16102014

АҚПАРАТТАР аєыны №202 (28425) 16 ҚАЗАН БЕЙСЕНБІ 2014 ЖЫЛ

● Өңір өмірі

Кґкпектідегі ќос нысан Преображенка ауылында балабаќша мен амбулатория пайдалануєа берілді Думан АНАШ,

Іске сəт!

Кеше Ќазаќстан Республикасы Орталыќ сайлау комиссиясы 2014 жылєы 1 ќазандаєы сайлауда сайланєан Ќазаќстан Республикасы Парламенті Сенатыныѕ депутаттарын тіркеді 2014 жылғы 15 қазанда «Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы» Қазақстан Республикасы Конституциялық заңының 12-бабының 10) тармақшасына, 45-бабына, 46-бабының 2-тармағына жəне 82-бабының 1-тармағына сəйкес Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясы облыстық, Астана жəне Алматы қалалық сайлау комиссияларының хаттамалары негізінде 2014 жылғы 1 қазандағы сайлауда сайланған Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының депутаттарын тіркеді:

«Егемен Қазақстан».

Көкпекті ауданының Преображенка ауылында əлеуметтік маңызы бар екі бірдей нысан пайдалануға берілді. Ауыл тұрғындарының игілігіне берілген жаңа балабақша мен аурухана ғимаратының ашылуына өңір басшысы Бердібек Сапарбаев қатысты. «Өрнек» атты жаңа балабақшада 40 бүлдіршін тəрбиеленеді. Ауыл балаларын мектепке дейінгі мекемемен қамтамасыз етуге мүмкіндік сыйлаған жаңа ғимаратты жабдықтау үшін 10 миллион теңге жұмсалды.

– Балаларымыздың денсаулығы мықты болып өсуі жəне лайықты білім алуы үшін мемлекетіміз барлық жағдайды жасап отыр. Осы ғимараттың ашылуы арқылы мұнда біздің құлыншақтарымыз асыр салып ойнап қана қоймай, жаңадан 20 жұмыс орны құрылды. Біз ауыл мен ауданды көркейту жолындағы жұмыстар əрі қарай да жалғасын таба беретініне сенімдіміз, – деді облыс əкімі балабақшаның тұсаукесер салтанатында. Қазіргі кезде облыс көлемінде «Балапан» бағдарламасы бойынша балабақшамен қамту жұмыстары 98 пайызға орындалды. Келесі жылы бұл көрсеткіш 100 пайызға жетіп, өңір жұртшылығы балабақшамен толық қамтылмақ. Айта кеткен лəзім, аталған балбақшаның тəрбиешісі Валентина Павленко Көкпекті ауданына «Дипломмен – ауылға!» бағдарламасы бойынша келген екен. Осы бағдарлама бойынша облыс орталығынан ауылға келгендердің бірі – Мəдина Тоқпаева. Ол жаңадан бой көтерген дəрігерлік амбулаторияда ауыл тұрғындарына

Ақмола облысынан Əкімов Рашит Қайыржанұлы; Ақтөбе облысынан Тағымов Марат Мырзағалиұлы; Алматы облысынан Мұсаханов Аңсар Тұрсынханұлы; Атырау облысынан Еңсегенов Сəрсенбай Құрманұлы; Батыс Қазақстан облысынан Мұқаев Ерболат Рахметұлы; Жамбыл облысынан Жолдасбаев Мұратбай Сматайұлы; Қарағанды облысынан Ершов Сергей Михайлович; Қостанай облысынан Бектұрғанов Серік Шыңғысұлы;

Қызылорда облысынан Еламанов Бекмырза Қайыпұлы; Маңғыстау облысынан Бортник Михаил Михайлович; Оңтүстік Қазақстан облысынан Бектаев Əли Əбдікəрімұлы; Павлодар облысынан Көбенов Манап Шарапиденұлы; Солтүстік Қазақстан облысынан Перепечина Ольга Валентиновна; Шығыс Қазақстан облысынан Плотников Сергей Викторович; Астана қаласынан Жақсыбеков Серік Рыскелдіұлы; Алматы қаласынан Мұқашев Төлеубек Төлеуұлы.

Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясының төрағасы тіркелген Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының депутаттарына тиісті куəлік пен белгіленген үлгідегі омырауға тағатын белгі тапсырды. дəрігерлік көмек көрсетпек. Жас маманға өңір басшысы жаңа жедел жəрдем көлігінің кілтін табыс етті. Амбулатория құрылысы өткен жылдың соңында басталған болатын. Бір жылға жуық уақытта құрылысы аяқталып, пайдалануға берілген амбулатория Аухадиев ауылдық округінде орналасқан. Жаңа ғимараттың заманауи құралжабдықтармен жабдықталуы екі мыңға жуық тұрғынға дер кезінде сапалы медициналық қызмет көрсетуге

мүмкіндік береді. «Жұмыспен қамудың жол картасы-2020» бағдарламасы аясында амбулатория құрылысына республикалық бюджеттен 135 миллион теңге бөлінген. Биыл өңірде 33 дəрігерлік амбулатория құрылысы жүргізілсе, оның ішінде 11 нысан ел игілігіне қызмет етуді бастады. Өңір басшысы өз сөзінде ауылда екі бірдей əлеуметтік нысанның ашылуы еліміз экономикасының күн санап ілгерілеп келе жатқанының нышаны

Атќарылєан жўмыстар баяндалды 15 қазанда Париж қаласында ЭКСПО-2017 халықаралық мамандандырылған көрмесінің комиссары – Сыртқы істер министрінің бірінші орынбасары Рəпіл Жошыбаев жəне «Астана ЭКСПО-2017» ҰК» АҚ-тың басқарма төрағасы Талғат Ермегияев бастаған қазақстандық делегация Халықаралық көрмелер бюросының (ХКБ) Атқару комитеті жұмысына қатысты. Атқару комитеті мүшелері 2015 жылы Миланда өтетін көрменің, 2016 жылы Анталияда өтетін бағбандық көрме жəне Астана ЭКСПО-2017 мен Дубай-2020 көрме өкілдерінің есептерін тыңдады. Қазақстандық делегация ЭКСПО-2017-ге дайындық жұмыстары бойынша ХКБ 155-ші

Бас Ассамблеясындағы көрменің ресми танылған кезеңінен бастап атқарылған жұмыс туралы ақпарат берді. «ЭКСПО-2017» комиссары халықаралық қатысушыларды шақыру, оның ТМД елдеріне алғашқы сапарлары, көрме тақы рыбын ірі халықаралық алаңдарда ілгерілетудегі

ақпараттық-имидждік науқан туралы атқарылған жұмыс бойынша баяндама жасады. Сонымен қатар, Р.Жошыбаев Астанада 2224 қазанда ЭКСПО-2017 халықаралық қатысушыларының бірінші жиыны мен «Болашақ энергиясы» форумы өткізілетіндігі туралы хабарлады. Аталған шараларда шетелдік мемлекеттердің ЭКСПОға қатысуға жауапты мемлекеттік органдар басшылары мен баламалы жəне жаңартылмалы энергетика саласындағы сарапшылар қатысады. Өз кезегінде, Т.Ермегияев көрменің мастер, контент жəне коммуникациялық жоспарларын таныстырды. «Астана ЭКСПО-2017» ҰК» АҚ басшысы

Астана экономикалыќ форумын G-GLOBAL форумына ґзгерту диалектикасы «Қазақстан өзін лайықты жəне əділетті əлемнің лайықты бөлшегі деп біледі. Отыз көшбасшы елдердің қатарына кіру жолындағы біздің бағдар аймақтық та, жаһандық деңгейдегі де барлық мəселелерді шешуде белсенді қатысу міндетін қамтиды. G-GLOBAL идеясының тəжірибелік мəні осында». Н.Ə.НАЗАРБАЕВ. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ə.Назарбаевтың бастамасымен құрылған Астана экономикалық форумы бастапқыда əлемдік қаржы-экономикалық жүйенің басты мəселелеріне басымдық беріп, бүгінде тақырыптық жағынан жалпы əлемдік дамудың мəселелері мен міндеттерінің кең ауқымын қамтиды. Қазіргі таңда АЭФ дамуы өзінің форматы аясынан асып кетті. G-GLOBAL жобасының интерактивті пікірталастарында əлем дік қауымдастықтың ең ауқымды топтарынан өкілдер

қатысып, олар АЭФ барынша кең форматқа G-GLOBAL форумына өзгерту төңірегінде өздерінің идеяларын ортаға салуда.

2008-2009 жылдары дағдарыс басталғаннан бері соңғы алты жыл ішінде адамзат əлемдік экономикадағы, оның ішінде сыртқы несиелеу саласындағы қалыптасқан тəртіптерді түбегейлі өзгерткен экономикалық, қаржылық жəне əлеуметтік күйзелістің бірнеше толқынынан өтті. Əлемдік қаржы жүйесінің ырықтандырылуы халықаралық капитал айналымын жаһандық

деңгейге көшірді, бірақ қаржы нарығында теңдессіз ауқымды алыпсатарлықтың бастау алуына ықпал етті. Бұл өз кезегінде қазіргі нарық өзгерісін қарыз түріндегі экономикалық өсім үлгісіне айналдырды. Президент Н.Ə.Назарбаев бастамасымен жаһандық сынқатерлер алдында Ғалымдардың еуразиялық экономикалық клубы аясында əлемдік ғалымдар мен практиктердің ықпалдасуы жəне Астана экономикалық форумының алаңында дағдарысқа қарсы ауқымды пікірталас тəрізді қос тарихи маңызды жобалар қолға алынды. Сарапшылардың пікірлерінше, алғашқы АЭФтің ұқсас халықаралық жиындардан (ДЭФ, ПХЭФ, БОАО) айқын бір ерекшелігі – олардың ғылыми-сарапшылық негізі, барлық шаралардың əлемдік экономикалық жəне қаржылық мəселелерге байланысты өткізілуі болып табылады. (Соңы 7-бетте).

екенін атап өтті. Енді аталған елді мекенде мектепке жөндеу жұмыстары жүргізілмек. Егер барлық жобалықсметалық құжаттар əзір болса, келер жылы мектеп ғимаратына күрделі жөндеу жұмыстарын жүргізуге 93 миллион теңге бөлінеді. Шығыс Қазақстан облысы, Көкпекті ауданы.

––––––––––––––– Суретті түсірген Есімхан ОРЫНБАЕВ.

құ рылыс жұмыстарының жағдайы мен компанияның алдағы жоспарлары туралы ақпарат берді. Сонымен қатар, ол көрменің барлық нысандары уақытылы салынатындығын жəне қазақстандық тараптың Көрмені сапалы дайындау мен өткізу бойынша тиісті шараларды жүргізіп жатқандығын атап өтті. Отырыс қорытындысы бойынша Атқару комитетінің басшылығы мен мүшелері ЭКСПО-2017 көрмесінің дайындық деңгейіне оң бағасын берді. Сонымен қатар, ХКБ мүше лерімен ұйымның Бас хатшысы Висенте Лоссерталестің ағымдағы жылдың 20-23 қазаны аралығында Қазақстанға сапарын ұйымдастыру бойынша келісімге қол жеткізілді. «Егемен-ақпарат».

Жаѕадан сайланєан сенаторлар ел їшін еѕбек етуге дайын Жоғарыдағы ресми ақпаратта хабарланғанындай, кеше Қазақстан Республикасының Орталық сайлау комиссиясы 2014 жылдың 1 қазанында өткен сайлауда сайланған Парламент Сенатының депутаттарын ресми тіркеп, Орталық сайлау комиссиясының төрағасы Қуандық Тұрғанқұлов тіркелген Парламент Сенатының депутаттарына тиісті куəлік пен белгіленген үлгідегі омырауға тағатын белгіні тапсырған болатын. Əлисұлтан ҚҰЛАНБАЙ, «Егемен Қазақстан».

Сол сайлауда Рашит Əкімов, Марат Тағымов, Аңсар Мұсаханов, Сəрсенбай Еңсегенов, Ерболат Мұқаев, Мұратбай Жолдасбаев, Сергей Ершов, Серік Бектұрғанов, Бекмырза Еламанов, Михаил Бортник, Əли Бектаев, Манап Көбенов, Ольга Перепечина, Сергей Плотников, Серік Жақ сыбеков жəне Төлеубек Мұқашев Парламент Сенатының депутаты болып сайланған еді. Сайланған депутаттардың төртеуі қазіргі сенаторлар. Ресми шара аяқталған соң, бірнеше сенатормен сұхбаттасқан едік. «Осы жылдың 1 қазанында өткен сайлауда аймақтар халқының атынан өкілдік ететін мəслихат

депутаттары 16 кандидатқа сенімдерін білдірген еді, – деді Атырау облысынан сайланған депутат Сəрсенбай Еңсегенов. – Бүгін олар Сенат депутаты ретінде тіркеуден өтіп отыр. Парламент депутаты болу – үлкен абырой. Бұл əрбір депутаттың алдына үлкен жауапкершілік жүктейді. Өйткені, Конституция бойынша халықтың жəне мемлекеттің атынан билік ету құқығы ел Президентіне жəне конституциялық өкілеттігі шегінде ғана Парламентке берілген. Сондықтан да бұл жауапкершілікті мен терең сезінемін əрі өте жақсы түсінемін. Сенат депутаттарының ең басты міндеті – Қазақстанның егемендігін сақтау, мемлекетіміздің тұтастығын қамтамасыз ету. (Соңы 2-бетте).

● Соңғы 9 айда еліміздің негізгі капиталына құйылған инвестиция көлемі 4,3 млрд. теңгені құрады. Статистика комитетінің төрағасы Əлихан Смайыловтың айтуынша, бұл – 2013 жылмен салыстырғанда, 5,5 пайызға жоғары. Ал өндірістік өнім көлемі 14044,4 млрд. теңгеге жеткен. ● Еліміз бойынша 11,1 млн. гектар алқаптың егіні жиналды. «ҚазАгро» ұлттық басқарушы холдингі» АҚның мəліметіне қарағанда, қазіргі таңда 12,9 млн. тонна астық бастырылған. Орташа өнімділік гектарына 11,6 центнерден келіп тұр. ● Биылғы қазан айына дейін «Ақ бұлақ» бағдар ламасы аясында 63,64 млрд. теңге игерілді. Бұл есептік кезең жоспары бойынша 97,9 пайызды құрайды. Ұлттық экономика министрі Е.Досаевтың айтуына қарағанда, «Ақ бұлақ» бағдар ламасын жүзеге асыру мақсатында 2014 жылы 112,8 млрд. теңге қарастырылған. ● Үстіміздегі жылы Оңтүстік Қазақстан облысында Индустрияландыру картасы бойынша 109 жоба іске қосылды. Облыс əкімінің орынбасары Ербол Са дыр аталған бағдарлама аясында өңірдегі өнеркəсіп кəсіпорындарында соңғы 9 айда 460,3 млрд. теңгенің өнiмi өндiрiлгенін мəлімдеді. ● Қызылорда облысы Арал ауданы «Сыбаға» бағдарламасының арқасында 200-ден аса ірі қара сатып алды. Сондай-ақ, өңірде биылғы жылдан бастап, жайылымдықтарды суландыру мақсатында мемлекеттік «Алтын асық», «Ырыс», «Құлан» бағдарламалары қолға алынып жатыр. ● Батыс Қазақстан облысы биыл 61,1 млрд. теңгенің ауыл шаруашылығы өнімін өндірді. Облыстық ауыл шаруашылығы басқармасының басшысы Марат Оңғарбеков алынған өнім аймақ тұрғындарының қажетін қамтамасыз етуге толық жететінін білдірді. ● Қызылордада Жанқожа батырдың ескерткіші ашылды. Салтанатты жиында облыс əкімі Қырымбек Көшербаев əйгілі тұлғаға орнатылған ескерткіштің маңыздылығына тоқталды. Сыр елі бұл күндері ұлт азаттық қозғалысының қолбасшысы, халық батыры Жанқожа Нұрмұхамедұлының 240 жылдығын атап өтуде. ● Шығыс Қазақстан облысында көне қорғандар табылды. Ақтоғай кен орнында құрылыс нысандарын салу кезінде жұмысшылар ертеде жерленген адамдардың сүйектеріне кезіккен. Мұны естіп келген археологтар аталған маңнан 19 қорғанның орнын тапқан. Мамандар бұл жерленген адамдарды темір жəне қола дəуіріне жатқызып отыр. Хабарлар Үкімет, облыстық əкімдіктер сайттары деректері негізінде дайындалды.

Теѕізде де тəртіп орнатылуы тиіс Мəжіліс Төрағасы Қабиболла Жақыповтың жетекшілігімен өткен палатаның кешегі жалпы отырысында зияткерлік меншік саласын құқықтық реттеу, экстремизм мен терроризмге қарсы іс-қимыл жəне Халықаралық теңіз ұйымының аудитінен өту мəселелеріне қатысты заңдық құжаттар жан-жақты талқыға түсті. Сондай-ақ, депутаттар Италиямен арадағы сотталған адамдарды беру шартын да қарады. Асқар ТҰРАПБАЙҰЛЫ, «Егемен Қазақстан».

Сенаттың төрт түзетуімен Мəжілістің жалпы отырысының қарауына енгізілген Экстремизмге

жəне терроризмге қарсы ісқимыл мə селелері бойынша кейбір заңнамалық актілерге өзгерістерді көздейтін заң жобасы бойынша баяндаған Халықаралық істер, қорғаныс жəне қауіпсіздік

комитетінің төра ғасы Мəулен Əшімбаев бұл түзетулер заң жобасын тұжырымдамалық тұрғыдан еш өзгертпейтіндігіне назар аудартты. Заң жобасы депутаттар тарапынан қолдау тапты.

Ал Халықаралық теңіз ұйымының аудитінен өту мəселелері бойынша өзгерістерді көздейтін заң жобасы бірінші оқылымда мақұлданды. Негізгі баяндамашы Мəжіліс депутаты Серік Оспанов мəлім еткендей, навигациялық қауіпсіздікті күшейту үшін ең алдымен Орталық құру ұсынылып отыр. (Соңы 2-бетте).

2

www.egemen.kz

16 қазан 2014 жыл

Теѕізде де тəртіп орнатылуы тиіс (Соңы. Басы 1-бетте). Ондағы мақсат – кеме қозғалысы басқаруының жүйесі арқылы Каспий теңізінің қазақстандық секторындағы кемелер жүзуін үйлестіру жəне су көлік оқиғаларын болдырмау. Депутат бұл ретте жергілікті жүйе Маңғыстау облысы Баутино кен орнында бар еке нін, енді осыған ұқсас жүйелер орталығы Ақтау қаласында орналасатын Құрық жəне Атырауда енгізілетінін айтып өтті. Бұдан басқа, апатты жағдайларда жедел құтқару операциясын өткізуді үйлестіру үшін навигациялық орталықтың негізінде теңіздегі құтқару жұмыстарын ұйымдастыратын орталық та құрылатынынан хабардар етті. Жəне оның халықаралық талаптарға сəйкес азаматтық авиациямен жəне Каспий маңындағы мемлекеттер жүйелерімен ықпалдасуы жоспарланыпты. Аталған ұйым мемлекеттік органға қарасты кəсіпорындардың негізінде құрылатын болады. Сонымен бірге, теңіз көлігі саласындағы қазақстандық оқу орындарының дипломдарын халық аралық деңгейде тануды қамтамасыз ету мақсатында заң жо басында халықаралық талаптарға жəне стандарттарға сəй кес теңіз көлігінің мамандарын даярлау жөніндегі, сондай-ақ, уəкілетті органның құзыретін нақтылау жөніндегі нормалар көзделген. С.Оспанов

əріптестері тарапынан қойылған сұрақтарға да жауап берді. Ол атап өткендей, қазіргі таңда екі қазақстандық кеме өзге елдердің жалауларымен жүрсе, заң жобасы ратификацияланғаннан кейін өз туымызға ауыстырылатын болады. Тағы бір белгілісі, кадр даярлау мəселесінде отандық жоғары оқу орындарында 500-ге тарта теңізші даярлықтан өтіп жатыр екен жəне қазақстандық диплом халықаралық деңгейде мойындалатын көрінеді. Зияткерлік меншік саласын құқықтық реттеу мəселелері бойынша кейбір заңнамалық актілерге өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы заң жобасын Əділет министрі Берік Имашев баяндап берді. Министр бұл ретте өз ведомствосының мүдделі мемлекеттік органдармен, үкіметтік емес ұйымдармен жəне бизнес-қоғамдастығымен бірлесіп, зияткерлік меншік құқықтарының сайма-сай қорғалуын қамтамасыз етуге бағытталған ұсыныстарды əзірлеу бойынша жұмыстар жүргізгендігінен хабардар етті. Жоба мақсаты – тіркеу рəсімін оңайлату жəне құқықтық олқылықтарды жою, сондай-ақ, зияткерлік меншік саласында əкімшілік кедергілерді алып тастау. Заңда ұжымдық негізде мүліктік құқықтарды басқаратын ұйымдардың (ұжымдық ұйымдар) авторлық құқық пен сабақтас құқықтар нысандарын пайда ланғаны үшін авторлық

сыйақыны жинау, бөлу жəне төлеу бой ынша міндеті белгіленген. Өмірде осындай ұйымдар жиналған сыйақының көп бөлігін өзінің жеке шығыстарын өтеуге қалдыратын фактілер кездесетіндіктен, сыйақыдан ұсталатын соманың шекті пайызын белгілеу ұсынылып отыр. Ол жиналған сыйақы сомасының 30 пайызынан аспайтын мөлшерде белгіленген. Заң жобасында өнертабысқа жəне пайдалы модельге арналған патентке ұқсастығы бойынша селекциялық жетістікке арналған патентті күшінде қалдыру үшін төлем жасау мерзімін қалпына келтіруге мүмкіндік беретін норма да қарастырылыпты. Министрдің айтуынша, тауар таңбасына құқықтарды басқаға беруді алып тастау ұсынылады. Ұсыныс кəсіпкерлердің істі адал жүргізбеуін болдырмау мақсатында енгізіліп, тауар таңбасын құқықты куəландыратын құжат ретінде де белгілеу ұсынылған. Осылайша тауар таңбаларына арналған куəлік алып тасталады. Аталған түзету уақыт шы ғындарын қысқартуға жəне тауар таңбаларын тіркеу рəсімдерін оңайлатуға бағытталған. Пайдалы модельді патенттеудің ұқсас практикасы Бельгия, Венгрия, Ирландия жəне Испания сияқты Экономикалық ынтымақтастық жəне даму ұйымы (ЭЫДҰ) елдерінде қолданылады екен. Патент заңында өнертабыстарға қатысты норма жоқ, ол бойынша патенттердің қолданыс

Ортаќ мїдде танытылєан їнќатысу Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министрі Ерлан Ыдырысов Еуропа сыртқы іс-қимыл қызметінің Еуропа жəне Орталық Азия мемлекеттері бойынша басқарушы директоры Луис де ла Пеньямен келіссөздер өткізді, деп хабарлады ҚР СІМ-інің баспасөз қызметі. Келіссөздер барысында сұхбаттастар екіжақты ын тымақтастық мəселелерінің жағдайы мен болашағын, оның ішінде экономика, энергетика, қауіпсіздік жəне ЕО шектеу тізімінен қазақстандық əуе компанияларын шығару мəселелері, сондай-ақ, халықаралық күн тəртібінің өзекті мəселелері бойынша, оның ішінде, Орталық Азия – Еуропалық одақ пішіміндегі ынтымақтастық бойынша пікір алмасты. Келіссөздердің бас ты тақырыбы Мемлекет басшы сының 8-9 қазандағы Брюссельге

сапарының нəтижелері болды. Сапар барысында Қазақстан мен ЕО арасында жаңа Кеңейтілген əріптестік жəне ынтымақтастық жөніндегі ке лі сім бойынша келіссөздер сəтті аяқталды жəне тараптар арасында Қазақстанның БСҰ-ға кіруі туралы келіс сөздердің аяқталғаны жөнінде саяси мəлімдемелерге қол қойыл ды. «ЕО-мен жаңа келісім – барлық салалардағы ын тымақтастығымызды жаңа сапалы деңгейге шығаруға мүмкіндік болып табылады. Сондықтан біз осы барлық əлеуетті жүзеге

асыруға, оның ішінде инновациялар, технологиялар жəне визалық ынтымақтастық саласында секторалды келісімдерге қол қоюға мүдделіміз», – деп атап өтті Е.Ыдырысов. Қазақстан мен ЕО азаматтарының өзара сапарлар санының артуын атай отырып, тараптар визалық режімді жеңілдету болашағын талқыға салды. Бұл өз кезегінде Қазақстан мен Еуроодақ арасындағы саяси, экономикалық жəне мəдени-гуманитарлық үнқатысудың артуы мен тереңдей түсуіне жол ашады. «Жыл сайын 100 мыңнан астам Қазақстан азаматтары Еуропа мемлекеттеріне сапар жасайды Қазақстан мен ЕО арасындағы визалық режім қалыптасқан жағдайға, саяси жəне экономикалық үнқатысуды

«Google-аудармашы» ќызметіне ќазаќ тілі ќашан енеді? Елордадағы Орталық коммуникациялар қызметінде өткен брифингте «WikiBilim» қоры қамқоршылар кеңесінің төрағасы Рауан Кенжеханұлы қазақ тілін Google Translate жүйесіне қосу жобасы екінші кезеңге өткенін мəлімдеді. Айгүл СЕЙІЛОВА,

«Егемен Қазақстан».

Интернет қолданатын көпшілік онда «Google-аудармашы» дейтін жүйенің жұмыс істейтінін жақсы біледі. Оның көмегімен тұтас мəтіндер мен веб-парақтарды бір тілден келесі бір тілге аударуға болады. Жедел аударманы қамтамасыз ететін осы жүйеде сексенге жуық тілге тəржіме жасалады. Басқаны айтпай-ақ, бұрынғы посткеңестік жүйедегі мемлекеттердің ішінде Ресей, Украина, Белоруссия, Армения, Əзербайжан сынды елдердің тілі «Google-аудармашы» жүйесінде бар. Ал енді осы жүйеге қазақ тілін енгізуге байланысты жобаның

бас талғанына екі жылдан аса уақыт өтіпті. Бұл туралы брифинг барысында Рауан Кенжеханұлы былай деді: «Жобаға қатысты айтар болсақ, жасалатын жұмыс көлемі ауқымды. О бастан осы жобаға жанашыр болатын, қазақ жəне ағылшын тілін біле тін қауымдастық құруға тырыстық. Жалпы, «WikiBilim» қоры интернеттегі қазақ тілді контентті дамытумен айналысады. Əлемде кең қолданысқа ие Google-ау дармашы жүйесінде қазақ тілінің пайда болуы біз үшін өте маңызды. Бір жағынан, тілді меңгеріп жатқан ортаға көмекші құрал, екінші жағынан мамандарға, ғалымдарға көмек болады деп сенеміз. Өйткені,

Google-аудармашы сияқты қызмет тек жекелеген сөздер, сөз тіркестерін ғана емес, үлкен мəтіндерді аударуға мүмкіндік береді», – дейді Рауан Кенжеханұлы. Оның айтуынша, бастаманы қолға алу барысында жоба авторлары Google-мен байланысқа шыққан. Олар бұл жұмысты өздері жасай алмайтындығын, бірақ платформаның жаңа тілді қабылдауға дайын екенін жеткізген. «Бірақ бұл үшін сол тілде сөйлейтін ортаның өзі жүйені ағылшын жəне қазақ тілдеріндегі өте көп, қатесіз аударма материалдармен қамтамасыз ету керек болды. Соның негізінде Google-дың аударма жүйесі қазақ тілін игеріп алып кете алады. Бұл жұмыстың бəрі атқарылды. Бірінші кезеңде өте көп мəтіндер салынды», – деді Р.Кенжеханұлы. Ал, жұмыстың екінші кезеңінде жобаны қолға алғандар

Ерекше кəсіпорын Кеше Инвестициялар жəне даму министрлігінде «№405 авиажөндеу зауыты» АҚ-тың 75 жылдығына арналған салтанатты шара өтті.

75 жылдық тарихы бар кəсіпорын құрылғаннан бері Қазақстанда жəне шетелде пайдаланылып жүрген ұшақтар мен тікұшақтарды жөндеуден өткізіп келеді. Бүгінде авиациялық техниканы жөндеуден тыс кəсіпорын Ресейден шығарылатын жаңа типті тікұшақтарға сервистік қызмет көрсету мен жаңғыртудың жа ңа технологиялық үдерістерін игерген. Зауыт Қазақ станның авиация саласындағы «Ми» жəне «Ка» маркалы тікұшақтарына қызмет көрсетудің барлық түрімен айналысатын бай ырғы кəсіпорын болып табылады. Сондайақ, зауытта «Миль» жəне

«Камов» жетекші конструк торлық бюроларымен бірлесе отырып, тікұшақтарға техникалық қызмет көрсетуде жаңа технологиялық процестерді енгізу үнемі жүргізіліп келеді. Кəсіпорын директоры Константин Ушаковтың айтуынша, зауыттың əлеуетті тапсырыс берушілері қатарында Қорғаныс министрлігі, Төтенше жағдайлар жөніндегі комитет, Ұлттық гвардия, ҰҚК Шекара қызметі жəне басқалар бар. «Ми» сериясындағы ұшақтарды 20 жылдан астам жөндеуден өткізіп келеді. Тікұшақтарды жөндеу техникалық қызмет көрсету жəне күрделі жаңғырту

жөнінде біліктілігі жоғары 360-тан астам маман еңбек етуде. Сонымен қа тар, жыл сайын Алматы қаласындағы Азаматтық авиация академиясының 600ден астам студенті тəжірибеден өтіп, академия жанындағы колледжді тəмамдаған 30-ға жуық маман жұ мыс қа қабылданады екен. Азаматтық авиация комитетінің төрағасы Бекен Сейдахметов елімізде пайдаланылатын 100-ден астам тікұшақтың осында техникалық жөндеуден өткізілетіндігін жеткізді. Шара барысында бірқатар зауыт қызметкерлері Азаматтық авиация комитеті тарапынан жəне «Құрметті машина жасаушы» құрмет белгісімен марапатталды. «Егемен-ақпарат».

мерзімі жиырма жылдан астам уақытқа ұзартылуы мүмкін. Бұдан кейін депутаттар Қазақстан мен Италия арасындағы сотталған адамдарды беру туралы шартты ратификациялау мəселесін қарады. Заң жобасы бойынша баяндаған Бас прокурордың орынбасары Иоган Меркельдің айтуынша, заң жобасымен Қазақстан мен Италия арасында сотталған адамдарды одан əрі өз елінде жазасын өтеуі үшін өзара беру мүмкіндігі қарастырылады. Бұл ретте сотталған адамдарды өзара беру жағдайлары жан-жақты шешілгендігін де айта кеткен жөн. Егер адам үкімді жүзеге асыратын тараптың азаматы болып, беру туралы сұраудың алынған уақыты мен сотталған адамның жазасын өтеу уақыты бір жылдан артық болғанда, сонымен қатар, сотталушының немесе оның заңды өкілінің жазбаша келісімі болғанда ондай тұлғалар берілуі мүмкін. Тиісінше, егер тараптардың бірі ондай адамдар ды беру егемендікке, қауіпсіздікке, қо ғамдық тəртіпке залалын тигізеді деп санаса, сондай-ақ, оларды беру заңнаманың іргелі қағидаттарына қайшы келетін болса, онда мемлекеттер сотталғандарды беруден бас тарта алады. Заң жобасы депутаттар қолдауына ие болды. Жалпы отырыста басқа да бірқатар заңнамалық құ жаттар бойынша шешімдер қабылданды. дамытудың мақсаттарына сай келмейді», – деп ҚР СІМ-нің басшысы баса айтты. ОА-ЕО ынтымақтастығын алға тарта отырып, министр ЕО-ның Орталық Азиядағы стратегиясының сəтті жүзеге асуына мүдделі екенін білдірді. «Стратегия тек Еуропа қоғамының мүдделеріне ғана жауап бермеуі керек, сонымен қатар, аймақтық қауіп-қатерлерді ескере отырып, біздің өңір елдерінің орта жəне ұзақ мерзімді қажеттіліктеріне жауап беруі керек. Осы орайда, ОЕ-ның ОА-ЕО қауіпсіздік мəселелері бойынша Жоғары деңгейлі үнқатысу өткізу туралы бастамасын жоғары бағалаймыз жəне қолдаймыз. Қа зақстан осы саланы дамыту үшін көмекті оған тиісті деңгейде қатысу арқылы əрі қарай көрсетуге дайын», – деп тəмамдады сөзін Е.Ыдырысов. жасалған аудармаларды бағалау керек болған. Бұған «Билайн Қазақстан» компаниясының көмегімен тілші мамандар араласып, аударма сапасы бір рет бағаланған. «WikiBilim» қоры қамқоршылар кеңесінің төрағасы аудармаларды тезірек бекіту үшін тілге жаны ашитын қауымдастықтың да бағалап, қарап шығулары керектігін өтініш арқылы жеткізді. «Осы жүйеге кіріп, аудармаға баға беріп, дұрыс болса оны құптап, одан да көбірек еңбек сіңіруге, уақыт жəне күш болса, қосымша аударма жасау арқылы осы жүйені тезірек іске қосуға атсалысуға болады», – деді ол. Тіл жанашырлары http:// translate.google.kz/community сілтемесі арқылы «Google Translate + Kazakh» жобасына үлес қоса алады. Егер екінші кезеңдегі жұмыстар тезірек аяқталса, қазақ тілі Google Translate жүйесіне 2014 жылдың соңына дейін қосылмақ. Айта кетейік, күн сайын əлемде «Google-аудармашы» қызметін 200 млн. адам пайдаланады.

Қазақстан Республикасының Сауд Арабиясындағы елшісі Бақыт Батыршаев Бахрейн Королі Хамад бен Иса Əл-Халифаға Қазақстанның Бахрейн Корольдігіндегі Төтенше жəне өкілетті елшісі қызметін қоса атқарушы ретінде Сенім грамотасын тапсырды, деп хабарлады ҚР СІМ-інің баспасөз қызметі.

Сенім грамотасын тапсырды Аталған рəсім барысында елші Бахрейн Королі Хамад бен Иса Əл-Халифаға Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ə.Назарбаевтың екі ел мен халықтар арасындағы достық байланыстар мен жан-жақты ынтымақтастықты дамытуға деген мүдделілігін растады. Король Хамад бен Иса Əл-Халифа Елбасына жəне Қазақстан халқына өзінің ыстық сəлемі мен игі тілектерін, Корольдіктің Қазақстанмен қарым-қатынастарды тереңдетуге деген дайындығын жеткізуді сұрады. Бахрейн Королі өзінің 2014 жылғы сəуірдегі Қазақстанға сапарын есте қаларлық, табысты сапарларының бірі болғанын жеткізіп, Президент Н.Ə.Назарбаевтың басқаруымен Қазақстан зор жетістіктерге жеткенін ерекше атап өтті.

