Primair Onderwijs van A tot Z by de Bibliotheek A tot Z

Primair Onderwijs van A tot Z

2012 - 2013

Inhoud Introductie

Basispakket, Pluspakket en Maatwerk

De Bibliotheek op School

Aanbod per groep Onderbouw Middenbouw Bovenbouw

10 10 15 35

Aanbod voor leerkrachten

Buitenschools aanbod

Aanbod voor ouders

Biebwinkel A tot Z

Inschrijfformulieren

Introductie Het vernieuwde aanbod van de Bibliotheek A tot Z in het schooljaar 2011 - 2012, was ontwikkeld als pilot en gebaseerd op een behoefte onderzoek onder diverse basisscholen. Gedurende de pilotperiode heeft de ontwikkeling van vraaggestuurde bibliotheekdienstverlening voor het onderwijs in Alblasserdam, Dordrecht, Ridderkerk en Zwijndrecht niet stil gestaan.

In deze periode zijn nog meer vertegenwoordigers van basisscholen bevraagd en is het pilotaanbod ook geëvalueerd met alle betrokken scholen. Ook landelijk gezien heeft de bibliotheekbranche niet stil gestaan. Het landelijke programma Kunst van Lezen, gesubsidieerd door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen, heeft eveneens tot nieuwe ontwikkelingen geleid qua samenwerkingsconcepten tussen basisscholen en bibliotheken, samengevat onder de noemer de Bibliotheek op School. De landelijke en lokaal/regionale ontwikkelingen tezamen vormen de basis voor het dienstverleningspakket van de Bibliotheek A tot Z, zoals wij het in deze brochure presenteren voor het schooljaar 2012 - 2013. Evenals vorig schooljaar bieden wij ‘losse’ bibliotheekproducten en -diensten aan, die gericht zijn op de leergebieden leesbevordering, mediawijsheid en cultuureducatie. Nieuw zijn de Bibliotheek op School arrangementen. Deze bevatten in aanvulling op het bovengenoemde aanbod, ook de structurele inzet van een bibliotheekconsulent op school (zie blz. 08).

Het doel van de Bibliotheek A tot Z is om samen met de scholen een wezenlijke bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van kinderen in het gehele werkgebied van de bibliotheek. Het is aan het onderwijs en de diverse gemeenten om een keuze te maken uit het ‘losse’ aanbod van de bibliotheek of voor één van de Bibliotheek op School arrangementen. 02

Wilt u een toelichting op onze producten en diensten? Dat kan ook in Biebwinkel A tot Z, gelegen naast Centrale Bibliotheek Dordrecht. Hier kunt u vrijblijvend een kijkje nemen en kennismaken met onze dienstverlening aan het onderwijs. In de winkel geven wij u graag advies en laten we u alle mogelijkheden zien. Vanzelfsprekend staan wij ook open voor opmerkingen of suggesties van uw kant. Wij, de bibliotheekconsulenten primair onderwijs, staan voor u klaar! Namens de Bibliotheek A tot Z: Karin Theunissen E ktheunissen@debibliotheekatotz.nl • T 088 242 54 32 Nienke Broekroelofs E nbroekroelofs@debibliotheekatotz.nl • T 088 242 54 34 Kim Kokkelink E kkokkelink@debibliotheekatotz.nl • T 088 242 54 33 Annemieke van Beek Vanaf 1 januari 2013 E avanbeek@debibliotheekatotz.nl • T 088 242 54 34 Joke Bijker E jbijker@debibliotheekatotz.nl • T 088 242 54 23

wij helpen u graag om het beste uit kinderen te halen!

Het aanbod van de Bibliotheek A tot Z Basisscholen kunnen een gratis Basispakket afnemen bij de Bibliotheek A tot Z. Dit kan tegen betaling uitgebreid worden naar een Pluspakket en nog verder verdiept worden tot Maatwerk. Nieuw dit schooljaar zijn de Bibliotheek op School arrangementen.

Gratis Basispakket

Het gratis Basispakket omvat in het schooljaar 2012-2013 de volgende producten en diensten: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

Vier uur advies van consulent primair onderwijs Klassikaal lenen Advies in Biebwinkel A tot Z gratis Lesbrief Nationale Voorleesdagen Basispakket! Lenen van Kamishibaiplaten (vertelplaten) Digitale lesbrief Kinderboekenweek Digitale nieuwsbrief Biebwinkel A tot Z, de Giraf en LeesLETTERS Netwerkbijeenkomsten voor leescoรถrdinatoren

Het Basispakket is gratis voor elke basisschool in Alblasserdam, Dordrecht, Ridderkerk en Zwijndrecht. Omschrijving inhoud Basispakket 1. Vier uur advies van consulent primair onderwijs Per basisschool zijn op jaarbasis vier adviesuren beschikbaar van een bibliotheekconsulent. Tijdens deze adviesuren kunt u, op afspraak in Biebwinkel A tot Z, specifieke vragen over leesbevordering, mediawijsheid en/of cultuureducatie bespreken. De consulenten kunnen u op maat adviseren en ook diverse onderwijsprojecten laten zien. 04 aanbod primair onderwijs

2. Klassikaal lenen Tijdens openingsuren van de bibliotheek kunnen de groepen leerlingen, onder begeleiding van een leerkracht, boeken lenen voor gebruik op school. Het aantal bezoeken en data kunnen in overleg met de betreffende bibliotheekvestiging vastgesteld worden. De leerlingen zoeken tijdens dit bezoek maximaal 2 boeken uit om op school te lezen.

3. Advies in Biebwinkel A tot Z In Biebwinkel A tot Z kunt u elke woensdagmiddag tussen 13.30 en 17.00 uur vrijblijvend advies aan een consulent primair onderwijs vragen. 4. Lesbrief Nationale Voorleesdagen Tijdens de Nationale Voorleesdagen wordt in heel Nederland aan kinderen tot 6 jaar voorgelezen uit hetzelfde boek, het Prentenboek van het Jaar. Vanuit het Expertisecentrum taal, onderwijs en educatie verschijnt een lesbrief met suggesties rond het Prentenboek van het Jaar 2013 Nog 100 nachtjes slapen van Milja Praagman. Tijdens de Nationale Voorleesdagen kunnen alle kinderen tot en met 6 jaar gratis lid worden van de bibliotheek. 5. Lenen van Kamishibaiplaten Het vertellen met de Kamishibai, een Japans vertelkastje, is een didactische vertelvorm waarbij gebruik wordt gemaakt van de artistieke meerwaarde van (prentenboek) illustraties op A3 formaat. Het vertellen via een vertelkastje biedt o.a. de mogelijkheid om bij kinderen die snel zijn afgeleid, een verhaal in te leiden. De bibliotheek beschikt over Kamishibaiplaten van diverse prentenboeken. U kunt ze lenen via Biebwinkel A tot Z of via de bibliotheekvestiging bij u in de buurt. Het kastje kunt u aanschaffen voor € 59,- bij Kinderboekwinkel De Giraf.

6. Digitale lesbrief Kinderboekenweek De bibliotheek biedt gratis een kanten-klare digitale lesbrief aan voor alle groepen in het primair onderwijs. De lesbrief omvat een interactieve digitale poster (Glogster) waarmee de leerkracht via het digitale schoolbord samen met de leerlingen aan de slag kan gaan. 7. Digitale nieuwsbrief Biebwinkel A tot Z, De Giraf en LeesLETTERS In samenwerking met Kinderboekwinkel De Giraf en (web)winkel LeesLETTERS verzorgt de bibliotheek vier keer per jaar een digitale nieuwsbrief voor leerkrachten en directies. Hierin staat het laatste nieuws, actuele informatie over de onderwijsprojecten, een overzicht van activiteiten en een attenderingsservice voor landelijke activiteiten. 8. Netwerkbijeenkomsten voor leescoördinatoren Netwerkbijeenkomsten zijn een belangrijk onderdeel van de Cursus Open Boek. Aan bod komen onder andere het uitwisselen van ervaringen met betrekking tot de taak van leescoördinator, introductie van nieuwe inhoudelijke onderwerpen, toelichting van bibliotheekactiviteiten en het presenteren van nieuwe boeken. Het doel van deze bijeenkomsten is om meer grip op de taak van leescoördinator te krijgen, ervaringen uit te wisselen, geïnformeerd te blijven, maar ook om samen te werken aan het opstellen van een leesplan. Behalve de cursisten zijn ook andere leescoördinatoren van harte welkom. De bijeenkomsten worden georganiseerd door de Bibliotheek A tot Z in samenwerking met Kinderboekwinkel De Giraf en LeesLETTERS.

aanbod primair onderwijs

Pluspakket

Naast het Basispakket biedt de Bibliotheek A tot Z u het Pluspakket aan. Deze producten zijn een aanvulling op het gratis aanbod en zijn per stuk tegen betaling af te nemen. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Leesbevorderingslijn A: bibliotheekbezoeken Leesbevorderingslijn B: leesbevorderingsprojecten in de klas Doorgaande leerlijn mediawijsheid Doorlopend aanbod cultuureducatie uitgebreid Buitenschools aanbod Pluspakket Workshops en inspiratiesessies Cursus Open Boek

