht van 4 op 5 mei in Wageningen opgehaald en wordt lopend naar De Ronde Venen gebracht. De voorzitters van de Oranjevereniging en 4 & 5 mei comité nemen het vuur in ontvangst en ontsteken het vuur in Wilnis. Dat is het startsein van de feestelijkheden.
10.00 uur: Op het plein voor het oude Raadhuis wordt het Wilhelmus gezongen en geproost met de “Mix van Trix”.
10.05 - 12.00 uur: Start “Heel Wilnis bakt” inclusief jury die de taarten beoordeelt en proeft. Start vindt plaats in de Schakel en op het terras achter de Schakel. Bezoekers kunnen onder genot van een kopje koffie het gebak komen proeven.
12.00 uur: Lunch voor alle inwoners van Wilnis (tegen een kleine vergoeding).
Locatie: In de Schakel en op het terras achter de Schakel.
13.30 uur: Einde lunch en start, op eigen gelegenheid, van de fietsroute van de vrijheid. Meer informatie over route op de achterpagina.
13.45 uur: Einde feestelijkheden.
5
Waverveen
In het Poldermuseum van Jan Compier, Botsholsedwarsweg 13 a, is de tentoonstelling ‘Het loopt in de papieren’ te zien. De tentoonstelling over de Tweede Wereldoorlog, tot stand gekomen met ondersteuning van het Regionaal Historisch Centrum Vecht en Venen (RHCVV), besteedt bijzondere aandacht aan de gebeurtenissen tijdens deze periode in de regio. Om écht te begrijpen hoe het er in die periode aan toeging, wordt onder andere gebruik gemaakt van krantenknipsels, bonnen, kaartenbakken en administratieve stukken en de verborgen verhalen achter de stukken. De toegang is gratis.
Openingsdata - Vrijdag 25 april
- Woensdag 30 april
- Zaterdag 3 mei
- Maandag 5 mei (vrije inloop 10.00 - 12.00 uur en 14.00 - 16.00 uur)
- Woensdag 7 mei
- Zaterdag 10 mei
Bezoek alleen op afspraak Het bezoeken van het museum op 25, 30 april en 3, 7 en 10 mei is in deze periode alleen mogelijk op afspraak. Een afspraak maken kan door te bellen met het RHCVV via 0346 259 425 of door een mail te sturen naar: aanmelden@rhcvechtenvenen.nl.
Dorpsstraat in Mijdrecht, gezien vanaf Bozenhoven, net na de oorlog. Uiterst rechts het huis van Jan Verboom. Foto: Historische Vereniging De Proosdijlanden.
6
Vinkeveen
4 mei Nationale Dodenherdenking
18.00 uur: Vlaggen halfstok.
19.30 uur: Koraalmuziek gespeeld door Brassband Concordia.
19.40 uur: Vertrek Stille Tocht vanaf R.K. Kerk aan de Kerklaan naar monument hoek Heulweg/Herenweg.
19.50 uur: Luiden van de kerkklokken.
19.59 uur: Trompet Concordia speelt Taptoe.
20.00 - 20.02 uur: 2 minuten stilte.
20.02 uur: Brassband Concordia speelt Wilhelmus.
20.04 uur: Bloem-/kranslegging.
20.12 uur: Kinderen van drie basisscholen lezen gedichten voor.
20.20 uur: Voordracht van een inwoner.
20.25 uur: Els Pieper met een voordracht.
20.30 uur: Muzikale afsluiting door Concordia.
20.36 uur: Dankwoord en einde plechtigheid.
20.50 uur: Samenzijn voor iedereen in Café De Vink, Herenweg 55.
5 mei Vrijheidsfestival
Aanvang: 9.00 uur
Eindtijd: 16.00 uur
Locatie: Terrein betonfabriek De Adelaar
9.00 uur: Ontvangst en ontsteken van Bevrijdingsvuur vanuit Wageningen. Het vuur is in de nacht van 4 op 5 mei in Wageningen opgehaald en wordt lopend naar De Ronde Venen gebracht.
13.30 uur: Lezing van Jan Rouwenhorst met als onderwerp: “Het dorp Vinkeveen van de vergeten verzetsheld”
Tijdens het Vrijheidsfestival zijn er doorlopende activiteiten:
- Vertoon van de bevrijdingsfilm ’10 jaar vrijheid in Vinkeveen’ uit 1955 door Typisch Nostalgisch Vinkeveen.
- Als symbool van het eerste stille verzet tijdens de bezetting van Nederland worden “Witte Anjers” uitgereikt zolang de voorraad strekt.
- Er is een speciale editie van “80 jaar Vrijheid” van De Proosdijkroniek. Deze is mogelijk gemaakt door de Historische Verenging De Proosdijlanden.
- De hele dag zijn er feestelijke bevrijdingsliedjes te horen. Deze worden gedraaid door dorps DJ Henny Versteegh.
- Zweefmolen.
- Kinderspelen.
- Versnaperingen en dorstlessers.
Vanaf 16.00 uur gaat het Muzikaal Bevrijdingsfeest verder bij Partycentrum De Vink, Herenweg 55.