Жаѕадан сайланєан сенаторлар ел їшін еѕбек етуге дайын (Соңы. Басы 1-бетте). Сондай-ақ, еліміздің əрбір азаматының əлеуметтік жағдайын жақсарту. Бұл мəселелерде Мемлекет басшысының «Қазақстан-2050» Стратегиясында белгіленген бағыттарын жүзеге асыруға қатысты сапалы заңдарды қабылдау маңызды міндеттердің бірі деп есептеймін». «Сенат депутаты болып сайлану мен үшін үлкен мəртебе, үлкен жауапкершілік, – деді Солтүстік

Қазақстан облысынан сайланған депутат Ольга Пере печина. – Маған сенім білдірген сайлаушылардың сенімін ақтауға тырысамын. Елбасымыз Парламент пен Үкіметке «Қазақстан-2050» Стратегиясын іске асыруда тиісті заңнамалармен қамтамасыз етуді тапсырған еді. Мемлекет басшысының осы тапсырмаларын орындауға өз үлесімді қосатын боламын». Ал Шығыс Қазақстан облысынан сайланған Сергей Плотников: «Сайлаушылар сенім артып,

осымен екінші рет Сенатқа депутат етіп сайлап отыр. Маған Шығыс Қа зақстан өңіріндегі өзекті əрі өткір мəселелердің барлығы жақсы таныс. Президентіміз Нұрсұлтан Назарбаевтың стратегиялық бағдарламалары мен идеяларын заңнамалық негізде қамтамасыз ету үшін еліміздің заңнамалық базасын дамыту бойынша депутаттар алдында тұрған негізгі міндеттерді де жақсы білемін. Бұл бағытта заң шығарушы жəне атқарушы билік бірлесе жұмыс істеуі тиіс», – деді.

Балаларымыз – болашаєымыз, ќарттарымыз – ќазынамыз

Кеше Президент жанындағы Мемлекеттік басқару академиясының ғимаратында «Азаматтық қоғам балалар құқығын қорғайды» деген тақырыпта «Қазақстан-2050» Жалпыұлттық қозғалысы ұйымдастырған қоғамдық тыңдаулар өтті.

Жақсыбай САМРАТ, «Егемен Қазақстан».

Бұл тыңдаулардың мақсаты елімізде сəбилерінен бас тартып, балалар үйіне тапсырып жатқан «көкек аналар» мен дағдарысқа түскен отбасылар проблемаларын қалай шешуді талқылау болды. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев «Мерейлі отбасы» Ұлттық байқауы жеңімпаздарын марапаттау рəсімінде сөйлеген сөзінде жыл сайын елімізде 1,5 мыңдай сəбидің жетімдікке душар болатынын айтып, қазір олардың саны 34 мыңдай болып отырғанын жеткізген-тін. Бұл балалардың көбінің ата-аналары тірі, деген еді Президент. Сонымен қатар, Елбасы табысты балалары бола тұра, 7 мыңнан астам егде жастағы адамның Қарттар үйіне тапсырылғанына да қынжылыс білдірген болатын. Туған балаларын немесе ата-аналарын тастап кету жағдайын қоғам ұятты көрініс деп бағалауы керек, деген еді Елбасы. Президенттің осы сөздерін

басшылыққа ала отырып, «Қазақ стан-2050» Жалпыұлттық қозғалысы «Сəби отбасында өсуі керек» деген бастама көтеріп отыр. Қозғалыс белсенділері Балалар үйінен сəбилер алып, оларды өсіргісі келетін отбасылардың ниеттерін қолдап, олардың əлеуметтік тұрғыдан қамтамасыз етілуіне жəрдем берейік, ол үшін Үкіметке арнайы ұсыныстар жасайық, дейді. Бұл жобаны іске асыру қиын да емес, сонымен бірге, оның күрделі екендігін де ұмытпайық. Отанымыздың жас мүшелерін лайықты тəрбиелеп, оларға қамқорлық жасау үшін барлық беделді қоғамдық ұйымдарды тартуымыз керек, дейді олар тағы да. Қоғамдық тыңдауға Балалар үйлерінің директорлары, асырауға бала алған ата-аналар, қоғамдық жəне үкіметтік емес ұйымдар өкілдері, халықаралық сарапшылар қатысты. Шығып сөйлегендердің бəрі де бастаманың орынды екенін қолдап, оны толықтыру үшін өз пікірлері мен ұсыныстарын ортаға салды. Жиналыс қорытындысы

бойынша бұл мəселені шешу үшін Үкіметтің алдына төмендегідей ұсыныстар жасалды: 1. Дағдарысты отбасылар мен жетім балаларға көрсетілетін өкіметтің əлеуметтік көмегінің міндетті мемлекеттік стандарттары жасалсын; 2. «Көмектесуші кəсіптер» (əлеуметтік педагогтар, психологтар, əлеуметтік жұмыстар жөніндегі мамандар) жүйесі бойынша мамандарды арнайы дайындықтан өткізетін жүйелер құрылсын; 3. Балалардың интернаттық мекемелерін сəбилерді асырап алған отбасыларына кешенді көмектер бере алатын Қызмет орталығына ауыстыру кезеңкезеңмен атқарылсын. Осы, соңғы ұсыныс бойынша қандай қызметтер атқаруға болатындығы да толығымен көрсетілген. Сонымен қатар, басқа да ұсыныстар жасалды. Əрине, Үкіметтің бұл ұсыныстарды тегіс қабылдап, іске асыруға ала қоюы екіталай. Өйткені, оның əрбірін іске асыру үлкен қаржылық шығыстарға келіп тірелетіні сөзсіз. Бірақ бағалы бастама көтерілгені сөзсіз. Сонымен бірге, Республикалық ардагерлер ұйымы да ата-анасынан безіп, оларды Қарттар үйіне тапсырып жатқан балаларды жəне бауыр еті баласынан бас тартып, оны Сəбилер үйіне тапсырып жатқан «көкек аналарды» сынап, республика жұртшылығына арнайы үндеу жариялағалы отыр екен. Қоғамдық тыңдауға жиналғандарға арналып Балалар үйлеріндегі сəбилер жайлы деректі фильм көрсетілді. Оны тебіренбей көру мүмкін емес. Көздері жəудіреген сəбилердің бəрі де «үйге барамын, мамам келеді» деген сөздер айтып жатты... Шара аясында «Қазақстан-2050» Жалпыұлттық қозғалысы белсенділері мен еріктілері дайындаған «Балалар үйі: сəби жанары» атты фотокөрме де ұйымдастырылыпты. Оны көрген жанның да көкірегі қарс айырылады.

Баспанаєа ќол жеткізу жеѕілдеп келеді Орталық коммуникациялар қызметінің Алматы қаласындағы өкілдігінде «Қазақстанның Тұрғынүйжинақбанкі» акционерлік қоғамы басшылары журналистермен брифинг ұйымдастырды. Қанат ЕСКЕНДІР,

«Егемен Қазақстан».

Журналистермен кездесуге Тұрғын-үй құрылыс жинақ банкі басқарма төрағасы Айбатыр Жұмағұлов, басқарма төрағасының орынбасары Ербол Қарашүкеев, банктің басқарушы директоры Ерұлан Жамаубаев келді. Банктің халыққа қызмет көрсету сапасын жақсартуда жəне клиенттер алдындағы көп теген кедергілерді алып тастауда атқарылған істермен танысты ра келіп, басқарма төрағасы «Қолжетімді тұрғын үй-2020» бағдарламасы бойынша балдарды есептеуде жəне пəтер бөлуде «адами фактор» əсері толықтай алынып тасталғандығын жеткізді. Ендігі жерде бұл үдеріс толықтай автоматтандырылып, атқарылып жатқан барлық операцияларды банктің сайты арқылы бақылауға болады. Жұмыстардың мейлінше ашық болуы үшін биылғы жылдың қарашасынан бастап тұрғын үйді сатып алушылар мен жалға алушылар пулына қатысушылардың жинақтаған балдары жаңа əрі жеңілдетілген пішімде есептеледі. Бұл бұрынғысынан едəуір қолайлы əрі оңай. Жақында ҚТҚЖБ желісімен «Халықтың барлық санатына арналған тұрғын үй» бағыты бойынша тұрғын үйді сатып алушылар мен жалға алушылар пулы Қызылорда облысында жарияланбақ. Ол жерде бұл тетік қанатқақты режімде

қолданылғанымен, банктің филиалдары мен қызмет көрсету орталықтарында пулға қатысу үшін дəстүрлі тəсілмен өтініш беруге де болады. Тағы бір айта кетерлік жағымды жаңалық, ҚТҚЖБ-ның клиенттері мен болашақ клиенттерінің жинауға тиіс қажетті құжаттардың тізімі барынша қысқартылып отыр. Мəселен, шарт жасау үшін тек жеке куəлік қана қажет. «Жас отбасыға арналған тұрғын-үй» бағыты бойынша бағдарламаға қатысушылар үшін жеке куəліктен бөлек, əкімдіктің жолдамасы, ал «Халықтың барлық санатына арналған тұрғын-үй» бағыты бойынша жеке куəлікпен бірге жалақы туралы анықтама керек. ҚТҚЖБ жұмысының тағы бір маңызды бағыты – қаржылық жəне əкімшілік кедергілердің азаюы.

2013 жылдың 11 қарашасында Үкіметтің кеңейтілген отырысында Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев тұрғын үй жинақ жүйесіне азаматтардың белсенді қатысуы үшін қаржылық талаптарды жеңілдету шараларын қабылдауды тапсырған болатын. Осыған орай, ҚТҚЖБ ішкі комиссиялық алымдарды қысқартып қана қоймай, сыртқыларын да азайтуға күш салып отыр. Үдерістерді оңтайландыру нəтижесінде клиенттерге түсетін жүктеме 30 %-ға қысқарды. Банк комиссиялық алымдардың 6 түрін мүлде алып тастады. Рəсімдер жетілдірілген соң жəне жұмыстың өзіндік құны

төмендегеннен кейін, ҚТҚЖБ келесі жылы комиссиялық алымдарды тағы да 20%-ға азайтуды көздеп отыр. Бүгінгі таңға дейін банк жылжымайтын мүлікті сату-сатып алу шарттарын нотариалдық тіркеу үшін тарифтерді 22 мың теңгеден 7 мың теңгеге дейін түсіру келісіміне қол жеткізді. «Қолжетімді тұрғын үй-2020» бағдарламасы бойынша бағалау компанияларының көрсеткен қызметінің төлем құны 5 мың теңгеден 2,5 мың теңгеге дейін арзандады. Қазір бағдарламаға қатысушылар үшін сақтандыру компаниялары көрсететін қызмет бағасын түсіру туралы келіссөз жүріп жатыр. Заманауи технологияларды енгізу банктің қызметтік көрсеткіштерін елеулі түрде ұлғайтуға мүмкіндік берген. Қыркүйек айында банк жұмысы жетілдірілгеннен кейін несие беру көлемі, сондайақ жасалған тұрғын үй құрылыс жинақ шартының саны екі есеге дейін артып, нəтижесінде 2014 жылдың төртінші тоқсанында ҚТҚЖБ-ның барлық көрсеткіштері екі есеге артады деп нық сеніммен айта аламыз дейді аталмыш банк басшылығы. Банк жұмысының ашықтығын одан əрі ұлғайта түсу үшін биылғы жазда Тұрғын-үй құрылыс жинақ банкінің жанынан Қо ғамдық кеңес құрылған-ды. Оның құрамына белгілі журналис тер, қоғам қайраткерлері жəне банк салымшылары енді. Бұдан былайғы жерде банк жұмысындағы қиындықтарды шешуге жұртшылық та араласа алады. АЛМАТЫ.

www.egemen.kz

16 қазан 2014 жыл

3

● Əкіммен əңгіме Жыл сайынғы күзгі жүрісіміз жалғасып жатыр. Қарағанды жерінде басталған газет күндері Ақмола облысында ұласқан. Одан кейін Ақтөбеге, Қызылордаға, Атырауға барып қайттық. Кеше ғана Талдықорғаннан оралдық. Ертең Жамбыл жаққа жүрмекпіз. Алда басқа облыстар тұр. Осы іссапарлардың түпкі түйіні газеттің таралымына келіп тірелетіні, келер жылға жазылымның жағдайын қамдайтыны, басылымды жарнамалайтыны рас. Сонымен бірге, өңірлердегі оқырмандармен жүздесулерде, облыс əкімдерімен кездесулерде бізді екі жүз мыңнан асқан таралымымызды төмен түсірмеуді, сəтін салып жатса өсіруді ғана көздейтіндей көретіндер қателеседі. Ол жүздесулердің, ол кездесулердің басты олжасы – өңір өмірін өз көзімізбен көретініміз, жұртшылық пікірін тікелей еститініміз, Елбасы командасының мүшелері – облыс əкімдерінің басшылығымен атқарылып жатқан жұмыстың жайынан жан-жақты хабардар етілетініміз, сөйтіп басылым бетінде қозғайтын тақырыптардың тың өрісін табатынымыз. Бұл ойымыздың бір дəлелі – жақында Атырауға іссапар кезінде облыс əкімі Б.С.ІЗМҰХАМБЕТОВПЕН болған əңгіме. Бізді қабылдауға бір жарым сағаттан астам уақытын бөлген Бақтықожа Салахатдинұлының қай қызметте де Елбасы сенімін абыроймен ақтап, бар білімі мен білігін, қажыры мен қайратын елдік іске жұмсап жүргенін осында қозғалған жайлардың өзі танытары талассыз.

– Құрметті Бақтықожа Салахатдинұлы! Құдайға шүкір, өмір жолы жақсы өрілген жандардың бірісіз. Қырықтың қырқасынан жаңа аса бергеннен аттан түспей келесіз. Бас директор да болдыңыз, министр де болдыңыз, облыс əкімі де болдыңыз, депутат та болдыңыз, Мəжіліс Төрағасының орынбасары да болдыңыз, міне, қазір ел экономикасының

Оған да кезек келер. Бірақ, мен Нұрсұлтан Əбішұлының Атырауға жақында келгенде айтқан «Бабаларымыз «Алтынкүміс тас екен, арпа-бидай ас екен» деп текке мақалдамаған» деген сөзіне ден беріп, сөз басын бұған дейін əртүрлі себептермен мұнайлы өңір үшін екінші қатарлы сала саналып келген ауыл шаруашылығына бұрғалы

жігіттерден біраз мəлімет алдыртып едім. Сонда өткен жылы ауыл шаруашылығының жалпы өнім көлемі 44,9 миллиард теңгеге жеткені жайында да жазылыпты.

– Биылғы өсім одан əлдеқайда артық болады.

– Ненің есебінен?

– Салаға жаңа технологияларды кеңінен енгізу есебінен. Нақты мысалдар келтірейін. Біз тамшылатып

«Алтын-кїміс тас екен, арпа-бидай ас екен» Елбасымыз жаќында келтірген бўл маќалдыѕ мəні Атырау облысыныѕ əкімі Баќтыќожа ІЗМЎХАМБЕТОВПЕН əѕгіменіѕ негізгі арќауына айналды

тағдыры шешілетін ерекше өңірді басқарып отырсыз, атақмарапаттан да кенде емессіз, соның өзінде де осыдан үш күн бұрын (əкіммен əңгіме 2 қазанда болды – С.А.) өткен оқиға – Қазақстан мен Ресейдің Атыраудағы ХІ өңіраралық ынтымақтастық форумы кезіндегі алған абыройыңыздың жөні бөлекше дер едім. Елбасымыз ресейлік қонақтарға қаратып: «Атырау облысының əкімі Бақтықожа Ізмұхамбетов осы форум өткізіліп отырған Салтанат сарайы мен Көрме орталығын сегіз айда тұрғызды. Қандай əсем ғимараттар! Енді бұл ғимараттар осы өңірдің игілігіне қызмет етеді», деді. Ресейліктердің сегіз айда салынған Салтанат сарайының сəулетіне сүйсіне де, таңдана да қарағанын көріп отырып, өңірлеріміздің мүмкіндіктері үшін мақтанғанымыз да рас. Əңгімені осыдан бастайықшы. Жаңа əуежайдан келер жолда маған Шыңғыс (облыс əкімінің əлеуметтік сала бойынша орынбасары Шыңғыс Мұқан – С.А.) көрсетіп шықты, расында да нағыз əсем ғимараттар екен. Мұндай екі бірдей үлкен нысанды қалай сегіз айда салып үлгергенсіздер?

– Жылы сөзіңізге рахмет. Дегенмен, қай өңірдегі өркенді өзгерістерде де əкімдердің рөлін асыра бағалауға болмайды. Менің бұл сөзіме облыстардағы əріптестерім ренжи қоймас деп ойлаймын. Ауылдарға ауыз су апарылса да, жол тартылса да əкімді жөнсіз мақтап жататын əріптестеріңіз табылады. Мұны əкім өздігінен қалай жасай алады? Алдымен, Мемлекет басшысының айқын бағыт белгілеуі, нақты тапсырма беруі керек, одан кейін сол тапсырма бойынша Үкіметтің қаржы бөлуі керек. Жергілікті атқару органдарының жасайтыны – сол қаржыны тиімді пайдалануы, шашпай-төкпей игілікті іске жұмсай білуі, жұмысты ұтымды ұйымдастыра алуы. Салтанат сарайына, Көрме залына байланысты нақты айтар болсақ, біз ол нысандарды Елбасымыздың осы форумға орайластырып салып шығу жөніндегі тапсырмасын уақтылы орындағанымызға қуанып отырғанымыз рас. Екеуі де үлкен ғимараттар: Салтанат сарайының аумағы – 5,5 мың шаршы метр, Көрме залының аумағы – 2,8 мың шаршы метр.

– Мұндай жан қысылғанда дереу түріктерді таба қоюшы едік, сіздерде екі ғимаратты да жергілікті құры лысшылар салыпты.

– Құрылысшылар ғана емес, құрылыс материалдары да түгел өзімізден болды. Жылына 150 мың текше метр темір бетон бұйымдарын, 50 мың шаршы метрге жететін тұрғын үй шығаратын үй құрылысы комбинатының материалдары пайдаланылды. Форумнан кейін Салтанат сарайы жас жұбайлар жаңа өмірге қадам басар құтты орынға айналады.

– Əрине, ел мұнайының 40 пайызын беріп отырған өңірдің басшысы ретінде сізге қояр сауалдарымның дені өнеркəсіпке байланысты болатын шығар деп күтетініңіз түсінікті.

отырмын. Президенттің бұл сөзінің астарын біраз жұрт əлі толық ұғынып та үлгермеген сияқты. Оның үстіне сіздерден кейін Маңғыстауға барғанында Елбасымыз Атырау облысының азық-түлік қауіпсіздігін қамдау жөніндегі жұмысын бүкіл елге үлг і еті п к өрс ет т і . Мұнд ай өзгерістерге қалай қол жеткізілді?

– Бұл мəселе қай кезде де маңызды. Кейінгі уақыттағы кейбір саяси жағдаяттарға байланысты азық-түлікпен қамтамасыз етудің орны тіпті бөлекше болып барады. Осыншалық жері бар, егін егуге де, мал өсіруге де жағдайы жарайтын біздің еліміз үшін азықтүліктің біразын сырттан тасымалдайтынымыз төзгісіз ахуал екенін Елбасымыз ерекше ескертіп отыр. Қатарынан үш жылды «Ауыл жылдары» деп жариялағаны да сондықтан. Президент тарапынан агроөнеркəсіп кешеніне жасалып жатқан қамқорлықтан атыраулық шаруалар да үлкен қолдау көруде. Соңғы үш жылда біздегі ауыл шаруашылығы тауар өндірушілерін қолдауға 20 миллиард теңге бөлінді. Бұл – қыруар қаржы. Оның 80 пайызы, яғни 16 миллиард теңгесі мемлекетке қайтарылатын қаржы, қалғаны субсидиялар. Осындай қуатты қолдаудың арқасында Атырау жерінде ауыл шаруашылығына шын мəнінде бетбұрыс жасалды деп айта аламыз. Шекаралық облыстардың тұрғындары интеграциялық үдерістердің нақты пайдасын нақтылы түрде көре бастады. Тауарларға кедендік кедергі деген атымен жойылды. Алдымыздан байтақ базар ашылды. Бəсекелестік арта түсті. Осының бəрі адамдарды ширатып, жаңа жағдайда жұмыс істеуге бейімдеп жатыр. Ең бастысы, бізде адамдардың психологиясы өзгеруде. Жұрт Атыраудың даласы тек түйенің жайылуына ғана жарайтын жер деп ойлауын қоя бастады. Тағы бір факторға арнайы тоқталу керек. Атыраудың жағдайында жеке кəсіпкерлердің ауыл шаруашылығы саласына қызығушылығы артып келеді. Соңғы екі жылда бұл салаға салынған мемлекеттік жəне жекеменшік инвестиция төрт есе артып, 17,6 миллиард теңгеге жетті. Мына бір жайды қоса айтайыншы. Осыдан екі-ақ жыл бұрын облыс тұрғындары көкөніспен небəрі 16 пайызға қамтылған екен. Соны біз екі жылдың ішінде 120 пайызға жеткіздік. Өткен жылы Ресейге 300 тонна көкөніс саттық, биыл пияз сатқалы отырмыз. Мен мұны өте үлкен көрсеткіш деп отырған жоқпын, бірақ көкөністі өзімізге толық жеткізіп, сыртқа экспорттауға ауысқанымыздың өзі біршама ілгерілеу емес пе?

– «Біршама ілгерілеу емес пе?» дейсіз, Атыраудан көкөніс экспорт тала бастағаны шын мəнінде ауыз толтырып айтарлық табыс. Қабылдауыңызға менің алдымда кірген адам ұзақтау отырып қалды да, осындағы жігіттермен біраз сөйлесе алдық. Сонда облыста алма бақтарының көлемі жылдан-жылға артып бара жатқаны да айтылды. «Алматының алмасы» дегендей енді «Атыраудың алмасы» деп сөйлейтін кез де келетін сияқты. Осы жаққа жүрерде

суару тəсілін əбден-ақ игеріп алдық.

2012 жылы ол тəсіл 413 гектар жерге қолданылған еді, қазір 1100 гектарға ұлғайды. Келесі жылы тамшылатып суаратын жердің көлемін 1500 гектарға жеткізбекшіміз. Мұның нəтижесі өзімізді де таңдандырып отыр. Дəстүрлі тəсілмен суарылатын жерден əр гектардан 10-12 тонна картоп алып жүрсек, тамшылатып суаратын жерден гектарына 40-50 тонна картоп ала бастадық. Облысымыз осыдан екі-ақ жыл бұрын өзіне керек картоптың 4 пайызын ғана өндіріп келген екен, қазірдің өзінде оны 54 пайызға жеткіздік. Негізінде біздің жылдық қажеттілігіміз 54 мың тонна картоп екен, қазірдің өзінде 29 мың тонна өндіруге жеттік. Түбі өз картобымызды түгелдей өзімізде өндіруге де ұмтылатын боламыз. Оның негізгі жолы – картоп алқабына жаңа технологияларды енгізу. Бізде пияздың өсімі де ерекше – гектарына 25 тоннадан 80-100 тоннаға бірақ шықты. Əрине, бəрі бірдей тек шығымдылықты арттыру есебінен ғана келмейді. Алқаптар көлемін көбейтумен де айналысамыз. Картоп егетін жердің көлемін біз 16 есеге өсірдік. Баяғыда Қостанай жақта облатком төрағасы болған Сағалбай Жанбаев деген ағамыз қазақтарға картоптың дəмін көрсету үшін қызмет көлігінің багажнигіне картоп салып жүреді екен, барған жерінде түскен үйінде соны қуыртып алады екен, сөйтіп жұртты бақшасында картоп егуге қызықтырады екен деп те еститінбіз. Бүгінде ондай насихаттың да қажеті шамалы. Көзін тауып ұйымдастырса, адамдар қазір жаңа іске бейім. Құдайға шүкір, қазақтың даласында жер жетеді. Тек ерінбесек болды.

– Қазір еріну кемшілік қана емес, қазір еріну – əрі кемшілік, əрі қатер. Ресейге жасалып жатқан санкциялар көрші мемлекеттегі азық-түліктің жағдайын қалайда ауырлатпай қоймайды, дүкен сөрелерін азайтпай қоймайды. Оның жаңғырығы бізге жететіні тағы талассыз. Азықтүліктің азаюы бір қауіп болса, азайған нəрсенің қымбаттамай қоймайтыны тағы бір қауіп. Лайым, мұндай болжамдар болжам күйінде қалсын дейік, сонда да сақтанғанды сақтайтынын тағы ұмытпау керек.

– Сақтанып та жатырмыз. Жиналған өнімнің бір бөлігі базарға шығарылса, бір бөлігі тұрақтандыру қорына жинақталып жатыр. Бұл санкциялар жалғаса берсе, біздегі азық-түлік бағасына əсер етуі мүмкін деген қауіп орынды. Соны ойлап біз қазір ауыл шаруашылығы өнімдерінің қорын молырақ қалыптастырудамыз. Көкөністерді өңдеу, консервілеу қолға алынды. Келер жылы 25 мың банкі консерві шығарылады.

– Елбасымыз Атырауға келгенде Махамбет ауданындағы «Первомайский» серіктестігінде болды ғой. Теледидардан берілген сюжеттің өзінен ондағы жұмыс ауқымын шамалай алдық. «Облыста ауыл шаруашылығы өнімдері өндірісі үшін бар лық жағдай жасалған», деп айтты Президент. Нақты сол жерде қандай мүмкіндіктер жасалған?

– Онда қазір 500 сауын сиыр бар. Айына 50 тонна сүт беріп отыр. Келешекте мал басы мыңға

жеткізіледі. Жо баның екі кезеңі аяқталған соң жылына 7,2 мың тонна сүт жəне сүт өнімдері шығарылады. Мұның бəрі Елбасымыздың ауылдық жердегі кəсіпкерлікті дамытуға несие беру жөніндегі тапсырмасының арқасында жүзеге асырылып жатыр. Біздегі аграрлық кəсіпкерлікті дамытуға 5,5 миллиард теңге несие берілген, мал жəне егін шаруашылығын субсидиялауға бөлінген 1,8 миллиард теңге қаржы тағы бар. Мұндай қаржылық қолдаусыз шаруашылықтардың техникалық паркі жаңартылмайтыны, жаңа технологиялар енгізілмейтіні өзінен өзі түсінікті. Мысалы, бізде қазір түйе жəне қой жүндерін өңдейтін, тоқыма бұйымдарын шығаратын фабрика салынуда. Ол жылына 100 тонна түйе жəне 350 тонна қой жүнін өңдейді.

– Сізбен кездесуге келерде Интернетті біраз шарлап, мақалаларыңызды, сұхбаттарыңызды оқып ал ған едім. Сонда бір

маңайында. Ауылдық жер үшін бұл жап-жақсы ақша.

– Еттің тағы бір арзан көзі құс еті ғой...

– Бізде жалпы құны 4 380 миллион теңге болатын 4 құс фабрикасы қолға алынған. Соның 3 миллиард теңгесі жеке кəсіпкерлердің есебінен. Қалғанын «Атырау» əлеуметтік-кəсіпкерлік корпорациясы мен «ҚазАгроҚаржы» береді. Құс фабрикалары жылына 2800 тонна ет береді деп отырмыз. Оның 200 тоннасы қаз еті.

– Сонда облыс өзін құс өнімдерімен де толық қамтамасыз етуге қол жеткізе ме?

– Бұйыртса. Келер жылы жобалар толық аяқталып, құс фабрикалары жоспарлы қуатына шыққанда солай болады.

– Атырау десе бал татыған бекіре есімізге түседі. Өзен бойынан ұза тылып, басқа жаққа түскен келіншек: «Бекіренің бес кеспесіне қара май тын басым қоңырсыған қой етіне қор бол-

əңгімеңіз таңдандырып тастаған. Бигелді Ғабдул лин ге берген сұхбатыңызда: «Келесі жылы біз ешкі сүтін өндіретін зауыт тың құрылысын міндетті түрде аяқтаймыз. Ол жерде басқа өнімдер де шығарылатын болады», дейсіз. Журна лист: «Облыста қанша ешкі бар?» десе, сіз: «Қазірше ешкі жоқ. Еуропадан шамамен 1000 шақты ешкі алғалы отырмыз. Олар тəулігіне 3 литрге дейін сүт беретін таңдаулы тұқымдар», дейсіз. Сол жобаның жайы қалай болды?

– Қазақта «Есің кетсе, ешкі жи» деген сөз бар. Халықтың қай сөзі де текке айтылмайды ғой. Ешкіге онша көп күтімнің де керегі жоқ. Біздің жағдайымыздың өзінде əр ешкі күніне 2,2 литр сүт беріп тұр. Сүт болғанда қандай десеңізші. Ешкінің сүті ерекше нəрлі. Қазірдің өзінде біз ешкі сүтінен 15 түрлі сүт өнімін шығарып отырмыз. Сүт, айран, йогурт, сүзбе, қаймақ, ірімшік сияқты. Бұл өнімдермен ең алдымен балабақшалар мен емдеу орындары қамтамасыз етілуде. Кішкентай балалар үшін итальян технологиясымен ешкі сүтін өндіруді қолға алып жатырмыз. Ол үшін Еуропадан тұқымы бөлек 600 ешкі алынды. Ешкі сүт фермасының жылдық қуаты – 320 тонна ешкі сүті жəне ешкі сүті өнімдерін шығару. Бұл кəсіпорын ешкі санын 1000-ға жеткізбекші. Мұндай жұмыстардың тағы бір жақсы жағы – адамдарды жұмыспен қамтитыны. Сол «Сарайшықта» 27 адам жұмыс істейді, жалақыларының орташа мөлшері 66 мың теңгенің

дым ғой», депті деген əңгіме де жұрттың жадында.

– Кейінгі кездегі үлкен жаңалық – тауарлы-бекіре фермаларының жобалары қолға алынғаны. Бұған дейін, өзіңіз де білетін шығарсыз, бекіре балық уылдырығын тек Жайықтың, Атыраудың белгілі бір жерлерінде ғана, дəл белгілі бір күндерде ғана шашады екен деп келдік қой. Табиғатта солай екені де рас. Ал, қазіргі жаңа технология бекіре уылдырығын шашатындай судың жылылығын жасанды жолмен жасауға да мүмкіндік беріп отыр. Содан біз құны 491 миллион теңгелік (айтқандай, бұл қаржы да жеке кəсіпкердің есебінен) тауарлы бекіре фермасын іске қостық. Ол жылына 100 тонна бекіре тұқымдас балық, 1 тонна уылдырық өндіре алады.

– Енді басқа салаларға да ойыса отырсақ. Атырау кезінде туберкулез дертінен Қазақстан бойынша ғана емес, бүкіл Кеңес Одағы бойынша ерекше аталатын өңір еді.

– Ол «атақтан» құтыламыз. Қазірдің өзінде, соңғы 10 жылда туберкулезбен ауыратындардың саны екі жарым есе азайған. Яғни, бұрын 100 мың адамның 225-і ауырса, қазір 90 адам осы дертке шалдыққан. Кейінгі кезде бұл бағыттағы жұмысымыз қарқын ала түсті. Тек соңғы алты айдың ішінде бұл көрсеткішті біз 30 пайызға төмендетуге қол жеткіздік, сөйтіп ел бойынша бесінші орынға көтерілдік. Баспасөз мəслихатының, брифингтің бəрінде осындағы қаламдастарыңыздың өзі Атырау

десе баяғы туберкулезді алдымен ауызға алатыны көңілге келеді. Сіз де айтып отырсыз... Бұл бағытта жүйелі жұмыс жүргізілуде. Мұның өзі бүгін немесе биыл пайда болған проблема емес, бұл бізге сонау кеңестік кезден қалған «мұра».

– Қиындау бір тақырыпқа ауысуға осы «мұра» деген сөзіңіз ілік болғалы отыр. Сізге бұрынғы əкімнен қандай мұра қалғанын бүкіл Қазақстан біледі, соны білгендіктен де Атырау жеріндегі əрбір жақсы жаңалыққа қуанып жатамыз, өзіңізбен жай ғана жылдағыдай кездесуге емес, сұхбаттасуға да келгенім сондықтан. Баршаға белгілі сол қиындықтар қалай еңсерілуде? Сот əлі аяқталмағандықтан тек шаруашылық дауларының шешілуі жайын айтсаңыз да болады.

– Иə, бірер ғана мысалмен шектелейін. Əлеуметтік нысандар құрылысын салу кезінде қаржы тəртібін бұзудың мөлшері 9 миллиард теңгеден асып кеткен болып шықты. Жергілікті бюджеттен қаржыландырылған 10 нысан бойынша 3 миллиард 100 миллион теңге, республикалық бюджеттен қаржыландырылған 5 нысан бойынша 6 миллиард 800 миллион теңге артық төленген екен. Бұл цифрларға түсініктеме беріп жату артық екені анық. Мен облысқа келген бетте осындағы 45 елеулі құрылысты тоқтатуға тура келді. Солардың 15-і бойынша ақша артық төленген екен. Шүкір, соның бəрін бірте-бірте шешіп келе жатырмыз. Айтқандай, құрылысын жалғастыру тиімсіз деп танылған 4 нысан да бар. Жалпы, артық шығын кететін жердің бəрін тоқтатуға тырысамыз. Пайдаланылмай отырған жер учаскелері де көп екені анықталды. Көлемін айтсам шошисыз – 635 мың гектар жер немесе бүкіл ауыл шаруашылығы жерінің 28 пайызы! Соның қазірге дейін 497 мың гектары мемлекет меншігіне қайтарылды. Тұрғын үй салуға деген жерлер де шүлен таратқандай оңды-солды беріле берген. Пайдаланылмай отырған үш мыңнан астам жер учаскесі бар екен. Олардың бір бөлігі қазірдің өзінде мемлекетке қайтарылды, жер иелерінің біразына жазбаша ескерту берілді, біразына сотқа талап-арыздар жіберілді.

– Интернет сайттарындағы комменттерде сізге жер учаскелерін беруді тоқтатты деген айып тағылып жатады. Бұған байланысты не айтасыз?

– Не айтайын? Жаны бар сөз. Тек «тоқтатты» демей, «уақытша тоқтату жөнінде шешім қабылданды» десе дəлірек, əділірек болар еді. Өткен жылдың күзінен бері құқық қорғау органдары тарапынан жер учаскелерін берудің заңдылығына қатысты көлемді тексеру жұмысы жүріп жатыр. Сол мəселенің басы ашылғанша, əрі жерді мақсатсыз пайдалану фактілерін қосымша тексеру қажеттігіне байланысты жаңа жер учаскелерін беру уақытша тоқтатылғаны рас. Биылғы жылдың басынан бастап жерді коммерциялық жəне басқа мақсаттарға беру қайта жалғастырылуда. ИЖС-ке, яғни жеке тұрғын үй құрылысына дəл қазір жер бөлініп жатқан жоқ. Оның басты себебі – Үкімет талабына орай ондай учаскелер ендігі жерде тек тиісті инженерлік коммуникациялар тартылғаннан кейін ғана берілетін болып белгіленгені. Бұл мəселе шешілсе, ол мəселе де шешіледі.

– Жеке учаскеде тұрғын үй салу мүмкіндігі шектеліп тұр екен. Жалпы тұрғын үй құрылысының жағдайы қалай?

