Phân tử HNO3 có cấu tạo phẳng a. Tính chất vật lí - HNO3 tinh khiết là chất lỏng không màu, bốc khói mạnh trong không khí. - d = 1,52g/ml, tos = 86oC, tonc = -41,5oC. - Tan vô hạn trong nước. - HNO3 68,4% là dung dịch đẳng phí, tos=121,9oC. - Kém bền, phân huỷ ngay ở nhiệt độ thường: 4HNO3 → 4NO2 + O2 + 2H2O Phản ứng này giải thích tại sao axit HNO3 lại có màu vàng, do có NO2, axit HNO3 có màu vàng là axit đặc, có màu nâu là axit rất đặc 96 – 98% HNO3. Ánh sáng và nhiệt độ sẽ tăng cường cho phản ứng phân hủy trên. b. Tính chất hoá học HNO3 có 3 tính chất quan trọng là: tính axit, tính oxi hóa và tính nitro hóa. - Tính axit HNO3 là axit mạnh, dung dịch loãng nó phân li hoàn toàn: HNO3
→
H+
+
NO3-, Ka = ∞
Dung dịch HNO3 có đầy đủ tính chất của một axit: + Làm quỳ tím hoá đỏ. + Tác dụng với oxit bazơ hoặc bazơ tạo muối và H2O. + Tác dụng với kim loại đứng trước H2 trong dãy điện hoá tạo sản phẩm là muối hóa trị thấp của kim loại và H2. + Tác dụng với muối (sản phẩm là muối kết tủa). Tuy nhiên, tính axit chỉ thể hiện trong các phản ứng hoá học khi dung dịch HNO3 có nồng độ rất loãng (1 – 2%). - Tính oxi hoá Vì N trong HNO3 có số oxi hóa là +5 nên HNO3 thể hiện tính oxi hóa mạnh. Thế điện cực chuẩn của NO3- trong môi trường axit:
90