7 Abcoude
5 mei Bevrijdingsdag
Aanvang: 9.30 uur
Eindtijd: 17.00 uur
9.30 uur: Inloop Kerkplein senioren voor kopje koffie of thee. De lopers met het Bevrijdingsvuur worden rond 9..45 uur verwelkomd bij het Schapenweitje. Daarna gaat het wandelend naar de Hoogstraat richting Kerkplein om daar het Bevrijdingsvuur aan te bieden.
10.05 uur: Opening door de voorzitter van Stichting Feestelijkheden Abcoude.
10.10 uur: Ontsteken van de Vrijheidsfakkel op het Kerkplein.
10.30 uur: Start wandeltocht vanaf Kerkplein. De tocht kan tot 16.30 uur gelopen worden.
10.30 uur: Start/tussenpunt fietstocht door hele gemeente. Voor route: zie achterpagina.
11.00 uur: Café Chantant - De Muze van Abcoude brengt ‘Happy Days’ in de Dorpskerk.
11.00 uur: Film “Om Nooit Te Vergeten” in Filmhuis Abcoude, Tumult, met inleiding door Bartho Braat.
12.30 uur: Vrijheidslunch op Kerkplein voor uitgenodigde vrijwilligers. Opening door pionierend predikant Aarnoud van der Deijl.
13.30 uur: Bevrijdingsconcert Abcouder Harmonie in de Dorpskerk.
13.30 uur: Jeugdtheaterschool Abcoude in de tuin van familie De Graaf (Meerweg 9).
13.30 uur: Film “Om Nooit Te Vergeten” in Filmhuis Abcoude, Tumult. Met inleiding door Gerard Peelen, verantwoordelijk voor camerawerk en montage van de film.
15.00 uur: Optreden Creatoonkoor in de Dorpskerk.
15.00 uur: Film “Om Nooit Te Vergeten” in Filmhuis Abcoude, Tumult. Met inleiding door Ben Pieters, verantwoordelijk voor samenstelling en regie van de film.
15.30 uur: Jeugdtheaterschool Abcoude in de tuin van familie De Graaf (Meerweg 9).
15.45 uur: Optreden Gein en Angstelkoor in de Dorpskerk.
17.00 uur: Einde van alle activiteiten.
8 Baambrugge
4 mei Nationale Dodenherdenking
18.00 uur: Vlaggen halfstok.
19.00 uur: Herdenkingsdienst in de Dorpskerk.
19.30 uur: Luiden van de kerkklokken.
19.30 uur: Stille Tocht langs het graf van Cees van der Lee en eindigend bij het Monument.
19.56 uur: Aankomst bij het Monument in de C.P. van der Leestraat.
19.57 uur: Kranslegging.
19.59 uur: Trompet: Signaal Taptoe.
20.00 - 20.02 uur: 2 minuten stilte.
20.02 uur: Abcouder Harmonie speelt het Wilhelmus.
20.04 uur: Kranslegging.
Na de kranslegging volgt het defilé langs het monument
5 mei Bevrijdingsdag
Aanvang: 8.30 uur
Eindtijd: 16.00 uur
8.30 uur: Ontsteken Bevrijdingsvuur bij oorlogsmonument Baambrugge. Het vuur is in de nacht van 4 op 5 mei in Wageningen opgehaald en wordt lopend naar De Ronde Venen gebracht.
09.00 uur: Bevrijdingsontbijt Dorpshuis De Vijf Bogen. 10.00 uur: Bevrijdingspubquiz Dorpshuis De Vijf Bogen.
11.00 uur: Fietstocht gemeente De Ronde Venen. Startpunt is Dorpshuis De Vijf Bogen. Starten kan tot 14.00 uur. Op de achterpagina staat meer informatie over de fietstocht en de route.
14.00 uur: Bevrijdingsspel. Startpunt is Dorpshuis De Vijf Bogen. Starten kan tot 15:00 uur. Het spel vindt plaats in de buitenlucht. Vanaf 16.00 uur: Bevrijdingsborrel Dorpshuis De Vijf Bogen.
Tentoonstellingen geven beeld van dagelijks leven tijdens en na de oorlog
Hoe zag het dagelijks leven eruit tijdens de Tweede Wereldoorlog in De Ronde Venen? Welk effect had de bezetting op het doen en laten van inwoners? Waar werden zij mee geconfronteerd en hoe veranderde dat na de bevrijding in 1945? Op verschillende plekken zijn de komende tijd tentoonstellingen te zien waar met foto’s en documenten, en de verhalen die daarbij horen, een beeld wordt gegeven van de jaren tijdens en na de oorlog.
Het loopt in de papieren
Poldermuseum, Waverveen
In het Poldermuseum van Jan Compier, Botsholsedwarsweg 13a in Waverveen is vanaf 25 april, na afspraak, de tentoonstelling ‘Het loopt in de papieren’ te zien. ,,De afgelopen vijf jaar heb ik de tentoonstelling ’75 jaar vrijheid’ grotendeels intact gehouden”, zegt Compier. ,,Maar door tussentijdse schenkingen van veel persoonlijke stukken is deze tentoonstelling nog meer lokaal gericht.”