– Бұл істе ілгерілеу бар. Соңғы екі жылда «Қолжетімді тұрғын үй-2020» бағдарламасы бойынша 2632 пəтерлік 50 тұрғын үй салдық. Биылғы жылдың аяғына дейін тағы 31 тұрғын үй салынады. Біз бұл жағынан да тек мемлекеттік бағдарламаға қол жайып отырған жоқпыз. Жергілікті қаражаттың есебінен 74 үйді тағы тұрғызудамыз. Мұның бəрі салыстырмалы түрде алғанда соншалықты үлкен цифрлар болмас. Бірақ бұл саладағы көрсеткіштер тек кейінгі екі жылдың өзінде екі жарым есе өскенін ескерсек, біздің біраз шаруаның басын қайырғанымыз көрінеді. Бəрі де салыстыру арқылы айқындалады ғой.

– Ана жылы Президент Америкаға бара жатқан сапарында Атырауға соқ қан. Елбасы сапарын газетте көрсетуге қосылғанбыз. Сонда осындағы жігіттерден естіген кейбір əңгімелер жанымызды түршіктірген еді. Мұсылман дінінде адам суретін салуға болмайды деген уəжбен өзінің ата-ана сының бейітінің басындағы құлпытастарды қиратқандар да табылған екен. Облыста діни ахуалдың біраз асқынғанына басқа да мысалдар та бы лады деп ойлаймын. Бұл жағынан қазіргі жағдай қандай?

– «Батпандап кірген ауру мысқалдап шығады» дейді ғой, бұл мəселе жылдар бойғы, жүйелі жұмыстың арқасында ғана шешіле алады. Жалпы алғанда, облыстағы діни ахуал тұрақты дей аламыз.

Кейінгі екі жылда Атырау жерінде лаңкестік актіге ұмтылыс тіркелген жоқ. Дегенмен, алаңдататын жағдайлар бар. Өткен жылы жастар саясаты жөніндегі қоғамдық кеңестің отырысында біраз жайды айттым. Жастардың кейбірінің жүріс-тұрысынан секемденетінімді де жасырмадым. Хиджаб киген қыздарға қарасаң жүрегің ауырады. Құдды бір жақыны қайтыс болып, көшеде қара жамылып жүрген адамдар сияқты. Соған сын айтқандарға: «Не сонда, қыздарымыз ашық-шашық жүруі керек пе?» деп дүрсе қоятындар табылады. Қыздарымыз ашық-шашық жүрсін деп жатқан кім бар? Бір қиырдан бір қиырға шығандамасақ болмай ма? Өркениетті елдердің өнегесіне де қарауымыз керек қой. Осылай дедім. Шалбарын қысқартып, сақалын ұзартып жүргендерге де қарның ашады. Не діни білім жоқ, не ұлттық тəрбие жоқ. Бұл да өзінше бір мода сияқты болып барады. Жас ұрпақтың діни сауаттылығын арттыру жөнінде көп жұмыс істеу керек. Елбасы Ұлытаудағы сұхбатында бұл жөнінде де айқын бағдар берді.

– Бақтықожа Салахатдинұлы, сіз басқаратын облыстың мемлекет өміріндегі алар орны ерекше. Ел экономикасындағы Атыраудың үлесі үлкен. Оның үстіне кейінгі жылдар жетістіктері көзге айқын көрініп тұр. Еліміздің ішкі жалпы өнім көлеміндегі облыстың үлесі 10,8 пайыздан 13,2 пайызға жеткендігі – түсіндіріп жатуды қажет етпейтін табыс. Мұндағы бөлекше орын, əрине, мұнайға тиесілі. Бұл бағыттағы жұмыс қалай жүріп жатыр?

– Үлкен мұнай үлкен мүмкіндік береді. Елге келген бүкіл инвестицияның бестен бір бөлігі бізге тиесілі болатыны сондықтан. Əңгіменің басында сіз Атырау Қазақстан мұнайының 40 пайызға жуығын беріп отырғанын айттыңыз. Енді тағы бір екі-үш жылдан кейін ел мұнайының тең жартысы бізде өндірілетін болады. Əлемдегі ең қоры мол кеніштердің бірі Қашағанның мүмкіндігі осындай жағдай жасайды. Оның коммерциялық ресурстарын мамандар 9 миллиард баррель мен 13 миллиард баррельдің арасы деп шамалап отыр. Мен сіздің Қызылордадағы оқырмандармен кездесуіңіздің есебін газеттен оқыдым. Сонда қазақ Құдай қарасқан халық, егер Қашаған сияқты орындар кеңес заманында, 60-70-ші жылдарда ашылғанда Мəскеу өндіруі, тасымалдауы əлдеқайда қымбатқа түсетін Сібір мұнайын кейінге ірке тұрып, алдымен Қазақстан мұнайын сорып бітіруге кірісетін еді, Жаратқан Иеміз сол байлықтың ашылуын сол жердің билігі жер иесіне тиетін кезге дейін сақтаған дегендей ой айтыпсыз. Біздің өңірдің инвестициялық тартымдылығы ең алдымен осы байлығымызға байланысты. Сонымен бірге, Елбасымыз үдемелі индустриялықинновациялық даму бағдарламасын жасатып, ел экономикасын мұнай мен газға тəуелділіктен, соның конъюнктурасына қарайлай беруден құтқаруды қатты тапсырып отыр. Индустрияландыру картасы бойынша Атырау жерінде қазір жалпы құны 1,6 триллион теңгені құрайтын 44 жоба қолға алынып жатыр. Олар бес мыңға жуық жаңа жұмыс орындарын құрайды. Биылғы жылдың соңына дейін құны 8,3 миллиард теңгелік 5 жоба іске қосылады. Жалпы, біздегі белгіленген 44 жобаның 28-і қазірдің өзінде іске қосылғанын атап айтқым келеді. Оларда 2 мыңнан астам жұмыс орны ашылып, 26 миллиард теңгенің өнімі өндірілген. Президент біздің баршамызға жер астының қазба байлықтары ерте ме, кеш пе қалайда түбі бір таусылмай қоймайтынын да анық ескерткен. Бір сөзінде «Біз мұнайы мен газы жоқ ел сияқты өмір сүруге бейімделуіміз керек» деп те айтқаны бар. Осылай болғандықтан да біз облыс экономикасын əртараптандыру бағытын берік ұстана береміз. Оның ішінде ресурстары дəйім қайталанып, толығып отыратын жерүсті байлығының, биыл еккенің биыл шығып, келер жылы еккенің келер жылы тағы шығып жататын азықтүлік өнімдерінің жөні бөлек. Жақында біздің облысқа келген сапарында Нұрсұлтан Əбішұлы елдің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету мəселесіне тағы да ерекше мəн берді. Облыс əкімі ретінде менің ең басты міндетім – Мемлекет басшысының тапсырмаларын тиісті деңгейде орындау. Сапар барысында Президент облыстағы істің жағдайына орай бірқатар сын пікірлер де айтты, жекелеген салалардағы кемшіліктерді нақты көрсетіп те берді. Қазіргі таңда біздің бəріміздің күш-жігеріміз Президент тапсырмаларын орындауға жұмылдырылған. Елбасы сенімін ақтау – біздің асыл міндетіміз.

– Əңгімеңізге көп рахмет. Табыс тілеймін.

Сұхбаттасқан Сауытбек АБДРАХМАНОВ.

4

www.egemen.kz

16 қазан 2014 жыл

НЎРЛЫ ЖОЛ – БОЛАШАЌЌА ЖОЛ

Инфраќўрылым игілігі Инфрақұрылым – қала тіршілігінің қан тамыры. Ірі мегаполистің əлеуметтік-экономикалық тіршілігінің тиімді де іркіліссіз жұмыс істеуі үшін жетілген жолкөлік инфрақұрылымының болуы ауадай қажет. Озық технологияға негізделген жол-көлік инфрақұрылымы бар мегаполисте өмір деңгейі де барынша сапалы əрі қолайлы болмақ. Мемлекет басшысының елорданы одан əрі өркендету мəселесінде қаланың базалық инфрақұрылымын, оның ішінде қала жолдары мен жол айрықтарын барынша дамытуға үнемі басымдық беріп келе жатқандығы да сондықтан. Жылқыбай ЖАҒЫПАРҰЛЫ, «Егемен Қазақстан».

Жасыратыны жоқ, осыдан үш-төрт жыл бұрын Астана қала сын ың көшелері көлік тасқынынан тұншығып тұратын. Көлік тасқыны күннен-күнге артып барады. Ал қала көшелерінің көпшілігі кешегі кеңес жүйесінің жобасы бойынша салынған əрі тар, əрі қолайсыз болатын. Міне, осы жағдайды ескере келіп, осыдан бес-алты жыл бұрын қала əкімдігі елорданың жол-көлік инфрақұрылымын түбегейлі қайта құру мақсатындағы кешенді шараларды қолға алды. Бұл шаралардың түпкі мақсаты – қала көшелеріндегі көлік кептелістерін жойып, қала аумағында кедергісіз көлік қатынасын қамтамасыз етіп, қоғамдық көлік қызметінің сапасын арттыруды қамтамасыз ету болып табылады. Бас қаланың болашағы үшін айрықша маңызы бар бұл кешенді бағдарлама негізінен үш бағыт бойынша іс жүзіне асырылуда. Біріншіден, Сарайшық, Ақжол, №12,№14 жəне Бейсекова атындағы көшелер арқылы өтетін кіші көлік айналма жолының құрылысын салып, пайдалануға беру болатын. Бұл айналма жол-көлік тасқынын бөлшектеу арқылы

қала магистралдарына түсетін көлік ауыртпалығын азайтуға мүмкіндік береді. «Астана қаласының жаңа көлік жүйесі» атты жоба бойынша қолға алынып отырған тағы бір кешенді шара, жүрдек автобустар тасымалы жүйесін (BRT) салып, іске қосу болып табылады. Үшіншіден, қала көшелерін күрделі жөндеуден өткізу жəне жаңа автокөлік жолдарын салу мақсатындағы кешенді стратегиялық жобаларды одан əрі жүйелі жүргізу. Бұл ретте бас қаламызда көше жолдарын күрделі жөндеуден өткізу жəне жаңа автокөлік жолдарын салу мəселесі біршама оңтайлы шешім тауып келе жатқанын атап көрсетуіміз керек. Тек соңғы үш жылдың ішінде Астанада 330 шақырымнан астам жол құрылысы салынды жəне күрделі жөндеуден өткізілді. Елорданың жол-көлік инфрақұрылымын дамыту мақсатында қолға алынған ірі жобалардың бірі жалпы ұзындығы 35 шақырымды құрайтын кіші айналма жолдың құрылысын іс жүзіне асыру мəселесі екендігін атап көрсету керек. Қазіргі күнге дейін бұл кешенді ірі жол құрылысының 20 шақырымнан астамы пайдалануға берілді. Бұл жоба шеңберінде

18 жол айрығын, бірнеше су ағарлар мен көпірлер құрылысын салу жұмысы жүзеге асты. Кешенді жоба құрылысы қолға алынғаннан бергі уақытта ірі 8 жол нысандарының құрылысы пайдалануға берілді. Өткен жылы Есіл өзенінен салынған жаңа көпір арқылы Қорғалжын тас жолынан Сейфуллин атындағы көшеге дейін Бейсекова көшесімен автокөлік жолы ашылды. Бұл өз кезегінде Сарыарқа жəне Тұран даңғылдары арқылы жүретін көлік тасқынын біршама азайтуға мүмкіндік туғызды. Кіші айналма жол құрылысы кешенін 2016 жылы толықтай пайдалануға беру мəселесі жоспарланған. Осы кешенді жол құрылысы жұмыстарын жүргізу барысында əлі бірқатар жол нысандары салынбақ. Қазірдің өзінде осы жоба шеңберінде 4 жаңа жол айрығы, 3 жол өткелдері жəне 2 көпір құрылысы салынды. Кіші айналма жол толық көлемінде іске қосылған кезде 20 мыңнан астам көлік қаланың орталық көшелеріне кірмей айналып өтетін болады. Өткен жылы Есіл өзені арқылы өтетін Сарыарқа даңғылындағы жəне М-2 көпірлері күрделі жөндеуден өткізілді. Үстіміздегі жылы тағы да екі көпір толықтай қайта құрылып, жөндеуден өткізілді. Сонымен бірге, көше жолдарын кеңейту, қосымша оңға бұрылып кететін жол бұрылыстарын салу жұмыстары кешенді жүргізілуде. Бұл ретте қала аумағына қосылған елді мекендерде жол-көлік инфра құрылымын жетілдіру мақсатындағы жұмыстар қарқынды жүзеге асырылуда. Соңғы үш жыл көлемінде қалаға қосылған елді мекендерде 77 шақырымнан

астам жаңа жол құрылысы пайдалануға берілді. Биылғы жылы Астана қаласында барлығы 120 шақырым жол салынады жəне күрделі жөндеуден өткізіледі. Көлік стратегиясының тиімділігі тек жол-көлік инфрақұрылымын дамытумен ғана шектелмесе керек. Бұл орайда қала көшелеріндегі қоғамдық көлік қатынасының жəне жолаушыларға көрсетілетін қызмет сапасының да ай рықша мəні бар екендігі белгілі. Осы ған орай елордадағы қоғамдық көлік қатынасын жақсарту жəне жолаушыларға барынша тиімді де сапалы қызмет көрсету жайы барған сайын жүйелі түрде жетілдіріліп келеді. Жоғарыда атап көрсеткеніміздей, қазір қаламызда жүрдек автобустар тасымалы жүйесін салу жұмысы қолға алынды. Жүрдек автобустар тасымалы жүйесінің (ЖАТЖ) бас жоспары жалпы ұзындығы 71,0 шақырымды құрайтын екі кезеңнен тұрады. Бірінші кезең ұзындығы 21,9 шақы рымға созылған: Халықаралық əуежай – ЭКСПО-2017 – Абу-Даби Плаза – Жаңа теміржол вокзалы бағытынан тұрады. Екінші кезең ұзындығы 49,1 шақырымға созылған: Тəуел сіздік, Тұран, Сарыарқа, Тілендиев, Бөгенбай даңғылдары, Бейсекова, Сығанақ, Абылай хан, Момышұлы, 39а, 103а жəне Алаш көшелері ба ғытынан тұрады. Бірінші кезең жобасы бойынша 21,9 шақырым жол құрылысы, 24 станса нысаны жəне 1 депо құрылысы салынып, іске қосылуға тиіс. Жалпы, құны 88,0 миллиард теңгені құрайтын бұл мега жобаның бірінші кезеңі 2017 жылы толық пайдалануға берілмек.

Суреттерді түсірген Ерлан ОМАРОВ.

«БАТЫС ЕУРОПА – БАТЫС ҚЫТАЙ» ХАЛЫҚАРАЛЫҚ КӨЛІК ДƏЛІЗІ • Дəліз үш учаскеден тұрады

Негізгі маршрут жəне КЛО-лар орналастыру

• Қызмет көрсетудің (төменгі жылдамдық) жоғары деңгейін қамтамасыз ету мақсатында кейбір учаскелерде ақылы жолдар енгізу қарастырылуда • Қайта құрылымдау бойынша жұмыстардың жалпы құны 7 млрд.доллардан асады

Ақылы жол

• Жекелеген учаскелерде МЖС тетігі қолданылатын болады

Теріскей тарамдары таќтайдай тегіс

Облыс орталығынан шалғай орналасқан Созақ ауданы бұл күндері өңірдегі экономикасы дамыған, өндірісі өркендеген алдыңғы қатардағы аудан болып саналады. Кезінде кең жазира даласы малға толы болса, қазіргі кезде Бетпақдала барлық салада еңбек көрігін қыздыруда. Маңдайтерін моншақтатып кеншілер жұмыс жасауда. Уран өндіріп, елдің əлеуетін көтеруде. Өндірісті өлкенің тыныстіршілігі де ерекше. Халықтың тұрмысы жоғарылай түсуде. Жыл сайын көрікті үйлер бой көтеріп келеді. Түп-түзу көшелер, əлеуметтік нысандар құрылысы жылдан-жылға көбею үстінде. Аудан əкімдігінің жүргізген жүйелі жұмыстарының нəтижесінде алты айлық, тоғыз айлық қорытынды бойынша облыстағы өзге аудандардан оқ бойы алға шықтық. Əулиелі-əнбиелі жердің азаматтары шетінен еңбекқор, қонақжай жандар. Өскен өлкеге деген патриоттық сезімдері де жан сүйсінерліктей. Азаматын көріп, елін танисың деген сөз осындайдан айтылса керек. Ауданның барлық елді мекендерін орталықпен жалғастырған тақтайдай, теп-тегіс асфальт жолдар салынған. Журналистік сапармен көп өңірлерде болып жүріп мұндай кереметті көргеніміз жоқ. Жол мəселесі туралы бүкіл елімізге мақтаныш сезімін жеткізе аламыз. Кеудемізді қуаныш кернейді. Жолдың қадірін жүрген біледі демекші, қазір Созақ ауданының кез келген елді мекеніне жүргіншілер рахаттанып барады. Өмір болған соң түрлі шаруалармен болып ауыл-ауылдарға сапар шегеді. Сондайда жолаушының жүзінен күлкі, жүрегінен жылу сезіледі. Өйткені, олар жол азабын тартпайды. Қайта даңғыраған асфальт жолмен межелі жерлеріне аман-есен, қиналмай барып келеді. Созақ ауданы бойынша, аудандық маңызы бар автокөлік жолдарының 59,1 шақырымы түгел асфальтталған. Шолаққорған

– Абай 10 шақырымдық автомобиль жолы керемет. Бұрындары бұл жолда жүргіншілер көп қиындық көретін еді. Қазіргі кезде Абай елді мекенінің тұрғындары дəн риза. Шолаққорған ауылының тұрғыны, аудандық мəслихаттың депутаты Мұрат Сапаров «Қазір елді мекен тұрғындары тарапынан алғыс шексіз. Теп-тегіс тақтайдай трассамен келіп, шаруаларын бітіріп қайтады. Екі аралыққа жеңіл автокөліктер еркін қатынауда», дейді.

– Шолаққорған – Балдысу елді мекендері аралығындағы 14 шақырым автомобиль жолына да теп-тегіс асфальт төселіп, халық игілігіне берілді. Ауылдардың арасына салынған жолдар сапасы жоғары. Ауылдың еңкейген қариясынан еңбектеген баласына дейін қатты қуанды десек, артық айтқандық болмас. Қазір бəрі тамаша ғой. Шолаққорғанға тез арада жетіп барамыз. Осындай игілікті іске бастамашы болған елдің, облыстың, ауданның басшыларына дəн ризамыз, – дейді Балдысу елді мекенінің тұрғыны, еңбек ардагері Тоқтарбай Молдабеков. Ал Қозмолдақ – Басбұлақ арасындағы 1,7 ша қырым автомобиль жолы құрылысын Шымкент қаласындағы мердігер «Шымкентгаз ДС»ЖШС (директоры К.Тембаев) жүргізген болатын. Қозмолдақ ауылының тұрғыны Сержан Бекжанов ел игілігіне берілген жолдың бітуі ауылдастарымды шаттыққа бөледі. Əсіресе, жауын-шашын күндері батпақтан көліктер тығылып, жүре алмай қалатын еді. Қатты қиналатынбыз. Енді рахат болды. Ешқандай қиындық жоқ. Кімнен сұрасаңыз да ақеділ алғысын айтады, деп машинасын сүртіп жатыр.

2013 жылы аудандық маңызы бар жолдардың 6 нысаны « Жұмыспен қамту-2020» бағдарламасы шеңберінде қаралып, 20,1 шақырым жол асфальтталды. Оның ішінде Сарыжаздан үлкен жолға дейін 1,5 шақырым асфальт жол салынды. Осы елді мекеннің тұрғыны,

мұғалім Туғанбай Ақжігітов көптен бері ауыл тұрғындары осы мəселені көтеріп жүрген болатын. Енді, міне, сол тілектері орындалды. Ауылымыздан шығып, шартарапқа сапар шеге береміз, дейді. Сондай-ақ, Ақсүмбеге дейін 11 шақырым жол салынды. Қазақтың біртуар азаматы, көрнекті мемлекет қайраткері Сұлтанбек Қожановтың туып-өскен жерінің тұрғындары да бұрын талай-талай теперіш тартқан. С.Қожанов атындағы жалпы орта мектептің мұғалімі Сəуле Имашова асфальтсыз азапқа түскен жылдарын еске алып, бүгінгі тірлікке алғысын жаудырады. Раңатаға 3 шақырым жол тартылды. Ауыл тұрғыны, ақын Тілеубек Ибрайымов жол туралы өлең жазып жүргенін мəлімдеді. Бұл жолдардың жұмыстарын мердігер «Сымбат-Инжиринг» ЖШС (директоры М.Қожагелдиев) жүргізген. Сызған – Қозмолдақ арасындағы үш шақырымдай жол аудандық бюджеттен бөлін ген қаржыға салынған еді. «Шымкентдорстрой» (Ж. Момынбеков) мекемесі сапаға жақсы көңіл бөледі. Ауылдардың тұрғындары Ержігіт Байғонов пен Мамырғали Байыс қайта-қайта алғыстарын айтады. Жуантөбе мен Қыземшек ауылдары аралығын алатын болсақ, «Қазатомөнеркəсіп» АҚ «Саудакөлік компаниясы» ЖШС үлкен еңбек сіңірді. Созақ – Жуантөбе – Тасты – Шу жолы да Созақ ауданы үшін күретамыр іспетті. ОҚО көлік жəне автомобиль жолдары басқармасы тарапынан атқарылған жұмыстардың нəтижесінде күрделі жөндеу жəне кейбір тұстарын қайта салу сапалы орындалды. Жуантөбе ауылының тұрғыны, аудандық мəслихаттың депутаты Сатыбалды Жанұзақов бұрын екі сағат уақыт қор болатын жолға енді 3035 минут жұмсалатынын мақтана əңгімелейді. «Мақтанса бүгін, мақтансын қазақ» деп жыр жолдарында айтылғандай, бұл күндері Оңтүстіктің Теріскей бетіне орналасқан Созақ ауданы тақ тайдай тегіс жолдарын əнге қосып, «Мақтанса бүгін, мақтансын Созақ» деп бар дауысымен шырқайды.

Сəрсенбек ТЕҢІЗБАЕВ. Оңтүстік Қазақстан облысы, Созақ ауданы.

5

www.egemen.kz

16 қазан 2014 жыл

 Жолдау жауапкершілігі

Ќуатты серпілістер кезеѕі Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев дəстүрлі Жолдауында Қазақстанның əлемдегі ең дамыған 30 елдің қатарына кіру ұмтылысына орай, алдағы жұмыстардың ұзақ мерзімді басымдықтарын жəне екі кезеңде жүзеге асыру жолдарын белгілеп берген еді. Жеті басым бағыт ішінде инновациялық индустрияландыру трендін түзеу жəне күшейтуге ерекше маңыз берілгені белгілі.

Стратегиядағы басты мақсаттар нақты қағидаттарға негізделіп, одан əрі қарқынды дамуымыздың жаңа əлеуетін ашатын тың мүмкіндіктер болып табылады. Барлық саланы қамтитын жəне үздіксіз өсуді қамтамасыз ететін мұндай жаңғыру жолы елімізді қуатты мемлекеттер қатарына қосары даусыз. Солтүстік Қазақстан облысы өнеркəсіп кешені дамыған өңірлердің қатарына жатады. 20 мыңға жуық адам тұрақты жұмыс істейтін өндіріс ұйымдарына жалпы өңірлік өнімнің оннан бірі тиесілі. ІЖӨ-дегі өнеркəсіп үлесі 10,6 пайызға өсіп отыр. Жолдауда дəстүрлі өндіруші секторлар тиімділігін арттыруға ерекше мəн беріліп, олар бəсекедегі табиғи артықшылығымыз ретінде атап көрсетілді. Өңірдегі сала дамуының негізгі бағыттары ауыл шаруашылығы өнімдері мен машина жасау тауарбұйымдарын шығару, электр қуатын өндіру жəне тарату болып табылады. Сонымен бірге, құрылыс материалдары, дайын металл, резеңке, пластмасса бұйымдары, химия, металлургия өнеркəсібі өнімдері, киімдер, былғары өнімдері, жиһаздар сияқты өнеркəсіп өнімдері де шығарылады. Машина жасау облыстың бренді саналады. «ЗИКСТО», «Мұнаймаш», С.М.Киров атындағы зауыттар экономика өсімін молайтып, сыртқы нарыққа жұмыс істеп келеді. Петропавл ауыр машина жасау зауыты жаңаша серпінге ие. Еліміздің жетекші кешендері үшін бəсекеге қабілетті жаңа өнім түрлерін шығару игеріліп, инновациялар белсенді түрде енгізіле бастады. Оның бұрғылау кешендері, жүк вагондары, мұнай сорғылары жəне басқа өнімдер ең жоғары əлемдік сапа

үлгісіне сəйкес келеді. Бүгінгі күні облыстағы өнеркəсіп өндірісі көлемінің бестен бірі машина жасау үлесіне тиесілі. Президент əрбір бесжылдықтың нақты нəтижесі экономиканың жаңа салаларын қалыптастыру үлгісіне айналуы тиістігін ерекше атап көрсетті. Бұл тұрғыда қалыптасқан іс-тəжірибелерді өндіріс орындарына кеңінен енгізуді ойластырып отырмыз. Мəселен, «ЗИКСТО» АҚ елімізде алғашқылардың қатарында жүк вагондары өндірісін игерді, «Мұнаймаш» АҚ «Өнімділік-2020» бағдарламасы аясында өз өндірісін жаңғыртты. «ПАМЖЗ» АҚ, С.М.Киров атындағы зауыт жəне басқалары өз өндірістерін жаңғыртуға даму институттарының қолдауын пайдаланды. Сөйтіп, индустрияландырудың бірінші бесжылдығы барысында өңірлік «Индустрияландыру картасы» аясында инвестиция көлемі 41 миллиард теңге болатын жəне 1800 жұмыс орнын құратын 30 жоба жүзеге асырылуда. Қазіргі уақытқа дейін сомасы 25,8 миллиард теңгенің 26 жобасы іске қосылды, 1 мыңдай жұмыс орны ашылды. Индустрияландыру картасындағы басқа жобалар іске қосылу мерзімі бойынша индустрияландырудың екінші бесжылдығына өтеді. Олардың арасынан 2018 жылы пайдалануға берілетін құрамында қалайы бар 1 миллион тонна кенді өңдеуге арналған Сырымбет тау-кен металлургия комбинатының құрылысын ерекше атауға болады. 70 миллион доллар инвестиция салынған кəсіпорында 500-ден астам жұмыс орнын құру көзделген. Индустрияландыру картасымен бірге, өңір экономикасы үшін бірнеше

маңызды жобалар қолға алынған. Петропавл ауыр машина жасау зауыты энергетикалық қазандық жабдықтарын сериялап шығару жөніндегі жобаны аяқтап қалды. Мұның өзі кəсіпорынның бірегей өніммен энергетикалық жабдық тар нарығына шығуына жəне республиканың барлық ГЭС-терін тапсырыспен қамтуына мүмкіндік береді. Жолдауда 2050-ге дейінгі қалған жылдарды жеті бесжылдыққа бөліп, олардың əрқайсысы бір мақсат – дамыған 30 елдің қатарына кіру мəселесін шешуге орайластырылуы əбден құптауға тұрарлық. Ин дустрияландырудың екінші бесжылдығында кəсіпорындарда инновацияларды енгізу одан əрі жалғасады. «ПАМЖЗ» АҚ «Ақ бұлақ» бағдарлама сы аясында Қазгеология Ұлттық геологиялық-барлау компаниясы үшін бұрғылау қондырғыларын бірлесе игеру өндірісіне қатысатын болады. «ЗИКСТО» АҚ 500 мың шақырымға дейін көтеріңкі жөндеуаралық қормен жартылай вагондар мен жүк арбашаларын шығаруды, жүк вагондарының қалыпты дəнекерлеу арбашалары үлгісін əзірлеуді жоспарлап отыр. «Мұнаймаш» АҚ ақпараттық терминалдар көмегімен өндірісті қолдау мен бақылаудың заманауи жүйесін игеруде. Киров атындағы зауыт теміржол, мұнай-газ кешендері мен Қорғаныс министрлігі мұқтаждығы үшін радиоэлектронды аспаптар шығарумен, сандық теледидар ұйымдастыруға арналған техникалық құралдарды көршілес елдерге жеткізумен шұғылданады. Мемлекет басшысы алдымызға Қазақстан геологиялық барлау саласы бойынша əлемдік нарыққа шығу міндетін қойды. Осыған орай өңірдің минералдық-шикізаттық əлеуетін игеру мақсатында бірнеше жоба қолға алынып жатыр. Ғ.Мүсірепов атындағы ауданға қарасты «Бақсы» кен орны мыс пен алтынға бай. Оларды игеру кен байыту комбинаттары құрылысын салуға жəне шикізатты тереңдете өңдеуге арналған жаңа

Қазақстан Республикасының Президенті, Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев биылғы Жолдауында «Қазақстан-2050» Стратегиясының түп қазығын «Мəңгілік Ел» етіп алып, ата-бабаларымыз аңсаған ұлы мемлекетіміздің бағыты мен бағдарын, атқарылар жұмыстарын көрсетіп, тəуелсіздігімізді одан əрі нығайтып ұстап тұру үшін қандай жұмыстар атқару керек екенін, əлемдегі дамыған 30 елдің қатарына кіру жоспарына сəйкес алдағы уақытта жүзеге асырылуға тиісті мəселелерді атап көрсетті.

Ґз їлесімізді ќосайыќ

Елбасы стратегиялық көзделген мақсаттарға мерзімінен бұрын қол жеткізгенімізді, ендігі күшті санға емес, сапаға аудару керектігін атап өтті. Əлеуметтік салаларға да баса назар аударып, мүгедек жандарды жұмыспен қамту, жұмыссыздықты жою, білім беру, денсаулық сақтау, əлеуметтік қорғау салалары қызметкерлерінің жалақысын өсіру, кедейлік деңгейін төмендетіп, масылдық пиғылдың өрістеуіне жол бермеу жайлы тапсырмалар берді. Сонымен қатар, білім беру саласына аса көңіл бөле отырып, балабақша, мектеп, жоғары оқу орындарын дамыту, кəсіптік білім беруді жаңаша жүргізу жөнінде бірқатар тапсырмалар беріп, ғылым мен өндірісті ұштастыра отырып, жаңа технологияларды ел экономикасына енгізу туралы айтты. Елбасы «Шағын жəне орта бизнес 2050 жылға қарай Қазақстанның ішкі жалпы өнімінің 50 пайызын өндіретін болады», деп шағын жəне орта бизнесті дамыту үшін барлық жағдайларды жасау қажеттігін атап көрсетті. Бұл орайда ауыл əкімі ретінде Елбасының тапсырмалары мені де бейжай қалдырмайды.

Менің ойымша, шағын жəне орта бизнестің дамуына ауыл халқы да зор үлес қосулары керек. Бұл ауыл азаматтарының ел дамуына қосқан үлестері болатыны да сөзсіз. Ол үшін мемлекет те жан-жақты жағдайлар жасауда. Осы орайда, «Жұмыспен қамтудың жол картасы-2020» бағдарламасына белсенді қатысып, отбасына жəне ел экономикасының дамуына өз үлесімізді қосу азаматтық парызымыз. Қысқасы, Елбасы айтқан Мəңгілік Ел мұраты сіз бен біздің қолымызда. Ол үшін сапалы білім, саналы тəрбие, еңбекқорлығымен ел ертеңін ойлай білетін, тілі мен дінін сақтаған, бейбіт өмірдің берекесін түсіне алатын рухы биік ұрпақтар ғана Мəңгілік Еліміздің болашағы екенін ескерсек, Елбасының Жолдауына атсалысып, еліміздің дамуына өз үлесімізді қоса берейік дегім келеді. Мардан РАХАТ, Новокубанка ауылдық округінің əкімі.

Ақмола облысы, Шортанды ауданы.

өндіріс орындарын құруға мүмкіндік береді. Қазіргі уақытта 1 миллиард теңгенің барлау жұмыстарын жүргізуді қарастыратын келісімшарт жасалды. Айыртау мен Ғ.Мүсірепов атындағы аудандардың қиылысқан жеріндегі «Володарское» кен орнынан полиметалдарды барлау жəне өндіру қолға алынбақ. Венгриялық компания барлау жұмыстарына 5 млрд. теңге бағыттап отыр. Өңірде құрылыс материалдары өндірісін дамытудың болашағы да зор. Алдағы уақытта құм, қиыршық тас, бетон өнімдері, есік-терезе, сэндвич панельдер, құбырлар жəне басқа бұйымдар сияқты құрылыста қолданылатын өнімдердің түр-түрі шығарылатын болады. Бұған тысқары жел энергиясын дамыту да жоспарланып отыр. Оған «Зенченко жəне К» командиттік серіктестігі мысал бола алады. Онда орнатылған қуаты 1,5 мегаваттық екі жел энергиясы қондырғысы шаруашылықтың электр қуатына мұқтаждығын толықтай өтеп келеді. Инновациялық инфрақұрылыммен 3 ғылыми ұйым айналысады. Онда 325 маман ғылыми-зерттеу жүргізіп, оларды өндіріске енгізуге дайындайды. Бұдан басқа, мұнай-газ жабдықтарын жобалауға арналған конструкторлық бюро жұмыс істейді. Бұларда 325 миллион теңгенің ғылыми-техникалық жұмыстары орындалды. Нəтижесінде, кəсіпорындардың инновациялық белсенділігі 10,4 пайызға өсіп, 6 019,2 млн. теңгенің инновациялық өнімдері шығарылды. Өңірдің индустриялықинновациялық дамуы таяу жылдары Петропавл қаласында индустриялық аймақ құруға жəне оны дамытуға жағ дай жасайтын болады. Бүгінгі күні индустриялық аймақ құру тұжырымдамасы əзірленіп, оны орналастыруға арналған 148 гектар жер учаскесі белгіленіп қойылған. Н.Назарбаев халыққа арнаған Жолдауында 10-15 жыл ішінде ғылыми қамтымды экономикалық базис жасау арқылы қуатты елдер санатына кіру талабын қойды. Облыс кəсіпорындары интеграция жағдайында жұмыс істей отырып, əріптес елдер нарығында өзіндік бəсекелестікті қамтамасыз ететін болады. Ирина КУЗНЕЦОВА, Индустриялық-инновациялық даму басқармасының бөлім басшысы.

Солтүстік Қазақстан облысы.

Баршаєа ортаќ бетбўрыс

Елбасының биылғы Жолдауы барша қазақстандықтарға аса маңызды жауапкершілік жүктеді. Мемлекетіміздің Даму стратегиясы 2050 жылға дейінгі кезеңді айқын міндеттермен межеледі. Бабаларымыздың ғасырлар бойы аңсаған арманын бар-жоғы 23 жылға жетер-жетпес уақытта көз алдымызда жайнатып жайып салған тəуелсіздігіміздің тартуы əрі қарай нұрлы жалғасын табатынына кəміл сенеміз. Əлбетте, ұлы арманға асқаралы асулар ғана жарасады.