Omschrijving inhoud Pluspakket 1. Leesbevorderingslijn A bibliotheekbezoeken De leesbevorderingslijn A biedt een doorgaande leeslijn voor kinderen van 4 t/m 12 jaar. Voor elke groep wordt jaarlijks één leesbevorderingsactiviteit aangeboden in de bibliotheek. In het Pluspakket zijn de bibliotheekbezoeken van de groepen 4, 5, 7 en 8 opgenomen (die van de groepen 1 /2, 3 en 6 worden aangeboden in het gratis Basispakket). € 50,- (excl. btw) per bezoek in ‘los’ aanbod 2. Leesbevorderingslijn B leesbevorderingsprojecten in de klas De leesbevorderingslijn B biedt een doorgaande leeslijn voor kinderen van 4 t/m 12 jaar. Voor elke groep wordt jaarlijks 06 aanbod primair onderwijs

door de bibliotheek één leesbevorderingsactiviteit aangeboden die op school, in de klas uitgevoerd wordt. € 25,- (excl. btw) per project in ‘los’ aanbod 3. Doorgaande leerlijn mediawijsheid Voor leerlingen uit groepen 1 t/m 8 is er een aanbod waarin mediawijsheid centraal staat. Voor leerlingen uit groepen 5 t/m 8 is door educatiespecialisten van de Bibliotheek A tot Z een specifieke doorgaande leerlijn mediawijsheid ontwikkeld in afstemming met leerkrachten van het basisonderwijs. Kinderen van nu groeien op met nieuwe media. Achter de computer zijn ze vaak wel snel, maar niet altijd even handig en verstandig. Mediawijsheid gaat verder dan media-educatie,

die zich vooral richt op het aanleren van vaardigheden. Mediawijsheid heeft drie hoofdcompetenties: kennis (bewustzijn & begrip), mentaliteit (houding & attitude) en vaardigheden (gedrag). Variabel van € 25,- tot € 75,- (excl. btw) in ‘los’ aanbod 4. Doorlopend aanbod cultuureducatie Voor leerlingen van de groepen 1 t/m 8 worden projecten in de klas aangeboden, die een combinatie bieden van literatuur, kunst, erfgoed en media-educatie. € 25,- (excl. btw) 5. Buitenschools aanbod De Bibliotheek A tot Z heeft voor de periode na schooltijd interessante projecten ontwikkeld voor kinderen in de leeftijd

van 5 t/m 12 jaar. Het Buitenschools aanbod bestaat uit vernieuwde, uitdagende en inspirerende projecten waarbij een bijzonder accent ligt op de zinvolle tijdsbesteding. De projecten zijn vakoverstijgend en bevatten doelen in de leergebieden leesbevordering en mediawijsheid. Daarnaast hebben ze ook kunstzinnige leerdoelen in zich. Diverse prijzen 6. Workshops en inspiratiesessies Zie blz. 48 Workshops: gratis Inspiratiesessies € 25,- (incl. btw) 7. Cursus Open Boek Zie blz. 46 € 277,50 (incl. btw)

Maatwerk

In aanvulling op het Basis- of Pluspakket kunt u ook ondersteuning op maat ontvangen. Advies, ondersteuning en samenwerking kan geboden worden bij specifieke vragen op het gebied van lezen, leesbevordering en mediawijsheid. Te denken valt aan: g g g g g

Ontwikkelingen tot een brede school of integraal kindcentrum Het opzetten en uitvoeren van buitenschoolse activiteiten Het verzorgen van lezingen, bijeenkomsten, workshops voor ouders en/of leerkrachten Advies met betrekking tot uw schoolbibliotheek Projectmatige samenwerking

voor u op maat gemaakt

Neem vrijblijvend contact met ons op, op basis van uw wensen maken we desgewenst een opzet en bijbehorende offerte. aanbod primair onderwijs

de Bibliotheek op School

De Bibliotheek op School arrangementen omvatten in aanvulling op het eerder genoemde leesbevorderende-, mediawijze- en cultuureducatieve aanbod ook de structurele inzet van een bibliotheekconsulent op school. Kiest u voor een de Bibliotheek op School arrangement dan worden de bibliotheekproducten en -diensten op school aangeboden en uitgevoerd door een vaste, aan de school verbonden bibliotheekconsulent (HBO niveau). De Bibliotheek A tot Z biedt drie de Bibliotheek op School arrangementen aan: Arrangement 1

Per schooljaar heeft een school 60 uur de beschikking over een vaste, aan de school verbonden bibliotheekconsulent. Samen met de school wordt op maat een jaarprogramma opgesteld. Hierin worden leesbevorderings-, mediawijze en cultuureducatieve activiteiten, en collectiebeheer tijdens schooltijden uitgevoerd door de bibliotheekconsulent. De Bibliotheek op School is ten behoeve van leerlingen, hun ouders/verzorgers en/of leerkrachten.

Arrangement 2

Dit aanbod is gelijk aan arrangement 1, maar wordt uitgebreid met een collectie media en ICT.

Arrangement 3 08 aanbod primair onderwijs

Per schooljaar heeft een school plus buitenschoolse voorziening voor 160 uur de beschikking over een vaste, aan de (brede) school verbonden bibliotheekconsulent. Samen met de school en buitenschoolse partners wordt op maat een binnen- en buitenschools jaarprogramma opgesteld. Hierin worden leesbevorderings-, mediawijze en cultuureducatieve activiteiten, en collectiebeheer binnen- en buiten schooltijden uitgevoerd door de bibliotheekconsulent. De Bibliotheek op School is ten behoeve van leerlingen, hun ouders/verzorgers en/of leerkrachten.

Wanneer een basisschool voor een de Bibliotheek op School arrangement kiest, vervalt de in de brochure vermelde kostprijs per product en/of activiteit. Binnen de Bibliotheek op School arrangementen wordt een jaarprogramma samengesteld op basis van een puntentelling. In de brochure wordt bij elke activiteit weergegeven hoeveel punten voor deze activiteit worden berekend. Samen met de bibliotheekconsulent kiest de school de gewenste producten en activiteiten op basis van de beschikbare punten (afhankelijk van de arrangementkeuze). Gemiddeld genomen zijn twee activiteiten/producten per groep te kiezen in het de Bibliotheek op School arrangement 1.

Nieuw!

aanbod primair onderwijs

groep 1 - 8

Klassikaal lenen Tarief Gratis Locatie Bibliotheekvestiging bij u in de buurt Duur 30 minuten Doelen Nederlands schriftelijk onderwijs: 9 Inschrijven: Via de website www.debibliotheekatotz.nl Via bijgevoegd inschrijfformulier

10 aanbod primair onderwijs â&#x20AC;˘ onderbouw

Lezen is leuk!

Tijdens openingsuren van de bibliotheek kunnen de groepen leerlingen boeken lenen voor gebruik op school. Dit klassikaal lenen vindt plaats onder begeleiding van een leerkracht. De leerlingen zoeken tijdens dit bezoek, zelfstandig of onder begeleiding van de leerkracht, maximaal 2 boeken uit om op school te lezen. In overleg met de bibliotheekvestiging worden de data, tijdstippen en het aantal bezoeken van het klassikaal lenen op jaarbasis afgesproken.

groep 1 - 2

Nationale voorleesdagen Voorlezen aan ieder kind Tarief Gratis Locatie Op school Duur 1 uur Doelen Nederlands schriftelijk onderwijs: 9 Nederlands taalbeschouwing: 12 Inschrijven: Via de website www.debibliotheekatotz.nl Via bijgevoegd inschrijfformulier

Tijdens de Nationale Voorleesdagen 2013 wordt er in heel Nederland voorgelezen uit het Prentenboek van het Jaar: Nog 100 nachtjes slapen van Milja Praagman. Voorlezen, zowel in de groep als thuis, is van belang voor de taal- en woordenschatontwikkeling van รกlle kinderen. Tijdens de Nationale Voorleesdagen richt de bibliotheek zich speciaal op kinderen t/m 6 jaar, zij die nog niet zelf kunnen lezen. De Bibliotheek A tot Z biedt een pakket aan waarmee u in uw groep direct aan de slag kunt gaan. Volgens de 5 stappen van het interactief voorlezen: voorbereiding, introductie, voorlezen en vertellen, ingaan op het verhaal en doorgaan op het thema kunt u 10 dagen lang verschillende leesbevorderende activiteiten rondom Nog 100 nachtjes slapen uitvoeren in uw groep.

aanbod primair onderwijs โ ข onderbouw

groep 1 - 2

Boek op Bezoek

Van alles te doen met dit boek! Tarief € 25,- (excl. btw) 15 punten Locatie Op school

de Bibliotheek op School

Duur 4 weken in de klas Doelen Nederlands schriftelijk onderwijs: 9 Inschrijven: Via de website www.debibliotheekatotz.nl Via bijgevoegd inschrijfformulier

12 aanbod primair onderwijs • onderbouw

In dit leesbevorderingsproject staat één prentenboek een aantal weken centraal in de klas. Kinderen ontdekken dat je plezier kunt beleven aan voorlezen en allerlei activiteiten kunt doen rondom een boek. Naast het prentenboek worden meegeleverd: lessuggesties, speelleermaterialen en ongeveer 15 andere boeken rond het thema van het prentenboek dat centraal staat. Er is keus uit een tiental projecten die zich afspelen in de belevingswereld van de kleuter. Enkele titels: Beer is op vlinder van Annemarie van Haeringen, Ik voel een voet van Maranke Rinck en Martijn van der Linden en Joris in de walvis van Nannie Kuiper en Harmen van Straaten. Zie voor de complete lijst www. debibliotheekatotz.nl.

groep 1 - 2

Tarief € 25,- (excl. btw) 15 punten

de Bibliotheek op School

Materialen Een collectie boeken, ondersteunend materiaal, handleiding met verwerkingssuggesties Locatie Op school Duur 6 weken in de klas Doelen Nederlands schriftelijk onderwijs: 9 Kunstzinnige oriëntatie: 54 Inschrijven: Via de website www.debibliotheekatotz.nl Via bijgevoegd inschrijfformulier

Professor Pinguïn

Leerlingen duiken via verhalen, gedichten, informatieve websites, filmpjes, werkbladen, kleurplaten, digitale spelletjes, dvd’s en dans in de wereld van de pinguïns. Dit project gaat uit van het thema ‘pinguïns in het algemeen’. De leerkracht werkt op meerdere momenten aan het project. Er worden diverse media en verhalen onder de aandacht van de leerlingen gebracht, gevolgd door een verwerking. Voor de verwerking van de lesstof krijgt de leerkracht diverse keuzes aangereikt, waaronder het maken van een digitale puzzel en een digitaal memorie door de leerlingen. Elke pinguïnsessie wordt afgesloten met het oefenen van een pinguïndansje. Dit dansje wordt tot slot opgevoerd in het bijzijn van de ouders.

aanbod primair onderwijs • onderbouw

groep 1 - 2

Kijkers!