Om écht te begrijpen hoe het was om te leven tijdens de Tweede Wereldoorlog, gaat de tentoonstelling terug naar de bronnen die de werkelijkheid van die tijd vastlegden. Denk daarbij aan krantenknipsels, bonnen, kaartenbakken en administratieve stukken. Feiten en administratieve gegevens vertellen slechts een deel van het verhaal. Het gaat ook om de verborgen verhalen van de mensen achter deze documenten. Jan Compier vertelt hier graag meer over. De tentoonstelling is mede tot stand gekomen door ondersteuning van het Regionaal Historisch Centrum Vecht en Venen (RHCVV).
Openingsdata
• Vrijdag 25 april
• Woensdag 30 april
• Zaterdag 3 mei
• Maandag 5 mei (vrije inloop: 10.00-12.00 en 14.00-16.00 uur)
• Woensdag 7 mei
• Zaterdag 10 mei
Bezoeken
Het bezoeken van het museum op 25, 30 april en 3, 7 en 10 mei kan tussen 10.00-12.00 uur en is in deze periode alleen mogelijk op afspraak. Bel hiervoor naar het RHCVV via 0346 259 425 of meld je aan via aanmelden@rhcvechtenvenen.nl.
Bevrijdingsdag, maandag 5 mei, is aanmelden niet nodig en kunnen bezoekers tussen 10 en 12 uur en tussen 14 en 16 uur het museum vrij bezoeken. Meer informatie: www.rhcvv.nl
80 jaar vrijheid
Adelaarterrein in Vinkeveen
Op maandag 5 mei is het Adelaarterrein aan de Herenweg in Vinkeveen de plek voor de geplande activiteiten van de viering en herdenking van 80 jaar Vrijheid. Georganiseerd door leden van de Oranjevereniging, de historische vereniging, d’werkplaats en de gemeente De Ronde Venen.
‘Leven
na de Bevrijding’ Regionaal Archief RHCVV
Vanaf donderdag 26 juni 2025 is bij het Regionaal Archief RHCVV de tentoonstelling ‘Leven na de Bevrijding’ geopend. Aan de hand van lokale archiefstukken wordt het verhaal tot leven gebracht van de periode na de oorlog; een tijd van vieren, rouwen en wederopbouw.
De Tweede Wereldoorlog (1940-1945) heeft diepe sporen achtergelaten in ons collectieve geheugen. De gevolgen waren voelbaar voor de generaties die volgden, en ook vandaag de dag zijn deze invloeden nog steeds merkbaar.
Bezoeken
Foto’s van oorlog en bevrijding
Abcoude, Vinkeveen, Mijdrecht en Wilnis
POLDERMUSEUM JAN COMPIER | BOTSHOLSEDWARSWEG 13A, WAVERVEEN HET BEZOEKEN VAN HET MUSEUM IS ALLEEN MOGELIJK OP AFSPRAAK!
In de maanden mei en juni zijn in Abcoude, Vinkeveen, Mijdrecht en Wilnis in etalages van winkels en op panelen in straten oude foto's uit de gemeente te zien. In totaal worden 50 foto’s tentoongesteld. Het gaat om foto’s van verschillende plekken in de gemeente van zowel tijdens de oorlogsjaren als van de bevrijding.
Abcoude brengt een hulde aan de bevrijders op het Raadhuisplein. Foto: collectie Ton Pepping.
Vanaf 10.00 uur zijn er lezingen, presentaties, tafelgesprekken, nostalgische activiteiten en een zeer speciale pop-up-tentoonstelling met vele foto’s en attributen uit de Tweede Wereldoorlog uit de collectie van Greet en Marjolein Stappers. Eén van de vele markante objecten is de jurk van parachutezijde. Op de door Annemarie Pierrot-Versteeg aan Greet Stappers aangeleverde foto is rechts Maria Pohl te zien in de jurk van parachutezijde en links Rie van Dijk. Greet vertelt: ,,De jurk is met de hand gemaakt en gestikt, dus zonder naaimachine. Daar was tijdens de oorlog volop tijd voor. De jurk is gedragen op de Bevrijdingsdag in 1945. De parachute waarvan de jurk was gemaakt, is half in het water gevonden achter op het land bij Borger, afkomstig uit een wapendropping.”
Op de Herenweg (tussen het viaduct en de Zuwe) is als aanvulling op de pop-up-tentoonstelling een aantal winkeletalages ingericht met diverse attributen uit de Tweede Wereldoorlog. Meer achtergrondinformatie in de Proosdijkronieken van maart en juni 2025.
De tentoonstelling is van 26 juni t/m 28 november 2025 op dinsdag t/m vrijdag te bezoeken. Blijf op de hoogte van de randprogrammering van deze bijzondere tentoonstelling via de website, nieuwsbrief en socialmediakanalen van het RHCVV.
Locatie
Regionaal Archief RHCVV, Schepersweg 6E Breukelen, in het Cultuurhuis.
Voor meer informatie: www.rhcvv.nl
Gedenkzuilen voor vriend en vijand
In De Ronde Venen staan op zes plaatsen gedenkzuilen waar in de Tweede Wereldoorlog oorlogsvliegtuigen zijn neergestort. Bijzonder is dat de gedenkzuilen zowel aandacht besteden aan neergestorte geallieerde als Duitse toestellen, aan vriend en vijand dus.