Мəңгілік Ел идеясы – тəуелсіздігіміздің темірқазығы. Президенттің «Біз өзгенің қателігінен, өткеннің тағылымынан сабақ алуға тиіспіз», деген ишарасынан «Өзара алауыздық пен жан-жаққа тартқан берекесіздік талай елдің тағдырын құрдымға жіберген» деген ескертпесінің мəн-жайын айқын аңғарамыз. Осы орайда, Қазақстан бөле-жарылмайтын тату-тəтті үрдісімен əлемге үлгі бола бермек. Жалпының береке-бірлігінен жекенің бақытын бөліп алуға болмайтынын жүрекпен сезіне білсек, имандылығымыз артып, ынтымағымыз беки түсері хақ. Біздің бүгінгі ең басты байлығымыз – бірлігіміз, осы арқылы қол жеткізетін баянды болашағымыз. Жолдауды жүзеге асыруда жарқын істермен жан-дүниемізді ұлы мұратқа бейімдей білейік. Мəңгілік Ел мəртебесін асқақтататын абыройлы жолымыз даңғыл болсын! Елбасы айтқандайын, болашаққа бетбұрыс бастауында өзімізді қамшылай отырып, алға ұмтылуды баршамызға нəсіп етсін! Ізгілік ұялаған дініміз, инабат нұры аялаған діліміз, шапағаты саялы дəстүріміз дүниежүзінің дидарын ғажайып ел Қазақстанымызға тілеулестік ниетпен 360 градусқа бұратынына имандай иланайық! Мəжит ƏБІШТЕГІ, Арал аудандық орталық мешітінің бас имамы.

Қызылорда облысы.

Жолдау деген бір-ақ сөздің бүгінгі күні мəні де, мағынасы да зор екенін əркім түсінуі керек. Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев жыл сайын халқына өз Жолдауын арнап, келешекте істелетін жұмыстардың бағыт-бағдарын айқындап беріп отыр. Міне, сол бойынша əрбір басшы, əрбір қызметкер өз жұмыстарын соған лайықтап жоспарлап, Елбасы тапсырмаларының орындалуына күш салулары қажет.

Бізді ўлттыќ идея ўйыстырады Жолдау – біздің ертеңгі, келешектегі жоспарымыз, мақсатымыз. Енді бізге оны іс жүзіне асыру тапсырмасы тұр. Сол себептен де біз – Қазақстан халқы, еңбекшілері болып Жолдаудың əр сала бойынша айтылған тапсырмаларын дер кезінде, өз деңгейінде тыңғылықты орындауымыз керек. Əр жылғы Елбасы Жолдауында нендей тапсырмалар берілді, оның қайсысы орындалды, қайсысы орындалмады, соған талдау жасап, қалғандарын да бұлжытпай орындаудың шарасын алған дұрыс деп білеміз. Жолдау барлық басшы атаулының жұмыс үстелі үстінде жатып, күнделікті жүзеге асыратын бағдарламалық құжаты болуға тиіс. Сол Жолдауды орындауды ай сайын ба, əлде тоқсан сайын ба қарамағындағы қызметкерлерден сұрап, оның орындалуын бақылап отырған жөн. Өйткені, биылғы жыл басында жарияланған Жолдау мұның алдыңғыларының қай деңгейде орындалуына орай бізге осыны енгізуді қажетсінеді. Əлемдегі қым-қиғаш оқиғалар, тыныш емес заман дүмпуі бізді бейжай жəне бейқам қалдырмайды. Құдайға шүкір, еліміз тыныш болса да, етек-жеңімізді жиып, құлағымызды түріп, іштей жан-жақты жетіліп, дамуды ғана ойлауымыз керек. Мемлекетіміздің нығаюы, келешегі үшін қажетті бағдарлар мен міндеттерді айқындап беретін Жолдау – тек тыңдаумен шектелуге тиісті емес екенін, оның əрбір тапсырмасы тиянақты орындалуы қажет екенін қолына тұтқа ұстаған азаматтар түсініп, аса жауаптылықпен қарауы, орындауы тиіс. Мамандығым журналист болған соң, қарапайым халықпен, жас-кəрімен тілдесемін, пікірлерін білемін, не айтпағы бар, елімізді дамыту үшін қандай өз ұсыныстары бар екенін де сұрап қоямын. Сонда халық əр жылы Президент Жолдауын асыға күтетінін байқадым. Олардың сөз саптауларынан Елбасы осы жолы нендей жаңалық айтар екен, нендей өзгеріс болар екен, еліміздің дамуына қандай алғышарттар қабылдап, қандай мақсаттар қояр екен деген ойлары аңғарылып тұрады. Үлкендерді зейнетақының өсуі қызықтыратыны екібастан, сонда сол үлкендер аса қызығушылық танытып, саясат пен экономиканың алға қарай дамуына зор мəн береді. Бастары қосыла қалса, Елбасы былай деп айтты Жолдауында, дұрыс бағыт-бағдар беріп отыр ғой жастарға, қызметкерлерге, соны орындаса, біздің еліміз бұдан да ілгері шығып, өзі айтқан əлемнің дамыған 30 елінің қатарына қосылатынымызға күмəн жоқ, дейді олар. Яғни, жалпы халық Президентіміздің əрбір сөйлеген сөзіне, мақалаларына, Жолдауларына мəн беріп, одан үміт күтеді. Біздің Түпқараған ауданында Елбасы Жолдауына қосылып, қолдап, əкімдіктен бастап жиналыс өткізіліп, ол əрбір мекеме, кəсіпорын, ұжымдарда жалғасады, аудан əкімдігінің басшылығымен қадағаланып отырады. Ауданда ұйымдасқан үгіт-насихат топтары ауылдармен қатар, малшылар ауылдарына дейін барып, аудандық «Нұр Отан» партиясы жетекшілерімен бірге халық арасында кеңінен түсінік жұмыстарын жүргізіп келеді. Нəтижесіз де емес. Аудан басшылығы əрбір мекеме басшыларынан өз жұмыстарын Елбасы Жолдауына сай ұйымдастыруды талап етеді. Аудандық «Ақкетік арайы» жəне облыстық газеттерге мақалалар беріліп, тұрғындар өз пікірлерін білдірумен қатар, қолдайтындықтарын да жеткізеді. Жыл сайын əрбір мекеме қызметкерлері өз жұмыс орындарында Елбасы Жолдауын ұжым болып теледидардан көріп, тыңдайды.

Көпшілік сияқты мен де Президентіміздің биылғы Жолдауын бір кісідей асыға күтіп, отбасымызбен тыңдаған болатынбыз. Маған, əсіресе, тіл жанашыры ретінде Елбасының: «Қазақ тілі бүгінде ғылым мен білімнің, интернеттің тіліне айналды. Қазақ тілінде білім алатындардың саны жыл өткен сайын көбейіп келеді. Енді ешкім өзгерте алмайтын бір ақиқат бар! Ана тіліміз Мəңгілік Елімізбен бірге Мəңгілік тіл болды. Қазақ тілін даудың тақырыбы емес, ұлттың ұйытқысы ете білгеніміз жөн», деген сөзі қатты ұнады. Тіл мəселесі, əрине, көпті толғандыратыны анық. Дегенмен, осыдан біраз бұрынғы уақыттармен салыстырғанда тілді дамыту ілгері басқанын да атап өткен абзал. Əрдайым кеше қандай едік, бүгін қандаймыз деп есеп беріп қарасақ, сонда қанша алға жылжығанымыз байқалмақ. Меніңше, мекеме басшылары мемлекеттік тілді міндетті түрде білуі шарт деп қойсақ, артық болмас. Себебі, қазақ тілі – мемлекеттік тіл. Ал суын ішіп, жерін басып, ұрпағыңды өсіріп отырған өз мемлекетіңнің, Отаныңның мемлекеттік тілін білмеу айып болмағанмен, ыңғайсыз болуы тиіс. Кеңес өкіметінен кейінгі қазіргі дербес мемлекеттердің тілдерін өзге ұлттар меңгергенін көреміз. Бізде де сондай талап орнымен қойылса артықтық етпес еді. Басшы іс қағаздарын жазуды өз мекемесінде мемлекеттік тілде талап ететін болса, іс оңалып жүре беретіні сөзсіз. Ана бір жылдары əр облыстың мемлекеттік тілге көшетін уақыттары белгіленгенін білеміз. Сол аяқсыз қалған секілді. Соны қайта көтеріп, қолға алса, қатқан тоң жібір ме еді, тоғанда тұрып қалған судың жолын ашып жіберсе, көсіліп ағар ма еді деген ой туады. Біз қай уақытта да Елбасымыздың қайталап айтып жүрген: «Қазақ қазақпен қазақша сөйлессін», деген сөзін еске ұстап, оны дамытудың жолдарын іздесек, бəлкім, бұдан да гөрі алға қадам басармыз. Мектепте қазақ тілінің сағаттары көбейтіліп, үйренуге, оқуға көп мəн берілсе, сол да мемлекеттік тілді дамытуға үлес болып қосылған болар еді. Əрине, бұл жерде Елбасы Ұлытауда «Хабар» агенттігінің журналисіне берген сұхбатында атап көрсеткендей, тіл мəселесінде асығыстыққа жол беріп, белден басуға мүлдем болмайды. Мұны да əркім қаперінде ұстаса игі. Ал Елбасымыздың: «Ана тіліміз Мəңгілік Елімізбен бірге Мəңгілік тіл болды», деген сөзі тіліміздің дамып, барша қазақстандықтардың қазақ тілінде сөйлесетін күні де туар деген тəтті үмітке жетелейді. Мемлекет басшысы «Қазақстан жолы – 2050»: бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» атты Жолдауында тəуелсіз еліміздің дамуы үшін басым 10 бағытты атап, осы бағыттарда атқарылар міндеттерді саралап берді. Жолдауда Елбасының: «...ең басты мақсат – елімізді дамыған 30 елдің арасына енгізу. Ол – мəңгілік Қазақстан жобасы. Ел тарихына нық қадам басатын жаңа дəуірдің кемел келбеті болып табылады», дегеніндей, жаңа дəуірдің кемел келбеті болу үшін бəріміз бірлесіп, əрбір қадамымызды нық басып, Мемлекет басшысы көрсетіп бергендей, даму үстіне дами беретіндей аянбай еңбек етейік. Бұл жолда бəрімізді бір ғана мақсат – ұлттық идея топтастырып, жақсы істің басына жұмылдыруы тиіс. Мұқанбетулла КЕМЕР, журналист.

Маңғыстау облысы, Түпқараған ауданы.

6

www.egemen.kz

16 қазан 2014 жыл

 Ұлытау ұлағаты

ШУАҚҚА БӨЛЕНГЕН МЕРЕЙЛІ ШАҚ Ґр тўлєасы маѕєаз, кербез, сымбатты

Құлагердей туған өрде тынығып, Қарапайым көрінеді ұлылық. Кең даланың қақ төсінде тау жатыр, Атын айтсаң кетер жаның жылынып. Өр тұлғасы маңғаз, кербез, сымбатты, Ұларлы жер баба сырын тыңдатты. Бар қазаққа орда болған ақжолтай, Жер табылмас Ұлытаудан қымбатты. Кəкімбек САЛЫҚОВ.

Ќасиетті ќарашаѕыраќ Айқын НЕСІПБАЙ,

«Егемен Қазақстан».

Бұл – жаңа тарихымыздағы бір белес. Қазақтың киелі өлкесінің дəуірлермен үндескен шежіре тамыры бұдан да тереңде екені əмбеге аян əйтпесе. Халқымыздың табысқан кіндігі, ұйысқан тірегі болып ертеден танылған жер Елбасы Н.Назарбаев Ұлытау төрінде берген сұхбатында айрықша атап өткендей, ұлтымыздың қалыптасуы мен этностық біртектілігін сақтауға, бірліктің мызғымас тұтастығын беріктіруге ұйытқы болуымен қастерлі. Сондықтан облысқа ғана емес, барша Қазақстан жұртына ортақ айтулы оқиға тұрғысында көпшілік рухын көтеріп, асқаралы асуында даңқы тағы бір асып қалды. Аймақ өміріндегі жарқын кезең қуанышын бөлісіп, ортақтасуға алысжақыннан келген меймандарды ұлытаулықтар құшақ жайып қарсы алды. Мақтанышпен айтар да, көрсете аларлық та істер бар екен. Өңір басшысы Нұрмұхамбет Əбдібеков атап көр сет кендей, «Қолжетімді баспана-2020» бағдарламасы бойынша аудан орталығына кіреберістегі қыратқайда жеке бой түзеген əсем тұрғын үйлер шоғыры түленіп, түрленген тұрмыстың тамаша нышанын танытқандай. Тайжан ақын жəне «Қазақстан Республикасы Тəуелсіздігіне – 20 жыл» аттарындағы көшелер сəнін жарастырған

қоныстардың 5-уі пайдалануға берілсе, 15-інің кілті жаңа тұрғындары қолына тапсырылмақ уақыты да таяу қалыпты. Кенттің бас алаңы ортасындағы Хандар ескерткіші, əрқайсысының есімдері мен билік жасау жылдары жазылған мəрмəр тасты тақталар тарих тылсымынан сыр тартқызады. Жағалай орналасқан көрікті ғимараттар өсуөркендеудегі Ұлытаудың бүгінгі тынысын, келешек бейнесін паш еткендей көз

сүйсіндіреді. Өзінің 75 жылдық жаңа кезеңінде даму белестеріне көтерілген ауданның заман талабына сай одан да биік деңгейге өрлеуіне Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша жасалған Жезқазған, Сəтбаев қалалары мен Ұлытау ауданын əлеуметтікэкономикалық дамытудың 2012-2020 жылдарға арналған кешенді жоспары зор септігін тигізбек. Мереке салтанаты Əулиетау

Тіл – əлемдік қауымдастықтағы мемлекеттердің басты белгілерінің бірі, ұлттық саясатының көрсеткіші. Ендеше, біздің еліміздің де мемлекеттік тілі – қазақ тілі. Ұлы Даламызды мекен еткен байырғы қазақ халқы мен басқа да ұлт өкілдерінің тарихи тағдырын тоғыстырып, теңдік пен татулықты қалыптастырып бейбіт қоғамды орнықтыруға қол жеткізіп отырған бірден-бір себепкер де тіл екені мəлім. Президент Ұлытаудағы сұхбатында бұл мəселеге жан-жақты тоқталып, бағыт-бағдарды айқындап берді.

Тыныштыќ тірегі – тіл

етегіндегі табиғаты əсем мүйісте ашылды. Онда бірінші кезекте Ұлытау ұлағатты ұландарының көзі академик Төрегелді Шармановқа сөз берілуін жұрт жылы қабылдады. Бала кездерінде тарихы айтылмай, қанша тұмшаланса да өлкенің өткен ұлы дəуірі таулар мен тастарда таңбаланған суреттерден, қадам аттаған сайын алдан шығатын тарихи ескерткіштерден білініп, үлкендердің əңгімелерін көкейлеріне түйіп өсулерінен сыр шерткен ғалым Ұлытау мəртебесі жылдан-жылға асуына қуаныш сезімін жеткізді. Облыс басшысы жиналғандарды мерекемен құттықтап, сан ғасырлық тарихымызға куə жердің экономикалық əлеуетін, мəдениетін дамыту мақсатында айтулы іс-шаралар жүзеге асырылып жатуын атады. Той думан-қызығы өнер саңлақтарының бабалар үнін жаңғыртқандай арнаулы қойылымдарымен, Едіге, Тоқтамыс шыңдарына дейін жеткен əн-күйлермен жалғасты. Тау баурайындағы Асан қайғы бабаның еңселі мүсіні ұрпақтар мерейінің шуағына бөленіп тұрды. Ат жарысы, балуандар тартысы мерейтой сəнін асырды. Қарағанды облысы, Ұлытау ауданы. Суреттерді түсірген Ерлан ОМАРОВ, «Егемен Қазақстан».

Елбасымыздың «Біздің, бүкіл қазақстандықтардың басын біріктіретін басты фактор – мемлекеттік тіл. Қазақтардың туған тілін дамыту үшін барлық күш-жігерімізді жұмсауымыз керек», деуінің өзі ақ əрбір саналы азаматқа көп жайды аңғартса керек. Білім мен ғылымның, экономиканың, жалпы бəсекелестіктің қарыштап дамып отырған бүгінгідей жаһандану кезеңінде Елбасы көрегендік танытып, алдымызға үш тілді білу қажеттігін қойып отыр. Сондықтан өскелең ұрпақтың, жастар алдында бірнеше тіл білу міндеті тұр. Өйткені, Мемлекет басшысы айтқандай: «Қазақ тілі үш тілдің біреуі болып қалмайды. Үш тілдің біріншісі, негізгісі, бастысы, маңыздысы бола береді». Тіл мəселесі ұлт руханиятының алтын қазығы болғандықтан, оған Елбасының өзі ерекше мəн беріп отырғанда баршамыздың қолдау көрсетуіміз абыройлы міндет деп түсінген абзал. Соған орай қазіргі күні республика соттарында сот төрелігін жүзеге асырушы судьялардың 75 пайызы қазақ тілін еркін меңгерген, сот төрелігін мемлекеттік тілде сапалы жүзеге асыра алатын тұлғалар, егер де халық сотқа қазақ тілінде жүгінетін болса, немесе өкілетті органдар тергеуді мемлекеттік тілде жүргізсе, барлық өңірлерде сот істерін қазақ тілінде қарауға қауқарлы судьялар баршылық жəне жеткілікті. Себебі, мемлекеттiң бүкiл аумағында қоғамдық қатынастардың барлық саласында қолданылатын мемлекеттiк басқару, заң шығару, сот төрелігін жəне iс қағаздарын жүргiзу тiлi ретінде Қазақстан Республикасының мемлекеттiк тiлі – қазақ тілі заң жүзінде бекітілген. «Қазақстан Республикасындағы Тіл туралы» Заңның 13-бабына сəйкес Қазақстан Республикасында сот iсi мемлекеттiк тiлде жүргiзiледі, ал, қажет болған жағдайда, сот iсiн жүргiзуде орыс тiлi немесе басқа тiлдер мемлекеттiк тiлмен тең қолданылады. Іс жүзінде əрине, қазіргі кезде сотта іс жүргізу көбінесе орыс тілінде жүргізіледі. Оның себебі АІЖК-нің 14-бабына сай сот ісін жүргізу тілі сотқа талап-арыз берілген тілге қарай сот ұйғарымымен белгіленеді. Бір іс бойынша іс жүргізу бастапқы белгіленген сот ісін жүргізу тілінде жүзеге асырылады. Яғни, талап-арызы қай тілде берілсе, іс тек сол тілде жүргізіледі. Ал іс жүргізу тілін білмейтін немесе жөнді білмейтін іске қатысушы адамдарға сотта аудармашының қызметін тегін пайдалану қамтамасыз етіледі. Бұл ретте, əрине, кездесетін қиындықтар да бар. Мысалы, қазақ тілінде жазылған арызға тіркелген құжаттардың басқа тілде болуы, іс бойынша жасалған сұраныстарға іс жүргізу тілінен басқа тілде жауап берілуі. Мұндай кездерде, арыз берушіге басқа тілдегі құжаттардың аудармасын тіркеу ұсынылады, оған мүмкіндігі болмағанда, аудармашының көмегімен құжаттардың аудармалары жасалады. Немесе, сотқа талап-арызды орыс тілінде беріп, алайда істі сотта қарау барысында талапкердің өзі мемлекеттік тілде түсінік беруді қалайтындарын, ал талап-арызды басқа құжаттар орыс тілінде болуына байланысты ғана сол тілде бергенін айтып жататын жағдайлар да кездеседі. Бұған мемлекеттік жəне басқа да мекемелерде келісімшарттар жасаған, құжат алмасқан кезде əлі де болса мемлекеттік тілден

гөрі, орыс тілінің басым қолданылатыны, бұған себеп қызметкерлердің мемлекеттік тілді білмеуімен қатар, бұрынғы үйренген қалыппен жүруге бейім тұратыны, өзгеріс енгізуге немқұрайдылығы да себеп болып жатады. Қалай болғанда да, сотқа талапарыздарды мемлекеттік тілде беруге, сот процесі барысында мемлекеттік тілде түсінік беру мүмкіндігіне шектеу жасалмауы қажет. Астана қалалық сотында құжат айналымы мемлекеттік тіл қазақ тілінде жүргізіледі. Атап айтқанда, барлық кірісшығыс қағаздары, ішкі ұйымдастырушылық құжаттар-өкімдер, анықтамалар қазақ тілінде толтырылады, жиналыстар мен дөңгелек үстелдер, семинар жедел кеңестер мен олардың хаттамалары қазақ тілінде жүргізіледі. Қалалық сот пен аудандық соттарға, сот кеңсесіне жіберілетін құжаттар мемлекеттік тілде жолданады. Басқа да мемлекеттік органдар мен ұйымдардың, азаматтардың арыз өтініштеріне де, берілу тіліне қарамастан, мемлекеттік тілде жауап беріледі. Сонымен бірге, ана тілінің сол мекемедегі үлес-салмағының қаншалықты жоғары болуы бірінші басшыға тікелей байланысты екендігі айтпаса да түсінікті. Астана қалалық сотының төрағасы Тілектес Бəрпібаев пен Астана қалалық сотының азаматтық жəне əкімшілік істер жөніндегі апелляциялық сот алқасының төрағасы Берік Естай, Астана қалалық сотының қылмыстық істер жөніндегі апелляциялық сот алқасының төрағасы Жазбек Əбдиев те мемлекеттік тілді жетік білумен қатар оның болашағына шын мəнінде жаны ашитын ұлтжанды азаматтар. Солардың арқасында қаладағы өзге мекемелерге қарағанда ана тіліне деген құрметті күшейтіп, жаңадан жұмысқа кірген жас мамандарды ұлттық рухта тəрбиелеп, баулу бағытында анағұрлым алда келеміз десек асыра мақтағандық болмас. Өйткені, бүгінгі күні мемлекеттік тіл мəселесі аса зор қоғамдық жəне саяси маңызға ие болып, ардың ісіне айналып отыр. Елбасымыз атап көрсеткендей, «Қазақстан ның болашағы – қазақ тілінде». Олай болса, еңсесі биік елдер қатарына қосылуды мұрат тұтқан біздер үшін Ананың тілі – жүректің үні, ұлттың рухы, абыройы, болмыс-бітімі. Туған тіліміздің өсіп-өніп, өркендей беруі, тамырын терең жайып, мəңгі құламайтын бəйтерекке айналуы, шын мəнінде, өз тұғырына көтеріліп, қоғамымыздан лайықты орнын алуы үшін күресуден асқан міндет жоқ. Оралхан ТҰРСЫНОВ, Астана қалалық сотының азаматтық жəне əкімшілік істер жөніндегі апелляциялық сот алқасының судьясы.

www.egemen.kz

16 қазан 2014 жыл

Астана экономикалыќ форумын G-GLOBAL форумына ґзгерту диалектикасы (Соңы. Басы 1-бетте). Бүгінде АЭФ-тің жыл сайынғы жұмысына əлемнің 150-ге жуық мемлекетінің өкілдері қатысады, бұл Қазақстанның сыртқы саясатының айрықша нышанына, əлемдік ғылыми ой-пікірдің жəне Президент Н.Ə.Назарбаевтың бастамалары ретрансляторына айналды. Елбасы Кембридж университетінде сөйлеген сөзінде бүгінде G-GLOBAL – бұл «Ғалымдардың еуразиялық экономикалық клубы» қауымдастығымен құрылған Астана экономикалық форумына қарасты халықаралық алаң екенін атап өтті.

ӨСІМ ДИАЛЕКТИКАСЫ Мемлекет басшысы 2009 жылдың басында өзінің «Дағдарыстан шығу кілті» жəне «Бесінші жол» еңбектерінде əлемдік қаржылық-экономикалық сəулетті реформалаудың ғылыми негізделген дəлелдемелерін атап айтты. Бұл өз кезегінде АЭФ қатысушыларының G-20 елдері көшбасшыларына жыл сайын ұсыныстарды əзірлеуге себепші болды. Жыл санап бұл құжаттың əлем тарапынан мойындалу деңгейі қарқын алуда. Оның ішінде 2012 жылғы V АЭФ қатысушыларының ұсыныстары Қауымдастық басшылығымен БҰҰ Бас хатшысы Пан Ги Мунға, БҰҰ Бас Ассамблеясының Президенті Насир Əбд əл-Əзизан-Насерге, сондай-ақ Мексиканың сыртқы істер министрінің орынбасарына, G-20 Мексиканың шерпі Лурдес Аранде Безауриға жолданды.

БҰҰ Бас хатшысы Пан Ги Мун өзінің жауап хатында «Мен ұсыныстар шынымен назарға алынып, менің үндеуімнің күн тəртібінде, «үлкен жиырмалық» көшбасшыларымен, сондай-ақ, Мексикадағы G-20 өкілдігінің өкілдерімен талқылауларда көрініс табатынына сенімдімін», деп атап өтті.

2010 жылдан бастап АЭФ қатысушылары қаржылықэкономикалық тақырыптардың аясынан шығып, Президент Н.Ə.Назарбаевтың «Жаһандық энергия-экологиялық стратегия» жəне «Жасыл көпір» əріптестік бағдарламасы тəрізді дəуірлік маңызы бар қос бастамасын талқылауға жəне ілгерілетуге кірісті. Еске сала кетейік, Президент Н.Ə.Назарбаевтың бастамасымен III АЭФ-те көтерілген «Жасыл көпір» халықаралық əріптестік бағдарламасы мемлекеттердің кəсіпкерлікпен жəне қоғаммен көпжақты əріптестігі негізінде «жасыл экономикаға» көшуін қарас тыратын Қазақстанның бастамасы БҰҰ Саммитінің «Рио+20» тұрақты даму бойынша қорытынды құжатына енді. Бұл БҰҰ-ға мүше барлық мемлекеттер тарапынан құпталған жалғыз елдің экологиялық бастамасы.

2012 жылдан бері АЭФ Пре зи дент Н.Ə.Назарбаевтың «Қазақстан Жаңа Жібек жолы»

бағдарламасын жəне ЭКСПО-2017 көрмесі сияқты халықаралық жобаларын ілгерілетуге белсенді түрде кірісті.

ЭКСПО-2017-ні ІЛГЕРІЛЕТУ ЭКСПО-2017 халықаралық көрмесін өткізу тарихында 2013 жылдың тамыз айынан тұңғыш рет G-GLOBAL тұғырнамасында ЭКСПО-2017 көрмесін ілгерілетуге бағытталған «ЭКСПО-2017 виртуалды көрмесі» онлайн-жобасы бастау алды. Онда экологиялық тиімді технологиялардың, инновациялар мен жаңашылдықтардың барлық түрлері сипатталады, оның ішінде талдамалық шолулар мен Үшінші индустриялық революцияға арналған «Болашақтың энергиясы» тақырыбындағы форсайт-зерттеуді қамтиды. «G-GLOBAL – EХРО» онлайн-павильонында патенттері мен сынамалы үлгілері бар отандық зерттеушілердің бірегей «жасыл» инновациялары жарияланған. Кез келген пайдаланушының «жасыл» технологиялар бойынша өзінің өнертабыстарын қоғамға ұсынуға мүмкіндіктері бар. Сонымен қатар, ЭКСПО-2017 көрмесін кеңінен дəріптеу мақсатында əртүрлі форумдар, семинарлар, дөңгелек үстел дер жəне конференциялар ұйымдастырылып, онда «жасыл» техно логияларды енгізудің тəжірибелері сарапқа салынады. Жастарды экологиялық тұрғыда жаңаша ойлауға жəне экологиялық өмір салтына дағдыландыру үшін G-GLOBAL тұғырнамасында мектеп оқушылары мен студент-

терге арналған республикалық жастар байқаулары мен олимпиадалары тұрақты түрде өткізіледі. Өңірлер қуатты жəне қор үнемдеудің баламалы көздері бағытындағы ғылыми-техникалық жетістіктерін жəне əлеуеттерін таныстыру, сонымен қатар, еліміздегі облыстарды халықаралық көрмеге дайындық жасау жұмыстарына қатысуға тарту мақсатында «Шағын ЭКСПО» шаралары жоспарланған. Бұл ретте инновациялардың, «Тұрақты ғаламшар үшін Болашақтың энергиясы» жобалары мен озық тəжірибелерінің жəне халықаралық жəне ұлттық байқаулары жарияланды.

VII АЭФ ашылу салтанатымен бірге G-GLOBAL жобасы мен ЭКСПО-2017 көрмесін дəріптеу жəне ілгерілету мақсатында əлемнің 20 мемлекеті бойынша мотошеру бастау алды. Оған қатысқан топ мəре сызығын елорданың туған күні – 6 шілдеде Астана қаласында кесті. Бұл акцияның арқасында ғаламшардағы ондаған мың адам G-GLOBAL жаһандық сұхбатына қосылды.

ДАҒДАРЫСҚА ҚАРСЫ МЕРИДИАН Президент Н.Ə.Назарбаев 2011 жылдың желтоқсанында Қазақстан тəуелсіздігінің 20 жылдығына арналған салтанатты жиында сөйлеген сөзінде G-GLOBAL

жаһандық демократиялық үнқа ты судың жаңа пішінін құру жəне Астанада Дағдарысқа қарсы дүниежүзілік конференцияны (ДДК) ұйымдастыру бастамасын көтерді. Оның нəтижесі Біріккен Ұлттар Ұйымының Дағдарысқа қарсы жоспары болуы мүмкін еді.

2012 жылдың қаңтарында Қауымдастықтың күш салуымен 170 елдің сарапшыларын біріктірген G-GLOBAL онлайнплатформа іске қосылды, ол бүгінде ғылыми-талдамалық қор тарапынан сұранысқа ие болып, беделі де артты. Танымал Alexa.com рейтинг агенттігінің деректеріне сүйенсек, қазіргі таңда G-GLOBAL онлайн-тұғырнамасы əлемдегі ең жиі пайдаланылатын 70 мың ғаламтор сайттарының тізіміне кіреді.

2012 жылдың желтоқсанында БҰҰ Бас Ассамблеясы Қазақстан Үкіметінің Астанада ДҚБК өткізу туралы ұсынысын мақұлдап, ол екі қарармен расталады. Бұл шешімді БҰҰ-ға мүше барлық 193 мемлекет бірауыздан құптады. Əлемдік дағдарысқа қарсы жоспардың тұжырымдамасын (ƏДЖ) құру мақсатында 2013 жылдың 1 шілдесінен 2014 жылдың 1 мамырына дейін G-GLOBAL онлайн- тұғырнамасында «VII АЭФ жəне II ДДК» виртуалды жобасы сəтті түрде өтті.

VII АЭФ жəне II ДДК онлайнжобасының жұмысына 170 елден 1 млн.-нан астам пайдаланушы қатысқан. Сайтқа 15 мыңнан астам баяндама жəне зерттеу жұмыстары, шамамен 50 мың сарапшылық шолу жəне түсініктемелер жүктелді. Сонымен қатар 400-ге жуық бей-

не-конференциялар өтіп, оның жұмысына əлемдегі жетекші сарапшылар мен ғалымдар қатысты. Осы жұмыстың нəтижесінде халықаралық қауымдастықтың ортақ талпынысымен ДДК тұжырымдамасының жобасы əзірленіп, ол Қаржы, Экономика министрлері жəне Орталық банк төрағалары деңгейінде ұйымдастырылған II ДДК қатысушылары тарапынан мақұлданды.

VII АЭФ жəне II ДДК аясында пікірталастар ұйымдастыру үшін ƏДЖ тұжырымдамасының жобасын таныстыруға жəне əлемнің көптеген мемлекеттерінде өткен ДДК 35 аутрич-шаралары кезіндегі G-GLOBAL бастамасына байланысты алдын-ала ауқымды жұмыстар атқарылғанын атап өту қажет. Қауымдастық тарапынан Бреттон-Вудсты жаңғырту комитетінің, БҰҰ, ХВҚ, ДБ жетекші ұйымдарының жəне өзге халықаралық даму институттары мен ғылыми ұйымдардың қолдауымен əлемнің түкпіртүкпірінде өткізілген шаралар G-GLOBAL пішінінде дағдарысқа қарсы ортақ келісілген саясаттың болуына əлемдік қауымдастықтың алдыңғы қатарлы күштерінің қызығушылығы жоғары екенін дəлелдеді. ƏДЖ тұжырымдамасы Азия Даму банкінің 47-ші отырысы аясында ұйымдастырылған II Дүниежүзілік дағдарысқа қарсы

конференцияның І пленарлық отырысына қатысушылармен құпталғаны белгілі. Осылайша оны халықаралық саясат деңгейіне ілгерілету БҰҰ-ға мүше көптеген мемлекеттердің жəне халықаралық даму институттарының белсенді қолдауымен жүзеге асты. Халықаралық қауымдастық өкілдерінің пікірлерінше, ƏДЖ тұжырымдамасы өте маңызды жəне дер кезіндегі құжат болып табылады, ол БҰҰ күн тəртібіне 2015 жылдан кейінгі даму жəне тұрақты дамудың тың мақсаттарын бағындыру, сондай-ақ G-20 Австралия мен Түркияның төрағалық етуі бойынша ұсыныстарды қалыптастыруға үлес қоса алады. Сонымен қатар, қорытынды құ жатты ресімдеудің алдында Əлемдік дағдарысқа қар сы жоспардың құрылуы талқылаулардың, толықтырулардың, пікірталастар мен түзетулердің тағы бір кезеңінен өтуі тиіс. Аталмыш ауқымды жұмысты ұйымдастыру жəне үйлестіру БҰҰ Экономикалық жəне əлеуметтік кеңесінің (ЭƏК) қолдауымен жəне басқа халықаралық ұйымдардың (БҰҰ, ХВҚ, ХЕҰ, ХДҰ) тікелей қатысуымен жүзеге асырылады. Əлемдік халық саны біздің ғаламшардағы салық төлеушілердің есебінен қызмет ететін жоғарыда аталған құрылымдардан өздерінің қызметтік міндеттерін орындауды жəне өздерінің құзыреттері аясында Əлемдік дағдарысқа қарсы жоспарды қалыптастыруға үлестерін қосуды талап етуге құқылы.

 Еңбегімен еленген

Айшыќты оныѕ əр кїні

Əркім өз өмірін өзінше өріп өрнектейтіндігі, таңдаған жолымен жүретіндігі бесенеден белгілі. Анығы – қандай тұрғыда, яки қалайша ғұмыр кешу дегенге əкеліп саяды. Бұл орайда, бүгінгі кейіпкеріміздің бүкіл өмірін, қала берді күнделікті тыныс-тіршілігін, жүріс-тұрысын мəнді де сəнді деп нық сеніммен айтуға болады. Өйткені, осы бір езуінен əмсе күлкі кетпейтін тынымсыз азамат қашан да ізденіс пен ілгерілеу үстінде. Бəріне үлгеріп, бəріне де үлгі көрсетуде. Не істесе де, құштарлықпен істейді. Енді соны рет-ретімен баяндалық. Кейіпкеріміз деп отырғанымыз – ол Рафаэль Мұхамеджанов. «Қазақстан алюминийі» акционерлік қоғамындағы энергия цехының аға шебері. Жаңалыққа жаны əсте құмар ол өндірісте жұмыс істейтіндер шығармашылықпен айналыспайды, өнерге қызықпайды делінетін қисынға мүлдем келіспей ді. Ал оның мəнісі былай.

алю минийі» АҚ-қа жұмысқа тұрды.