Het cultuureducatieve project

Tarief € 25,- (excl. btw) 15 punten

de Bibliotheek op School

Materialen Een collectie boeken, ondersteunend materiaal, handleiding met verwerkingssuggesties Locatie Op school Duur 8 weken in de klas Inschrijven: Via de website www.debibliotheekatotz.nl Via bijgevoegd inschrijfformulier

14 aanbod primair onderwijs • onderbouw

Kijkers is een kijken doe programma rond een geweldige collectie boeken en multimedia waarin beeld een belangrijke rol speelt. Beelden: kinderen hebben er op jonge leeftijd al heel wat van gezien en groeien meer dan ooit op in een beeldcultuur, met een overdaad aan prentenboeken, televisie, strips, games, foto’s, film en kunst. Ook de bibliotheek is een schatkamer vol beeldmateriaal en daarmee maken de leerlingen in dit project ruimschoots en op een aantal verrassende manieren kennis. De school en eventueel de bibliotheek fungeren in de looptijd van dit programma als atelier en als tentoonstellingsruimte voor het gemaakte werk van de kinderen. De kinderen in de onderbouw gaan een taart ontwerpen naar aanleiding van Waar is de taart van Thé Tjong Khing, illustreren op muziek naar aanleiding van De Schilderijententoonstelling van Bette Westera en Philip Hopman of ontwerpen een kledinglijn voor Olivia naar aanleiding van Olivia van Ian Falconer. Vele andere ideeën zijn toegevoegd.

groep 3

Keepvogel

Bibliotheekbezoek

Tarief Gratis (los aanbod) 15 punten

de Bibliotheek op School

Locatie Bibliotheekvestiging bij u in de buurt Duur 1 uur Doelen Nederlands schriftelijk onderwijs: 9 Nederlands taalbeschouwing: 12 Inschrijven: Via de website www.debibliotheekatotz.nl Via bijgevoegd inschrijfformulier

De kachel is uit, het brandhout is op en het regent keihard. Keepvogel heeft geen zin om met dit weer hout te gaan sprokkelen. Wat nu? Tungsten, een Hond van Avontuur, gaat de stromende regen in om nieuw hout te halen. Maar hij komt niet terug... Keepvogel gaat hem zoeken. Hij neemt iets lekkers voor hem mee, een warme droge handdoek, een zeil tegen de regen, een touw, pleisters en nog veel meer. Tijdens dit groepsbezoek voor groep 3 maakt de bibliotheekmedewerker alle kinderen lid van de Keepvogelclub. De kinderen gaan in de bibliotheek, net zoals Keepvogel in het boek Noodweer, op zoek naar Tungsten. Onderweg maken kinderen spelenderwijs kennis met de bibliotheek en verzamelen ze puzzelstukken van een driedimensionale puzzel. Aan het eind van de zoektocht wordt deze puzzel van Tungsten in elkaar gezet en luisteren de kinderen naar de afloop van het verhaal. Het boek Keepvogel/Noodweer is de basis voor dit groepsbezoek. g Eventueel te combineren met Keepvogel en de Lettermachine

aanbod primair onderwijs â&#x20AC;˘ middenbouw 15

groep 3 Tarief € 25,- (excl. btw) 15 punten Locatie Op school

de Bibliotheek op School

Duur 6 weken Doelen Nederlands schriftelijk onderwijs: 9 Nederlands Taalbeschouwing: 12 Inschrijven: Via de website www.debibliotheekatotz.nl Via bijgevoegd inschrijfformulier

16 aanbod primair onderwijs • middenbouw

Keepvogel en de lettermachine

Kinderen maken kennis met... de Leesmachine: een uitvinding die alle plekken weet te vinden waar iets te lezen valt. Zolang er letters te snoepen zijn, worden plekken met boeken en andere media gevonden. Het leesmateriaal met opdrachten dat de machine op deze wijze traceert, wordt door de leerlingen onderzocht, bekeken en gelezen. Zo ontdekken en ervaren ze het plezier van het lezen. En wat ze allemaal al kunnen lezen is hún uitvinding. Leerlingen ontdekken en ervaren het plezier van lezen.

groep 3

Professor Pinguïn

Leerlingen duiken via verhalen, Tarief € 25,- (excl. btw) 15 punten Locatie Op school

de Bibliotheek op School

Duur 6 weken Doelen Nederlands schriftelijk onderwijs: 9 Kunstzinnige oriëntatie: 54 Inschrijven: Via de website www.debibliotheekatotz.nl Via bijgevoegd inschrijfformulier

gedichten, informatieve websites, filmpjes, werkbladen, kleurplaten, digitale spelletjes, dvd’s en dans in de wereld van de pinguïns.Dit programma heeft vooral als uitgangspunt het boek Sofie en de pinguïns van Edward van de Vendel. De leerkracht werkt op meerdere momenten aan het project. Er worden diverse media en verhalen onder de aandacht van de leerlingen gebracht, gevolgd door een verwerking. Voor de verwerking van de lesstof krijgt de leerkracht diverse keuzes aangereikt, waaronder het maken van een digitale puzzel en een digitaal memorie door de leerlingen. Elke pinguïnsessie wordt afgesloten met het oefenen van een pinguïndansje. Dit dansje wordt tot slot opgevoerd in het bijzijn van de ouders.

aanbod primair onderwijs • middenbouw 17

groep 3

Kijkers!

Het cultuureducatieve project Tarief € 25,- (excl. btw) 15 punten

Kijkers is een kijken doe programma rond een geweldige collectie boeken en multimedia waarin beeld een belangrijke rol speelt. Beelden: kinderen hebben er op jonge leeftijd al heel Materialen wat van gezien en groeien meer dan ooit op in een beeldcultuur, Een collectie boeken, met een overdaad aan prentenboeken, televisie, strips, games, ondersteunend materiaal, foto’s, film en kunst. Ook de bibliotheek is een schatkamer vol handleiding met beeldmateriaal en daarmee maken de leerlingen in dit project verwerkingssuggesties ruimschoots en op een aantal verrassende manieren kennis. Locatie De school en eventueel de bibliotheek fungeren in de looptijd Op school van dit programma als atelier en als tentoonstellingsruimte Duur voor het gemaakte werk van de kinderen. 8 weken in de klas De kinderen in de onderbouw gaan een taart ontwerpen naar aanleiding van Waar is de taart van Thé Tjong Khing, illustreren Doelen Nederlands schriftelijk onderwijs: 4 t/m 9 op muziek naar aanleiding van De Schilderijententoonstelling Nederlands Taalbeschouwing: 12 van Bette Westera en Philip Hopman of ontwerpen een kledingKunstzinnige oriëntatie: 54, 55, 56 lijn voor Olivia naar aanleiding van Olivia van Ian Falconer. Vele andere ideeën zijn toegevoegd. Inschrijven: de Bibliotheek op School

Via de website www.debibliotheekatotz.nl Via bijgevoegd inschrijfformulier

18 aanbod primair onderwijs • middenbouw

groep 4

Tarief â&#x201A;Ź 50,- (excl. btw) 15 punten

Kraak de code de Bibliotheek op School

Locatie Bibliotheekvestiging bij u in de buurt Duur 1 uur Doelen Mondeling taalonderwijs: 2 Nederlands schriftelijk onderwijs: 4, 8 Inschrijven: Via de website www.debibliotheekatotz.nl Via bijgevoegd inschrijfformulier

Een geheim agent heeft boeken verstopt. De kinderen gaan op zoek naar leesen weetboeken. Door goed te zoeken en de opdrachten te maken, kunnen de kinderen de geheime code kraken van de agent. Met deze opdrachten leren kinderen spelenderwijs de indeling van de bibliotheek kennen en waar de juiste materialen te vinden zijn. En, heel belangrijk, hoe de boeken te herkennen zijn. Denk hierbij aan de genre-indeling van leesboeken en het verschil tussen de indeling van leesboeken en informatieve boeken.

aanbod primair onderwijs â&#x20AC;˘ middenbouw

groep 4 Tarief € 25,- (excl. btw) 15 punten Locatie Op school

de Bibliotheek op School

Materialen Twee losse ladekastjes, een toverlampje, diverse voorwerpen voor in de ladekastjes, lessuggesties en een collectie van 30 boeken Duur 6 weken in de klas Doelen Nederlands schriftelijk onderwijs: 9 Inschrijven: Via de website www.debibliotheekatotz.nl Via bijgevoegd inschrijfformulier