Op de zuilen is een informatiepaneel bevestigd met daarop details van het vliegtuig, de vlucht en de bemanning. De informatie is afkomstig van een groot onderzoek dat door Chris van der Linden is gedaan. Hij heeft op de website ‘Luchtoorlog Waverveen en omstreken’ (luchtoorlogww2.wixsite. com/waverveen, of scan de qr-code bij dit artikel) de ongelukken uitgebreid gedocumenteerd. Ook op de website www.butink.nl is veel informatie over de crashes te vinden.
(1) Verkenningsmissie
(2) Neergeschoten op terugweg In Waverveen, aan de Veldweg tussen huisnummer 1a en 1b, staat een gedenkzuil voor de op 30 maart 1943 neergestorte Avro Lancaster. De bommenwerper had kort daarvoor, samen met honderden andere vliegtuigen, zijn lading afgeworpen boven Berlijn. Op de terugweg werd de Avro Lancaster neergeschoten door een Duitse Messerschmitt. Het toestel ontplofte en stortte neer in het weiland. De gehele bemanning kwam daarbij om het leven.
(3) Op tijd ontsnapt
Aan de Tienboerenweg ter hoogte van nummer 9 staat een zuil ter herinnering aan een neergestorte Vickers Wellington. Op de RAF-basis Grimsby in Lincolnshire waren op 29 maart 1942 zeven van dit type vliegtuig opgestegen toestellen voor een missie naar de Duitse stad Lübeck vertrokken. De bommenlading van elke Wellington bestond uit één bom van 1000 Lbs (453 kg) en vijf van 500 Lbs (227 kg). In totaal gingen 234 bommenwerpers richting Lübeck, twaalf daarvan keerden niet terug waaronder Wellington Z1203, die neerstortte in een weiland bij Mijdrecht. Alle bemanningsleden wisten tijdig uit het toestel te komen.
6 Bristol Blenheims werden op 27 juni 1940 op verkenningsmissie gestuurd. Zij moesten in de omgeving van Amsterdam en ten westen van het IJsselmeer uitkijken naar schepen (vooral invasieschepen). Ook werd gezocht naar de bemanning van een Wellington bommenwerper die in de nacht daarvoor vermist was geraakt. Tijdens de missie werden de Bristl Blenheims beschoten, één toestel raakte zwaar beschadigd en stortte neer. Twee bemanningsleden kwamen om het leven, één overleefde de crash. De gedenkzuil staat aan de Poeldijk in Waverveen, tegenover nummer 2a.
Mop uit december 1943
(4) Vinkeveense Plassen
Op 13 mei 1943 was een Duitse Junker 88 bommenwerper op de terugvlucht naar zijn basis op Schiphol toen het problemen kreeg met de rechtermotor. Het vliegen ging hierdoor heel moeilijk. De bemanning deed er alles aan om de thuisbasis te bereiken, maar de problemen werden steeds groter en de Junker was niet meer in de lucht te houden. Het vliegtuig stortte neer in de Vinkeveense Plassen. Drie bemanningsleden kwamen om, één overleefde de crash. De gedenkzuil staat nabij Botsholsedijk 30, links van de ingang van de zwarte werkschuur Natuurmonumenten.
(5) Uit de lucht geschoten
Aan de Mijdrechtse Dwarsweg, aan het fietspad iets ten oosten van de wateropslag/kelder, staat een gedenkzuil
die herinnert aan de crash van een Duitse Dornier op 10 mei 1940. Het toestel werd op de eerste dag van de oorlog uit de lucht geschoten door een Nederlands jachtvliegtuig. De bemanning spong voor de crash uit het vliegtuig en werd door de lokale Rijksveldwachter gearresteerd en ontwapend. De onbemande Dornier vloog verder en stortte uiteindelijk neer in een weiland bij de Mijdrechtse Dwarsweg.
(6) Berging in 2002
Op de terugweg van een bombardement in Dortmund kregen de zoeklichten vanuit de Ronde Hoep op 5 mei 1943 de Vickers Wellington boven de polder Groot Mijdrecht in zicht. Een Duitse nachtjager ging daarna tot de aanval over. De Wellington raakte na deze aanval in brand en pi-
loot Robert Moulton gaf de order het vliegtuig per parachute te verlaten. Navigator Carter kon uit de Wellington springen, net als radiotelegrafist Hoddinott. De Wellington was niet meer in de lucht te houden en piloot Moulton kon met grote moeite het dorp Wilnis ontwijken. Seconden later raasde het toestel over de Mijdrechtse Dwarsweg om enkele meters verder in de grond te slaan. De berging van het toestel begon op 2 september 2002 en duurde vier weken. De zuil staat bij de parkeerplaats vlakbij de rotonde Mijdrechtse Dwarsweg/Ir. Enschedeweg.
Op de achterpagina van deze bijlage staat een kaart waarop te zien is waar alle gedenkzuilen staan.
kinder hoekje
1 Churchill was de premier van het Verenigd Koninkrijk tijdens de Tweede Wereldoorlog
Woordzoeker
Woordzoeker
Kun jij alle woorden en de oplossing in deze bevrijdings-woordzoeker vinden?