– Мен мектепте өте жақсы оқыдым. Алған бағаларым ылғи бестік болды. Бала кезімнен есте ұстау мен ойлау қабілетім, зеректігім жоғары еді. Əсіресе, тіл мен əдебиет, дəл ғылым пəндеріне қатты ден қойдым. Алайда ата-анам техникалық мамандықты таңдағанымды жөн деп шешті. Сол ұйғарым бойынша машина жасау техникумына түстім. Алюминий зауытына 27 жасқа келгенде қарапайым слесарь-сантехник болып орналастым, – деп сырын ақтарды Рафаэль. Зауытта жұмыс істеп жүрген кезінде Мұхамеджанов С.Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университетін сырттай бітіріп жоғары білімді маман атанды. Жастайынан көпшіл болып өскен ол қоғамдық өмірге де білек түріп қоян-қолтық араласып кетті. Спортпен айналысқаны соншалық, цехтағы денешынықтыру жөніндегі ұйымдастырушы тізгінін де ұстады. Кəсіпорын басшылығының бастамасымен құрылған «Майдан

Рафаэль еңбекте екпінді, тұрмыста белсенді, спортпен айналысып, шабыттанып өлең де жазады. Күркіреп өткен кешегі сұрапыл соғыс құрбандарының есімдерін мəңгілік есте қалдыру мақсатында ізшілер экспедициясы сапында қиыр шеттегі елдерге сапар шегіп, сауапты іс атқарып жүрген жайы жəне бар. Мұнысымен қоса туристерді ілестіріп туған өлкенің табиғат аясына жорыққа шығады. Өнерпаздармен қосылып əн шырқайды. Нағыз сегіз қырлы, бір сырлы жігіт атауына əбден лайық. Рафаэль өмірінің ең келісті кезеңін кəсіпорынмен берік байланыстырады. Себебі, осы зауытта маңдайтерін сорғалатып, еңбегінің жемісін көріп келеді. Яғни, өндірістің өзекті буыны – сумен жабдықтау саласына жауапты. Жүктелген міндетті мінсіз атқарып, алғыс арқалап жүр. Əсілі, су айналымы секілді ауқымды бүкіл жүйені меңгеру əрине оңай шаруа емес. Тетіктердің іркіліссіз істеуін жіті бақылайды. Құдықтардың, құбырлар мен сорғылардың қалыпты жағдайда болуын қырағы қадағалайды. Аяқ астынан төтенше жағдай орын алса, бүкіл зауыт сусыз қалып, өндіріс толық тоқтап қалуы кəдік. Сондықтан да су торабының тұрақты жұмыс істеуі басты назарда. Өткен ғасырдың 90-шы жылдары ортасында ол Еуразиялық Топқа (ERG) кіретін «Қазақстан

жолы» жасағының құрамына кіріп, Ұлы Отан соғысы жылдарында опат болған қазақстандық жауынгерлерді іздестіруде іргелі іс атқарды.

– Біз алғашқы жорығымызды Ресейдің Ладога көлі ауданындағы Синявин биіктігінде бастадық. Соғыс жылдары сол маңайда қиян-кескі шайқас жүргені мəлімғой, – деп еске алады Рафаэль Мұхамеджанов өткен күндерді.

– Жергілікті ізшілермен бірлесіп белгісіз қырық жауынгердің сүйегін тауып, жер қойнауына арулап қайта тапсырдық. Өкініштісі, олардың ешбірінің аты-жөнін анықтай алмадық. Өйткені, есімдері жазылған бойтұмарлары болмай шықты. Осындай кезекті экспедиция кезінде Рафаэльдің қаламынан соғыс тақырыбын толғаған өлеңдер топтамасы туындады. Оның айтуынша, Мұхамеджановтар əулетін де бұрын-соңды өлең жазатын адам жоқ екен. Əкесі Шəміл Хасан ұлы кəсіби футболшы ретін де доп қуыпты, ал анасы Софья Дмитриевна бүкіл саналы ғұмырын балалар бақшасында қызмет етуге арнапты. Қазір ол кісі құрметті зейнет демалысында. Поэзияға деген іңкəрлігі кенеттен оянғанына өзі де əлі күнге аң-таң. Сондықтан мұны табиғат тартқан сый дейді ризалықпен.

– Бір күні мен орыс тілінде басылған Құран кітабын сатып алып көшеде келе жаттым. Сөйткенімше

Марат АҚҚҰЛ,

«Егемен Қазақстан».

АЭФ-ті G-GLOBAL ФОРУМЫНА АУЫСТЫРУ Қазіргі таңда АЭФ жəне G-GLOBAL онлайн-платформасы қатысушыларынан 2015 жылдан бастап АЭФ-ті жаһандық пішімге G-GLOBAL форумына өзгерту төңірегінде көптеген ұсыныстар жолдануда. Бұл бағытта оны Əлемдік жəне дəстүрлі діндер көшбасшыларының съезі, АТОМ жобасы, Азиядағы өзара іс-қимыл жəне сенім шаралары жөніндегі кеңес (АӨСШК) тəрізді халықаралық жобаларды ғылыми-сарапшылық тұрғыда қолдау жəне сүйемелдеу негізінде ұйымдастыру ұсынылуда. Осылайша G-GLOBAL онлайн-тұғырнамасымен біріге отырып, G-GLOBAL форумы шеңберінде əлемдік қауымдастықтың ең белсенді бөлігі саналатын ғалымдар, сарапшылар, саясаткерлер, кəсіпкерлер жəне жастар заманның қауіпқатерлеріне жауап іздеумен айналысады. Жыл сайынғы АЭФ-ке қатысушылардың қатары қалың, оларды 6 блокқа бөлуге болады: саясат, ғылым, халықаралық ұйымдар, БАҚ, кəсіпкерлік жəне қоғам. Кеңейтілген G-GLOBAL онлайн-платформасында жоғарыда аталған барлық алты блоктың назарын G-GLOBAL мегажобасын іске асыруға жəне ілгерілетуге аудару қажет. Ал G-GLOBAL форумын белсенді түрде дəріптеуге жəне ақпараттық тұрғыда сүйемелдеуге биылғы жылдан қолға алынған Халықаралық журналистика саммитінің қосатын үлесі елеулі. Біздің ғаламшардың шамамен 2 млрд. халқын қамтитын 93 жаһандық БАҚ аталмыш саммиттің серіктестері болып табылады. Жақында Қазақстанға кəсіпкерлік құрылымдардың 21 000 жетекшісін біріктіретін, жылдық жалпы айналымдары 7 трлн. АҚШ долл. құрайтын YPO IC өкілдері келген болатын. Олардың кəсіпорындарында əлемнің 125 мемлекетінен 15 млн.-нан астам адам еңбек етеді. Жаһандық бизнес-көшбасшылар G-GLOBAL мегажобасын қолдап, оны əлем бойынша ілгерілетуге өздерінің үлестерін қосуға əзір екендіктерін білдірді. Астана экономикалық форумы ның G-GLOBAL халықаралық форумының өзгеруі Елбасының «G-GLOBAL XXI ғасырдағы ƏЛЕМ» кітабын да айқын көрсетілген G-GLOBAL мегажобасының тұжы рым дамасын кешенді жəне жақ-жақты жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Əлемдік қоғамдастық Президент Н.Ə.Назарбаевтың серпінді халықаралық бастамалары мен жобаларына жан-жақты қолдау көрсетіп, G-GLOBAL онлайнплатформасы жəне жыл сайынғы G-GLOBAL форумы арқылы G-GLOBAL мегажобасын іске асыруға жəне ілгерілетуге өздерінің үлестерін қосуға əзір екендіктерін атап өтті. Серік НӨГЕРБЕКОВ, Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының депутаты, «Ғалымдардың еуразиялық экономикалық клубы» қауымдастығы үйлестіру кеңесінің тең төрағасы.

7

болмай, өзінен өзі өлең шумағы тіліме оралды, – деп Рафаэль сөзін одан əрі сабақтады. – Осылайша күн сайын екі-үш өлең жазуға машықтанып алдым.

1998 жылы Мұхамеджанов Павел Васильев атындағы əдеби бірлестіктің есігін қақты. Қалыптасқан ақындардың поэзия əлемі, жыр туралы толғаныстары мен пі кір леріне қанығу үшін келге нін жа сырмады. «Алғаш рет зауыт ақыны Жасұлан Са дықов пен, содан соң Борис Поздня ков, Татьяна Окольничья секілді қаламгерлермен таныстым. Олардан өлең жазудың, ұйқас құрастырудың ерекшелігін үйрендім», дейді ол. Өмір-өзен өз ырғағымен алға қарай жылжып жатты. Жұмыспен қатар шығармашылық та толас таппады. Рафаэльдің өлеңдері зауыттың «Энтузиаст» газетінде жарық көре бастады. Павлодардың баспасөз басылымдарында жарияланған өлеңдерінен құралған жыр жинағын оқырмандарына, достарына тарту етті. Биыл оның өмірінде елеулі оқиға орын алды. Талантты əрі шығармашыл зауыт мүшелерін табу үшін əрі компанияның 20 жылдығы құрметіне Еуразиялық Топпен бірлесіп Қазақстан Жазушылар одағы ұйымдастырған «Шеберлер елі» шарасына қатысты. Оның өлеңі осы акция аясында шыққан жинақта жарияланды. Рафаэль осыдан бес жыл бұрын парашютпен тұңғыш рет секіріп өзі түгілі өзгелерді серпілтіп тастады. Зеңгір көкте қанат байлағандай көсіліп еркін қалықтағаны бойына тың шабыт беріп, осы спорт түріне алғашқы əнін де арнады. Онысы елеусіз қалмады. Павлодардың бард клубы Мұхамеджановты əн айтуға қолқалап шақырды. Енді ол гитарада ойнауға дағдылануды əдетке айналдырды. Шаршап-шалдығуды білмейтін, жатыпатар жалқаулықпен ешуақытта келіспейтін Мұхамеджанов, міне, осындай азамат! Жүзіне шынайы үйірілген күлкісімен төңірегін көмкеріп, бар қуанышын бөлісіп жүрген Рафаэльмен əңгіме-дүкен құрудың өзі бір ғанибет. Балаша жарқылдап сөйлегенде ішіндегісін түгелдей ақтарып салады. Ал ең бастысы адами қалпынан айырылмай, ізгілікті жыр жолдарымен үндеуі əрине ерекше əсер қалдырады. Өлеңге де, өнерге де етене жақын жігіт ағасының əр күні айшықты, жұмысы табысты. Өйткені, ізденуден, жаңалықты іздеуден жалықпайтын Рафаэль Мұхамеджанов зауыттықтардың бəріне өнеге. Рафаэль жуырда Қазақстан Журналистер одағының мүшелігіне өтті. Жазатын дүниең көбейсін, жаны жайсаң азамат, дейміз шын ниеттен. Ал таяу күндері ол туған зауытының жарты ғасырлық мерейтойын өлеңімен де, өнерімен де қарсы алмақ.

Арнайы таќырыптаєы семинар Облыс орталығында Мемлекеттік қызмет істері жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің ұйымдастыруымен «Мемлекеттік қызмет персоналын басқарудың ықпалдастырылған ақпараттық жүйесі» атты тақырыпта арнайы семинар өткізілді. Фарида БЫҚАЙ,

«Егемен Қазақстан».

Семинар «Мемлекеттік қызметтің персоналын басқару ұлттық орталығы» АҚ пен Еуропалық одақтың «Қазақстан мемлекеттік қызметінің реформасы жəне жаңғыртылуы» жобасы қолдауымен жүзеге асты. Бұған дейін осындай семинар Маңғыстау облысында ұйымдастырылыпты. Сондай-ақ, HR-семинарлар енді «Еуропалық одақ» жобасы қолдауымен Қарағанды жəне Оңтүстік Қазақстан облыстарында өткізілмек. Еуропалық одақтың «Қазақстан мемлекеттік қызметі реформасы жəне жаңғыртылуы» жобасы – мемлекеттік басқару мəселелері бойынша еуропалық тəжірибені біздің елімізде интеграциялау мақсатында жүзеге асырылатын халықаралық бастама. Семинарларда мемлекеттік қызметтің персоналын басқарудың озық жүйесін енгізу мəселелері талқыланады. Біздің облыс орталығында бұл шараға облыстағы 100-ге жуық

мемлекеттік қызметкер, оның ішінде аудан əкімдіктері, сондай-ақ, Павлодар, Екібастұз жəне Ақсу қалалары əкімдіктерінің қызметкерлері қатысты. Мемлекеттік қызмет істері жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің Павлодар облысы бойынша департамент жетекшісі Мақсұт Өтешев пен облыс əкімі аппаратының жетекшісі Расул Оразғұлов жəне «Мемлекеттік қызмет персоналын басқару ұлттық орталығы» АҚ вице-президенті Исатай Сағындықов еліміздің мемлекеттік қызмет персоналын басқаруды жетілдірудегі «е-қызмет» ықпалдаcтырылған ақпараттық жүйесі жайында айтып берді. И.Сағындықовтың сөзіне қарағанда, жаңа жүйені енгізу – кадрлық қызметтердің тиімділігі мен өнімділігін арттыруға, ақпаратты өңдеуге кететін əкімшілік шығындарды кемітуге, орталық жəне өңірлік деңгейдегі мемлекеттік қызметкерлер жайлы толық кадрлық мəліметтерді «онлайн» режімінде алуға мүмкіндік береді. Озық халықаралық тəжірибеге сəйкес, Агенттік пен мемлекеттік органдар қадрлық қызметтерін автоматтандыруға арналған персоналды басқарудың «е-қызмет» жүйесін құру 2015 жылдың соңына жоспарланыпты. Ал мемлекеттік қызмет персоналын басқару саласындағы үздік еуропалық тəжірибе жайында голланд үлгісі – P-Direkt туралы ЕО жобасының сарапшылары Константин Сокульский мен Максимилиан Федингер баяндады. Павлодар облысы.

8

www.egemen.kz

16 қазан 2014 жыл

● Тарих толқынында

Тарихи тұлғалардың арасында қазақ батыры – Жанқожа Нұрмұхаметұлының алатын орны ерекше. Бұл бабамыздың тұлғалық рөлін білу үшін ол өмір сүрген заманды, яғни XVIII ғасырдың соңғы ширегі мен XIX ғасырдың 60-шы жылдары аралығын жете түсінуіміз қажет. Бұл заман – қазақ халқы үшін елдіктен айырылу, қазақ мемлекеттілігі үшін күйреу, отаршылдықтың қамытын басқа кию кезеңі болды. XVIII ғасырдың 30-шы жылдары дипломатиялық жолмен басталған Ресейдің Қазақстанды бағ ын дыруы X IX ғ асырдың 60-шы жылдарының ортасында əскери жолмен аяқталғаны белгілі. Жанқожа батырдың бүкіл ғұмыры осы жаулап алудың соңғы кезеңіне тұспа-тұс келіп, отаршылдық езгіге қарсы күреспен өтеді. Алдымен, сол заманның көріністерін көз алдымызға келтірейік. Өз мемлекеті бар халық – бақытты халық. Ал мемлекеті жоқ халық – жетімнің күйін кешеді.

одан əрі тереңдетудегі Ресейдің келесі қадамына – халықтың хан сайлауын өзгертіп, оның орнына ханды патшаның өзі тағайындау принципін енгізуді қолға алуы жатады. Қазақстанда мемлекеттілікті түпкілікті түрде жою мақсатында Ресей жағы мүмкін болған əдістəсілдің бəрін қолданып бақты. Солардың біріне – хандық биліктің рөлін мүмкіндігінше əлсірету жатты. Сол мақсатта XVIII ғасыр соңындағы жергілікті халықтың наразылығын Ресей билігі хан билігіне қарсы бағыттайды. Жергілікті билер мен старшындарды, оның ішінде Сырым батырды қолдап, хан билігін одан əрі əлсірете түседі. Ақыры Орынбор əкімшілігінің басшысы барон О.А.Игельстром 1785 жылы Кіші жүз ақсақалдарының қолымен Нұралыны биліктен алу жөніндегі шешімге қол жеткізеді. Ал 1786 жылы 3 маусымда II Екатерина Нұралыны хан билігінен алу туралы жарлық шығарады. Сөйтіп, Кіші жүзде 40 жылдай хан болған Нұралы Орынборға шақыртылады да, ол жақтан Уфаға жіберіледі. Ал Кіші жүз аумағында жергілікті басқарудың жаңа түрлері енгізіле бастады. Қазақ жерінде саяси отарлау мен мемлекеттікті жою бағытында Ресейдің келесі жаңа қадамы, ол – билікке үміткерді өзі таңдауы болатын. Осындай мақсатпен 1791 жылы Нұралы ханның туған інісі Ералы ешбір сайлаусызақ хан болып тағайындалды. Осылайша, Əбілқайыр ұрпақтары арасынан кімнің хан болуы енді тікелей Ресейдің құзыретінде қалдырылады да, бұл құзыреттілік кейінгі жылдары одан əрі

келуі Арынғазы ханның жағдайын біршама жақсартады. Жаңа басшы Кіші жүздің ішкі жағдайын, сауда байланыстарын реттеуді қолға алады. Өз атына келіп түскен арыздарды қарайды. Ең бастысы, таласушы екі тұлғаны татуластыруды көздейді. П.Эссен қарсылас жақтарды Орынборға шақырып, келіссөздер жүргізеді. Сөйтіп, Шерғазы Кіші жүздің ханы болса, Арынғазы Кіші жүздегі Хан кеңесінің төрағасы болып тағайындалады. Арынғазы ханның беделі күн сайын арта түсіп, керісінше, Шерғазы ханның жағдайы нашарлай түседі. Кіші жүз руларының басым бөлігі Арынғазы хан жағына шығады.

1817 жылы 400-ге жуық ру басылары өтініш хатын жазып, Арынғазыны Кіші жүздің ханы етіп тағайындауды сұрайды. Губернатор болса хатты негізге алып, Арынғазыны хан етіп тағайындау туралы патшаға ұсыныс жасайды. Осылайша, Арынғазы ханның Орынбор жақтағы істері жақсара бастайды. Бірақ Хиуаға байланысты істер кері кете бастайды. Оның басты себебі, Арынғазының кешегі одақтасы, əрі туысы Шерғазы Қайыпұлы Хиуа ханының араласуымен бетін оңтүстікке қарай бұрады. Ол Хиуаға кетіп, Мұхаммед Рахим ханның қабылдауында болады. Хиуа ханы оны Кіші жүздің ханы етіп тағайындайды. Шекті, шөмекей жəне төртқара тайпаларының 2500 шаңырағы оған бағынып, Хиуаға салық төлеп отыруға міндеттенеді. Осыдан кейін кешегі одақтастар – Арынғазы хан мен Шерғазы арасындағы қатынастар қатты шиеленісіп

Дəуір жəне дара тўлєа Берекет КƏРІБАЕВ,

Қазақстан Республикасы ҰҒА корреспондент-мүшесі, профессор.

Мемлекеттің басты міндеттерінің бірі – елдің аумағын сыртқы жаулардан қорғауды ұйымдастыру, ішкі тəртіптерді сақтау жəне сол сияқты халықтың бейбіт, тыныш өмір сүруіне жағдай жасау болса керек. Қазақ халқының ұлттық сипаттағы мемлекеті – Қазақ хандығы өз тарихында екі үлкен дəуірді басынан өткерді. Біріншісі – бір орталықтан басқарылатын кезең болса, екіншісі – бытыраңқылық кезең. Бірінші кезеңге Керей мен Жəнібек хандардан Тəуке ханға дейінгі тарихи уақыт жатады. Ал екінші кезең Тəуке ханның қайтыс болған кезінен Кіші жүзде Шерғазы ханға дейінгі, Орта жүзде Уəли ханға дейінгі, яғни XIX ғасырдың 20-шы жылдарының ортасына дейінгі аралықты қамтиды. Бір ғасырдан астам уақытқа созылған бытыраңқылық кезең өз ішінде бірнеше сатыларға бөлінеді. Əрбір сатыға үңілер болсақ, мемлекеттілігіміздің күйреу үрдісінің тереңдеуін байқаймыз. Əр сатыдағы барлық мəселелерді қарастырмай-ақ олардың негізгілерін қысқаша атап өтелік. Қазақ мемлекеттігін жою барысындағы Ресейдің алғашқы жасаған қадамына – билеуші топ өкілдерінен орыс патшасына адалдығы жөнінде ант алу мен олардың бір ұлын аманат ретінде ұстап отыру жатты. Бұл қадамды Кіші жүзде Орынбор əкімшілігі өте шебер жүргізе алды. Келесі қадамға хан сайлау мəселесі бойынша негізгі мəселелердің бірі – сайланған жаңа ханды бекіту құқығын өз қолына алуы жатады. Бұған дəлел ретінде, Əбілқайыр ханның мұрагері Нұралыны Ресейдің хан деп бекітуі жатты. Кіші жүздің белгілі ру-тайпа басшылары Əбілқайырдың үлкен ұлы Нұралы сұлтанды хан етіп сайласа да, Ресей жағы оны патшаның бекітуі міндетті деп талап қояды. Соған байланысты Орынбор губернаторы И.И.Неплюевтың араласуымен Нұралы орыс патшасына өтініш білдіріп, өзін хан етіп бекітуді сұрайды. Осылайша, Ресей Нұралыны хан етіп бекітуі арқылы өзінің саяси отарлауын бір қадам болса да алға жылжытады. Бұл – Ресейдің қазақ жерлерін саяси отарлау мен қазақ мемлекеттігін жоюдағы кезекті жеңістерінің бірі болып саналды. Кіші жүздегі саяси отарлауды

кеңейтіле түседі. Мысалы, 1794 жылы Ералы хан қайтыс болып, Нұралының тұңғыш ұлы Есім таққа отырғызылады. Ж.Қасымбаевтың пікірінше, Есімнің таққа келуіне Орынбордың жаңа басшысы Вязьмитинов көп күш салады. Өйткені, Есім – Əбілқайыр ханның көп ұрпақтары арасындағы əлсіздеу, көзге түспеген, ешқандай айрықша белгілерімен байқала қоймаған болатын. Бұл жерде Ресей жағы жаңа хан ды тағайындауда онша көп қиындықтарға тап бола қойған жоқ.

1797 жылы Сырым Датұлы көтері лісшілерінің Есім ханды өлтіруі – бүкіл даланы дүр сілкіндірген оқиғалардың бірі болды. Бұл əрекет, біріншіден, Ресейдің жоспарына кірмесе де, ханды қарапайым халық өкілдерінің өлтіруі отарлаушылардың түпкі мақсаттарына сай келетін. Екіншіден, бұл оқиға хандық биліктің өте əлсіз екендігін жəне хан беделінің қарапайым халық арасында өте төмен екендігін көрсетеді. Міне, осындай оқиғалардан кейін Кіші жүздің солтүстік-батыс аумағында жаңа хан тағайындау мəселесінде барлық құқықты Ресей жағы өз қолына алады. Жаңа хан сайлау мəселесінде Нұралы ханның ұлдары өздерінің арасынан хан болуға лайықты адамын алға шығарады. Ол – Нұралы ханның Есім ханнан кейінгі екінші ұлы Қаратай сұлтан болатын. Л.Мейердің жазуы бойынша, қазақтардың басым бөлігі өздерінің билеушісі ретінде жігерлі де, қайратты Қаратай сұлтанды қалаған. Бірақ Қаратай сұлтанның кандидатурасы Орынбор əкімшілігіне ұнамайды. Өйт кені, оның жігерлілігі мен қайрат тылығы, дербестігі мен еркіншілдігі Ресейдің ұзақ жылдар бойы Кіші жүз аумағында жүргізген саясатын жоққа шығаратын. Сол себепті де, Қаратай сұлтанның кандидатурасынан Орынбор əкімшілігі бас тарта отырып, себебін қазақ халқының хандық билікті мұралану жолымен байланыстырады. Олардың негіздеуі бойынша Қаратай сұлтан 1771 жылы қолға түскен қалмақ қызынан туған. Ресей жағының бұл негіздеуін Айшуақ сұлтан басқарып отырған Хан кеңесі амалсыздан мақұлдауға мəжбүр болады. Ал Орынбор əкімшілігі қазақтың салты бойынша билікке Əбілқайыр хан əулетіндегі ең жасы үлкен адамды ұсынады. Бір жағынан Айшуақтың кандидатурасы қазақтың хан таңдау дəстүріне сай келсе де, оның жасының

келуі мен денсаулығының нашарлығы қазақтар арасынан оған қарсы топтың пайда болуына алып келді. Соған қарамастан Ресей өз талабын Хан кеңесіне мойындатқызып, аймақта толық қожайынның кім екендігін дəлелдеп береді. Ал Хан кеңесі болса амалсыздан бұны қабылдауға мəжбүр болады. Осылайша, 1797 жылы 78 жастағы Əбілқайыр ханның ұлы Айшуақ сұлтан таққа отырғызылады. Жас кезінде атақ-абыройы асқақтап, даңқы шартарапқа тараған Айшуақ сұлтан хан тағына отырған кезде «құлағы естімейтін, көзі өте нашар көретін, əбден қартайған» адам еді. Сөйтіп, Айшуақты хан тағына отырғызу арқылы Ресей Кіші жүз тағына хан əулеті ішінен өзі таңдаған, өзі қалаған адамды отырғыза алатындығын тағы да көрсетеді. Айшуақ ханның билігі 8 жылға созылып, Кіші жүздің жетіру бірлестігінде 1805 жылға дейін созылады. Əбден жасы келіп, хандық міндетін атқаруға шамасы келмегеннен кейін ол патша үкіметінің келісімімен тақты үлкен ұлы Жантөреге береді.

1809 жылы Жантөре ханды саяси қарсыласы сұлтан Қаратай Нұралы ұлы өлтіргені белгілі. Ал Айшуақ болса 1810 жылы 91 жасында қайтыс болады. Мемлекеттікті жою бағытындағы соңғы қадамдардың бірі – оны бөлшектеу болды. Əлі де болса Ресейге бағына қоймаған Арал маңы мен Сыр бойындағы қазақ ру-тайпаларын есептемегенде жетіру мен байұлы бірлестіктері саяси жағынан алғанда бірнеше бөліктерге бөлініп кеткен еді.

1801 жылдан бастап Бөкей сұлтан өз қарамағындағылармен Ішкі Ордада, ешкімге бағынбаған Қаратай сұлтан далалы өңірлерде, Айшуақ ханның мұрагері, болашақ Кіші жүздің соңғы ханы – Шерғазы Орынбор маңында болатын. 1812 жылы I Александр патшаның жарлығымен Бөкей сұлтан – Ішкі Ордада, Шерғазы сұлтан – Жантөренің орнына хан болып бекітіледі. Шерғазы – Кіші жүз ханы болып саналса да оның билігін Қаратай сұлтан да, Ішкі Ордадағы Бөкей хан да, Сыр бойындағы рутайпа хандары да мойындамады. Дəл осындай жағдай сол жылдары Орта жүзде де қалыптасады. Енді Ресейдің қазақ мем лекеттігін жою үшін соңғы қадамды жасауы ғана қалады. Ол – арнайы заңмен хандық билікті басқа əкімшілік-басқару жүйесімен ауыстыру болатын. Орта жүзде 1819-1821 жылдары Бөкей мен Уəли хандар қайтыс болғаннан

кейін жаңа хандар сайланбай, хандық билік жойылса, Кіші жүзде Шерғазы ханның өлуін күтпей-ақ, Ресей 1824 жылы оны хандық биліктен алып, басқа қызметке отырғызады да, мұндағы хандық билікті тоқтатады. Сөйтіп, Ресейдің қазақ мемлекеттілігін жоюға бағытталған саясаты ұзақ мерзімге созылса да, ол үшін нəтижелі аяқталады. Осылайша, XIX ғасырдың бірінші ширегінің аяғына таман қазақ жерінде мемлекеттілік күйреп, оның орнына ресейлік əкімшілік-басқару жүйесі орнығады. Бытыраңқылық кезеңдегі халықты – жартылай жетім десек, мемлекетінен толығымен айы рылған қазақ халқын XIX ғасырдың бірінші ширегінің соңында нағыз жетім болды деуге болады. Бірақ халық жойылып кеткен жоқ. Өйткені, халқын қорғайтын тұлғалардың қашанда ел ішінен шығып отыратыны белгілі. Осындай қиын заманда Жанқожа батыр секілді тұлғаның тарих бетіне шығуы заңды құбылыс. Жанқожа батыр заманындағы Қазақ жерінің батыс бөлігіндегі жалпы саяси жағдай осындай болатын. Енді батырдың өмір сүрген өңіріндегі нақты саяси ахуалға тоқталсақ.

XIX ғасырдың алғашқы ширегі Сырдың төменгі ағысы бойы мен Арал маңындағы қазақ халқы үшін өте шиеленісті жағдайда болды. Бір жағынан Ресей, екінші жағынан Хиуа өңірге өз үстемдігін жүргізуге ұмтылса, үшінші жағынан жергілікті билеуші топтың белсенді өкілдері жанған отқа май құйғандай, жеке-дара билікке таласып, жағдайды одан əрі у шықтырады. Осы жылдары өңірдің саяси өмірінде Арынғазы хан, Шерғазы Қайыпұлы, Жанғазы Шерғазыұлы (Мананбай), Қаратай сұлтан, Шерғазы хан Айшуақұлы, Хиуа ханы Мұхаммед Рахим хан жəне тағы басқа тұлғалар белсенділік көрсетеді. Тарихтан белгілі 1811 жылға дейін Хиуа хандығы өз ішіндегі күрделі саяси жағдайларға байланысты Сырдың төменгі бойы мен Арал маңын бағындыруға күш сала алмаған болатын. Бұл өңірде де саяси ахуал өршіп тұрған еді. Қаракесек бірлестігіндегі, жетірудың құрамындағы рутайпаларды өздері сайлап алған хандар басқаратын жəне олар өздерін дербес билеуші ретінде ұстап, саясат жүргізетін. Əртүрлі руаралық кикілжіңдер шектен асып, қарулы қақтығыстарға ұласып отыратын. Шөмекейлердің ханы – Ералы сұлтанның ұлы Сұлтантемір хан болса, шектілердің бір бөлігін

– Қайып ханның ұлы Əбдіəзиз хан, төртқараларды – Қайып ханның тағы бір ұлы Шерғазы хан, табындарды – Нұралы ханның ұлы Қаратай хан басқарып тұрды.

1806 жылы Хиуа тағына келген Мұхаммед Рахим хан осы өңірдегі саяси жағдайды пайдаланып, өңір халқын бағындыруды көздейді.

1812 жылы қыста осы өңірдегі шөмекейлерді бағындыру үшін өзі бастап жорыққа шығады. Кенеттен болған соққыға қазақтар тойтарыс бере алмайды, Сұлтантемір хан қашып құтылады. Хиуа ханы 100 000 қой, 40 000 түйе, көптеген тұтқындар алып кері оралады.

1815 жылы ақпанда бес мыңдық Хиуа əскері шектілерге де кенеттен соққы беріп, мол олжамен кері қайтады. 1816 жылы желтоқсан айында мұндай жорық тағы да қайталанады. Бұл Жанқожа батырдың елі болатын.

1815 жылы батыр сұлтан əулетінің өкілі, əлім руларының бір бөлігіне хан болған Əбілғазы қайтыс болып, орнына ұлы Арынғазыны жергілікті шекті руының бөлімшелері хан көтереді. Жігерлі Арынғазы хан Кіші жүзде орталықтанған саяси құрылымды қалпына келтіруді мақсат етеді жəне сол бағытта саясат жүргізеді. Сыр өңірін уысында ұстап отыруды көздеген Хиуа ханына Арынғазы ханның батыл іс-əрекеттері ұнамады. Хиуа ханы тарапынан болатын қауіп-қатерлердің алдын алу үшін Арынғазы хан Орынбор əкімшілігімен жақсы қатынас орнату мақсатында солтүстікке қарай жылжып қонады. Орынбор губернаторына хат жолдап, өзінің жұмыстарын баяндайды. Орынбор əкімшілігінен де хат алынып, онда мəселелерді талқылау үшін Орынборға шақырту алады. Сонымен бірге, Орынборға Қаратай сұлтан мен Шерғазы хан да шақыртылады. Шерғазы хан үшін Арынғазы ханның Ресей билігімен жақындасуы қауіпті болатын. Ол Арынғазыны өзіне бақталас санап, Орынбор əкімшілігі мен оның ортасына от қояды. Рулар арасындағы бітбейтін даулар мен кикілжіңдерді негізге алып, Шерғазы хан Арынғазы ханды губернатор алдында барынша қаралайды. Тіпті, өзін Арынғазыдан қорғау үшін орыстан əскер сұратады. Губернатор Г.Волконский қолтығындағы ханды қорғау үшін оған көмекке əскер жібереді. Ал Арынғазы хан болса, губернатордың мұндай ісінен кейін Орынборға бармай, керісінше, кері қайтады.

1817 жылы Орынбор əкімшілігіне П.Эссеннің басшы боп

кетеді. Бірін-бірі талан-таражға салу, барымта, Хиуа ханының зекетшілерінің зорлықтары, ханның арнайы жіберген əскерінің тонаушылықтары, міне, осылардың бəрі сол жылдары орын алып, Сыр бойы мен Арал маңындағы жергілікті халықтың жағдайын қиындатып жібереді.

1819 жылы Шерғазы Қайыпұлы қайтыс болып, орнына ұлы Жанғазы (Мананбай) сұлтанды Хиуа билеушісі хан етіп бекітеді. Жағдай одан əрі ушыға түседі... ...XIX ғасырдың 20-40 жылдары қазақ халқының осы өңірдегі кешкен күйі осындай еді. Жанқожа батырдың нағыз тұлғалық бейнесі осы жылдары анық байқалады. Хиуа ханына наразы күштердің Хиуа бекіністеріне шабуылдар жасайды, елден тартып алынған малдарды кейін қайтарады, тұтқынға алынған жандарды босатады. Тіпті, Хиуаның жазалаушы əскерімен ашық майданға шығып, оларды тас-талқан етіп жеңеді. Қоқан хандығының Сыр бойындағы бекіністеріне шабуылдар ұйымдастырады. Батырдың осындай əрекеттері оны ұлттық деңгейге көтереді. Осы ғасырдың 30-50 жылдары Жанқожа батыр Арал маңы мен Сырдың төменгі ағысы бойындағы ең беделді, ең танымал тұлғаға айналады. Бұл туралы арнайы зерттеулерде, ғылыми-көпшілік еңбектерде көп қарастырылған. Сол себепті де, біз бұл жерде батырдың қатысуымен болған əр оқиғаға талдау жасап жатпаймыз. Сырдария өзенінің төменгі ағысы бойы мен Арал теңізі маңы – XIX ғасырдың бірінші жартысында Ресей империясы мен Хиуа хандығы, Бұхар əмір лігі арасындағы халықаралық қатынастарда маңызды рөл атқарады. Қазақ халқының солтүстік пен оңтүстіктегі көршілері қазақ қоғамындағы бытыраңқылықты пайдаланып, осы өңірге түпкілікті түрде билік орнату үшін бəсекеге түседі. XVIII ғасырдың басында Ресей императоры I Петрдің қазақ даласы «Азияның кілті мен қақпасы» деген сөзі XIX ғасырдың бірінші жартысында да өз маңыздылығын жойған жоқ еді. Осы ғасырдың бірінші ширегіне дейін Қазақстанның батысы, солтүстігі, шығысы Ресейге бағындырылды, бірақ оңтүстік аймақтар, Сыр бойы Ресейден тəуелсіз еді. Ресейдің шығыстағы саясатының мақсаты Памир мен Тянь-Шаньға дейінгі жерлерді бағындыру, сол арқылы арзан шикізат көздерін иелену, өнеркəсіп өнімдерін өткізетін

рынокқа айналдыру болатын. Бұл мақсатқа жету үшін алдымен əлі де болса бағындырылмаған қазақ жерінің оңтүстігін, Сыр бойы мен Арал маңын бағындыру міндеті тұрды. XIX ғасырдың алғашқы жылдарынан бастап Ресей елшіліктері Қоқанға, Бұхараға жəне Хиуаға жіберіледі. 1800 жылы Бурнашев пен Поспелов басқарған экспедиция Ташкентке, 1803 жылы Гавердовский елшілігі Бұхараға, 1819 жылы Муравьев елшілігі Түркімения мен Хиуаға барады. Бұдан кейінгі жылдары да Ресей елшіліктері ортаазиялық хандықтарға жиі келеді. Барлық елшіліктердің түп мақсаты біреу болатын, ол – Ресейдің болашақ отарлық саясатына қажетті ақпараттар жию еді.