20 aanbod primair onderwijs • middenbouw

Het geheimzinnige ladekastje

Laat de parel glinsteren en ga mee, dan worden jullie betoverd door de wonderen van de zee. Maak elke keer één laatje open en loop langs verschillende zeeën. In dit project worden de leerlingen diverse tekstsoorten aangeboden met behulp van een geheimzinnig ladekastje met allerlei voorwerpen erin. De kinderen leren daarmee de diversiteit in het aanbod, verhalende en informatieve boeken kennen. Diverse thema’s en genres staan centraal.

groep 4

Professor Pinguïn

Leerlingen duiken via verhalen, Tarief € 25,- (excl. btw) 15 punten Locatie Op school

de Bibliotheek op School

Duur 6 weken Doelen Nederlands schriftelijk onderwijs: 9 Kunstzinnige oriëntatie: 54 Inschrijven: Via de website www.debibliotheekatotz.nl Via bijgevoegd inschrijfformulier

gedichten, informatieve websites, filmpjes, werkbladen, kleurplaten, digitale spelletjes, dvd’s en dans in de wereld van de pinguïns. Dit programma heeft vooral als uitgangspunt het boek Sofie en de pinguïns van Edward van de Vendel. De leerkracht werkt op meerdere momenten aan het project. Er worden diverse media en verhalen onder de aandacht van de leerlingen gebracht, gevolgd door een verwerking. Voor de verwerking van de lesstof krijgt de leerkracht diverse keuzes aangereikt, waaronder het maken van een digitale puzzel en een digitaal memorie door de leerlingen. Elke pinguïnsessie wordt afgesloten met het oefenen van een pinguïndansje. Dit dansje wordt tot slot opgevoerd in het bijzijn van de ouders.

aanbod primair onderwijs • middenbouw

groep 4

Kijkers! Tarief € 25,- (excl. btw) 15 punten

Het cultuureducatieve project

Kijkers is een kijken doe programma rond een geweldige collectie boeken en multimedia waarin beeld een belangrijke rol Locatie speelt. Beelden: kinderen hebben er op jonge leeftijd al heel wat Op school van gezien en groeien meer dan ooit op in een beeldcultuur, met Materialen een overdaad aan prentenboeken, televisie, strips, games, foto’s, Een collectie boeken, ondersteunend film en kunst. Ook de bibliotheek is een schatkamer vol beeldmateriaal, handleiding met verwermateriaal en daarmee maken de leerlingen in dit project ruimkingssuggesties schoots en op een aantal verrassende manieren kennis. Duur De school en eventueel de bibliotheek fungeren in de looptijd 8 weken in de klas van dit programma als atelier en tentoonstellingsruimte voor het gemaakte werk van de kinderen. Doelen Nederlands schriftelijk onderwijs: 4 t/m 9 De kinderen in de middenbouw gaan een eigen Waar is Wally Nederlandse taalbeschouwing: 12 boek maken, nieuwe vlinders ontwerpen naar aanleiding van het Kunstzinnige oriëntatie: 54, 55, 56 boek Vlinders van Fardon en zelfs een eigen wereld ontwerpen Inschrijven: naar aanleiding van De Schepping van Moeyaert en nog meer. de Bibliotheek op School

Via de website www.debibliotheekatotz.nl Via bijgevoegd inschrijfformulier

22 aanbod primair onderwijs • middenbouw

groep 5

Tarief â&#x201A;Ź 50,- (excl. btw) 15 punten

de Bibliotheek op School

Locatie Bibliotheekvestiging bij u in de buurt Duur 1 uur Doelen Nederlands schriftelijk onderwijs: 9 Inschrijven: Via de website www.debibliotheekatotz.nl Via bijgevoegd inschrijfformulier

Ik zoek een lekker boek

Opgegeten boeken: een boekenmonster in de bieb De kinderen krijgen de opdracht om boeken te zoeken waarin het mysterie rondom het boekenmonster wordt ontrafeld. Bibliotheekbezoek met uitleg over de kastopstelling van leesboeken (alfabetisch en genre indeling) en informatieve boeken. Kinderen leren zo zelf boeken terug te vinden in de kast.

aanbod primair onderwijs â&#x20AC;˘ middenbouw 23

groep 5

Boekenbal

Kinderen maken met Boekenbal op een spannende manier kennis met leuke leesboeken Tarief € 25,- (excl. btw) 15 punten Locatie Op school

de Bibliotheek op School

Duur 6 weken Doelen Nederlands schriftelijk onderwijs: 9 Inschrijven: Via de website www.debibliotheekatotz.nl Via bijgevoegd inschrijfformulier

24 aanbod primair onderwijs • middenbouw

Een welkomstdrankje, een kist met boeken, een ballenmand en… speciale gouden ballen met geheimschrift erin! Op het boekenbal spelen boeken de hoofdrol. Nodig de kinderen één voor één uit om uit de ballenmand een bal te grabbelen. In elke bal zit een boektitel, gecodeerd in geheimschrift. Na ontcijfering van dit geheimschrift gaan kinderen het boek lezen. In de ballenbak zitten ook vijf gouden ballen, die verwijzen naar een opdracht voor de hele klas. Voor iedere leerling is er een balboekje met tips voor het ontcijferen van het geheimschrift en het kiezen van boeken. De bibliotheekmedewerker zorgt zelf voor het vullen van de ballen met boektitels in geheimschrift. Zo kan, eventueel in overleg met de leerkracht, steeds een verrassende keuze worden gemaakt voor de samenstelling van de collectie.

groep 5

Op reis met media

Media nemen onbewust... Tarief € 75,- (excl. btw) 20 punten

de Bibliotheek op School

Locatie Op school of in een bibliotheekvestiging bij u in de buurt Duur 90 minuten Doelen Nederlands schriftelijk onderwijs: 9 Nederlands taalbeschouwing: 12 Mens en samenleving: 35 Natuur en techniek: 45 Kunstzinnige oriëntatie: 54 Inschrijven: Via de website www.debibliotheekatotz.nl Via bijgevoegd inschrijfformulier

een grote rol in het leven van kinderen. De digitale ontwikkelingen gaan ontzettend hard. Kinderen beginnen al jong met het consumeren van media, denk maar aan gamen, telefonie en internet. Maar wat is media nu eigenlijk precies? Waar dient het voor? Welke mediavormen zijn er allemaal? En wat kun je er mee? Allemaal vragen waar kinderen zich niet bewust mee bezig zijn. Tijdens deze les gaan zij op reis door medialand en op een leerzame maar speelse manier aan de slag met het begrip media. Met behulp van koffertjes die gevuld zijn met opdrachtkaartjes. Door middel van praktische zoeken ontdekopdrachten leren kinderen over de veelzijdigheid van media. De opdrachten zijn onderverdeeld in zes categorieën: actief achter de computer, informatie zoeken op internet, internet, wat is het?, privacy op internet, oude media, de bibliotheekcatalogus. De opdrachten worden in groepjes op een roulerende manier uitgevoerd. g Eventueel te combineren met het lespakket InternetMemoriespel

aanbod primair onderwijs • middenbouw

groep 5 Tarief â&#x201A;Ź 25,- (excl. btw) 20 punten

de Bibliotheek op School

Locatie Op school uit te voeren door de leerkracht Materialen Lesbrief, begeleidende lesbrief en vier memoriespellen Duur 90 minuten Doelen Mondeling taalonderwijs: 2, 3 Taalbeschouwing: 12 Mens en samenleving: 35, 37 Inschrijven: Via de website www.debibliotheekatotz.nl Via bijgevoegd inschrijfformulier

26 aanbod primair onderwijs â&#x20AC;˘ middenbouw

InternetMemoriespel

Kinderen van tegenwoordig... zitten al heel jong op internet, maar zijn zich nog niet erg bewust van het eigen gedrag en de gevaren van internet. Met het InternetMemoriespel wordt dit onder de aandacht gebracht. Hiermee is het mogelijk om op een eenvoudige manier een discussie te leiden in een groep over aandachtspunten op internet. Dit stimuleert kinderen tot het nadenken over deze punten. De les wordt door de groepsleerkracht uitgevoerd op school. De kinderen spelen in kleine groepjes het memoriespel, begeleid door de groepsleerkracht. Vervolgens leidt de leerkracht een afsluitend groepsgesprek.

groep 5

Kijkers!

