26 JUNI 2012 | DE UITKOMST | PAGINA 24
DOOR COR KOOMEN
Dorpsgezichten
‘DORPSGEZICHTEN’ IS EEN SERIE PORTRETTEN OVER MENSEN DIE ‘HEEL GEWOON’ IN ONS DORP WONEN, MAAR WEL HEEL ‘HEEL SPECIAAL’ ZIJN. DEZE MAAND JAN WORP UIT MIDDENBEEMSTER.
De legende van ‘Platte Thijs’ Middenbeemster - Aan de Rijperweg staat de boerderij van de familie Worp, vader Jan, moeder Nel en de kinderen Jim en Mariska wonen hier al weer heel wat jaren. Maar deze boerenplaats staat ook bekend als de boerderij van Maarten Spaans, het thuis van de geest van ‘Platte Thijs’. Maar wie is die ‘Platte Thijs’ en wat deed hij, belangrijker woont hij nog op ‘Nooit-Gedacht’, want zo heet de boerderij nu.
JAN WORP
De geest van Platte Thijs woonde in de schoorsteen! Op het perceel van Rijperweg 119 staat de boerderij Nooit-Gedacht, de plaats van de familie Worp. Maar deze boerderij is bij de oud Beemsterlingen beter bekend als de plaats van Maarten Spaans die ‘Platte Thijs’ in de schoorsteen had wonen. Deze boerderij is al bijna driehonderd jaar oud, anno 1721 staat er keurig op de voorgevel. Hiermee is het, hoewel niet de oudste, een boerderij met een echte historie, en een wel heel
Wie was Platte Thijs? Platte Thijs was een legendarische figuur die verbonden is aan de oude Oosterpoort. In het Westfries Museum herinnert nog een gevelsteen aan deze man. Op de steen is een woest mannenhoofd te zien zonder neus, dat tussen de uiteen gebogen tralies van een gevangenisraam naar buiten kijkt. Volgens de geschiedenis moet Platte Thijs een meedogenloos rover zijn geweest. Echter, hij ontnam alleen de rijken hun bezit om het vervolgens uit te delen aan de armen. De gerechtsdienaren jaagden Platte Thijs op, hij werd opgepakt en opgesloten in de donkere gevangenis van de oude Oosterpoort (de oude Oosterpoort werd in 1818 voor fl.3225,- verkocht en afgebroken). Bij zijn aanhouding verzette hij zich uit alle macht, maar de dienaren van het gerecht waren met meer. Bij het gevecht verloor hij niet alleen zijn vrijheid maar ook zijn neus, die met één zwaardhouw werd afgeslagen. Daarom werd hij door het volk ‘Platte Thijs’ genoemd en hij droeg die naam met ere. Thijs was heel sterk: in de nacht na zijn gevangenneming boog hij de tralies van het kleine celraam uiteen en wist door het nauwe gat te ontsnappen. Justitie vervolgde hem met dubbele felheid. Toen hij weer gegrepen werd, werd Thijs gedood, maar pas nadat hij verschillende tegenstanders had neergeslagen. De mensen, die door Thijs geholpen werden, hebben als aandenken de steen met zijn beeltenis in de muur van zijn gevangenis gemetseld. Platte Thijs dobbelt met de duivel, een Noord-Hollandse sage over de Nederlandse Robin Hood. Overdag werkte Platte Thijs bij een boer in het polderland, maar 's avonds had hij vrij af, en dan kon hij roven en stelen naar hartelust. De boer wist wel wat voor vlees hij in de kuip had, maar hij hield zijn mond, want het mes van Thijs zat los in de schede, en menigeen die te veel wist van zijn bende, werd 's morgens aan het uiteinde van een koord in zijn eigen schouw gevonden. Platte Thijs deed dan ook wat hem goeddacht. Zo nu en
bijzondere historie. Dit daar het spook van ‘Platte Thijs’ in deze boerderij is gehuisvest. Ja u leest het goed ‘is’ gehuisvest. De bewoners, de familie Worp, merken de aanwezigheid van ‘de Platte’ regelmatig, en zij niet alleen. ‘Platte Thijs’ woont in de schoorsteen, hoewel deze op het dak niet meer aanwezig is, blijkt het rookkanaal er nog steeds te zijn. De schoorsteen heeft plaats moeten maken voor twee kamers op de verdieping. Beneden bij de schouw is nog steeds een deel van het rookkanaal aanwezig, en voelt Thijs zich echt thuis. Op zich niet zo gek, want binnen het bereik van de schoorsteen hoort Thijs als eerste alle nieuwtjes die in het dorp spelen. En daar kan hij mooi gebruik van maken, tenminste als hij zin heeft. De legende Platte Thijs was een kerel die zijn mannetje stond en voor niemand uit de weg ging. Het was een echte boef, met dien verstande dat hij bij
de rijken hun rijkdommen weg haalde om dit aan de armen te schenken. Eigenlijk kon je Thijs zien als de Robin Hood van de Beemster, geliefd bij het volk, maar gehaat bij de ‘Schout en Schepenen’. Thijs maakte dus geen onderscheid van het ‘mijn en dijn’ en ging als het ware voor de duivel nog niet opzij. Bij zijn leven was hij al een halve legende, zijn naam was voldoende om alle deuren en ramen te sluiten en een extra hond aan te schaffen. Niet voor niets dat hij gelijk met de ‘Bullebak’, de ‘Tientoon’ en de ‘Elfrib’ werd genoemd. Thijs kwam aan de bijnaam ‘Platte’ daar hij door de Schout was opgepakt en als straf voor zijn daad van zijn neus werd ontdaan. “Zo nu kan ieder rechtschapen mens zien dat gij een boef zijd”, werd hem medegedeeld. Het verhaal gaat ook dat eens in een uitspanning te Avenhorn, waar niet alleen ‘Koffij’ maar ook de nodige ‘Oorlammen’ werden
dan spande hij de sjees in en reed, knallend met de lange zweep, naar Hoorn om er in de herbergen te dobbelen en te drinken. Als zovele rovers wist Thijs ook meer van de zwarte kunst dan goed voor hem was: dat kon je merken wanneer hij de dobbelstenen wierp, want hij gooide altijd de meeste ogen. Op den duur gaf iedereen het op om tegen hem te spelen en dan zat hij, kwaadaardig vloekend, aan de tafel met de beker in de hand en wierp aan een stuk door dubbel zes. “Zelfs de duivel kan het niet van mij winnen”, dacht hij. “Dat weet hij en daarom verschijnt hij niet, al roep ik nog zo hard om hem.” Opeens zat er een mannetje tegenover hem met een gerimpeld gezicht en van ouderdom bevende handen. “Mag ik eens met u spelen?” vroeg hij. “Dobbelen is een spel dat mij ligt.” “Wat zet je op?” “Dat wat ik het mijne noemen kan, hier en elders. En wat zet u op, heer rover?” “Alles.” “Goed.” Thijs nam de stenen, schudde ze in de beker, en wierp: “Twaalf ogen. Daar kom je niet boven.” “O, maar ik heb duivelsgeluk,” antwoordde de oude man. “Er uit, dertien!” De dobbelstenen vielen en sloegen tegen elkaar en van een der stenen sprong een stuk af: dertien ogen lagen op het bord. Op dat ogenblik zakte Thijs achterover en terwijl allen zich om hem heen verdrongen, verdween de oude duivel met zijn winst, een onzichtbare, onsterfelijke ziel.