XIX ғасырдың 20-шы жылдарында ағылшын жəне орыс өнеркəсіп тауарлары Орта Азия базарларында бəсекеге тү се бас тайды да, көп ұзамай сапасының жақсысына байланысты ағылшын тауарлары Ресей тауар ларын жергілікті рыноктан ығыстырады. Мұндай жағдайдан қатты қауіптенген орыс үкіметі экономикалық бəсекелестіктен бас тартып, бірден əскери жолмен мəселені тез шешуді қолға алады. Осылайша, екі империяның Орта Азияны бірден бағындыруға бағытталған əскери қадамдары артынан сəтсіздікке ұшырайды. Ресей болса енді өзінің бұрынғы жиі қолданатын əдісі – əскери бекіністер мен шептер салу арқылы Қазақстанның оңтүстік аймағы мен Сыр бойын, Арал маңын біртебірте бағындырып, содан кейін Орта Азияға енуді жоспарлайды. Ресейге өңір халқының Хиуа ханына деген көзқарасы белгілі еді жəне бұл жерде орыс бекінісінің салынуына қарсы тұрарлық күш жоқ та болатын. Осылайша, XIX ғасырдың 40-50 жылдары Ресей билігі Орынбор мен Арал теңізі жəне Сырдың төменгі ағысы бойында бекіністер мен форттар салу арқылы, біріншіден, жаңа əскери шеп желісін құрады, екіншіден, ортаазиялық хандықтарға жақындайды, үшіншіден, Арал теңізі маңы мен Сырдың төменгі ағысы бойына мықтап табан тірей бастайды. Жалпы алғанда, Арал маңы мен Сырдың төменгі ағысы бойына Ресей бекіністерінің салына бастауы Жанқожа батырдың Хиуаға қарсы жүргізген ұрыстарымен тұспа-тұс келді. Хиуа ханы да бар күшін салып, орыстардың Сыр бойына бекінуіне қарсылық көрсетеді. Жанқожа батыр бастаған жергілікті халықтың Хиуа езгісіне қарсы күресі мен орыс əскерінің Хиуа хандығымен соғысы оларды уақытша одақтас етеді. Жанқожа батырдың есімі осы кезден бастап орыс деректерінде жиі кездеседі. Оның себебі, батырдың осы өңірдегі ең белгілі тұлға болуынан деп білеміз. Арал маңы мен Сырдың төменгі ағысы бойына бекініп алған Ресей əкімшілігі жергілікті халықтың жақсы жерлеріне жаңа салықтарды енгізе бастайды. Міне, бұл жағдай да батырды қайта атқа отырғызады. Ресейдің отарлау саясатының өңірде күшеюіне қарамастан 1856-1857 жылдары батыр халық көтерілісіне басшылық етеді. Бұл жөнінде де тарих ғылымында арнайы зерттеу жұмыстары бар. Жалпы қорыта келе, Жанқожа батырдың өмір сүрген заманы қазақ тарихындағы ең бір қиынқыстау кезең болды деп санаймыз. Қазақ қоғамындағы билеуші топтар арасында ішкі бірліктің болмауы мемлекеттің əлсіреуіне, ал одан кейін оның күйреуіне алып келеді. Қорғанынан айырылған халық бір жағынан Хиуа, Қоқан секілді хандықтардың езгісіне түсіп, қорлықтың небір түрін көрсе, екінші жағынан Ресей отаршылдығының ауыр азабына тап болады. Жеке басының мүддесін ойлаған небір билеуші топ өкілдері сатқындық жолына түссе, Жанқожа батыр секілді қарапайым халықтан шыққан тұлғалар намыс пен елдікті ту етіп ұстап, бар күшімен айқасқа түседі. Міне, осындай тұлғалардың өмірі қазіргі қазақ халқы үшін əрі үлгі, əрі өнеге болса керек. Қазіргі заман дағы күрделі үдерістер қашан да тарихтан сабақ алуға итермелейді. Жанқожа батыр заманының ең басты тарихи сабағы – ұлттық мемлекетті сақтау болса керек. Ол үшін қоғамда, оның мүшелері арасында бірлік болуы тиіс. Сонда ғана қазақ қоғамы өзінің алдында тұрған тарихи міндеттерді шеше алады, жаңа заманның жа ңа талаптарын орындай алады. ҚЫЗЫЛОРДА.

www.egemen.kz

16 қазан 2014 жыл

«Нұр Отан» партиясы Сырым аудандық филиалында осындай тақырыппен шоқтығы биік, мəнді де мағыналы шара өткізілді. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев елімізде отбасы құндылықтарын қалыптастыру мен сақтауға байланысты барша қазақстандықтардың алдына мерейлі міндет қойғаны белгілі. Сөз жоқ, бұдан туындайтын парыз бен қарыз жүгі салмақты.

Тіршіліктіѕ тірегі Темір ҚҰСАЙЫН,

«Егемен Қазақстан».

Аталмыш филиал ғима ратының мəжіліс залында «Сырым жауһарлары» қоғамдық бірлестігі ұйымдастырған дөңгелек үстелде осындай тəлімді де тағылымды мəселелерге қатысты толғақты да толымды ой-пікірлер тоқайласты. Дөңгелек үстелді жүргізген Сырым аудандық ішкі саясат бөлімінің басшысы Талғат Дарғожиев басқосудың негізгі мəні қоғамда отбасы институтын қалыптастыру екенін атап көрсетті. Сондай-ақ, «Сырым жауһарлары» қоғамдық бірлестігінің төрайымы Шынар

Дүйсенғалиева Сырым еліндегі нəзік жандылар ұйымының ұйытқы болуымен отбасы жарасымдылығын нығайту мен туыстық татулыққа үндейтін тың шаралар қолға алынғанын айтып өтті. Ал ұйым белсендісі зейнеткер ұстаз Гүлбақша Ерғалиева отбасы тұтастығы қоғам бірлігінің басты негізі бола алатыны жөнінде тұжырым жасады. Дөңгелек үстел басында Бұл дырты ауылдық округі қоғамдық келісім орталығының төрағасы Мырза Еркін, Аралтөбе ауылдық округі əйелдер кеңесінің төрайымы Айнагүл Қалиева да отбасы институтына қатысты өз ойпікірлерін ортаға тастады. Түйіп айтқанда, алдағы уақытта Сырым елінде отбасылық құндылықтарды тереңдету жөнінде жан-жақты шаралар қолға алынбақ. Сондай-ақ, бұл үшін аудандық «Сырым елі» газетінде арнайы айдарлар ашу көзделген. Батыс Қазақстан облысы, Сырым ауданы.

––––––––––––––––

Суретті түсірген Бауыржан ШИРМЕДИНҰЛЫ.

Ќажет те керек іс-шара Əр адам Отан деген ұғымды отбасынан санасына сіңіріп өседі. Адамның тұлға ретінде қалыптасуы сол отбасы тəрбиесінен бастау алады. Отбасында берілген тəлімді тəрбие ғана отаншыл азаматтың қалыптасуына оң əсер етеді. Аққали АХМЕТ,

тарих ғылымдарының докторы.

Міне, осы тұрғыдан айтқанда, Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың «Мерейлі отбасы» күнін атап өтуді белгілеуі өте орынды шешім болды. Өйткені, отбасы тəрбиесінің əсіресе, жаһандану дəуіріндегі маңызы мен құндылықтары насихаттала бермейді. Жастарымыздың жат ағымдарға ілесіп, біздің ұлттық болмысымызға тəн емес əрекеттерге бой алдыруының бір себебін, тəрбиенің осалдығынан, ұлттық салт-дəстүріміздің ұмыт

қалуынан іздеген жөн секілді. Дана қарияларымыз баланы майысқақ келетін жас шыбыққа теңеген ғой. Ұрпақты жас кезінде қалай тəрбиелесең, соның жемісі ержеткенде біліне бастайды. Жастарымыздың қазақы қасиеттерді бойына сіңіріп өскен тəрбиелі, ұлтын, Отанын, туған жерін сүйетін рух мықты болып қалыптасуы үшін елімізге танымал отбасылардың үлгі-өнегесін кеңірек насихаттаған орынды болады деп ойлаймын. Мəселен, биылғы «Мерейлі отбасы» байқауында əр өңірден жеңімпаз болғандарды «Егеменнен» басқа басылымдар қысқа қайырып,

кейбір теледидарда көп көңіл бөле бермеді. Сол отбасыларды əр ауданға, облыс орталығына кездесуге ша қырып, студент-жастармен жүздестірсек, кейінгі ұрпақ мол өнеге алары сөзсіз. Тіпті, əр

ауылда, əр ауданда мəуелі бəйтеректей жапырағы жайы л ып, мерейі тасып отырған əулеттер қаншама. Алайда, сондай отбасылардың өнегесі аядай ғана ауылдың шеңберінен шыға алмай жатыр. Жалпы, отбасы құндылықтарын, ұрпақ сабақтастығын насихаттау тек даталы күндерге ғана орайластырылып емес, ұдайы жүргізілгенін қалар едік. Себебі, ұрпақтың тəрбиесі уақытпен шектелмейді. Елдің келешегіне адал қызмет ететін, тізгінін ұстар тұтқа болатын тұлға тəрбиелеуді мақсат тұтқан болсақ, «Мерейлі отбасы» секілді отбасылық құндылықтар мен ұрпақ сабақтастығын кеңінен насихаттайтын шараларды жиі өткізгенді құп көреміз. Атырау облысы.

 Туыстық туы

Шəкəрім – тїрік əлемінде Астанадағы халықаралық Түркі академиясында Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің ректоры, тарих ғылымдарының докторы, профессор Ерлан Сыдықовтың түрік тілінде жарық көрген «Şakarim» (Шəкəрім) атты кітабының тұсаукесері өтті. «Егемен Қазақстан».

Танымдық-ғұмырбаяндық жанрдағы аталмыш кітап Анкара қаласындағы «Bengu» («Мəңгі») баспасынан шыққан. Халықаралық Түркі академиясының қолдауымен жарық көрген еңбек Шəкəрімді түрік оқырмандарымен қауыштырып отырған тұңғыш кітап. Оны түрік тіліне белгілі тіл маманы, ғалым Лəззат Орақова аударған. Көптеген ғалымдар түріктің əй гілі ақыны Юнус Эмре мен Шəкəрім поэзиясында бірқатар сабақтастықтардың бар екенін

айтады. Яғни, бұл кітап түрік оқырмандары үшін де маңызы жоғары рухани дүниелердің біріне айналары сөзсіз. Кітапта автор Шəкəрім Құдай бердіұлының ғұмыры мен қазақ руханиятына сіңірген өлшеусіз еңбегін жаңаша саралап, көптеген көмескі деректерді

айқындай түскен. Еңбек қазірдің өзінде Түркия Республикасының бірқатар қаламгерлері тарапынан жоғары бағаланып, үлкен қызығушылыққа ие болып отыр. Атап айтқанда, Еуразия Жазушылар одағының төрағасы Якуп Өмероғлы барша түрік оқырмандарына кітапты оқып шығуға кеңес берсе, Юнус Эмре атындағы Түрік мəдениет орталығының директоры Ибраһим Йылдырым қазақ ақыны туралы бұл қомақты еңбекті қазақтүрік мəдени байланыстарын бұрынғыдан да арттыра түсетін қадам ретінде бағалаған. Халықаралық Түркі академиясының кітапханасында өткен тұсаукесер рəсіміне түрік жұртынан келген Ескішеһир қаласының əкімі Гунгор Азим Туна, Еуразия Жазушылар одағының төрағасы Якуп Өмероғлы бастаған шетелдік меймандар қатысып, екі ел арасындағы əдеби-мəдени байланыстарға кеңінен тоқталып, əлі де алда

Бүкілəлемдік сүт безі қатерлі ісігімен күресу күніне орай Қазақ онкология жəне радиология ғылыми-зерттеу институтының ұйымдастыруымен 9 қазаннан бастап республика бойынша онкүндік тегін тексерілу шарасы басталды.

Тегін тексерілуден ґтіѕіз! Гүлзейнеп СƏДІРҚЫЗЫ, «Егемен Қазақстан».

Шараның негізгі мақсаты – онкологиялық аурулар туралы халықты кеңінен ақпараттандыру, əрбір адамның өз денсаулығына өзі жауапты екенін ұғындыру, яғни, сүт безі қатерлі ісігінің алдын алуда дер кезінде скринингтік тексерілуден өтудің маңызын көрсету. Сүт безі қатерлі ісігін əйелдер өмірін жалмайтын негізгі ауру түріне жатқызуға болады. Мəселен, жыл сайын əлемде 1,38 миллионға жуық əйел қатерлі ісіктің осы түріне шалдықса, 458 мыңнан астамы қайтыс болады. Ал Қазақ онкология жəне радиология ғылыми-зерттеу институты берген мəліметке сүйенсек, онкологиялық аурулар өлім-жітім көрсеткіші бойынша екінші орында тұр. Жыл сайын елімізде 17 000 адам осы қатерлі дерттің себебінен көз жұмады. Ал олардың 42 пайызы – еңбекке жарамды жастағылар. Қатерлі ісікпен күресуде мамандар еңбегі жеміссіз емес. Жыл сайын қатерлі ісікті алғашқы сатысында анықтау көрсеткіші артып келеді. Бұл дегеніміз – халық аурумен күресте белсенділік таныта бастады деген сөз. Қатерлі ісікті бірінші сатысында анықтау үлкен қауіптің алдын алумен бірдей. Дəл уақытында емделіп, жазылып кетуге мүмкіндік мол.

атқарылар қомақты іс-шаралар бар екеніне тоқталып өтті. Сондай-ақ басқосу барысында Мырзатай Жолдасбеков, Ғарифолла Есім, Əділ Ахметов, Дархан Қыдырəлі, тағы басқа да қазақстандық ғалымдар мен қоғам қайраткерлері сөз алып, ағайын түрік жұртымен арадағы мұндай игілікті істің əліде жалғасын таба беруіне тілектес екендіктерін жеткізді. Ал кітап авторы – Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің ректоры, ғалым Ерлан Сыдықов тұсауы кесіліп отырған кітабына, оған мұрындық болған барша түрік ғалымдарына аса зор ризашылығын білдірді.

––––––––––––––––––

Суреттерді түсірген Ерлан ОМАРОВ.

Қазақ онкология жəне радио логия ғылыми-зерттеу инс ти туты Маммология орталығының жетекшісі, медицина ғылымдарының докторы Шынар Талаева сүт безі қатерлі ісігіне шалдығу қаупі орташа есеппен алғанда 50-59 жаста басым болатынын айтады. «Бұл ауру ұзақ уақыт бойы адам ағзасында тығылып жатады. Ең қиыны да сол. Ісік жайылып, жан-жаққа тарай бастаған кезде анықтап жатамыз көп жағдайда. Оны емдеу үшін уақыт жəне дəрідəрмек керек. Əрине, кез келген проблеманы шешудің жолы бар. Ол үшін əйелдер мамандар кеңесіне құлақ асып, денсаулығына қатысты кішкентай болсын қауіпті байқап қалса, уақытында скринингтік маммографиядан өтуі қажет. Яғни, денсаулығына жауап кершілікті сезіне білуі тиіс. Сондықтан, барлық əйелдерді өз аймақтарындағы емханада міндетті түрде маммолог тексеруінен өтуге шақырамыз. Келесі жылы бұл акцияға өнер жұлдыздарын қатыстыруды жоспарлап отырмыз. Олар скринингтік тексеруден өтіп, өзгелерге үлгі болады» – дейді ол. Онкүндік кезінде Қазақстан онкологтары еліміздегі əйелдердің бəрін кез келген емханада тегін тексерілуден өтіп, мамандардан кеңес алуға шақырады. Қазақ онкология жəне радиология ғылыми-зерттеу

институты мамандандырылған консультативті-диагностикалық бө лімінің жетекшісі, медицина ғылымдарының кандидаты Алма Жылқайдарованың айтуынша, биылғы жылы аталмыш институт «Қазақстан онкологтары мен радиологтары» қоғамдық бірлестігімен бірге осы қазан айында Алматы мен Астана қалаларында жыл сайын өтетін Қазақстан сəн апталығына (KFW2014) ресми серіктес болады. Бұл шара кезінде қазақстандық дизайнерлер алғаш рет қызғылт түсті ленталар дайындаған. Ол сүт безі қатерлі ісігімен күрестің символы болмақ. Көрсетілім аяқталған соң бұл топтама сатылымға қойылмақ. Ал жиналған қаржы онкологиялық дертке шалдыққандар еміне жұмсалады. «Сүт безі қатерлі ісігі – əйелдердің маңдайына жазылған ауру емес. Қандай жағдай болмасын əйел адам өз сұлулығы мен тартымдылығын сақтап қалуға тиісті. Біз бұл қадам арқылы барша əйелдер қауымына осы ойды жеткізгіміз келді, – дейді ғалым. «Еріншектің ертеңі бітпес» деген. Біздің ең жаман əдетіміз – денсаулығымызға бей-жай қарап, дəрігерге баруды күнде ертеңге қалдыра беретіндігімізде. Сол себепті, тексерілуден өтуді ертеңге немесе келесі жылға қалдырмай, бүгін, дəл қазір баруға тəуекел етіңіздер.

 Зерде

Ўстаз туралы толєаныс Шəкіртіне білім нəрін құятын ұстаздың орны айрықша. Жылдар жылжып өткен сайын санаңызда өшпес із қалдырған жаны жайсаң жандар жайлы ойлар да көбейеді екен. Жəне де олардың бейнесі ішкі жан дүниеңізде уақыт өткен сайын сан қырларынан сəуле шашып, нұр төгіп тұратын жақұт секілді жарқыраған үстіне жарқырай береді екен. Сондай асыл жандардың бірі Қорқыт ата атындағы ҚМУдің (бұрынғы Н.В.Гоголь атындағы пединститут) физика-математика факультетінде ұзақ жылдар бойы ұстаздық қызмет атқарған профессор Базарбек Қашқынбаев ағайымыз еді.

Базарбек Қашқынбайұлы 1935 жылы 12 қазанда Қызылорда облысының Тартоғай ауылында кедей шаруаның отбасында дүниеге келген. Оның балалық шағы соғыс жылдарына жəне соғыстан кейінгі ауыр кезеңдерге сəйкес келді. Баланың үлкені болғандықтан еңбекке ерте араласады. Міне, осындай қиындықтардан шыңдалып өскен Базекең 1953 жылы Қызылорда пединс титутының физика-математика факультетіне оқуға түсіп, оны «физика» мамандығы бойынша 1957 жылы үздік бітіреді. Мұғалімдік қызметінің алғашқы қадамын өзі оқып, бітірген қазіргі №40 орта мектепте бастайды. Б.Қашқынбаев 1962 жылы өзі білім алған Қызылорда пединститутының Теориялық физика кафедрасына оқытушылық қызметке шақыртылады. Оқу орнына келген уақыттан бастап студенттерге сапалы дəріс беріп, ғылыми бағыттағы зерттеушілік жұмыстармен айналыса бастады. Жас маманның терең білімі мен ғылымға деген құштарлығын, зерттеу жұмыстарына деген бейімділігін байқаған кафедра меңгерушісі Зұлқарнай Икрамов оны өзі оқыған Киев қаласына

Берік САДЫР,

9

барып, аспирантураға түсуіне бағыт-бағдар береді. Сөйтіп, ғылымдағы ізденісін 1967 жылы адамзат баласының тарихында айрықша орын алатын Киев шаhарындағы іргелі оқу орны Тарас Шевченко атындағы Киев университетінің теориялық механика кафедрасында аспирант болудан бастайды. Базекең ғылымизерттеулерін 3 жылда аяқтап, кандидаттық диссертациясын сəтті қорғап, техника ғылымдарының кандидаты ғылыми дəрежесіне ие болып елге оралады. 1971 жылдан пединституттың физиканы оқыту жəне жалпы техникалық пəндер кафедрасын басқарды.

1977-1979 жылдары Киевтегі Украина Ғылым академиясының Электродинамика институтында докторантурада оқып, өзінің ғылыми-зерттеулерін жалғастырды. Зерттеулердің қорытындысы бойынша халық шаруашылығына аса қажетті жоғары жиілікті электр тогын өндіретін жаңа типті массивті турбогенераторлардың жаңа үлгісі ұсынылды. Базекең докторантураны бітіргеннен кейін Қызылорда пединститутына кафедра меңгерушілігі қызметіне қайта оралады. 1989 жылдан институттың

сырттай оқу факультетінің деканы, 1993 жылдан профессор, осы жылы ол институт жанынан дарынды оқушыларға арналған қазақ-түрік лицейін ашуға өз үлесін қоса отырып, осы лицейдің директоры болып тағайындалады. Ұстазымыз жоғары оқу орны мен лицейде қатар сабақ бере жүріп, студенттер мен оқушылардың бойында оқу-білімге, ғылымға деген құш тарлықты арттырып, Отанға жəне туған жерге деген сүйіспеншілік сезімдерін қалыптастыру бағытында өлшеусіз еңбек сіңірді. «Əлемдегі ең басты құдірет еңбек жəне тəртіп», деп өскен Базекең физика ғылымы жəне оны оқыту əдістемесі тақырыбы айналасында 60-қа жуық еңбегін одақтық, украиналық жəне қазақстандық белгілі басылым беттерінде жариялады. Ол – КСРО оқу ағарту ісінің үздігі» белгісімен, ҚР Білім жəне ғылым министрлігінің жəне облыстық кеңестің Құрмет грамоталарымен, «Еңбек ардагері» медалімен марапатталған ұлағатты ұстаз. Қорқыт ата атындағы мемлекеттік университеттің өзі өмір бойы дəріс өткізген Элек тротехника негіздері зертханасына профессор Базарбек Қашқын байұлының есімі берілді. Ұстаз өмір бойы оқу қағидатын ұстана жүріп Мəскеу, Ленинград, Киев жəне Алматы қаларынан жинаған 3000 данадан астам құнды кітаптарын зайыбы Тоқсұлу апай мен баласы Сексенбай университет кітапханасына сыйға тартты. Базарбек ағайымыз 1999 жылдың наурыз айында дүниеден озған еді. Бауыржан ЕЛЕУСІНОВ, Болат МАХМУДОВ.

Алматы облысының денсаулық сақтау басқармасы медициналық ұйымдарға кепілді көлемде тегін медициналық көмек көрсету үшін қосымша санитарлық автокөліктерді сатып алуға тендер өткізетіндігін хабарлайды. Сатып алынатын тауарлардың толық тізімі, көлемі, олардың толыққанды ерекшелігі, қамтамасыз ету мерзімі жəне орны тендерлік құжаттарда көрсетілген. Тендерге ҚР Үкіметінің 2009 жылғы 30 қазандағы №1729 қаулысымен бекітілген кепілді көлемде ақысыз медициналық көмек көрсету бойынша дəрі-дəрмектерді, профилактикалық (иммунды биологиялық, диагностикалық, залалсыздандыру) препараттарын, медициналық мақсаттағы бұйымдарды жəне медициналық техниканы, фармацевтикалық қызметтерді ұйымдастыру жəне сатып алу ережелерінің 8-тармағында аталған біліктілік талаптарына сəйкес келетін барлық əлеуетті жеткізушілер жіберіледі. Тендерлік құжаттар пакетін 2014 ж. 4 қарашада сағат 18.00-ге дейінгі мерзімде мына мекенжай бойынша: Талдықорған қаласы, Гаухар ана көшесі, 87-үй, 14-бөлмеден жəне электронды мекенжай бойынша lek.aoblzdrav@ mail.ru алуға болады. Тендерге қатысу үшін, конверттерге салынған тендерлік өтінімдерді Алматы облысының денсаулық сақтау басқармасына мына мекенжайы бойынша: Талдықорған қаласы, Гаухар ана көшесі, 87-үй, 14-бөлмеге тапсырылады. Тендерлік өтінімдерді тапсырудың соңғы мерзімі 2014 ж. 5 қарашада сағат 13.00-ге дейін Алматы облысының денсаулық сақтау басқармасына мерзімде мына мекенжай бойынша: Талдықорған қаласы, Гаухар ана көшесі, 87-үй, 14-бөлмеге тапсырылады. Тендерлік өтінімдер салынған конверттер 2014 ж. 5 қарашада сағат 15.00-де мына мекенжай бойынша: Талдықорған қаласы, Гаухар ана көшесі, 87-үй, «Алматы облысының денсаулық сақтау басқармасы» ММ-нің 1-бөлмесінде ашылады. Əлеуетті жеткізушілер тендерлік өтінімдер салынған конверттерді ашу ресіміне қатыса алады. Қосымша ақпаратты жəне анықтаманы мына телефон бойынша алуға болады: 8 (7282) 40-00-65, lek.aoblzdrav@mail.ru.

10

www.egemen.kz

16 қазан 2014 жыл

Бос мемлекеттік әкімшілік лауазымдарға орналасуға конкурс туралы хабарландыру (Соңы. Басы 200-нөмірде).

Алматы облысы əділет департаменті азаматтық хал актілерін тіркеу жəне апостильдеу жұмыстарын ұйымдастыру бөлімінің бас маманы (С-О-5 санаты, 1 бірлік). Функционалды міндеттері: азаматтық хал актілерін тіркеу барысындағы Қазақстан Республикасы заңдарының қолдану тəжірибесін зерттеп, жинақтап қорыту, азаматтардың тегін, атын, əкесінің атын өзгерту жөніндегі жəне азаматтық хал актілері жазбаларына өзгерістер, түзетулер, толықтырулар, акт жазбаларын жою туралы істерді Қазақстан Республикасы қолданыстағы заңдарға сəйкестігін, тууды мерзімін өткізіп тіркеу жөніндегі істерді қарау, шетел азаматтарының қатысуымен азаматтық хал актілерін тіркеуді есепке алу, ресми құжаттарға апостиль қою қызметін жүзеге асыру, азаматтарды қабылдау жəне кеңес беру, олардың арыздар мен шағымдарын қарау, тапсырылған құжаттардың қолданыстағы заңдарға сəйкес рəсімделуіне тексеру жүргізу, Қазақстан Республикасы Əділет, сыртқы істер министрліктерінен, мемлекеттік органдардың, мекемелердің жəне жеке азаматтардың сұраныстары бойынша бірінші нұсқамен салыстырып, екінші нұсқа бойынша азаматтық хал актілерін тіркеу куəліктерін, анықтамаларын, акт жазбаларының көшірмелерін қайта беру үгіт-насихат жұмыстарының жүргізілуін қамтамасыз ету. Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары немесе ортадан кейінгі білім заңгерлік: заңгер, құқықтану мамандығы бойынша; жұмыс тəжірибесі келесі талаптардың біріне сəйкес болған жөн. Жоғары білім болмаған жағдайда мемлекеттік қызмет өтілі бір жылдан кем емес немесе осы санаттағы нақты лауазымның функционалдық бағытына сəйкес облыстарда екі жылдан кем емес жұмыс өтілі бар болған жағдайда ортадан кейінгі білімі барларға рұқсат етіледі. Қазақстан Республикасының Конституциясын, Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасының Президенті туралы», «Қазақстан Республикасының Парламентi жəне оның депутаттарының мəртебесi туралы», «Қазақстан Республикасының Үкіметі туралы» Конституциялық заңдарын, Қазақстан Республикасының «Мемлекеттік қызмет туралы», «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы», «Əкімшілік рəсімдер туралы», «Жеке жəне заңды тұлғалардың өтiнiштерiн қарау тəртiбi туралы» Заңдарын, осы санаттағы нақты лауазымның мамандануына сəйкес облыстардағы қатынастарды реттейтін Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерін, «Қазақстан-2050» Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» стратегиясын білуі.Осы санаттағы лауазымдар бойынша функционалдық міндеттерді орындау үшін қажетті басқа да міндетті білімдер. Іле аудандық əділет басқармасының азаматтық хал актілерін тіркеу жəне апостильдеу жұмыстарын ұйымдастыру саласы бойынша бөлім басшысы (С-R-3 санаты, 1 бірлік). Функционалды міндеттері: бөлімнің жұмысын ұйымдастыру жəне басшылық жасау; азаматтық хал актілерін толық жəне уақытылы тіркелуін қамтамасыз ету, шетел азаматтары мен азаматтығы жоқ тұлғалардың некесін тіркеуді жүзеге асыру, азаматтардың тегін, атын, əкесінің атын өзгерту жөніндегі істерді Қазақстан Республикасы қолданыстағы заңдарға сəйкестігін қарау. Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: Жоғары білім: заңгерлік: заңгер, құқықтану мамандығы бойынша; жұмыс тəжірибесі келесі талаптардың біріне сəйкес болған жөн: 1) Мемлекеттік қызмет өтілі бір жылдан кем емес; 2) осы санаттағы нақты лауазымның функционалдық бағытына сəйкес облыстарда екі жылдан кем емес жұмыс өтілінің бар болуы; 3) жоғары оқу орындарынан кейінгі оқу бағдарламалары бойынша Қазақстан Республикасының Президенті жанындағы білім беру ұйымдарында мемлекеттік тапсырыс негізінде немесе шетелдің жоғары оқу орындарында Шетелде кадрлар даярлау жөніндегі республикалық комиссия бекітетін басым мамандықтар бойынша оқуды аяқтауы; 4) ғылыми дəрежесінің болуы. Қазақстан Республикасының Конституциясын, Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасының Президенті туралы», «Қазақстан Республикасының Парламентi жəне оның депутаттарының мəртебесi туралы», «Қазақстан Республикасының Үкіметі туралы» Конституциялық заңдарын, Қазақстан Республикасының «Мемлекеттік қызмет туралы», «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы», «Əкімшілік рəсімдер туралы», «Жеке жəне заңды тұлғалардың өтiнiштерiн қарау тəртiбi туралы» Заңдарын, осы санаттағы нақты лауазымның мамандануына сəйкес облыстардағы қатынастарды реттейтін Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерін, «Қазақстан-2050» Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» стратегиясын білуі. Осы санаттағы лауазымдар бойынша функционалдық міндеттерді орындау үшін қажетті басқа да міндетті білімдер. Талдықорған қалалық əділет басқармасының бас маманы (С-R-4 санаты, 1 бірлік). Функционалды міндеттері: заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеудің заңдылығын жəне уақытылығын қамтамасмыз етеді, заңды тұлғалардың (филиалдардың) құрылтай құжаттарын қарайды, өкілдіктер мен филиалдарды есептік тіркеу, қайта тіркеу, заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу, қайта тіркеу жəне тарату сұрақтары бойынша кеңес береді. Мемлекеттік тілді, компьютерді, «Заң» заңдық деректер базасын білу керек. Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары немесе ортадан кейінгі білім: заңгерлік: заңгер, құқықтану мамандығы бойынша; жұмыс тəжірибесі келесі талаптардың біріне сəйкес болған жөн. Жоғары білімі болмаған жағдайда мемлекеттік қызмет өтілі бір жылдан кем емес немесе осы санаттағы нақты лауазымның функционалды бағытына сəйкес облыстарда екі жылдан кем емес жұмыс өтілі бар болған жағдайда ортадан кейінгі білімі барларға рұқсат етіледі. Қазақстан Республикасының Конституциясын, Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасының Президенті туралы», «Қазақстан Республикасының Парламентi жəне оның депутаттарының мəртебесi туралы», «Қазақстан Республикасының Үкіметі туралы» Конституциялық заңдарын, Қазақстан Республикасының «Мемлекеттік қызмет туралы», «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы», «Əкімшілік рəсімдер туралы», «Жеке жəне заңды тұлғалардың өтiнiштерiн қарау тəртiбi туралы» Заңдарын, осы санаттағы нақты лауазымның мамандануына сəйкес облыстардағы қатынастарды реттейтін Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерін, «Қазақстан-2050» Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» стратегиясын білуі. Осы санаттағы лауазымдар бойынша функционалдық міндеттерді орындау үшін қажетті басқа да міндетті білімдер. Сарқан аудандық əділет басқармасының жетекші маманы (С-R-5 санаты, 1 бірлік, негізгі қызметкердің 2015 жылғы 10 мамырға дейін бала күтімі бойынша демалыста болу кезеңіне). Функционалды міндеттері: Заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеудің заңдылығын жəне уақытылығын қамтамасыз етеді, заңды тұлғалардың (филиалдардың) құрылтай құжаттарын қарайды, өкілдіктер мен филиалдарды есептік тіркеу, қайта тіркеу, заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу, қайта тіркеу жəне тарату сұрақтары бойынша кеңес береді. Мемлекеттік тілді, компьютерді, «Заң» заңдық деректер базасын білу керек. Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары немесе ортадан кейінгі білім: заңгерлік: заңгер, құқықтану мамандығы бойынша; жұмыс тəжірибесі келесі талаптардың біріне сəйкес болған жөн: мүмкіндігінше мемлекеттік қызмет өтілі немесе осы сала бойынша іс тəжірибесінің болуы. Қазақстан Республикасының Конституциясын, Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасының Президенті туралы», «Қазақстан Республикасының Парламентi жəне оның депутаттарының мəртебесi туралы», «Қазақстан Республикасының Үкіметі туралы» Конституциялық заңдарын, Қазақстан Республикасының «Мемлекеттік қызмет туралы», «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы», «Əкімшілік рəсімдер туралы», «Жеке жəне заңды тұлғалардың өтiнiштерiн қарау тəртiбi туралы» Заңдарын, осы санаттағы нақты лауазымның мамандануына сəйкес облыстардағы қатынастарды реттейтін Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерін, «Қазақстан-2050» Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» стратегиясын білуі. Осы санаттағы лауазымдар бойынша функционалды міндеттерді орындау үшін қажетті басқа да міндетті білімдер. Алакөл аудандық əділет басқармасының жетекші маманы (С-R-5 санаты, 1 бірлік). Функционалды міндеттері: жергілікті жерлерде құқықтық түсіндіру жұмыстарын (семинар, дөңгелек үстел, дəріс жəне т.б) жүргізеді. Құқықтық түсіндіру жəне халыққа қызмет