Het cultuureducatieve project Tarief € 25,- (excl. btw) 15 punten

Kijkers is een kijken doe programma rond een geweldige collectie boeken en multimedia waarin beeld een belangrijke de rol speelt. Beelden: kinderen hebben er op jonge leeftijd al heel Bibliotheek Locatie wat van gezien en groeien meer dan ooit op in een beeldcultuur, op School Op school met een overdaad aan prentenboeken, televisie, strips, games, Materialen foto’s, film en kunst. Ook de bibliotheek is een schatkamer vol Een collectie boeken, ondersteunend beeldmateriaal en daarmee maken de leerlingen in dit project materiaal, handleiding met verwerruimschoots en op een aantal verrassende manieren kennis. kingssuggesties De school en eventueel de bibliotheek fungeren in de looptijd Duur van dit programma als atelier en als tentoonstellingsruimte 8 weken in de klas voor het gemaakte werk van de kinderen. De kinderen in de middenbouw gaan een eigen Waar is Wally Doelen Nederlands schriftelijk onderwijs: 4 t/m 9 boek maken, nieuwe vlinders ontwerpen naar aanleiding van het Nederlands taalbeschouwing: 12 boek Vlinders van Fardon en zelfs een eigen wereld ontwerpen Kunstzinnige oriëntatie: 54, 55, 56 naar aanleiding van De Schepping van Moeyaert en nog meer. Inschrijven: Via de website www.debibliotheekatotz.nl Via bijgevoegd inschrijfformulier

aanbod primair onderwijs • middenbouw

groep 5

Wereldwandeling in Dordrecht Kinderboekenweek Tarief € 25,- (excl. btw) 5 punten

de Bibliotheek op School

Locatie Centrale Bibliotheek Dordrecht Periode 4 oktober

Het thema van Kinderboekenweek 2012 is Hallo wereld! - over verschillende culturen… Dit nodigt kinderen uit om zich heen te kijken en nieuwsgierig te zijn naar iemand uit een ander land of een andere cultuur. Tijdens de Wereldwandeling gaan leerlingen uit groep 5 en 6 onder begeleiding van een leerkracht (en eventueel ouders) op zoek naar landen en culturen in kinderboeken en maken daar op interactieve wijze kennis mee. In de omgeving van Centrale Bibliotheek Dordrecht staan diverse ‘werelden’ in etalages. Studenten van Pabo Inholland vertellen, spelen of leggen uit welke wereld, uit welk kinderboek is. Door dit te raden sparen de kinderen letters, waarmee een woord gemaakt moet worden, dat betrekking heeft op de Kinderboekenweek. De Wereldwandeling is alleen voor scholen in Dordrecht.

kinderboekenweek 2012: HALLO WERELD

Duur 45 minuten

Doelen Nederlands schriftelijk onderwijs: 9 Inschrijven: Via de website www.debibliotheekatotz.nl Via bijgevoegd inschrijfformulier

28 aanbod primair onderwijs • middenbouw

groep 6

Biebexpeditie Tarief gratis (los aanbod) 15 punten

Op expeditie in de bibliotheek de Bibliotheek op School

Locatie Bibliotheekvestiging bij u in de buurt Duur 1 uur Doelen Nederlands schriftelijk onderwijs: 9 Inschrijven: Via de website www.debibliotheekatotz.nl Via bijgevoegd inschrijfformulier

Met een rugzak vol expeditiebenodigdheden, zoals een ‘lifeline’, maken kinderen een heuse overlevingstocht door de bibliotheekvestiging. Dat betekent samenwerken, goed nadenken en ingewikkelde opdrachten uitvoeren. In groepjes van maximaal 6 kinderen gaan ze op pad. Welke groep volbrengt alle opdrachten en ontdekt Tikopia, het spannende eindpunt van de expeditie? De bibliotheek is een fantastische plek waar kinderen van alles kunnen beleven en ontdekken. De boeken zorgen ervoor dat ze de avonturen in hun hoofd verder kunnen beleven.

aanbod primair onderwijs • middenbouw

groep 6 Tarief â&#x201A;Ź 25,- (excl. btw) 15 punten

de Bibliotheek op School

Materialen Boekencollectie, stemformulieren en lessuggesties Locatie Op school Duur 6 weken

Periode 6 maart t/m 17 mei 2013

Kinderjury in de klas

Kinderen kiezen zelf het beste Kinderboek van het Jaar 2012

Bij deze tegenhanger van de Griffeljury leren de kinderen zelf boeken te beoordelen en komen ze uiteindelijk uit bij een Doelen persoonlijke top 3. Deelname aan de Nederlandse Kinderjury is Mondeling taalonderwijs: 3 individueel, maar kan ook in de klas met een collectie boeken Nederlands schriftelijk taalonderwijs: 7, 9 van de bibliotheek. Stemmen kan per stemformulier of digitaal. Inschrijven: Voor meer informatie zie: www.kinderjury.nl Via de website www.debibliotheekatotz.nl Via bijgevoegd inschrijfformulier

30 aanbod primair onderwijs â&#x20AC;˘ middenbouw

groep 6

Reclame in de media

De hoeveelheid reclame in de media groeit de laatste jaren... erg sterk, met name op internet. Op internet vervaagt de grens tussen media en commercie. Kinderen zien vaak het verschil de niet tussen neutrale informatie en reclame. Daarnaast richt de Bibliotheek op School commercie zich steeds vaker op jongere kinderen omdat zij een Locatie nog gemakkelijk te beïnvloeden doelgroep zijn. Op school of in de Tijdens deze les worden kinderen bewust gemaakt van de vele bibliotheekvestiging bij u in de buurt soorten reclame om hen heen. In groepjes gaan ze op internet en in de (school)bibliotheek op zoek naar informatie over de verDuur 90 minuten schillende reclamevormen. Te denken valt aan: (sluik)reclame op interDoelen Nederlands mondeling taalonderwijs: 2 net, televisie en straat, in tijdschriften en kranten, sponsoring Nederlands schriftelijk onderwijs: 4 t/m 9 etcetera. De verzamelde informatie verwerken ze op een actieve Nederlands taalbeschouwing: 10, 12 manier tot een digitale reclameposter, die uiteindelijk getoond Mens en samenleving: 35 kan worden op het digibord in de klas. Een goede en effectieve Kunstzinnige oriëntatie: 54 manier om met en van elkaar te leren! Inschrijven: g voor Reclame in de media op school is er één computer Via de website met internetaansluiting per twee leerlingen nodig Tarief € 75,- (excl. btw) 20 punten

www.debibliotheekatotz.nl Via bijgevoegd inschrijfformulier

aanbod primair onderwijs • middenbouw

groep 6 Tarief â&#x201A;Ź 25,- (excl. btw) 20 punten

de Bibliotheek op School

Materialen Lesbrief, begeleidende lesbrief en vier memoriespellen Locatie Op school uit te voeren door de leerkracht Duur 90 minuten Doelen Mondeling taalonderwijs; 2, 3 Taalbeschouwing: 12 Mens en samenleving: 35, 37 Inschrijven: Via de website www.debibliotheekatotz.nl Via bijgevoegd inschrijfformulier

32 aanbod primair onderwijs â&#x20AC;˘ middenbouw

InternetMemoriespel

Kinderen van tegenwoordig zitten al heel jong op internet maar zijn zich nog niet erg bewust van het eigen gedrag en de gevaren van internet. Met het InternetMemoriespel wordt dit onder de aandacht gebracht. Hiermee is het mogelijk om op een eenvoudige manier een discussie te leiden in een groep over aandachtspunten op internet. Dit stimuleert kinderen tot het nadenken over deze punten. De les wordt door de groepsleerkracht uitgevoerd op school. De kinderen spelen in kleine groepjes het memoriespel, begeleid door de groepsleerkracht. Vervolgens leidt de leerkracht een afsluitend groepsgesprek.

groep 6

Tarief € 25,- (excl. btw) 15 punten

de Bibliotheek op School

Materialen Collectie (luister)boeken, de film op DVD, Cinekidstudiolesbrief met opdrachten en een webcam met installatie CD Locatie Op school uit te voeren door de leerkracht Duur 6 weken in de klas Doelen Nederlands mondeling taalonderwijs: 2 Nederlands schriftelijk onderwijs: 5, 6, 9 Nederlands taalbeschouwing: 12 Mens en samenleving: 35 Kunstzinnige oriëntatie: 54, 55 Inschrijven: Via de website www.debibliotheekatotz.nl Via bijgevoegd inschrijfformulier

Sjakie en de chocoladefabriek In de Cinekidstudio...

kunnen leerlingen zelf of in groepsverband films, tekenfilms, videoclips, tekeningen, nieuwsuitzendingen en liedjes maken. Nadat de kinderen naar de film Sjakie en de chocoladefabriek hebben gekeken, gaan zij actief met de film aan de slag. De kinderen mogen een eigen snoepfabriek ontwerpen waarin ze zelf een rol spelen!

aanbod primair onderwijs • middenbouw

groep 6

Wereldwandeling in Dordrecht Kinderboekenweek Tarief € 25,- (excl. btw) 5 punten

de Bibliotheek op School

Locatie Centrale Bibliotheek Dordrecht Periode 3 oktober - 13 oktober 2012 Duur 45 minuten Doelen Nederlands schriftelijk onderwijs: 9 Inschrijven: Via de website www.debibliotheekatotz.nl Via bijgevoegd inschrijfformulier

Het thema van Kinderboekenweek 2012 is Hallo wereld! - over verschillende culturen… Dit nodigt kinderen uit om zich heen te kijken en nieuwsgierig te zijn naar iemand uit een ander land of een andere cultuur. Tijdens de Wereldwandeling gaan leerlingen uit groep 5 en 6 onder begeleiding van een leerkracht (en eventueel ouders) op zoek naar landen en culturen in kinderboeken en maken daar op interactieve wijze kennis mee. In de omgeving van Centrale Bibliotheek Dordrecht staan diverse ‘werelden’ in etalages. Studenten van Pabo Inholland vertellen, spelen of leggen uit welke wereld, uit welk kinderboek is. Door dit te raden sparen de kinderen letters waarmee een woord gemaakt moet worden, dat betrekking heeft op de Kinderboekenweek. De Wereldwandeling is alleen af te nemen door scholen in Dordrecht.

kinderboekenweek 2012: HALLO WERELD 10

34 aanbod primair onderwijs • middenbouw

groep 7

Tarief â&#x201A;Ź 75,- (excl. btw) 20 punten

de Bibliotheek op School

Locatie Bibliotheekvestiging bij u in de buurt Duur 90 minuten Doelen Nederlands schriftelijk onderwijs: 9 Inschrijven: Via de website www.debibliotheekatotz.nl Via bijgevoegd inschrijfformulier