Woordzoeker
M O N V R E D E F E E S T
K O R S G N I D IJ R V E B
A T T D E B U M U Z I E K
N H A A J O D I E H IJ L B
I C N N N G V R IJ H E I D
M O K S A E J U I C H E N
L T S E R N V L A G G E N
E P M N O C A N A D E E S
H O E G N I T H C U L P O
L N C A P I T U L A T I E
I T E I T A M A L C O R P
W G E A L L I E E R D E N
Woorden
Moppen in oorlogstijd
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden er veel grappen gemaakt over het dagelijks leven, maar ook over Hitler en de Duitsers. Dit durfden mensen natuurlijk niet altijd hardop te zeggen, want de Duitsers vonden die grappen natuurlijk helemaal niet leuk.
Hitler in de groentewinkel
Hitler is over de grens geweest, en wel in de buurt van Utrecht! Het was in de tijd dat er een beetje groente en fruit was. Hitler stapte dan ook een deftige groentezaak binnen en vroeg of ze ook wat fruit voor hem hadden. “Nee, zei de juffrouw wij hebben niets!” “Ja, maar zei Hitler voor mij toch wel?” “ Wie bent u dan?” vroeg de juffrouw. “Wel, ik ben de bevrijder van Europa!” Toen de juffrouw dat hoorde riep ze dadelijk haar man. “Man! Churchill * is in de winkel!”
* Churchill was de premier van het Verenigd Koninkrijk tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Kleurplaat
VKun jij alle woorden en de oplossing in deze bevrijdings-woordzoeker vinden?
anaf maandag 28 april kun je bij het gemeentehuis in Mijdrecht en het Regionaal Archief RHCVV deze bevrijdingskleurplaat ophalen. Lever de kleurplaat uiterlijk 30 mei in bij het RHCVV en maak kans op een prijs. Voor meer informatie, kijk op de website van het RHCVV (www. rhcvechtenvenen.nl).
[onder de woordzoeker:] De oplossing: [streep om antwoord op in te vullen]
Monument
Zie je links op de tekening de poort ‘Oranje en vrijheid’? In deze krant vind je de foto waarop dit deel van de tekening is gebaseerd. De foto is gemaakt bij het bevrijdingsfeest in Wilnis. Kun jij de foto in deze krant vinden?
(Mop uit december 1943)
Gedenkzuil langs de Veldweg. Foto: Henk Butink.
Plaats van de inslag en de opgraving in september 2002. Het vierkantje in het bosje bij de carpoolplaats geeft de plaats van de Gedenkzuil aan. Foto: Collectie Piet Kroon.
Het grootste verdriet kwam na de oorlog
Bijna drie jaar zat Guus Stein, samen met zijn moeder en jongere broer, opgesloten in kamp Bankinang op Sumatra. In tegenstelling tot zijn broer hield hij weinig psychische problemen over aan zijn verblijf. ,,Mijn leven als kind ging gewoon door.’’ Het grootste verdriet kwam na de oorlog, toen zijn vader vermist raakte tijdens een actie in Indonesië en nooit meer terugkeerde.
De 89-jarige inwoner van Wilnis heeft soms wat moeite om de herinneringen op te halen. Hij wordt dan geholpen door zijn vrouw Vera. Tot voor kort gingen ze met zijn tweeën naar de jaarlijkse reünie van kamp Bankinang. Ook heeft Stein een aantal jaren als gastdocent op scholen verteld over zijn ervaringen in het kamp. Stein was een paar maanden oud toen zijn ouders naar Nederlands-Indië vertrokken. Zijn vader was officier in het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger (KNIL), het Nederlandse leger in de voormalige kolonie Nederlands-Indië. ,,Ik heb leuke herinneringen aan mijn kinderjaren voor de oorlog. We woonden op Sumatra, daar ging ik ook naar de lagere school. Toen ik in de eerste klas zat, begon de Tweede Wereldoorlog.’’
,,Eind oktober 1942 zijn we door de Japanners opgepakt en gevangen gezet in De Boei, een gevangenis in Padang op het eiland Sumatra. Ik herinner me dat we daar met z’n allen in de cel zaten en dat we regelmatig tonnen moesten legen met uitwerpselen. Na een week of zes zijn mijn moeder, mijn broer en ik met vrachtwagens
overgebracht naar kamp Bankinang. Er verbleven daar ruim 2000 mensen en het kamp bestond uit 2 delen: een deel voor mannen en een deel voor vrouwen met kinderen. In dat laatste zaten wij met z’n drieën. Mijn vader zat in het mannenkamp.’’
Weinig eten ,,Elke ochtend was er appél waar we moesten verschijnen, dat hoorde erbij. Verder verbleven we veel in de barak en kregen we les van de moeders. Ook was er tijd om te spelen. Van ontberingen heb ik niet veel meegekregen. We moesten wel regelmatig karweitjes doen, zoals hout sjouwen, maar mijn leven als kind ging gewoon door. Ik wist niet beter, ik had geen vergelijking met situaties waarin kinderen het beter hadden. Natuurlijk gebeurden er ook rotdingen, was er weinig eten. Ik kan me herinneren dat we een rat hebben gevangen en gegeten. Voor de moeders was het moeilijk, die moesten zorgen voor genoeg eten voor hun kinderen. Zij moesten voor ons opkomen en deden dat ook. Wij als kinderen hadden zelf geen contact met de Japanners.’’ ,,In augustus 1945 zijn we door de
Oorlogsherinneringen
Engelsen bevrijd. We mochten niet meteen het kamp verlaten. Het was vanwege de opstanden gevaarlijk in Indonesië. Na een paar maanden konden we weer terug naar Padang. Daar zijn we herenigd met onze vader. De bevrijding van het kamp kwam voor mij net op tijd. Eind augustus 1945 zou ik 10 zijn geworden en jongens van 10 jaar moesten naar het mannenkamp. Daar was het leven veel moeilijker.’’