көрсету бөлімінің мəселесі бойынша Əділет департаментіне жолданатын ақпараттар мен есептерді дайындайды жəне толықтығына, нақтылығына жауапты болады. Азаматтарды қабылдауды жүргізеді жəне заңдарды насихаттауға қатысады. Бұқаралық ақпарат құралдарында құқықтық түсіндіру жəне дəрістік насихат жұмыстарын ұйымдастыру. Мемлекеттік тілді дамыту бойынша басқарманың барлық саласында іс қағаздарының сапалы жүргізілуін қамтамасыз етеді. Мемлекеттік тілді, арнайы компьютерде жұмыс істей білуі, «Заң» заңдық актілер базасын білуі тиіс. Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары немесе ортадан кейінгі білім: заңгерлік: заңгер, құқықтану мамандығы бойынша; жұмыс тəжірибесі келесі талаптардың біріне сəйкес болған жөн: мүмкіндігінше мем лекеттік қызмет өтілі немесе осы сала бойынша іс тəжірибесінің болуы. Қазақстан Республикасының Конституциясын, Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасының Президенті туралы», «Қазақстан Республикасының Парламентi жəне оның депутаттарының мəртебесi туралы», «Қазақстан Республикасының Үкіметі туралы» Конституциялық заңдарын, Қазақстан Республикасының «Мемлекеттік қызмет туралы», «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы», «Əкімшілік рəсімдер туралы», «Жеке жəне заңды тұлғалардың өтiнiштерiн қарау тəртiбi туралы» Заңдарын, осы санаттағы нақты лауазымның мамандануына сəйкес облыстардағы қатынастарды реттейтін Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерін, «Қазақстан-2050» Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» стратегиясын білуі. Осы санаттағы лауазымдар бойынша функционалдық міндеттерді орындау үшін қажетті басқа да міндетті білімдер. Іле аудандық əділет басқармасының жетекші маманы ( С-R-5 санаты, 1 бірлік). Функционалды міндеттері: жергілікті жерлерде құқықтық түсіндіру жұмыстарын (семинар, дөңгелек үстел, дəріс жəне т.б) жүргізеді. Құқықтық түсіндіру жəне халыққа қызмет көрсету бөлімінің мəселесі бойынша Əділет департаментіне жолданатын ақпараттар мен есептерді дайындайды жəне толықтығына, нақтылығына жауапты болады. Азаматтарды қабылдауды жүргізеді жəне заңдарды насихаттауға қатысады. Бұқаралық ақпарат құралдарында құқықтық түсіндіру жəне дəрістік насихат жұмыстарын ұйымдастыру. Мемлекеттік тілді дамыту бойынша басқарманың барлық саласында іс қағаздарының сапалы жүргізілуін қамтамасыз етеді. Мемлекеттік тілді, арнайы компьютерде жұмыс істей білуі, «Заң» заңдық актілер базасын білуі тиіс. Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары немесе ортадан кейінгі білім: заңгерлік: заңгер, құқықтану мамандығы бойынша; жұмыс тəжірибесі келесі талаптардың біріне сəйкес болған жөн: мүмкіндігінше мемлекеттік қызмет өтілі немесе осы сала бойынша іс тəжірибесінің болуы. Қазақстан Республикасының Конституциясын, Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасының Президенті туралы», «Қазақстан Республикасының Парламентi жəне оның депутаттарының мəртебесi туралы», «Қазақстан Республикасының Үкіметі туралы» Конституциялық заңдарын, Қазақстан Республикасының «Мемлекеттік қызмет туралы», «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы», «Əкімшілік рəсімдер туралы», «Жеке жəне заңды тұлғалардың өтiнiштерiн қарау тəртiбi туралы» Заңдарын, осы санаттағы нақты лауазымның мамандануына сəйкес облыстардағы қатынастарды реттейтін Қазақстан Республикасының нормативтік-құқықтық актілерін, «Қазақстан-2050» Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» стратегиясын білуі. Осы санаттағы лауазымдар бойынша функционалдық міндеттерді орындау үшін қажетті басқа да міндетті білімдер. Қазақстан Республикасының Əділет министрлігі Жамбыл облысының Əділет департаменті, 080000, Тараз қаласы, Төле би көшесі, №55-үй, электрондық мекенжайы: E.Akhmetova@adilet.gov.kz, ақпараттық телефоны: 8 (7262) 43-35-76, факс: 43-35-76 бос мемлекеттік əкімшілік лауазымдарына орналасуға конкурс жариялайды: 1. Тараз қалалық əділет басқармасының заңды тұлғаларды тіркеу бөлімінің бас маманы (C-R-4 санаты, 1 бірлік). Функционалды міндеттері: заңды тұлғаларды тіркеу сұрақтары бойынша азаматтардың жəне заңды тұлғалардың өтініштерін қарау, заңды тұлғалардың, филиалдары мен өкілдіктерінің басшыларын қабылдап, оларға кеңес беру, тіркеу материалдарын қарау, оларға сараптама жүргізу, заңды тұлғалар, филиалдары мен өкілдіктерінің (қоғамдық жəне діни бірлестіктерден басқа) тіркеу, қайта тіркеу жəне бас тарту бойынша бұйрықтың жобаларын дайындау, əкімшілік құқық бұзушылық хаттамаларын толтыру, заңды тұлғаларды тіркеу, қайта тіркеу, жою сұрақтары бойынша сотта Əділет департаментінің мүддесін қорғау, құқықтүсіндіру жұмыстарына қатысу жəне ағымдағы заңдылықты түсіндіру, мемлекеттік тіркеу бойынша куəліктерін беру. Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім: құқық. Мемлекеттік қызмет өтілі бір жылдан кем емес немесе осы санаттағы нақты лауазымның функционалдық бағытына сəйкес облыстарда екі жылдан кем емес жұмыс өтілі бар болған жағдайда құқық салаларындағы ортадан кейінгі білімі барларға рұқсат етіледі. Қазақстан Республикасының Конституциясын, «Жеке жəне заңды тұлғалардың өтініштерін қарау туралы», «Авторлық жəне сабақтас құқықтарын қорғау туралы», «Заңды тұлғаларды, филиалдар мен өкілдіктерін есептік тіркеу», «Жауапкершілік шектеулі жəне қосымша жауапкершілігі бар серіктестіктер туралы» Қазақстан Республикасының Заңдарын, Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексін, Азаматтық іс-жүргізу кодексін, осы санаттағы нақты лауазымның мамандануына сəйкес облыстардағы қатынастарды реттейтін Қазақстан Республикасының нормативтік-құқықтық актілерін, «Қазақстан-2050» Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» стратегиясын біліуі, іс-жүргізу нұсқаулығын.

2. Жамбыл облысы əділет департаментінің ұйымдастыру-бақылау жəне кадр жұмысы бөлімінің бас маманы (С-О-5 санаты, 1 бірлік). Функционалды міндеттері: тапсырмалардың, Қазақстан Республикасы Əділет министрлігінің алқа қаулыларының орындау. Жоспарлы іс-шаралардың, жоғары тұрған органның жəне басшылықтың бақылау тапсырмаларының орындау, заңды жəне жеке тұлғалардың өтініштерін қабылдау, бұйрықтардың жобаларын дайындап, тіркеу, статистикалық есептерді дайындау. Жоспарлау қабілеттілігінің болуы, аналитикалық-ақпарат жұмыстарының əдістемелері мен нысандарын білу, қызметтік тексеруді жүргізу, сыбайлас жемқорлыққа қарсы күреске алдын алу іс-шараларды жүргізу. Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім: құқық. Мемлекеттік қызмет өтілі бір жылдан кем емес немесе осы санаттағы нақты лауазымның функционалдық бағытына сəйкес облыстарда екі жылдан кем емес жұмыс өтілі бар болған жағдайда құқық салаларындағы ортадан кейінгі білімі барларға рұқсат етіледі. Қазақстан Республикасының Конституциясын, Қазақстан Республикасының Еңбек кодексін, «Жеке жəне заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тəртібі туралы», «Əділет органдары туралы», «Мемлекеттік қызмет туралы» Қазақстан Республикасының Заңдарын, осы санаттағы нақты лауазымның мамандануына сəйкес облыстардағы қатынастарды реттейтін Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерін, «Қазақстан-2050» Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» стратегиясын білуі, ісжүргізу нұсқаулығын. Қазақстан Республикасы Əділет министрлігінің Ақтөбе облысы Əділет департаменті, 030020, Ақтөбе қаласы, Абай даңғылы, 17-үй, ақпарат үшін телефоны: 8 (7132) 56-3045, факс: 56-30-45, электрондық мекенжайы: www.adiletaktobe.gov.kz, бос мемлекеттік əкімшілік лауазымдарға орналасуға конкурс жариялайды: 1. Ойыл ауданы əділет басқармасының жетекші маманы (C-R-5санаты, 1 бірлік). Функционалды міндеттері: іс қағаздарын жүргізу, азаматтық хал актілерінің барлық түрлерін жүзеге асыру, құқық қорғау органдары мен басқа да органдардың сұраныстарын орындау, есептерді əзірлеу, мұрағаттың жағдайына жауапты болу, қайталама куəліктерді беру, əліпбилік кітаптарды жүргізу, нормативтік-құқықтық актілерді жүйелендіру, кодификациялау жəне тіркеу. Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары немесе ортадан кейінгі білім: заңгерлік. Жұмыс тəжірибесі қажет етілмейді. ҚР Конституциясын, ҚР «Қазақстан Республикасының Президенті туралы», «Қазақстан Республикасының Парламенті жəне оның депутаттарының мəртебесі туралы», «Қазақстан Республикасының Үкіметі туралы» конституциялық заңдарын, ҚР «Мемлекеттік қызмет туралы», «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы», «Əкімшілік рəсімдер туралы», «Əділет органдары туралы», «Жеке

жəне заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тəртібі туралы» заңдарын, «Қазақстан-2050» Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» Жолдауын білуі қажет.

2. Мартөк ауданы əділет басқармасының жетекші маманы (C-R-5 санаты, 1 бірлік). Функционалды міндеттері: жылжымайтын мүлікке құқықтарды тіркеу, заңды тұлғалардың жəне кəсіпкерлік қызметтің жылжымайтын мүлікке құқықтарын тіркеу саласында мемлекеттік саясатты іске асыру бойынша функцияларын қамтамасыз ету. Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары немесе ортадан кейінгі білім: заңгерлік. Жұмыс тəжірибесі қажет етілмейді. ҚР Конституциясын, ҚР «Қазақстан Республикасының Президенті туралы», «Қазақстан Республикасының Парламенті жəне оның депутаттарының мəртебесі туралы», «Қазақстан Республикасының Үкіметі туралы» конституциялық заңдарын, ҚР «Мемлекеттік қызмет туралы», «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы», «Əкімшілік рəсімдер туралы», «Əділет органдары туралы», «Жеке жəне заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тəртібі туралы» заңдарын, «Қазақстан-2050» Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» Жолдауын білуі қажет.

3. Қарғалы ауданы əділет басқармасының жетекші маманы (C-R-5 санаты, 1 бірлік). Функционалды міндеттері: жылжымайтын мүлікке құқықтарды тіркеу, заңды тұлғалардың жəне кəсіпкерлік қызметтің жылжымайтын мүлікке құқықтарын тіркеу саласында мемлекеттік саясатты іске асыру бойынша функцияларын қамтамасыз ету. Іс қағаздарын жүргізу, азаматтық хал актілерінің барлық түрлерін жүзеге асыру, құқық қорғау органдары мен басқа да органдардың сұраныстарын орындау, есептерді əзірлеу, мұрағаттың жағдайына жауапты болу, қайталама куəліктерді беру. Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары немесе ортадан кейінгі білім: заңгерлік. Жұмыс тəжірибесі қажет етілмейді. ҚР Конституциясын, ҚР «Қазақстан Республикасының Президенті туралы», «Қазақстан Республикасының Парламенті жəне оның депутаттарының мəртебесі туралы», «Қазақстан Республикасының Үкіметі туралы» конституциялық заңдарын, ҚР «Мемлекеттік қызмет туралы», «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы», «Əкімшілік рəсімдер туралы», «Əділет органдары туралы», «Жеке жəне заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тəртібі туралы» заңдарын, «Қазақстан-2050» Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» Жолдауын білуі қажет.

4. Мұғалжар ауданы əділет басқармасының жетекші маманы (C-R-5 санаты, 1 бірлік, уақытша 2014 жылдың 1 желтоқсанына дейін негізгі қызметкердің бала күту бойынша демалыста болу кезеңіне). Функционалды міндеттері: жылжымайтын мүлікке құқықтарды тіркеу, заңды тұлғалардың жəне кəсіпкерлік қызметтің жылжымайтын мүлікке құқықтарын тіркеу саласында мемлекеттік саясатты іске асыру бойынша функцияларын қамтамасыз ету. Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары немесе ортадан кейінгі білім: заңгерлік. Жұмыс тəжірибесі қажет етілмейді. ҚР Конституциясын, ҚР «Қазақстан Республикасының Президенті туралы», «Қазақстан Республикасының Парла менті жəне оның депутаттарының мəртебесі туралы», «Қазақстан Республикасының Үкіметі туралы» конституциялық заңдарын, ҚР «Мемлекеттік қызмет туралы», «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы», «Əкімшілік рəсімдер туралы», «Əділет органдары туралы», «Жеке жəне заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тəртібі туралы» заңдарын, «Қазақстан-2050» Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» Жолдауын білуі қажет. Қазақстан Республикасы Əділет министрлігінің Қызылорда облысы Əділет департаменті, 120008, Қызылорда қаласы, Абай даңғылы, 52-үй, анықтама үшін телефоны: 8(7242) 23-10-09, факс 23-10-12, электрондық мекенжай: G.Dzhurabekova@adilet.gov.kz, мемлекеттік əкімшілік бос лауазымына орналасуға конкурс жариялайды.

1. Байқоңыр қаласының əділет басқармасының жетекші маманы (C-R-5 санаты, 1 бірлік). Функционалды міндеттері: жылжымайтын мүлікке құқықтарды тіркеу, құқықтық кадастрды жүргізу, жылжымайтын мүлікке құқықтарды тіркеу бойынша ақпараттық қызмет көрсету, əкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қозғау, сот өндірістеріне қатысу. Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары немесе ортадан кейінгі білім: заңгерлік. «Əділет органдары туралы» Қазақстан Республикасы Заңын білу. Функционалдық міндеттеріне сəйкес келетін салалардағы заңнаманы білгені жөн. Компьютермен жұмыс істей білуі тиіс. Қазақстан Республикасы Əділет министрлігінің Павлодар облысы Əділет департаменті, 140000, Павлодар қаласы, Ленин көшесі, 18-үй, анықтама үшін телефоны: 8(7182) 32-32-58, 32-62-70, факс: 32-81-67, электрондық мекенжай: ok_dupavl@.ru, бос əкімшілік мемлекеттік лауазымдарға конкурс жариялайды: 1. Павлодар облысы əділет департаменті заңды тұлғаларды тіркеу бөлімінің бас маманы (С-О-5 санаты, 1 бірлік). Функционалды міндеттері: заңды тұлғаларды тіркеу, қайта тіркеу, таратуды тіркеуді жүргізу; бөлiмнiң жұмысы туралы мəліметтерді талдау, жалпылама ақпарат əзiрлеу; заңды тұлғаларды (филиалдарды) тіркеу бойынша азаматтарды қабылдау жəне кеңес беру; заңды тұлғаларды тiркеуге қатысты мəселе бойынша сот отырыстарына қатысу; қолданыстағы заңды насихаттау. Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: құқық саласы бойынша жоғары немесе ортадан кейінгі заңгерлік білім. Мемлекеттік қызмет өтілі бір жылдан кем емес немесе осы санаттағы нақты лауазымның функционалды бағытына сəйкес облыстарда екі жылдан кем емес жұмыс өтілі бар болған жағдайда ортадан кейінгі білімі барларға рұқсат етіледі.

2. Павлодар облысы əділет департаменті жылжымайтын мүлікке құқықтарды тіркеу бөлімінің бас маманы (С-О-5 санаты, 1 бірлік). Функционалды міндеттері: сот органдарының барлық сатысында Əділет департаментінің мүддесін білдіру; құқықтық кадастрдан берілетін ақпараттың құпиялығын жəне шынайылығын қамтамасыз ету; бөлімнің жұмысы туралы есептерді дайындау жəне ұсыну; жеке жəне заңды тұлғалардың өтініштерін қарастыру; əділет басқармаларына жылжымайтын мүлікке құқықтарды мемлекеттік тіркеу саласында əдістемелік жəне тəжірибелік көмек көрсету. Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары немесе ортадан кейінгі білім: құқық саласы бойынша заңгерлік. Мемлекеттік қызмет өтілі бір жылдан кем емес немесе осы санаттағы нақты лауазымның функционалды бағытына сəйкес облыстарда екі жылдан кем емес жұмыс өтілі бар болған жағдайда ортадан кейінгі білімі барларға рұқсат етіледі.

3. Павлодар облысы əділет департаменті зияткерлік меншік құқығы бойынша бөлімінің бас маманы (С-О-5 санаты, 1 бірлік). Функционалды міндеттері: бөлімнің қызметі туралы есебін жүргізу; Құқықтық статистика жəне арнайы есептер бойынша комитет басқармасымен өзара əрекеттесуді жүргізу; есеп журналдарын жүргізу; зияткерлік меншік құқықтарын қорғау сұрақтары бойынша нормативтік құқықтық актілерді əзірлеуге қатысу; зияткерлік меншік құқықтарын қорғау сұрақтары бойынша азаматтарға жəне ұйымдарға кеңес беру; авторлық жəне сабақтас құқықтар бойынша құқық иеленушілермен өзара əрекеттесу; зияткерлік меншік құқықтарының сақталуына тексерістер өткізу; зияткерлік меншік саласында құқықтық түсіндіру жұмысын жүргізу; əкімшілік құқық бұзушылық туралы материалдарды, хаттамаларды дайындау жəне құрастыру; əкімшілік құқық бұзушылық істері бойынша сотқа қатысу; Əділет департаментінің мамандарымен алынған контрафактілік өнімдерді жоюға қатысу. Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары немесе ортадан кейінгі білім: құқық саласы бойынша заңгерлік. Мемлекеттік қызмет өтілі бір жылдан кем емес немесе осы санаттағы нақты лауазымның функционалды бағытына сəйкес облыстарда екі жылдан кем емес жұмыс өтілі бар болған жағдайда ортадан кейінгі білімі барларға рұқсат етіледі.

4. Павлодар облысы əділет департаменті құқықтық насихат жəне халыққа заңгерлік қызмет көрсету бөлімінің бас маманы (негізгі қызметкердің 2017 жылдың 18 мамырына дейін бала күту демалысы кезеңіне, С-О-5 санаты, 1 бірлік). Функционалды міндеттері: нотариустардың нотариалды іс-əрекеттер мен іс қағаздарды заңды түрде жүргізуін бақылау; жергілікті атқарушы органдардың лауазымды тұлғаларының нотариалды іс-əрекеттер мен іс қағаздарды заңды түрде

жүргізуін бақылау; заңды тұлғалар мен азаматтардың нотарустар, бағалаушылар, адвокаттардың іс-əрекеттеріне түскен өтініштерін қарау; нотариалдық жəне адвокаттық қызметпен айналысуға құқық беретін лицензияның күшін тоқтата тұру, айыру жəне тоқтату бойынша ұсыныстар əзірлеу; нотариалдық жəне адвокаттық қызметпен айналысуға құқық беретін лицензиядан айыру жəне күшін тоқтату бойынша талап арыз материалдарын дайындау; нотариустарға, нотариалдық іс-əрекет жасайтын уəкілетті жергілікті атқарушы органдардың лауазымды тұлғаларына практикалық жəне əдістемелік көмек көрсету; нотариалдық практиканы жинақтау; сот процестеріне қатысу; Қазақстан Республикасы Əділет министрлігіне статистикалық есептерді дайындау жəне құрастыру; Қазақстан Республикасы Əділет министрлігінің тапсырмаларын орындау. Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары немесе ортадан кейінгі білім: құқық саласы бойынша заңгерлік. Мемлекеттік қызмет өтілі бір жылдан кем емес немесе осы санаттағы нақты лауазымның функционалды бағытына сəйкес облыстарда екі жылдан кем емес жұмыс өтілі бар болған жағдайда ортадан кейінгі білімі барларға рұқсат етіледі.

5. Павлодар облысы əділет департаменті нормативтікқұқықтық актілерді тіркеу бөлімінің жетекші маманы (негізгі қызметкердің 2017 жылдың 27 шілдесіне дейін бала күту демалысы кезеңіне, С-О-6 санаты, 1 бірлік). Функционалды міндеттері: Қазақстан Республикасы Əділет министрлігінің бақылау тапсырмаларын, Əділет департаменті басшысының жəне бөлім басшысының бұйрықтарын, тапсырмалары мен өкімдерін уақтылы орындау; Қазақстан Республикасы Əділет министрлігіне есептерді дайындау; тіркелген нормативтік-құқықтық актілер туралы ақпаратты дайындау жəне ұсыну; нормативтік құқықтық актілерге құқықтық сараптама жүргізу жəне оларды мемлекеттік тіркеу; жергілікті атқарушы органдарды тексеру; мемлекеттік органдарға нормативтік-құқықтық актілерді тіркеу бойынша кеңес беру жəне оларға қажетті əдістемелік көмек көрсету; Республикалық құқықтық аймақтық орталығымен тіркелген нормативтік-құқықтық актілер туралы деректер банкін қалыптастыру бойынша өзара əрекеттесу; нормативтік-құқықтық актілерді тіркеу сұрақтары бойынша прокуратура органдарымен хат алмасуды жүргізу. Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары немесе ортадан кейінгі білім: құқық саласы бойынша заңгерлік.

6. Павлодар облысы əділет департаменті азаматтық хал актілерін тіркеу жəне апостильдеу бойынша жұмысты ұйымдастыру бөлімінің жетекші маманы (негізгі қызметкердің 2015 жылдың 15 қазанына дейін бала күту демалысы кезеңіне, С-О-6 санаты, 1 бірлік). Функционалды міндеттері: əділет басқармаларының азаматтық хал актілерін тіркеу саласындағы жұмысын тексеру жəне əдістемелік көмек көрсету; азаматтық хал актілерін тіркеу түрлері бойынша жұмыс тəжірибесіне жалпылама талдау жүргізу; мұрағаттық қорымен жұмыс. Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары немесе ортадан кейінгі білім: құқық саласы бойынша заңгерлік.

7. Қашыр ауданы əділет басқармасының бас маманы (С-R-4 санаты, 1 бірлік). Функционалды міндеттері: заңды тұлғаларды тіркеу, қайта тіркеу, таратуды тіркеуді жүргізу; бөлiмнiң жұмысы туралы мəліметтерді талдау, жалпылама ақпарат əзiрлеу; заңды тұлғаларды (филиалдарды) тіркеу бойынша азаматтарды қабылдау жəне кеңес беру; заңды тұлғаларды тiркеуге қатысты мəселе бойынша сот отырыстарына қатысу; азаматтардың заңды тұлғаларға қатысты өтініштері мен сұрау хаттарын қарау; «Заңды тұлғалар» мемлекеттік деректер қорына мəліметтерді енгізу, түзету; қайта түскен заңды тұлғалардың атауларының Қазақстан Республикасында ұқсас болмауын тексеру; есептерді дайындау; заңды тұлғалардың бірыңғай мемлекеттік тіркелімін жəне филиалдар мен өкілдіктердің бірыңғай мемлекеттік тізілімін жүргізу; тіркеу істерінің мұрағатын жүргізу; заңды тұлғаларды тіркеу бойынша талдаулар мен жалпылама ақпараттар дайындау; заңды тұлғаларды тіркеу саласында қолданыстағы заңды насихаттау. Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары немесе ортадан кейінгі білім: құқық саласы бойынша заңгерлік. Мемлекеттік қызмет өтілі бір жылдан кем емес немесе осы санаттағы нақты лауазымның функционалдық бағытына сəйкес облыстарда екі жылдан кем емес жұмыс өтілі бар болған жағдайда ортадан кейінгі білімі барларға рұқсат етіледі.

8. Май ауданы əділет басқармасының бас маманы (СR-4 санаты, 1 бірлік). Функционалды міндеттері: заңды тұлғаларды тіркеу, қайта тіркеу, таратуды тіркеуді жүргізу; жылжымайтын мүлікке құқықтарды тіркеуді жүргізу; заңды тұлғаларды жəне жылжымайтын мүлікке құқықтарды тіркеу сұрақтары бойынша азаматтарды қабылдау жəне кеңес беру; заңды тұлғаларды жəне жылжымайтын мүлікке құқықтарды тiркеуге сұрақтары бойынша сот отырыстарына қатысу; азаматтардың ; заңды тұлғаларды жəне жылжымайтын мүлікке құқықтарды тіркеуге қатысты өтініштері мен сұрау хаттарын қарау; қайта түскен заңды тұлғалардың атауларының Қазақстан Республикасында ұқсас болмауын тексеру; есептерді дайындау; істер номенклатурасы бойынша тиісті журналдарды жүргізу; əкімшілік құқық бұзушылықтар туралы хаттамаларды құрастыру; жылжымайтын мүлікке құқықтарды жəне заңды тұлғаларды тіркеу бойынша материалдардың мұрағаттық қорының сақталуын қамтамасыз ету жəне бақылау; заңды тұлғаларды жəне жылжымайтын мүлікке құқықтарды тіркеу бойынша талдаулар мен жалпылама ақпараттар дайындау; жылжымайтын мүлікке құқықтарды жəне заңды тұлғаларды тіркеу салаларында қолданыстағы заңды насихаттау; сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтармен күрес бойынша құқықтық түсіндіру жəне профилактикалық іс-шараларды жүргізу; мемлекеттік тілді дамыту жəне қолдану бойынша іс-шараларды жүзеге асыру. Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары немесе ортадан кейінгі білім: құқық саласы бойынша заңгерлік. Мемлекеттік қызмет өтілі бір жылдан кем емес немесе осы санаттағы нақты лауазымның функционалдық бағытына сəйкес облыстарда екі жылдан кем емес жұмыс өтілі бар болған жағдайда ортадан кейінгі білімі барларға рұқсат етіледі.

9. Май ауданы əділет басқармасының бас маманы (СR-4 санаты, 1 бірлік). Функционалды міндеттері: қайтыс болуды уақтылы жəне дұрыс тіркеуді қамтамасыз ету; Қазақстан Республикасының заңнамасына сəйкес некені тіркеу туралы өтініштерді қабылдау; некені, тууды салтанатты түрде тіркеуді жүргізу; азаматтық хал актілерін тіркеу сұрақтары бойынша азаматтарды қабылдау жəне құжаттарды рəсімдеу; туу мен қайтыс болуды мерзімі өтіп тіркеу сұрақтары бойынша құжаттарды қабылдау жəне рəсімдеу; ерлі-зайыптылардың келісімі бойынша некені бұзу туралы өтініштерді қарау; соттың шешімі жəне ерлі-зайыптылардың келісімі бойынша некені бұзуды тіркеу; қайталама куəліктерді, анықтамаларды беру сұрақтары бойынша азаматтардың сауалдарын қарау жəне орындау; асырап алуды тіркеу сұрақтарын қарау; мұрағаттық қордың сақталуын қамтамасыз ету жəне бақылау; мұрағатты өңдеу, актілік кітаптарды дайындау; азаматтық хал актілерін тіркеу сұрақтары бойынша құқықтық түсіндіру жұмыстарын жүзеге асыру; некені бұзу туралы актілік жазбаларға түзетулер енгізу. Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары немесе ортадан кейінгі білім: құқық саласы бойынша заңгерлік. Мемлекеттік қызмет өтілі бір жылдан кем емес немесе осы санаттағы нақты лауазымның функционалдық бағытына сəйкес облыстарда екі жылдан кем емес жұмыс өтілі бар болған жағдайда ортадан кейінгі білімі барларға рұқсат етіледі.

10. Ақсу қаласы əділет басқармасының жетекші маманы (С-R-5 санаты, 1 бірлік). Функционалды міндеттері: қайтыс болуды уақтылы жəне дұрыс тіркеуді қамтамасыз ету; Қазақстан Республикасының заңнамасына сəйкес некені тіркеу туралы өтініштерді қабылдау; некені, тууды салтанатты түрде тіркеуді жүргізу; азаматтық хал актілерін тіркеу сұрақтары бойынша азаматтарды қабылдау жəне құжаттарды рəсімдеу; туу мен қайтыс болуды мерзімі өтіп тіркеу сұрақтары бойынша құжаттарды қабылдау жəне рəсімдеу; ерлі-зайыптылардың келісімі бойынша некені бұзу туралы өтініштерді қарау; соттың шешімі жəне ерлі-зайыптылардың келісімі бойынша некені бұзуды тіркеу; қайталама куəліктерді, анықтамаларды беру сұрақтары бойынша азаматтардың сауалдарын қарау жəне орындау; асырап алуды тіркеу сұрақтарын қарау; мұрағаттық қордың сақталуын қамтамасыз ету жəне бақылау; мұрағатты өңдеу, актілік кітаптарды дайындау; азаматтық хал актілерін тіркеу сұрақтары бойынша құқықтық түсіндіру жұмыстарын жүзеге асыру; некені бұзу туралы актілік жазбаларға түзетулер енгізу. Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары немесе ортадан кейінгі білім: құқық саласы бойынша заңгерлік.

11. Ақтоғай ауданы əділет басқармасының жетекші маманы (негізгі қызметкердің 2016 жылдың 12 ақпанына дейін бала күту демалысы демалысы кезеңіне, С-R-5 санаты, 1 бірлік). Функционалды міндеттері: кіріс жəне шығыс құжаттарды тіркеу; жылжымайтын мүлікке құқықтарды тіркеуді жүргізу; жылжымайтын мүлікке құқықтарды тіркеу мəселесі бойынша азаматтарды қабылдау; заңды жəне жеке тұлғаларды жылжымайтын мүлікке құқықтарды тіркеу сұрақтары бойынша сұрау хаттарын қарау жəне орындау; жылжымайтын мүлікке құқықтарды тiркеуге қатысты мəселе бойынша сот отырыстарына қатысу; жылжымайтын мүлікке құқықтарды тіркеу бойынша материалдардың мұрағаттық қорының сақталуын қамтамасыз ету жəне бақылау; есептерді, жалпылама ақпараттар мен талдауларды дайындау жəне ұсыну. Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары немесе ортадан кейінгі білім: құқық саласы бойынша заңгерлік.