Makkelijk lezen feest Gebaseerd op Party & Co

Kinderen leren door middel van allerlei creatieve opdrachten de werking van het Makkelijk Lezen Plein kennen. Het spel is te spelen met de hele groep, maar is met name bedoeld voor kinderen die baat hebben bij het Makkelijk Lezen Plein. De leerkracht en hulpouder zijn teamcaptain en de bibliothecaris is spelleider.

aanbod primair onderwijs â&#x20AC;˘bovenbouw

groep 7 Tarief â&#x201A;Ź 25,- (excl. btw) 15 punten

de Bibliotheek op School

Materialen Boekencollectie, stemformulieren en lessuggesties Locatie Op school Duur 6 weken Periode 6 maart t/m 17 mei 2013

Kinderjury in de klas

Kinderen kiezen zelf het beste Kinderboek van het Jaar 2012

Bij deze tegenhanger van de Griffeljury leren de kinderen zelf boeken te beoordelen en komen ze uiteindelijk uit bij een Doelen persoonlijke top 3. Deelname aan de Nederlandse Kinderjury is Mondeling taalonderwijs: 3 individueel, maar kan ook in de klas met een collectie boeken Nederlands schriftelijk taalonderwijs: 7, 9 van de bibliotheek. Stemmen kan per stemformulier of digitaal. Voor meer informatie zie: www.kinderjury.nl Inschrijven: Via de website www.debibliotheekatotz.nl Via bijgevoegd inschrijfformulier

36 aanbod primair onderwijs â&#x20AC;˘ bovenbouw

groep 7

Wijs op het web

Internet is een geweldig medium... Tarief € 75,- (excl. btw) 20 punten

de Bibliotheek op School

Locatie Op school of in de bibliotheekvestiging bij u in de buurt Duur 90 minuten Doelen Mondeling taalonderwijs: 2, 3 Taalbeschouwing: 12 Mens en samenleving: 35, 37 Inschrijven: Via de website www.debibliotheekatotz.nl Via bijgevoegd inschrijfformulier

met onuitputtelijke mogelijkheden. Kinderen beseffen maar al te goed dat je veel leuke dingen kunt doen op internet, zoals spelletjes spelen, Hyves en chatten. Maar er wordt helaas ook veel misbruik van de mogelijkheden van internet gemaakt en hier zijn ze zich niet allemaal even bewust van. Tijdens deze les leren kinderen op een speelse, actieve manier bewuster om te gaan met internet. In de vorm van een ‘internetbewust quiz’ leren kinderen over de voor- en nadelen van internet en worden ze zich bewust van wat ze allemaal hierop kunnen tegenkomen. De kinderen leren om te praten en te discussiëren over het eigen gedrag en het gedrag van anderen op internet. Ook om oplossingen te bedenken voor problemen waar ze op internet tegen aan kunnen lopen. g Eventueel te combineren met het lespakket InternetKwartetspel

aanbod primair onderwijs • bovenbouw

groep 7

InternetKwartetspel Tarief â&#x201A;Ź 25,- (excl. btw) 20 punten

de Bibliotheek op School

Materialen Lesbrief, begeleidende lesbrief en vier kwartetspellen Locatie Op school uit te voeren door de leerkracht Duur 90 minuten Doelen Mondeling taalonderwijs: 2, 3 Taalbeschouwing: 12 Mens en samenleving: 35, 37 Inschrijven: Via de website www.debibliotheekatotz.nl Via bijgevoegd inschrijfformulier

38 aanbod primair onderwijs â&#x20AC;˘ bovenbouw

Speciaal ontwikkeld om... kinderen bewust te maken van hun msn/surfgedrag. Het InternetKwartetspel is een spel dat niet gespeeld wordt op internet, maar met echte kaarten waarop vragen staan die hierop betrekking hebben. Door het spelen van het kwartetspel in groepsverband worden kinderen op een vrolijke manier geconfronteerd met hun eigen gedrag en dit geeft stof tot nadenken. Met behulp van het InternetKwartetspel is het mogelijk om op een eenvoudige manier een discussie te leiden in een groep over aandachtspunten op internet. Dit stimuleert kinderen tot het nadenken over deze punten. De les wordt door de groepsleerkracht uitgevoerd op school. De kinderen spelen in kleine groepjes het kwartetspel, dat wordt begeleid door de groepsleerkracht. Vervolgens leidt de leerkracht een afsluitend groepsgesprek.

groep 7

Tarief € 25,- (excl. btw) 15 punten

de Bibliotheek op School

Sjakie en de chocoladefabriek In de Cinekidstudio...

aanbod primair onderwijs • bovenbouw

groep 8 Tarief â&#x201A;Ź 75,- (excl. btw) 20 punten

Ganzenbordspel de Bibliotheek op School

Locatie Bibliotheekvestiging bij u in de buurt Duur 90 minuten Doelen Nederlands schriftelijk onderwijs: 9 Inschrijven: Via de website www.debibliotheekatotz.nl Via bijgevoegd inschrijfformulier

40 aanbod primair onderwijs â&#x20AC;˘ bovenbouw

De kinderen spelen het... leesbevorderende Ganzenbordspel waaraan ze in groepjes meedoen. Via een dobbelsteen en genummerde vragen proberen de kinderen het spel uit te spelen. Na een beknopte instructie gaan de kinderen in groepjes het spel spelen. Voorheen werd dit programma aangeboden voor groep 7. Het programma voor groep 8 is geheel herzien en geactualiseerd. Een goede en praktische aanvulling op de kennis die deze groep kinderen reeds van de bibliotheek en haar mogelijkheden heeft.

groep 8

Bekijk het maar Boeken zijn leuk

maar de verfilmingen ervan belichten vaak net wat andere details. Extra interessant wordt het wanneer de leerlingen zelf hun de Bibliotheek favoriete boekverfilming mogen kiezen. Als een echte filmjury op School gaan ze aan de slag. De Oscar voor de beste boekverfilming gaat Materialen naar... De school ontvangt een collectie boeken van de bibliotheek Een collectie boeken, een collectie en DVD’s met verfilmingen van deze boeken. De leerlingen lezen DVD’s en een handleiding in kleine groepjes een boek. Thuis of op school kijken ze naar de verfilming ervan. Elk groepje maakt vervolgens een boekverslag Locatie Op school en bereidt een presentatie voor. Hierin houden ze een pleidooi voor hun favoriete boek en leggen ze uit waarom de hele klas Duur naar de verfilming van juist dát boek zou moeten kijken. Daarna 6 weken in de klas vullen alle leerlingen stembriefjes in. Een filmblik doet dienst Doelen als stembus. Telling van de stembriefjes wijst uit welke film de Nederlands schriftelijk onderwijs: 5 t/m 9 Oscar wint. Aansluitend wordt deze verfilming op DVD klassikaal vertoond. Inschrijven: Tarief € 25,- (excl. btw) 15 punten

Via de website www.debibliotheekatotz.nl Via bijgevoegd inschrijfformulier

aanbod primair onderwijs • bovenbouw 41

groep 8

Topresearch

Achter de computer... zijn kinderen vaak wel snel en handig, maar niet altijd even verstandig. Ook missen ze vaak de zoektechnieken die nodig Tarief zijn om tot een goed werkstuk te komen. Daarnaast vinden ze de € 75,- (excl. btw) Bibliotheek de ‘oude’ analoge media niet erg aantrekkelijk om te gebruiken 20 punten op School en beseffen ze niet hoe waardevol deze zijn. Locatie Ter voorbereiding op het voortgezet onderwijs leren kinderen Op school of in de bibliotheekvestiging hoe ze een kleinschalig onderzoek naar een vooraf zelfgekozen bij u in de buurt onderwerp kunnen uitvoeren. Tijdens deze les leren kinderen Duur om op verschillende manieren informatie te zoeken, een aantal 90 minuten onderzoekstechnieken, de betrouwbaarheid van de bronnen te Doelen beoordelen en verschillende soorten informatie samen te voegen Nederlands schriftelijk onderwijs: 4, 5, 6, 8 tot een goede basis voor een werkstuk. Taalbeschouwing: 12 g Eventueel te combineren met het lespakket Inschrijven: InternetKwartetspel Via de website www.debibliotheekatotz.nl Via bijgevoegd inschrijfformulier

42 aanbod primair onderwijs • bovenbouw

groep 8

Tarief â&#x201A;Ź 25,- (excl. btw) 20 punten

de Bibliotheek op School

InternetKwartetspel

Speciaal ontwikkeld om... kinderen bewust te maken van hun msn/surfgedrag. Het InternetKwartetspel is een spel dat niet gespeeld wordt op internet, maar met echte kaarten waarop vragen staan die hierop betrekking hebben. Door het spelen van het kwartetspel in groepsverband worden kinderen op een vrolijke manier geconfronteerd met hun eigen gedrag en geeft het stof tot nadenken. Met behulp van het InternetKwartetspel is het mogelijk om op een eenvoudige manier een discussie te leiden in een groep over aandachtspunten op internet. Dit stimuleert kinderen tot het nadenken over deze punten. De les wordt door de groepsleerkracht uitgevoerd op school. De kinderen spelen in kleine groepjes het kwartetspel, dat wordt begeleid door de groepsleerkracht. Vervolgens leidt de leerkracht een afsluitend groepsgesprek.