Vermist
In 1947 keerde de familie Stein met
verlof terug naar Nederland om in 1948 weer terug te gaan. ,,Daar ben ik in Makassar op Celebes, het huidige Sulawesi, aan de HBS begonnen. Op een dag bracht mijn vader me met de auto naar school. Dat was de laatste keer dat ik hem heb gezien. Het was ten tijde van de politionele acties. Na die dag was hij vermist en is nooit meer teruggekeerd. Mijn moeder bleef achter met twee kinderen en keerde in 1950 weer terug naar Nederland om daar een leven op te bouwen.’’
In Nederland maakte Stein zijn studie
af en werkte hij onder andere jaren als personeelschef. Sinds 1971 woont hij samen met zijn vrouw in Wilnis. Hij is altijd maatschappelijk betrokken geweest en was onder andere actief in het bestuur van scoutinggroep Jan van Speijk en zat 12 jaar namens Ronde Venen Belang in de gemeenteraad. ,,Ik ben blij met alle aandacht die er is voor de oorlog en de herdenkingen. De Indische periode mag niet vergeten worden. Er zijn in die tijd veel mensen omgekomen in de kampen en ook in de periode daarna. Daar moeten we bij stil blijven staan.’’
Spanning thuis ,,De oudste herinneringen aan de oorlog zijn door mij niet te dateren. AI heel vroeg sloop de spanning in mijn leven. Zo weet ik nu dat toen de eerste ooms en tantes kwamen logeren, deze mensen geen familie waren. Ze aten en sliepen bij ons en werkten als daggelders bij de agrarische buren. Terugrekenend zal het ongeveer in 1942 geweest zijn, want in dat jaar begon de Jodenvervolging. Na de oorlog hoorde ik dat die ooms en tantes Joden waren, die tijdelijk bij ons ondergedoken zaten. Door de tijd heen begreep ik steeds beter de spanning die er soms in huis heerste.’’
van Peter van Golen [88]
meter breed, met buurtgenoten… voor heel de wereld zichtbaar… Dat was emotioneel. Reisgenoten keken mij aan: "Jij komt toch uit Vinkeveen?’’
Stroopjesvet
,,Samen met de buren werd een schaap geslacht. Het schapenvlees werd gebraden en opgeslagen onder het gestolde schapenvet in een Keulse pot. Het schapenvet werd ook gebruikt
60 jaar later ,,Op het kruispunt van de Waverdijk en de brug over de rivier de Waver werd door de gemeente Vinkeveen en Waverveen een bord geplaatst: ‘Vinkeveen, Joden niet gewenscht.’ Het bord is enkele keren vernield en verwijderd. Onze eigen buurtgenoten stonden daar de Hitlergroet te brengen. 60 jaar later was ik op vakantie in Israël, in Jerusalem. In het museum Yad Vashem stond ik plotseling tegenover een afbeelding van datzelfde bord met dezelfde tekst. Vier meter hoog en anderhalve
als broodbeleg. Het vet werd vermengd met stroop. Dat beleg kreeg een naam: "Stroopjesvet". Een voedzaam product. Wel lekker ook. Het stond rechtovereind in je maag.’’
Fietsen en lezen
Kolen waren niet langer beschikbaar voor de gewone burger. Er was beperkt turf aanwezig omdat dit in de Polder Groot Mijdrecht uit de grond werd gestoken. Maar zuinig zijn met
brandstof bleef noodzakelijk. Dus werden de kookgelegenheden kleiner. Een ‘duveltje’ als kookkachel en verwarming en een tafelkacheltje om kleine porties te maken. De elektra werd afgesloten. In de winter, als het vroeg donker werd, was dat toch een probleem. Er werd snel een oplossing gevonden. Voor de verplaatsing door het huis kwamen oliepitjes, zogenaamde drijvertjes in gebruik. Bij ons kwam een accu de energie leveren. De accu werd opgeladen door een autodynamo met fietsaandrijving. Om de beurt een kwartier fietsen en om de beurt een kwartier lezen.’’
‘ Door de tijd heen begreep ik steeds beter de spanning die er soms in huis heerste’
Peter van Golen [88]
Lees meer herinneringen van Peter in de Proosdijkroniek van juni 2025.
Guus Stein loopt, voor de oorlog, aan de hand van zijn moeder op Sumatra naar de markt. Foto: familiearchief Guus Stein.
Om de beurt een kwartier fietsen en een kwartier lezen om de accu op te laden.
Uniek Vrijheidsconcert op Raadhuisplein
Vijf orkesten spelen samen één groots Vrijheidsstuk
Viribus Unitis, Brassband Concordia, Fortnight Swing Bigband, Triviant, het Amstel Blazers Collectief én het ROM-koor slaan op 5 mei 2025 de handen ineen voor een bijzonder Vrijheidsconcert op het Raadhuisplein in Mijdrecht. Gezamenlijk presenteren zij een middagvullend muziekprogramma. Het meest bijzondere is het slotstuk; dan spelen de vijf orkesten samen een voor De Ronde Venen gecomponeerd muziekstuk met als thema: Vrijheid door de jaren heen. Kom luisteren!