aanbod primair onderwijs â&#x20AC;˘ bovenbouw 43

groep 8

Schrijvers van de ronde tafel Historische verhalen... Tarief € 25,- (excl. btw) 15 punten Locatie Op school

de Bibliotheek op School

Materialen Een collectie historische kinderboeken, een DVD, een set opdrachtbrieven, drie interactieve spelletjes (internet) en een handleiding Duur 6 weken in de klas Doelen Nederlands schriftelijk onderwijs: 9 Oriëntatie op jezelf en de wereld: 53 Inschrijven: Via de website www.debibliotheekatotz.nl Via bijgevoegd inschrijfformulier

44 aanbod primair onderwijs • bovenbouw

en schrijvers van historische jeugdboeken komen samen in Schrijvers van de Ronde Tafel. Aan de leerlingen de taak om de opdrachten van deze schrijvers uit te voeren. Dat is soms nog best een opgave. Het wordt makkelijker als de leerlingen het boek van de betreffende schrijver hebben gelezen. De tien Schrijvers van de Ronde Tafel presenteren zich op de bijgeleverde DVD. Elke week ontvangt de klas een brief waarin één van de Schrijvers van de Ronde Tafel een (interactieve) opdracht geeft. Deze variëren van het bereiden van een Romeinse maaltijd tot het maken van een stamboom. Dit project vergroot niet alleen het historisch besef van de leerlingen, het biedt ook mogelijkheden om de lokale samenwerking tussen scholen, bibliotheken, musea en heemkundekring te vergroten. Met de opname van Schrijvers van de Ronde Tafel worden leesbevordering en erfgoededucatie aan elkaar gekoppeld. Het project sluit naadloos aan op de cultuurhistorische canon met de 50 vensters. Meer informatie zie: www.schrijversvanderondetafel.nl.

groep 8

De vergeten oorlog

Het jeugdboekenproject... Tarief € 25,- (excl. btw) 15 punten Locatie Op school

de Bibliotheek op School

Duur 6 weken Doelen Nederlands schriftelijk onderwijs: 9 Mens en samenleving: 38 Tijd: 52 Inschrijven: Via de website www.debibliotheekatotz.nl Via bijgevoegd inschrijfformulier

Vergeten oorlog biedt een unieke kans om de Tweede Wereldoorlog te herdenken. Het project is gelieerd aan de website www.vergetenoorlog.nl. Door het lezen van verhalen van de vergeten onderwerpen van de Tweede Wereldoorlog worden de leerlingen geconfronteerd met de dilemma’s die een oorlog met zich meebrengt. De lessuggesties beschrijven de start van het project, geven ideeën voor het introduceren van de zes boeken en een toelichting op de opdrachten voor de leerlingen. Een korte film introduceert de zes leesboeken en hun schrijvers, en enthousiasmeert kinderen om de boeken te gaan lezen. Het lespakket bestaat uit een koffer met zes jeugdboeken, website en ander educatief materiaal zoals een dagboek, distributiebonnen, persoonsbewijs, enzovoort.

aanbod primair onderwijs • bovenbouw

voor leerkrachten

Cursus Open Boek

Word leescoördinator! Najaar 2012 biedt de bibliotheek de cursus Open Boek aan, die leerkrachten opleidt tot leescoördinator basisonderwijs. De taak van een leescoördinator is erop gericht om samenhang in het leesonderwijs aan te brengen. Met een gerichte inzet op leren lezen, begrijpend lezen en leesbevordering kan zeker 95% Locatie van alle kinderen het vereiste leesniveau behalen. Biebwinkel A tot Z, Groenmarkt 163 De invalshoek van deze cursus is dan ook leesbevordering. Om het leesbeleid goed te borgen zijn in de meest ideale Periode situatie twee leescoördinatoren op de school. Tijdens de dinsdagavonden 9 en 30 oktober + cursus wordt toegewerkt naar een uitgewerkt leesplan voor 13 en 27 november 2012 de school. Inschrijven: g Cursus Open Boek is een samenwerkingsproject van In Kinderboekwinkel De Giraf of de Bibliotheek A tot Z, Kinderboekwinkel De Giraf en via mvandegraaf@debibliotheekatotz.nl LeesLETTERS max. 16 deelnemers Tarief € 277,50 (incl. btw) incl. cursusboek Open Boek en handboek leesbevordering

46 aanbod primair onderwijs • voor leerkrachten

voor leerkrachten

Kinderboekenweek informatieavond

Het jeugdboekenproject... Tijdens deze avond kunnen leerkrachten uit het basisonderwijs ideeën opdoen om de Kinderboekenweek 2012 op school tot een groot succes te maken. De Bibliotheek A tot Z, Kinderboekwinkel Tarief De Giraf en de Pabo Inholland bieden hun deskundigheid aan bij € 25,- (incl. btw) het thema van de Kinderboekweek. Tijdens de geheel plenaire avond verzorgen twee schrijvers een Locatie Hogeschool Pabo Inholland optreden: Arend van Dam, schrijver van de kerntitel In een land Achterom 103, Dordrecht hier ver vandaan en Annemarie Bon, schrijfster van de lessuggesties bij alle kerntitels van de Kinderboekenweek. Het Dordrechts Tijd dinsdag 4 september juryrapport wordt besproken door Wilma Verhoeven van De 19.00 - 21.45 uur Giraf, evenals de bekroonde boeken en aanschafsuggesties. De digitale lesbrief in de vorm van een Glogster (interactieve poster) Inschrijven: verzendt de bibliotheek ruim voor de Kinderboekenweek naar de In Kinderboekwinkel De Giraf of via mvandegraaf@debibliotheekatotz.nl scholen.

kinderboekenweek 2012: HALLO WERELD

aanbod primair onderwijs • voor leerkrachten

voor leerkrachten

Workshops

In Biebwinkel A tot Z Naast het aanbod voor basisscholen en scholing voor leerkrachten organiseert de Bibliotheek A tot Z ook workshops en inspiratiesessies in Biebwinkel A tot Z, Groenmarkt 163, Dordrecht. Vooraf reserveren via www.debibliotheekatotz.nl is gewenst. Onderwerp

woensdag 14.00 - 15.30

prijs

Bespreking Dordts Juryrapport Kinderboekenweek 2012

5 september

gratis

Glogster Kinderboekenweek 2012

12 september*

gratis

Themaboeken Kinderboekenweek inspiratiesessie

19 september

€ 25,-

Nationale Voorleeswedstrijd

26 september

gratis

Werken met lessuggesties 6 t/m 12 jaar

10 oktober

gratis

Digitale prentenboeken kleuters

24 oktober

gratis

Toelichting Buitenschools aanbod

31 oktober

gratis

MLP = Makkelijk Lezen Plein

7 november

gratis

Kamishibai

14 november**

gratis

Inspiratiesessie nieuwe boeken

21 november

€ 25,-

Kinderjury 2013

28 november

gratis

Werken met lessuggesties 6 t/m 12 jaar

12 december

gratis

Netwerkbijeenkomst

19 december

€ 25,-

Prentenboek van het Jaar 2013

9 januari

gratis

Prentenboeken TopTien

16 januari

gratis

Project Vergeten Oorlog

23 januari

gratis

Workshop Zoeken op internet

30 januari

gratis

48 aanbod primair onderwijs • voor leerkrachten

(excl. btw)

voor leerkrachten

Project Vergeten Oorlog

6 februari

gratis

Netwerkbijeenkomst

13 februari

€ 25,-

Reclame in de media

27 februari

gratis

Inspiratiesessie nieuwe boeken

6 maart

€ 25,-

Werken met lessuggesties 6 t/m 12 jaar

13 maart

gratis

MLP = Makkelijk Lezen Plein

20 maart

gratis

Digitale prentenboeken kleuters

27 maart

gratis

Netwerkbijeenkomst

3 april

€ 25,-

Mediawijsheid op school

10 april

gratis

Op reis met media

17 april

gratis

Kamishibai

24 april

gratis

Kinderen op internet voor ouders en leerkrachten

8 mei

gratis

Inspiratiesessienieuwe boeken

15 mei

€ 25,-

Presentatie aanbod primair onderwijs 2013 - 2014

22 mei

gratis

Presentatie aanbod primair onderwijs 2013 - 2014

29 mei

gratis

Netwerkbijeenkomst

5 juni

€ 25,-

Informele afsluiting workshopseizoen

12 juni

gratis

Workshop Mediawijsheid Naast het bovenstaand aanbod is er in het kader van de Week van de Mediawijsheid op maandag 26 november, 19.30 - 21.00 uur een workshop Mediawijsheid voor leerkrachten. * **

Ook op zaterdag 15 september, 11.00 - 12.30 uur Ook op zaterdag 17 november, 11.00 - 12.30 uur

Wijzigingen voorbehouden. Kijk voor actuele gegevens op www.debibliotheekatotz.nl

aanbod primair onderwijs • voor leerkrachten 49

buitenschools aanbod

Buitenschools aanbod voor 5 t/m 12 jarigen

De Bibliotheek A tot Z heeft ook voor de periode na schooltijd interessante projecten ontwikkeld. Het Buitenschoolse aanbod bestaat uit vernieuwde, uitdagende en inspirerende projecten waarbij een bijzondere accent ligt op zinvolle tijdsbesteding. De projecten zijn vakoverstijgend en bevatten doelen in de leergebieden leesbevordering en mediawijsheid, maar hebben ook kunstzinnige leerdoelen. Overzicht van activiteiten

Groep

Digiboek

5, 6 en 7

Glossy

6, 7 en 8

Pimp je foto

6, 7 en 8

Maak je eigen game!

5, 6 en 7

Digistrips

5 en 6

DigiRijmposter

5, 6, 7 en 8

Lipdub

6, 7 en 8

Maak je eigen prentenboek!

3, 4 en 5

Gedichtenposter

5, 6, 7 en 8

De Boekenbende

5, 6 en 7

Maak je eigen boek!

6, 7 en 8

Voor het Buitenschools aanbod is een brochure beschikbaar. U kunt deze digitaal bekijken op www.debibliotheekatotz.nl of een papieren versie aanvragen bij Kim Kokkelink, kkokkelink@debiblitoheekatotz.nl.

50 aanbod primair onderwijs â&#x20AC;˘ buitenschools aanbod

voor ouders

Meet the parents

Mediawijsheid voor ouders Speciaal voor ouders heeft de Bibliotheek A tot Z themabijeenkomsten over mediawijsheid ontwikkeld. Deze zijn geschikt als ouderavonden en -ochtenden en worden begeleid door mediacoaches. De duur van een bijeenkomst ligt niet vast en kan in overleg met u bepaald worden. Mediawijsheid Wat is mediawijsheid nu eigenlijk? Gaat dat over internet of hoort er meer bij? Tijdens deze bijeenkomst wordt op een interactieve manier het belang van mediawijsheid uitgelegd. Hoe kunt u ervoor zorgen dat uw kind niet overrompeld wordt in deze tijd die overspoeld wordt door media. Ouders krijgen tips over hoe ze hun kind kunnen begeleiden. Verder krijgen ze informatie aangereikt over de vaak onbenutte mogelijkheden op internet. Veilig internet Internet is een geweldig medium met ontzettend veel mogelijkheden, maar helaas voor kinderen niet altijd even gemakkelijk. Vaak zijn kinderen zich niet bewust van de risicoâ&#x20AC;&#x2122;s, die het gebruik van dit medium met zich meebrengt. Onderwerpen die besproken gaan worden: de digitale generatie, online privacy en digitaal pesten. Tijdens de bijeenkomst krijgen ouders tips en handvatten om hun kind te kunnen begeleiden. Waar moet u op letten? Hoe begeleidt u uw kind? De school heeft de mogelijkheid om vooraf enquĂŞtes af te nemen bij de kinderen. De resultaten van de enquetes kunnen worden verwerkt in de presentatie. Sociale media Kinderen zijn dol op sociale media en maken er gretig gebruik van. Maar wat zijn sociale media precies en welk doel hebben ze? En welke sociale media gebruiken kinderen? Naast de bekende Facebook, Hyves, YouTube en Twitter zijn er nog veel meer soorten sociale media. Hoe zit het met de privacy op deze media? De ouders krijgen tips hoe ze hun kind kunnen begeleiden op de sociale media en waar kinderen op moeten letten. Meer informatie? Neem contact op met Kim Kokkelink, kkokkelink@debibliotheekatotz.nl. aanbod primair onderwijs â&#x20AC;˘ voor ouders

Biebwinkel A tot Z

Inspiratiebron voor taalontwikkeling en mediaopvoeding Bent u betrokken bij kinderen of jongeren als ouder of professional? En bent u bezig met hun ontwikkeling in taal, cultuur of media? Loop dan eens binnen bij Biebwinkel A tot Z, Groenmarkt 163, Dordrecht. Hier staan de consulenten van de Bibliotheek A tot Z voor u klaar. U kunt bij hen terecht voor workshops, activiteiten, themakisten, lessuggesties, Kamishibaiplaten, vakliteratuur en meer. Elke dag een nieuw verhaal Biebwinkel A tot Z werkt samen met Kinderboekwinkel De Giraf. U vindt ze onder één dak, naast Centrale Bibliotheek Dordrecht. Online wordt dagelijks op elkedageennieuwverhaal. blogspot.com een verhaal over boeken, lessen, projecten en media geplaatst. Loop binnen zonder afspraak Heeft u een vraag over een specifieke leeftijdsgroep? Op deze tijdstippen treft u de juiste consulent: dinsdag en donderdag, 13.30 - 17.30 uur

voorschoolse educatie

woensdag, 13.30 - 17.30 uur

primair onderwijs

vrijdag, 13.30 - 17.30 uur

voortgezet onderwijs

zaterdag, 10.00 - 15.00 uur

divers

52 aanbod primair onderwijs • Biebwinkel A tot Z

scan de code voor onze blog!

scan deze QR code voor onze blog!

Volg ons op Facebook, Twitter en Hyves!

aanbod primair onderwijs

Inschrijfformulier onderbouw Groep

Project

Prijs

(excl. btw)

Aantal groepen

Gewenste periode Voorkeurslocatie

(+ leerlingen per groep)

1 t/m 8 1 en 2 1 en 2 1 en 2 1 en 2

Klassikaal lenen Nationale Voorleesdagen Boek op Bezoek Professor Pinguïn Kijkers!

gratis € 25,€ 25,€ 25,€ 25,-

op school op school op school

School Locatieadres Postcode en plaats Telefoonnummer Contactpersoon Emailadres ja, ik ontvang graag de digitale nieuwsbrief voor primair onderwijs Factuuradres Postcode en plaats Handtekening

Inschrijven kan digitaal op www.debibliotheekatotz.nl of door dit formulier per post te sturen naar: de Bibliotheek A tot Z t.a.v. Manny van de Graaf, Groenmarkt 153, 3311 BD Dordrecht

54 aanbod primair onderwijs • inschrijfformulieren

Inschrijfformulier middenbouw 1 Groep

Project

Prijs

(excl. btw)

Aantal groepen

(+ leerlingen per groep)

3 3 3 3 4 4 4 4 5 5 5 5 5 5

Keepvogel Keepvogel en de lettermachine Professor Pinguïn Kijkers! Kraak de code Het geheimzinnige ladekastje Professor Pinguïn Kijkers! Ik zoek een lekker boek Boekenbal Op reis met media InternetMemoriespel Kijkers! Wereldwandeling

Gewenste periode

gratis € 25,-

Voorkeurslocatie

op school

€ 25,€ 25,€ 25,€ 25,-

op school op school

€ 25,€ 25,€ 50,€ 25,€ 75,€ 25,€ 25,€ 25,-

op school op school

op school

op school op school op school Centrale Bibliotheek Dordrecht

z.o.z.

aanbod primair onderwijs • inschrijfformulieren 55

Inschrijfformulier middenbouw 2 Groep

Project

Prijs

(excl. btw)

Aantal groepen

(+ leerlingen per groep)

6 6 6 6 6 6

Biebexpeditie Kinderjury in de klas Reclame in de media InternetMemoriespel Sjakie en de Chocoladefabriek Wereldwandeling

gratis € 25,€ 75,€ 25,€ 25,€ 25,-

Gewenste periode

Voorkeurslocatie

op school op school op school Centrale Bibliotheek Dordrecht

School Locatieadres Postcode en plaats Telefoonnummer Contactpersoon Emailadres ja, ik ontvang graag de digitale nieuwsbrief voor primair onderwijs Factuuradres Postcode en plaats Handtekening

Inschrijven kan digitaal op www.debibliotheekatotz.nl of door dit formulier per post te sturen naar: de Bibliotheek A tot Z t.a.v. Manny van de Graaf, Groenmarkt 153, 3311 BD Dordrecht

56 aanbod primair onderwijs • inschrijfformulieren

Inschrijfformulier bovenbouw Groep

Project

Prijs

(excl. btw)

Aantal groepen

(+ leerlingen per groep)

7 7 7 7 7 8 8 8 8

Makkelijk Lezen Feest Kinderjury in de klas Wijs op het web InternetKwartetspel Sjakie en de Chocoladefabriek Research je werkstuk InternetKwartetspel Schrijvers van de Ronde Tafel Vergeten Oorlog

€ 75,€ 25,€ 75,€ 25,€ 25,-

Gewenste periode

Voorkeurslocatie

op school op school op school

€ 75,€ 25,€ 25,-

op school op school

€ 25,-

op school

School Locatieadres Postcode en plaats Telefoonnummer Contactpersoon Emailadres ja, ik ontvang graag de digitale nieuwsbrief voor primair onderwijs Factuuradres Postcode en plaats Handtekening

Inschrijven kan digitaal op www.debibliotheekatotz.nl of door dit formulier per post te sturen naar: de Bibliotheek A tot Z t.a.v. Manny van de Graaf, Groenmarkt 153, 3311 BD Dordrecht aanbod primair onderwijs • inschrijfformulieren 57

Het aanbod van de Bibliotheek A tot Z... g g g g g g g g

stimuleert de taalontwikkeling ondersteunt leerkrachten informeert leerkrachten is kant-en-klaar en direct te gebruiken is vernieuwend is afgestemd op uw vraag sluit aan bij onderwijsprogrammaâ&#x20AC;&#x2122;s smaakt naar meer!

Colofon

Redactie Monique Baggen Joke Bijker Nienke Broekroeloefs Birgit van Rens Karin Theunissen Vormgeving Fay Huigen Marianne van Houwelingen Drukwerk Biblionet BV Oplage 400 Contact De Bibliotheek A tot Z Groenmarkt 153 3311 BD Dordrecht 078 620 55 00 service@debibliotheekatotz.nl www.debibliotheekatotz.nl De Bibliotheek A tot Z heeft uiterste zorgvuldigheid betracht bij de samenstelling en redactie van de inhoud van deze brochure. Desondanks kan het voorkomen dat de informatie niet geheel juist of onvolledig is. De Bibliotheek A tot Z aanvaardt geen enkele verantwoordelijkheid voor schade hieruit voortkomend en eventuele wijzigingen zijn door haar voorbehouden. juni 2012