Initiatiefnemer van het Vrijheidsconcert is Cultuurpunt Ronde Venen. Deze organisatie heeft de missie om kunst en cultuur voor zoveel mogelijk inwoners toegankelijk te maken én culturele organisaties met elkaar te verbinden. Dat doel is met de organisatie van dit concert absoluut gehaald: ,,Maar liefst vijf orkesten en een koor doen aan dit concert mee’’, vertelt Aino Merits, projectcoördinator van Cultuurpunt Ronde Venen. ,,De orkesten komen uit verschillende kernen; Viribus Unitis uit Wilnis, Brassband Concordia uit Vinkeveen, Fortnight Swing Bigband uit Mijdrecht, Triviant uit Vinkeveen en het Amstel Blazers Collectief uit Mijdrecht. Het is voor het eerst dat ál deze orkesten met elkaar één groot muziekstuk ten gehore zullen brengen. Daar zijn we heel trots op. Dit thema spreekt aan. Daar willen de verenigingen graag aan bijdragen. Die samenwerking moeten we koesteren en omarmen. Wellicht dat we dit in de toekomst kunnen uitbouwen en vaker kunnen samenwerken. Wellicht is hiermee een zaadje geplant..?’’
gespeeld kan worden door maar liefst 100 muzikanten van verschillende verenigingen en verschillende niveaus. Bovendien moest het thema vrijheid erin terug komen. En dat is gelukt; het stuk begint gedragen en wordt daarna steeds speelser. Maar, hoe vrijheid precies klinkt, moet het publiek zelf maar komen beluisteren.’’
Reis door de tijd
Het Vrijheidsstuk bestaat uit vier delen. ,,Het eerste deel gaat over ‘oorlog en bevrijding’’, legt Peter uit. ,,In het tweede deel komt de veenwinning te-
Ruim 100 muzikanten
Speciaal voor het Vrijheidsconcert is een uniek muziekstuk gecomponeerd. ,,Dat heeft componist Werner Janssen voor ons gedaan’’, vertelt Peter Hooglugt, algemeen bestuurslid van Cultuurpunt Ronde Venen. ,,Deze opdracht was nog niet zo eenvoudig; hij moest een stuk componeren dat
rug. Deel drie staat in het teken van ‘de vrijheid van water’ en raakt daarmee aan de geschiedenis van de Dijkdoorbraak in Wilnis. Het laatste deel gaat over nu; het Bevrijdingsfeest van 2025. Een presentator zal de verschillende stukken steeds kort toelichten. Zo maken we met elkaar een heel bijzondere reis door de tijd.’’
Dynamisch
Het Vrijheidsconcert gaat op 5 mei om 13.30 uur van start en vindt plaats op het Raadhuisplein in Mijdrecht. Het concert is kosteloos toegankelijk. Alle orkesten en het koor krijgen om de beurt dertig minuten speeltijd. ,,Rond 16.45 uur start het unieke slotstuk’’, neemt Aino weer het woord. ,,Wij hopen natuurlijk op goed weer en een plein vol publiek. De horeca is geopend en ook aan vertier voor de kinderen is gedacht; voor hen biedt kunstenares Alize Engel het Kabouteratelier en is de gelegenheid tot schminken. Laten we samen de vrijheid vieren! Zien we u daar? Van harte welkom!’’
‘ Hij moest een stuk componeren dat gespeeld kan worden door maar liefst 100 muzikanten van verschillende verenigingen en niveaus’
Verhalen over Tweede Wereldoorlog in Proosdijkroniek
In de Proosdijkroniek - de kwartaaluitgave van de Historische Vereniging De Proosdijlanden - staat in het maart- en juninummer een flink aantal niet eerder gepubliceerde verhalen en foto's over de Tweede Wereldoorlog. Enkele fragmenten uit de editie van maart.
Familieonderzoek naar ondergedoken moeder Op maandagmiddag en woensdagmorgen werken vrijwilligers van de Historische Vereniging De Proosdijlanden in het documentatiecentrum van de vereniging om de binnengekomen verhalen, boeken, prenten te inventariseren en te beschrijven. In 2022 meldde Joël Kesnar zich aan de voordeur met een verzoek om mee te denken over zijn familiegeschiedenis. Zijn Joodse moeder was als baby ondergedoken bij een Vinkeveens
echtpaar. Hij wist inmiddels wie dat echtpaar was: Pieter van Vliet en Jacoba van Vliet-Vermeulen. Hij wilde graag weten waar dit echtpaar gewoond had en waar zijn moeder haar eerste jaren had doorgebracht.
‘Lèvesloop… en trug’
hierover in de Proosdijkroniek van maart 2025.
Oorlogsdagboek van Marie Mostert
Het dagboek is tijdens de tentoonstelling ‘75 jaar Vrijheid’ in d’Werkplaats in Vinkeveen aan Greet Stappers overhandigd door Janny Kluiver-Ravesloot, de dochter van de dagboekschrijfster. Het dagboek bevat naast de herinneringen van Marie aan de oorlogsjaren ook een flinke verzameling van beelden van het Koninklijk Huis. Op de achterzijde van de hierbij geplaatste foto staat geschreven: “Onze troost in bange dagen, 1944. Het plaatje is door een vliegtuig uitgeworpen. Het is verborgen geweest onder de dakpannen.” Deze foto werd samen met een trouwfoto later nog toegevoegd aan de historische collectie, die op 5 mei te zien is in Vinkeveen.
Het is oktober 1944. Het zuiden van Nederland is al gedeeltelijk bevrijd, maar nog steeds worden wisselend overwinningen gemeld van zowel de Duitsers als de geallieerden. Ook in Noord-Limburg leven de inwoners in grote angst. Het leven van velen speelt zich voornamelijk af in de schuilkelders. De Duitsers kwamen met een schokkende opdracht. Alle inwoners moesten evacueren richting Duitsland. In grote haast werden karren en fietsen volgepakt en waardevolle spullen werden in diepe kuilen begraven. Niemand wist waar de reis naar toe ging. Angst speelde een grote rol. “Lèvesloop… en trug” is een muziektheaterspektakel dat in 2019 is opgevoerd in de open lucht bij Ottersum, Limburg. Het verhaal is gebaseerd op het dagboek van één van de evacuees. Die evacuees verbleven bij de familie Treur aan de Westerlandweg in Mijdrecht. Vijf zussen Treur vertellen
Kinderen zingen in Abcoude tijdens de bevrijdingsfeesten. Foto: archief RHCVV.
Peter Hooglugt
Peter Hooglugt en Aino Merits. „De samenwerking moeten we koesteren en omarmen.”
De landelijke ligging van De Ronde Venen, gelegen tussen twee grote steden, blijkt tijdens de Tweede Wereldoorlog van grote waarde. Voor honderden onderduikers, maar ook voor vliegroutes van geallieerde bommenwerpers en voor wapendroppings voor het ondergrondse verzet. De wandelroute Vrede en Vrijheid voert langs plaatsen die herinneren aan deze oorlog. Verspreid langs de route staan borden die informatie geven over de rol die het lokale verzet heeft gespeeld. Bij het regelen van onderduikadressen, het beramen en plegen van overvallen, en het verbergen van grote hoeveelheden wapens.
De route kan op meerdere punten worden gestart. De wandelroute gaat van het oorlogsmonument in Mijdrecht, langs het bord met de overval op het voormalige gemeentehuis, via het anjerperk van de veteranen naar het oude spoor. Langs het bord over de wapendroppings naar het Robert Moultonpad, vernoemd naar de vlieger van de Canadese luchtmacht. Vervolgens naar Wilnis, het dorp met veel mensen actief in het verzet. Ter hoogte van het voormalige station Wilnis zijn er splitsingen. Naar het noorden richting het monument voor de neergestorte bommenwerper naast de carpoolplaats aan de Mijdrechtse Dwarsweg, en naar het zuiden richting het historische dorpshart van Wilnis. Dan verder over het Robert Moultonpad naar Vinkeveen, naar het punt aan de Jan Berkelaarbrug. Dit punt dient tevens als startpunt vanuit de omgekeerde richting.
Vrijheid Fietsroute
Op verschillende plaatsen in de gemeente staan monumenten of gedenktekens die herinneren aan gebeurtenissen uit de Tweede Wereldoorlog. De Vrijheid Fietsroute voert langs deze plaatsen. De fietsroute gaat onder andere langs de zuilen voor de neergestorte vliegtuigen, het monument voor de omgekomen verzetsstrijders, de Jan Berkelaarbrug en de ‘struikelstenen’ in Abcoude voor de weggevoerde en vermoorde Joodse inwoners. De monumenten en gedenktekens houden de herinneringen levend aan een periode die ver achter ons ligt en die steeds minder mensen bewust hebben meegemaakt.
Fiets de route op 5 mei De Vrijheid Fietsroute is het hele jaar door te fietsen, maar Bevrijdingsdag is bij uitstek een mooie gelegenheid om de route te rijden. In Wilnis, Abcoude en Baambrugge liggen een aantal routes op papier klaar om mee te nemen. Of scan de qr-code hieronder met je telefoon. De route verschijnt dan in beeld.
Meer informatie over de monumenten en gedenktekens die langs beide routes staan, is te vinden op de online kunstgalerij van Henk Butink via www.butink.nl. Zie ook de qr-code hieronder rechts.
Colofon De Vrijheidskrant is een speciale krant die vrijdag 25 april 2025 als bijlage bij weekblad De Groene Venen wordt verspreid. De Vrijheidskrant is een gezamenlijke productie van de Oranjecomités, Cultuurpunt De Ronde Venen, de historische vereniging De Proosdijlanden, het Regionaal Historisch Centrum Vecht en Venen en gemeente De Ronde Venen.
Informatiebord wandelroute
Meer info over de neergestorte vliegtuigen, zie pagina 9
Teksten: Maarten Divendal, Rosanne Kok, Suzanne Lekkerkerker, Jaap Meulstee, Jan Rouwenhorst en Robbert Wortel. Foto’s: Foto’s, zover niet vermeld: Henk Butink, gemeente De Ronde Venen, Regionaal Historisch Centrum Vecht en Venen en historische vereniging De Proosdijlanden. Vormgeving: Pijl 14 grafisch ontwerp - Vinkeveen. Oplage: 19.000.