12.Ертіс ауданы əділет басқармасының жетекші маманы (С-R-5 санаты, 1 бірлік). Функционалды міндеттері: кіріс жəне шығыс құжаттарды тіркеу; жылжымайтын мүлікке құқықтарды тіркеуді жүргізу; жылжымайтын мүлікке құқықтарды тіркеу мəселесі бойынша азаматтарды қабылдау; заңды жəне жеке тұлғаларды жылжымайтын мүлікке құқықтарды тіркеу сұрақтары бойынша сұрау хаттарын қарау жəне орындау; жылжымайтын мүлікке құқықтарды тiркеуге қатысты мəселе бойынша сот отырыстарына қатысу; жылжымайтын мүлікке құқықтарды тіркеу бойынша материалдардың мұрағаттық қорының сақталуын қамтамасыз ету жəне бақылау; есептерді, жалпылама ақпараттар мен талдауларды дайындау жəне ұсыну. Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары немесе ортадан кейінгі білім: құқық саласы бойынша заңгерлік. Конкурсқа қатысу үшін қажетті құжаттар: 1) нысанға сəйкес өтініш; 2) 3х4 үлгідегі суретпен нысанға сəйкес толтырылған сауалнама; 3) бiлiмi туралы құжаттардың нотариалды куəландырылған көшiрмелерi; 4) еңбек қызметін растайтын құжаттың нотариалды куəландырылған көшiрмесi; 5) Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің 2010 жылғы 23 қарашадағы № 907 бұйрығымен бекітілген (Қазақстан Республикасының Нормативтік-құқықтық актілердің тізілімінде 2010 жылы 21 желтоқсанда № 6697 болып тіркелген) нысандағы денсаулығы туралы анықтама; 6) Қазақстан Республикасы азаматының жеке куəлігінің көшірмесі; 7) құжаттарды тапсыру сəтінде уəкілетті органмен белгіленген шекті мəннен төмен емес нəтижемен тестілеуден өткені туралы қолданыстағы сертификат (немесе куəландырылған нотариалдық көшiрмесi). Егер азамат еңбек қызметін жүзеге асырмаған жəне конкурс жарияланған бос лауазым бойынша жұмыс өтілі талап етілмейтін жағдайларда 4) тармақшада көрсетілген құжатты ұсыну талап етілмейді. Құжаттардың толық емес паке тін ұсыну конкурс комиссиясының оларды қараудан бас тартуы үшін негіз болып табылады. Мемлекеттік қызметшілермен тапсырылатын 3) жəне 4) тармақшаларында көрсетілген құжаттарды олар жұмыс істейтін мемлекеттік органдардың персоналды басқару қызметі (кадр қызметі) куəландыра алады. Азаматтар бiлiмiне, жұмыс тəжiрибесiне, кəсiби шеберлiгiне жəне беделіне қатысты (бiлiктiлiгiн арттыру, ғылыми дəрежелер мен атақтар берiлуi туралы құжаттардың көшiрмелерi, мiнездемелер, ұсынымдар, ғылыми жарияланымдар жəне өзге де олардың кəсіби қызметін, біліктілігін сипаттайтын мəліметтер) қосымша ақпараттарды бере алады. Азаматтар жоғарыда аталған құжат тігілетін мұқабада орналастырылған құжаттарды қолма-қол тəртіпте немесе пошта арқылы құжаттарды қабылдау мерзiмiнде бере алады. Азаматтар жоғарыда аталған құжаттарды хабарламада көрсетілген электрондық пошта мекенжайына электронды түрде бере алады. Конкурсқа қатысу үшін жоғарыда көрсетілген құжаттарды электрондық пошта арқылы берген азаматтар құжаттардың түпнұсқасын əңгімелесу басталғанға дейін бір жұмыс күн бұрын кешіктірілмей береді. Жоғарыда аталған құжаттардың түпнұсқасы берілмеген жағдайда тұлға əңгімелесуден өтуге жіберілмейді. Құжаттарды қабылдау мерзiмi конкурс өткiзу туралы хабарландыру соңғы жарияланған күнінен бастап 10 жұмыс күннің ішінде, көрсетілген мекенжай бойынша тиісті мемлекеттік органдарға тапсырылуы тиіс. Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері жөніндегі агенттігінің Астана, Алматы, Атырау, Көкшетау, Павлодар, Тараз, Өскемен, Орал, Петропавл, Қостанай, Қызылорда, Қарағанды, Талдықорған, Ақтөбе, Ақтау жəне Шымкент қалаларындағы аймақтық тестілеу орталықтарында белгіленген тəртіппен өтеді. Конкурс комиссиясы жұмысының ашықтылығы мен объективтілігін қамтамасыз ету үшін оның отырысына байқаушыларды қатыстыруға жол беріледі. Конкурс комиссиясының отырысына байқаушылар ретінде Қазақстан Республикасы Парламентінің жəне барлық деңгейдегі мəслихат депутаттарының, Қазақстан Республикасы заңнамасында белгіленген тəртіпте аккредиттелген бұқаралық ақпарат құралдарының, басқа мемлекеттік органдардың, қоғамдық бірлестіктердің (үкіметтік емес ұйымдардың), коммерциялық ұйымдардың жəне саяси партиялардың өкілдері, уəкілетті органның қызметкерлері қатыса алады. Байқаушы ретінде конкурс комиссиясының отырысына қатысу үшін тұлғалар əңгімелесу басталуына 1 жұмыс күні қалғанға дейін кешіктірмей персоналды басқару қызметіне (кадр қызметіне) тіркеледі. Тіркелу үшін тұлғалар персоналды басқару қызметіне (кадр қызметіне) жеке басын куəландыратын құжаттың көшірмесін, ұйымдарға тиесілілігін растайтын құжаттардың түпнұсқасын немесе көшірмелерін ұсынады. Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері агенттігі төрағасының 2013 жылғы 19 наурыздағы 06-7/32 бұйрығымен бекітілген Мемлекеттiк əкiмшiлiк лауазымдарға орналасуға конкурс өткiзу жəне конкурс ко миссиясын қалыптастыру қағидаларына сəйкес Конкурс комиссиясының отырысына сарапшылар мен байқаушылардың қатыстырылуына жол беріледі. Сарапшы ретінде – конкурс жариялаған мемлекеттік органның қызметкері болып табылмайтын, бос лауазымның функционалдық бағыттарына сəйкес облыстарда жұмыс тəжірибесі бар тұлғалар, сондай-ақ персоналды іріктеу жəне жоғарылату бойынша мамандар, басқа мемлекеттік органдардың мемлекеттік қызметшілері, Қазақстан Республикасы Парламентінің жəне мəслихат депутаттары қатыса алады. Байқаушылар ретінде – Қазақстан Республикасы Парламентінің жəне барлық деңгейдегі мəслихат депутаттарының, Қазақстан Республикасы заңнамасында белгіленген тəртіпте аккредиттелген бұқаралық ақпарат құралдарының, басқа мемлекеттік органдардың, қоғамдық бірлестіктердің (үкіметтік емес ұйымдардың), коммерциялық ұйымдардың жəне саяси партиялардың өкілдері, уəкілетті органның қызметкерлері қатыса алады. Бос мемлекеттік əкімшілік лауазымдарға орналасуға үміткерлерге арналған тестілеу бағдарламасы: С-4, С-О-4, С-О-5, С-О-6, C-R-3, C-R-4 cанаттары үшін: мемлекеттік тілді білуге тест (20 тапсырма); логикалық тест (10 тапсырма); Қазақстан Республикасының заңнамасын білуге арналған тестке Қазақстан Республикасының Конституциясын (15 сұрақ), «Қазақстан Республикасының Президенті туралы» (15 сұрақ) Қазақстан Республикасының конституциялық заңы, «Мемлекеттік қызмет туралы» (15 сұрақ), «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы» (15 сұрақ), «Əкімшілік рəсімдер туралы» (15 сұрақ), «Жеке жəне заңды тұлғалардың өтiнiштерiн қарау тəртiбi туралы» (15 сұрақ), «Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер туралы» (15 сұрақ), «Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару жəне өзінөзі басқару туралы» (15 сұрақ) Қазақстан Республикасының заңдарын бiлуге арналған тест сұрақтары кiредi; C-R-5 cанаттары үшін: мемлекеттік тілді білуге тест (20 тапсырма); логикалық тест (10 тапсырма); Қазақстан Республикасының заңнамасын білуге арналған тестке Қазақстан Республикасының Конституциясын (15 сұрақ), «Мемлекеттік қызмет туралы» (15 сұрақ), «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы» (15 сұрақ), «Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару жəне өзін-өзі басқару туралы» (15 сұрақ), «Жеке жəне заңды тұлғалардың өтiнiштерiн қарау тəртiбi туралы» (15 сұрақ), «Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер туралы» (15 сұрақ) Қазақстан Республикасының заңдарын бiлуге арналған тест сұрақтары кiредi. Азаматтар конкурсқа қатысу шығындарын (əңгімелесу өтетiн жерге келу жəне қайту, тұратын жер жалдау, байланыс қызметiнiң барлық түрлерiн пайдалану) өздерiнiң жеке қаражаттары есебiнен жүргiзедi. Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері агенттігінің сайты: www.kyzmet.gov.kz

www.egemen.kz

16 қазан 2014 жыл

11

АҚПАРАТТЫҚ ХАБАРЛАМА Алматы қаласы мемлекеттік мүлік жəне жекешелендіру департаменті республикалық меншіктегі жылжымайтын мүлік нысандарын сату жөнінде 2014 жылғы 31 қазанда сағат 10.00-ден 17.00-ге дейін www. gosreestr. kz Мемлекеттік мүлік Тізілімінің веб-порталында аукцион өткізетіні туралы хабарлайды Республикалық меншіктегі нысандарды сату ҚР Үкіметінің 2011 жылғы 9 тамыздағы №920 қаулысымен бекітілген Жекешелендіру нысандарын сату қағидасына сəйкес орындалады. Сауда-саттықтың ағылшын əдісімен аукционға республикалық меншіктегі мына нысандар қойылады: 1. Daewoo Nexia маркалы автокөлігі, 2005 ж.ш. м.н. А 917 DK, Алматы қ., Жібек жолы к-сі, 15. Баланс ұстаушы – Алматы қаласы бойынша экономикалық қылмысқа жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес департаменті. Бастапқы (алғашқы) баға – 368 000 теңге, кепілді жарна – 55 200 теңге.

2. Daewoo Nexia маркалы автокөлігі, 2005 ж.ш. м.н. А 911 DK, Алматы қ., Жібек жолы к-сі, 15. Баланс ұстаушы – Алматы қаласы бойынша экономикалық қылмысқа жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес департаменті. Бастапқы (алғашқы) баға – 368 000 теңге, кепілді жарна – 55 200 теңге.

3. Daewoo Nexia маркалы автокөлігі, 2005 ж.ш. м.н. А 916 DK, Алматы қ., Жібек жолы к-сі, 15. Баланс ұстаушы – Алматы қаласы бойынша экономикалық қылмысқа жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес департаменті. Бастапқы (алғашқы) баға – 368 000 теңге, кепілді жарна – 55 200 теңге.

4. Daewoo Nexia маркалы автокөлігі, 2005 ж.ш. м.н. А 918 DK, Алматы қ., Жібек жолы к-сі, 15. Баланс ұстаушы – Алматы қаласы бойынша экономикалық қылмысқа жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес департаменті. Бастапқы (алғашқы) баға – 368 000 теңге, кепілді жарна – 55 200 теңге.

5. Daewoo Nexia маркалы автокөлігі, 2005 ж.ш. м.н. А 049 DL, Алматы қ., Жібек жолы к-сі, 15. Баланс ұстаушы – Алматы қаласы бойынша экономикалық қылмысқа жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес департаменті. Бастапқы (алғашқы) баға – 368 000 теңге, кепілді жарна – 55 200 теңге.

6. Daewoo Nexia маркалы автокөлігі, 2005 ж.ш. м.н. А 913 DK, Алматы қ., Жібек жолы к-сі, 15. Баланс ұстаушы – Алматы қаласы бойынша экономикалық қылмысқа жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес департаменті. Бастапқы (алғашқы) баға – 368 000 теңге, кепілді жарна – 55 200 теңге.

7. Daewoo Nexia маркалы автокөлігі, 2005 ж.ш. м.н. А 914 DK, Алматы қ., Жібек жолы к-сі, 15. Баланс ұстаушы – Алматы қаласы бойынша экономикалық қылмысқа жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес департаменті. Бастапқы (алғашқы) баға – 368 000 теңге, кепілді жарна – 55 200 теңге.

8. Daewoo Nexia маркалы автокөлігі, 2005 ж.ш. м.н. А 912 DK, Алматы қ., Жібек жолы к-сі, 15. Баланс ұстаушы – Алматы қаласы бойынша экономикалық қылмысқа жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес департаменті. Бастапқы (алғашқы) баға – 368 000 теңге, кепілді жарна – 55 200 теңге.

9. Daewoo Nexia маркалы автокөлігі, 2005 ж.ш. м.н. А 915 DK, Алматы қ., Жібек жолы к-сі, 15. Баланс ұстаушы – Алматы қаласы бойынша экономикалық қылмысқа жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес департаменті. Бастапқы (алғашқы) баға – 368 000 теңге, кепілді жарна – 55 200 теңге.

10. Ваз-21150 маркалы автокөлігі, 2005 ж.ш. м.н. А 920 DK, Алматы қ., Жібек жолы к-сі, 15. Баланс ұстаушы – Алматы қаласы бойынша экономикалық қылмысқа жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес департаменті. Бастапқы (алғашқы) баға – 344 000 теңге, кепілді жарна – 51 600 теңге.

11. Ваз-21150 маркалы автокөлігі, 2005 ж.ш. м.н. А 922 DK, Алматы қ., Жібек жолы к-сі, 15. Баланс ұстаушы – Алматы қаласы бойынша экономикалық қылмысқа жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес департаменті. Бастапқы (алғашқы) баға – 344 000 теңге, кепілді жарна – 51 600 теңге.

12. Ваз-21150 маркалы автокөлігі, 2005 ж.ш. м.н. А 919 DK, Алматы қ., Жібек жолы к-сі, 15. Баланс ұстаушы – Алматы қаласы бойынша экономикалық қылмысқа жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес департаменті. Бастапқы (алғашқы) баға – 344 000 теңге, кепілді жарна – 51 600 теңге.

13. Ваз-21101 маркалы автокөлігі, 2005 ж.ш.

м.н. А 925 DK, Алматы қ., Жібек жолы к-сі, 15. Баланс ұстаушы – Алматы қаласы бойынша экономикалық қылмысқа жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес департаменті. Бастапқы (алғашқы) баға – 315 000 теңге, кепілді жарна – 47 250 теңге.

14. Ваз-21101 маркалы автокөлігі, 2005 ж.ш. м.н. А 923 DK, Алматы қ., Жібек жолы к-сі, 15. Баланс ұстаушы – Алматы қаласы бойынша экономикалық қылмысқа жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес департаменті. Бастапқы (алғашқы) баға – 347 000 теңге, кепілді жарна – 52 050 теңге.

15. Ваз-21101 маркалы автокөлігі, 2005 ж.ш. м.н. А 910 DK, Алматы қ., Жібек жолы к-сі, 15. Баланс ұстаушы – Алматы қаласы бойынша экономикалық қылмысқа жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес департаменті. Бастапқы (алғашқы) баға – 315 000 теңге, кепілді жарна – 47 250 теңге.

16. Газ-31105-411 маркалы автокөлігі, 2004 ж.ш. м.н. А 414 CX, Алматы қ., Манас к-сі, 34. Баланс ұстаушы – Алматы мемлекеттік дəрігерлер білімін жетілдіру институты. Бастапқы (алғашқы) баға – 376 000 теңге, кепілді жарна – 56 400 теңге.

17. Volkswagen transporter маркалы автокөлігі, 1997 ж.ш. м.н. А 997 КР, Алматы қ., Жібек жолы к-сі, 15. Баланс ұстаушы – Алматы қаласы бойынша экономикалық қылмысқа жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес департаменті. Бастапқы (алғашқы) баға – 990 000 теңге, кепілді жарна – 148 500 теңге.

18. Газ-2705 маркалы автокөлігі, 2001 ж.ш. м.н. А 085 ВР, Алматы қ., Жібек жолы к-сі, 15. Баланс ұстаушы – Алматы қаласы бойынша экономикалық қылмысқа жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес департаменті. Бастапқы (алғашқы) баға – 467 000 теңге, кепілді жарна – 70 050 теңге.

19. Газ-2705 маркалы автокөлігі, 2001 ж.ш. м.н. А 632 СА, Алматы қ., Жібек жолы к-сі, 15. Баланс ұстаушы – Алматы қаласы бойынша экономикалық қылмысқа жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес департаменті. Бастапқы (алғашқы) баға – 584 000 теңге, кепілді жарна – 87 600 теңге.

20. Ваз-21099-20 маркалы автокөлігі, 2003 ж.ш. м.н А 008 СВ, Алматы қ., Жібек жолы к-сі, 15. Баланс ұстаушы – Алматы қаласы бойынша экономикалық қылмысқа жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес департаменті. Бастапқы (алғашқы) баға – 332 000 теңге, кепілді жарна – 49 800 теңге.

21. Ваз-21099 маркалы автокөлігі, 2003 ж.ш. м.н. А 535 СL, Алматы қ., Жібек жолы к-сі, 15. Баланс ұстаушы – Алматы қаласы бойынша экономикалық қылмысқа жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес департаменті. Бастапқы (алғашқы) баға – 332 000 теңге, кепілді жарна – 49 800 теңге.

22. Ваз-21099 маркалы автокөлігі, 2004 ж.ш. м.н. А 515 СХ, Алматы қ., Жібек жолы к-сі, 15. Баланс ұстаушы – Алматы қаласы бойынша экономикалық қылмысқа жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес департаменті. Бастапқы (алғашқы) баға – 332 000 теңге, кепілді жарна – 49 800 теңге.

23. Ваз-21213 маркалы автокөлігі, 2004 ж.ш. м.н. А 672 СY, Алматы қ., Жібек жолы к-сі, 15. Баланс ұстаушы – Алматы қаласы бойынша экономикалық қылмысқа жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес департаменті. Бастапқы (алғашқы) баға – 332 000 теңге, кепілді жарна – 49 800 теңге.

24. Ваз-21150 маркалы автокөлігі, 2005 ж.ш. м.н. А 616 DM, Алматы қ., Жібек жолы к-сі, 15. Баланс ұстаушы – Алматы қаласы бойынша экономикалық қылмысқа жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес департаменті. Бастапқы (алғашқы) баға – 80 000 теңге, кепілді жарна – 12 000 теңге.

25. Ваз-21150 маркалы автокөлігі, 2005 ж.ш. м.н. А 686 DM, Алматы қ., Жібек жолы к-сі, 15. Баланс ұстаушы – Алматы қаласы бойынша экономикалық қылмысқа жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес департаменті. Бастапқы (алғашқы) баға – 344 000 теңге, кепілді жарна – 51 600 теңге.

26. Ваз-21150 маркалы автокөлігі, 2005 ж.ш. м.н. А 743 DM, Алматы қ., Жібек жолы к-сі, 15. Баланс ұстаушы – Алматы қаласы бойынша экономикалық қылмысқа жəне сыбайлас

жемқорлыққа қарсы күрес департаменті. Бастапқы (алғашқы) баға – 277 000 теңге, кепілді жарна – 41 550 теңге.

27. Ваз-2115 маркалы автокөлігі, 2006 ж.ш. м.н. А 559 DР, Алматы қ., Жібек жолы к-сі, 15. Баланс ұстаушы – Алматы қаласы бойынша экономикалық қылмысқа жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес департаменті. Бастапқы (алғашқы) баға – 277 000 теңге, кепілді жарна – 41 550 теңге.

28. Ваз-2115 маркалы автокөлігі, 2006 ж.ш. м.н. А 560 DР Алматы қ., Жібек жолы к-сі, 15. Баланс ұстаушы – Алматы қаласы бойынша экономикалық қылмысқа жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес департаменті. Бастапқы (алғашқы) баға – 277 000 теңге, кепілді жарна – 41 550 теңге.

29. Ваз-2115 маркалы автокөлігі, 2006 ж.ш. м.н. А 717 DР, Алматы қ., Жібек жолы к-сі, 15. Баланс ұстаушы – Алматы қаласы бойынша экономикалық қылмысқа жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес департаменті. Бастапқы (алғашқы) баға – 277 000 теңге, кепілді жарна – 41 550 теңге.

30. Ваз-2115 маркалы автокөлігі, 2006 ж.ш. м.н А 757 DР, Алматы қ., Жібек жолы к-сі, 15. Баланс ұстаушы – Алматы қаласы бойынша экономикалық қылмысқа жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес департаменті. Бастапқы (алғашқы) баға – 223 000 теңге, кепілді жарна – 33 450 теңге.

31. Ваз-2115 маркалы автокөлігі, 2006 ж.ш. м.н. А 797 DР, Алматы қ., Жібек жолы к-сі, 15. Баланс ұстаушы – Алматы қаласы бойынша экономикалық қылмысқа жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес департаменті. Бастапқы (алғашқы) баға – 322 000 теңге, кепілді жарна – 48 300 теңге.

32. Зил-131 маркалы автокөлігі, 1982 ж.ш. м.н. А 449 FX, Алматы қ., Шевченко к-сі, 118. Баланс ұстаушы – ҚР ҚМ «ҚАЗАРНАУЛЫЭКСПОРТ» (КАЗСПЕЦЭКСПОРТ) республикалық мемлекеттік кəсіпорны. Бастапқы (алғашқы) баға – 284 000 теңге, кепілді жарна – 42 600 теңге.

33. Краз-255 маркалы автокөлігі, 1979 ж.ш. м.н. А 448 FX, Алматы қ., Шевченко к-сі, 118. Баланс ұстаушы – ҚР ҚМ «ҚАЗАРНАУЛЫЭКСПОРТ» (КАЗСПЕЦЭКСПОРТ) республикалық мемлекеттік кəсіпорны. Бастапқы (алғашқы) баға – 281 000 теңге, кепілді жарна – 42 150 теңге.

34. КС 4561 Краз-250 маркалы автокөлігі, 1989 ж.ш. м.н. А 413 FX, Алматы қ., Шевченко к-сі, 118. Баланс ұстаушы – ҚР ҚМ «ҚАЗАРНАУЛЫЭКСПОРТ» (КАЗСПЕЦЭКСПОРТ) республикалық мемлекеттік кəсіпорны. Бастапқы (алғашқы) баға – 508 000 теңге, кепілді жарна – 76 200 теңге.

35. РаФ-22033 маркалы автокөлігі, 1988 ж.ш. м.н. К 214 КР, Алматы қ., Өтепов к-сі, 29. Баланс ұстаушы – ҚР ІІМ Алматы академиясы. Бастапқы (алғашқы) баға – 196 000 теңге, кепілді жарна – 29 400 теңге.

36. Nissan sunny маркалы автокөлігі, 1996 ж.ш. м.н. К 204 КР, Алматы қ., Өтепов к-сі, 29. Баланс ұстаушы – ҚР ІІМ Алматы академиясы. Бастапқы (алғашқы) баға – 356 000 теңге, кепілді жарна – 53 400 теңге.

37. Toyota corolla маркалы автокөлігі, 1997 ж. ш. м.н. К 202 КР, Алматы қ., Өтепов к-сі, 29. Баланс ұстаушы – ҚР ІІМ Алматы академиясы. Бастапқы (алғашқы) баға – 383 000 теңге, кепілді жарна – 57 450 теңге.

38. Ваз-21093, маркалы автокөлігі, 2003 ж.ш. м.н. К 212 КР, Алматы қ., Өтепов к-сі, 29. Баланс ұстаушы – ҚР ІІМ Алматы академиясы. Бастапқы (алғашқы) баға – 183 000 теңге, кепілді жарна – 27 450 теңге.

39. Audi A8 L маркалы автокөлігі, 2005 ж.ш. м.н. А 200 КР, Алматы қ., Өтепов к-сі, 29. Баланс ұстаушы – ҚР ІІМ Алматы академиясы. Бастапқы (алғашқы) баға – 149 000 теңге, кепілді жарна – 22 350 теңге.

40. Toyota camry маркалы автокөлігі, 2006 ж.ш. м.н. A 979 DY, Алматы қ., Ш.Қалдаяқов к-сі, 35. Баланс ұстаушы – Жамбыл атындағы Қазақ мемлекеттік филармониясы. Бастапқы (алғашқы) баға – 732 000 теңге, кепілді жарна – 109 800 теңге.

41. УАЗ-396206 маркалы автокөлігі, 1997 ж.ш. м.н. A 894 BS, Алматы қ., Мақатаев к-сі, 34. Баланс ұстаушы – Хамза Жұматов атындағы гигиена жəне эпидемиология ғылыми орталығы. Бастапқы (алғашқы) баға – 290 000 теңге, кепілді жарна – 43 500 теңге.

42. Лада-21041 маркалы автокөлігі, 2007 ж.ш. м.н. А 068 EZ, Алматы қ., Жібек жолы к-сі, 127. Баланс ұстаушы – Алматы қаласы бойынша кедендік бақылау департаменті. Бастапқы (алғашқы) баға – 332 000 теңге, кепілді жарна – 49 800 теңге.

43. Лада-21041 маркалы автокөлігі, 2007 ж.ш. м.н. А 071 EZ, Алматы қ., Жібек жолы к-сі, 127. Баланс ұстаушы – Алматы қаласы бойынша кедендік бақылау департаменті. Бастапқы (алғашқы) баға – 332 000 теңге, кепілді жарна – 49 800 теңге.

44. Лада-21041 маркалы автокөлігі, 2007 ж.ш. м.н. А 072 EZ, Алматы қ., Жібек жолы к-сі, 127. Баланс ұстаушы – Алматы қаласы бойынша кедендік бақылау департаменті. Бастапқы (алғашқы) баға – 332 000 теңге, кепілді жарна – 49 800 теңге.

45. Киа прайд маркалы автокөлігі, 1997 ж.ш. м.н. А 099 NS, Алматы қ., Байзақов к-сі, 275 А. Баланс ұстаушы – Ұлттық қауіпсіздік комитетінің Алматы қаласы бойынша департаменті. Бастапқы (алғашқы) баға – 205 000 теңге, кепілді жарна – 30 750 теңге.

46. Киа прайд маркалы автокөлігі, 1997 ж.ш. м.н. А 083 NS, Алматы қ., Байзақов к-сі, 275 А. Баланс ұстаушы – Ұлттық қауіпсіздік комитетінің Алматы қаласы бойынша департаменті. Бастапқы (алғашқы) баға – 205 000 теңге, кепілді жарна – 30 750 теңге.

47. Киа прайд маркалы автокөлігі, 1997 ж.ш. м.н. А 097 NS, Алматы қ., Байзақов к-сі, 275 А. Баланс ұстаушы – Ұлттық қауіпсіздік комитетінің Алматы қаласы бойынша департаменті. Бастапқы (алғашқы) баға – 205 000 теңге, кепілді жарна – 30 750 теңге.

48. Kia pride маркалы автокөлігі, 1997 ж.ш. м.н. А 051 NS, Алматы қ., Байзақов к-сі, 275 А. Баланс ұстаушы – Ұлттық қауіпсіздік комитетінің Алматы қаласы бойынша департаменті. Бастапқы (алғашқы) баға – 205 000 теңге, кепілді жарна – 30 750 теңге.

49. Ваз-21053 маркалы автокөлігі, 1997 ж.ш. м.н. А 056 NS, Алматы қ., Байзақов к-сі, 275 А. Баланс ұстаушы – Ұлттық қауіпсіздік комитетінің Алматы қаласы бойынша департаменті. Бастапқы (алғашқы) баға – 164 000 теңге, кепілді жарна – 24 600 теңге.

50. Ваз-21053 маркалы автокөлігі, 1998 ж.ш. м.н. А 033 NS, Алматы қ., Байзақов к-сі, 275 А. Баланс ұстаушы – Ұлттық қауіпсіздік комитетінің Алматы қаласы бойынша департаменті. Бастапқы (алғашқы) баға – 164 000 теңге, кепілді жарна – 24 600 теңге.

51. Даевоо Нексия маркалы автокөлігі, 1997 ж.ш. м.н. А 060 NS, Алматы қ., Байзақов к-сі, 275 А. Баланс ұстаушы – Ұлттық қауіпсіздік комитетінің Алматы қаласы бойынша департаменті. Бастапқы (алғашқы) баға – 183 000 теңге, кепілді жарна – 27 450 теңге. Сауда-саттықтың голланд əдісімен аукционға республикалық меншіктегі мына нысан қойылады: 1. Mercedes-Benz 180 маркалы автокөлігі, 1995 ж.ш. м.н. A093VP, Алматы қ., Қазыбек би к-сі, 66. Баланс ұстаушы – «Алматы қалалық сотының кеңсесі» ММ. Бастапқы баға – 1 685 000 теңге, ең төменгі баға – 168 500 теңге. Алғашқы баға – 337 000 теңге, кепілді жарна – 50 550 теңге. Сауда-саттықтың ағылшын əдісін қолдана отырып аукцион өткізу кезінде жекешелендіру нысанының бастапқы бағасы алғашқы бағаға тең. Аукционға қатысушыларды тіркеу хабарлама жарияланған күннен басталады жəне аукцион басталуға дейін жиырма төрт сағат қалғанда аяқталады. Кепілді жарна Алматы қаласы мемлекеттік мүлік жəне жекешелендіру департаментінің мына депозиттік есеп-шотына төленеді: БСН – 120340013492, ЖСК – KZ 250705012170180006 ҚР Қаржы министрлігінің Қазынашылық комитетіне, БСК ККМFKZ2A, мекеме коды – 2170180, бенефициар коды – 11, КНП – 171 (кепілді жарна мөлшеріне банктік қызмет төлемі кірмейді). Аукционға қатысуға өтінім тіркелгеннен кейін Тізілім веб-порталында үш минут ішінде өтінім берілген сату нысаны бойынша кепілді жарнаның түсуі туралы мəліметтердің Тізілім дерекқорында болуы тұрғысынан автоматты түрде тексеру жүргізіледі. Қатысушының хабарламадағы көрсетілген

талаптарды сақтамауы, сондай-ақ сатушының шотына сауда-саттық өткізу туралы хабарламада көрсетілген кепілді жарнаның аукцион басталуға дейін жетпіс екі сағат бұрын түспеуі Тізілім веб-порталында өтінімді қабылдаудан бас тарту үшін негіз болып табылады. Аукционға қатысушы кепілді жарнаны қайтару үшін сауда-саттық ұйымдастырушыға ағымдағы есеп-шоттың барын растайтайтын банк анықтамасының түпнұсқасын өткізуі қажет. Аукционға қатысу үшін мыналарды: 1) жеке тұлғалар үшін: жеке сəйкестендіру нөмірін (бұдан əрі – ЖСН), тегін, атын, əкесінің атын (бар болған жағдайда); 2) заңды тұлғалар үшін: бизнес сəйкестендіру нөмірін (бұдан əрі – БСН), толық атауын, бірінші басшының тегін, атын, əкесінің атын (бар болған жағдайда); 3) кепілді жарнаны қайтару үшін екінші деңгейдегі банктегі есеп-айырысу шотының деректемелерін; 4) байланыс деректерін (пошталық мекенжайы, телефоны, факс, е-mail). Жоғарыда көрсетілген деректер өзгерген кезде қатысушы бір жұмыс күні ішінде Тізілімнің вебпорталына енгізілген деректерді өзгертеді. Аукционға қатысушы ретінде тіркелу үшін ЭЦҚ қойылған аукционға қатысуға өтінімді нысан бойынша Тізілімнің веб-порталында толтырып тіркелуі қажет. Аукцион жеңімпазы сатып алу-сату шартына қол қойған кезде сатушыға салыстырып тексеру үшін мынадай құжаттардың: 1) жеке тұлғалар үшін: паспорттың немесе жеке тұлғаның жеке басын куəландыратын құжаттың; 2) заңды тұлғалар үшін: заңды тұлғаны мемлекеттік тіркеу (қайта тіркеу) туралы куəліктің не анықтаманың; заңды тұлға өкілінің өкілеттіктерін куəландыратын құжаттың, сондайақ заңды тұлғаның өкілі паспортының немесе оның жеке басын куəландыратын құжаттың түпнұсқаларын ұсынады. Құжаттардың түпнұсқалары салыстырып тексерілгеннен кейін бір жұмыс сағаты ішінде қайтарылады. Аукционға қатысуға өтінім тіркелгеннен кейін Тізілімнің веб-порталы үш минут ішінде өтінім берілген сату нысаны бойынша кепілді жарнаның түсуі туралы мəліметтердің Тізілімнің дерекқорында болуы тұрғысынан автоматты түрде тексеру жүргізеді. Қатысушының көрсетілген талаптарды сақтамауы, сондай-ақ сатушының шотына саудасаттық өткізу туралы хабарламада көрсетілген кепілді жарнаның сауда-саттық басталуға дейін жетпіс екі сағат бұрын түспеуі Тізілім вебпорталының өтінімді қабылдаудан бас тарту үшін негіз болып табылады. Тізілімнің дерекқорында сатушының шотына кепілді жарнаның түскені туралы мəліметтер болған жағдайда, Тізілімнің веб-порталы өтінімді қабылдау жəне қатысушыны аукционға жəне коммерциялық тендерге жіберуді жүзеге асырады. Тізілімнің дерекқорында сатушының шотына кепілді жарнаның түскені туралы мəлімет болмаған жағдайда, Тізілім веб-порталы қатысушының өтінімін кері қайтарады. Тізілімнің веб-порталы автоматты тексеру нəтижелері бойынша Тізілімнің веб-порталында көрсетілген қатысушының электронды мекенжайына өтінімді қабылдау не өтінімді қабылдаудан бас тарту себептері туралы электрондық хабарлама жібереді. Аукционға жіберілген қатысушыға Тізілімнің веб-порталы беретін аукцион нөмірі бойынша аукцион залына кіруге рұқсат беріледі. Аукционға қатысушылар аукционға бір сағат қалғанда аукцион залына ЭЦҚ мен аукцион нөмірін пайдаланып кіреді. Аукцион саудасаттық өткізу туралы хабарламада көрсетілген Астана уақытымен, сонымен қатар аукцион залында жекешелендірілген нысанның бастапқы (алғашқы) бағасын автоматты түрде орналастыруымен басталады. Сауда-саттықтың ағылшын əдісі бойынша аукцион: 1) егер аукцион залында аукцион басталған сəттен бастап жиырма минут ішінде қатысушылардың бірде-біреуі осы Қағиданың тармағына сəйкес белгіленген қадамға жекешелендіру нысанының бастапқы бағасын арттыру жолымен

жекешелендіру нысанын сатып алу ниетін растамайтын болса, осы жекешелендіру нысаны бойынша аукцион өткізілмеді деп танылады; 2) егер аукцион залында аукцион басталған сəттен бастап жиырма минут ішінде қатысушылардың біреуі осы Қағиданың тармағына сəйкес белгіленген қадамға жекешелендіру нысанының бастапқы бағасын арттыру жолымен жекешелендіру нысанын сатып алу ниетін растайтын болса, бастапқы баға белгіленген қадамға артады.

3) егер ағымдағы баға артқаннан кейін жиырма минут ішінде қатысушылардың бірдебіреуі жекешелендіру нысанының ағымдағы құнын арттыру жолымен жекешелендіру нысанын сатып алу ниетін растамайтын болса, онда жекешелендіру нысанын сатып алу ниетін соңғы растаған қатысушы жеңімпаз болып танылады, ал осы жекешелендіру нысаны бойынша аукцион өткізілді деп танылады. Жекешелендіру нысаны бойынша саудасаттықтың ағылшын əдісімен аукцион қатысушылардың біреуі ұсынған ең жоғары бағаға дейін жүргізіледі. Жекешелендіру нысанының бастапқы бағасы бағаны ұлғайтудың кемінде екі қадамына өскен жағдайда ғана жекешелендіру нысаны бойынша сауда-саттықтың ағылшын əдісімен аукцион өткізілді деп танылады, бұл ретте бастапқы бағаның екі қадамға өсуін кемінде екі қатысушы жүзеге асырады. Əрбір сатылған жекешелендіру нысаны бойынша аукцион нəтижелері аукцион нəтижелері туралы электрондық хаттамамен ресімделеді, оған сатушы жəне жеңімпаз ЭЦҚ-ны пайдалана отырып, аукцион аяқталғаннан кейін жиырма төрт сағат ішінде Тізілімнің веб-порталында қол қояды. Аукцион нəтижелері туралы хаттама аукцион нəтижелерін жəне жеңімпаз сатушының жекешелендіру нысанын сату бағасы бойынша сатып алу-сату шартына қол қою міндеттерін белгілейтін құжат болып табылады. Сауда-саттықтың голланд əдісі бойынша аукцион: 1) егер аукцион басталған сəттен бастап бес минут ішінде қатысушылардың бірде-біреуі акуционда жекешелендіру нысанын сатып алу ниетін растамайтын болса, жекешелендіру нысанының бастапқы бағасы осы Қағиданың тармағына сəйкес белгіленген қадамға азаяды; 2) егер баға азайғаннан кейін бес минут ішінде қатысушылардың бірде-біреуі жекешелендіру нысанын сатып алуға ниетін растамайтын болса, жекешелендіру нысанының соңғы жарияланған бағасы белгіленген қадаммен азаяды. Жарияланған баға бойынша жекешелендіру нысанын сатып алуға ниетін бірінші болып растаған қатысушы сауда-саттықтың голланд əдісі бойынша аукцион жеңімпазы болып танылады жəне осы жекешелендіру нысаны бойынша аукцион өткізілді деп танылады; 3) егер жекешелендіру нысанының бағасы белгіленген ең төменгі мөлшерге жетсе жəне қатысушылардың бірде-біреуі жекешелендіру нысанын сатып алу ниетін растамаса, онда аукцион өткізілмеді деп танылады. Əрбір сатылған жекешелендіру нысаны бойынша аукцион нəтижелері аукцион нəтижелері туралы электрондық хаттамамен ресімделеді, оған сатушы жəне жеңімпаз ЭЦҚ-ны пайдалана отырып, аукцион аяқталғаннан кейін жиырма төрт сағат ішінде Тізілімнің веб-порталында қол қояды. Аукцион нəтижелері туралы хаттама аукцион нəтижелерін жəне жеңімпаз сатушының жекешелендіру нысанын сату бағасы бойынша сатып алу-сату шартына қол қою міндеттерін белгілейтін құжат болып табылады. Жеңімпазбен сатып алу-сату шартына аукцион өткізілген күннен бастап күнтізбелік он күннен аспайтын мерзімде мына мекенжайда қол қойылады: Алматы қаласы, Достық даңғылы, 134, 206-бөлме. Аукцион жеңімпазы сатушыға сатып алу-сату шартына қол қойған кезде өтінімге тіркелген құжаттардың тұпнұсқаларын не нотариатта куəландырылған көшірмелерін ұсынады. Құжаттардың түпнұсқалары салыстырып тексерілгеннен кейін бір жұмыс сағаты ішінде қайтарылады. Аукцион өткізу туралы қосымша ақпаратты 8 (727) 313-07-85 телефоны жəне www. gosreestr. kz сайты арқылы білуге болады.

ГУ «Управление здравоохранения Алматинской области» объявляет о проведении тендера по закупу дополнительного санитарного автотранспорта для оказания гарантированного объема бесплатной медицинской помощи в медицинских организациях.

Полный перечень закупаемых товаров, их подробная спецификация, количество, сроки и место поставки указаны в тендерной документации. К тендеру допускаются все потенциальные поставщики, отвечающие квалификационным требованиям, указанным в пп.8 Правил организации и проведения закупа лекарственных средств, профилактических (иммунобиологических, диагностических, дезинфицирующих) препаратов, изделий медицинского назначения и медицинской техники, фармацевтических услуг по оказанию гарантированного объема бесплатной медицинской помощи», утвержденных постановлением Правительства РК от 30.10.2009 года.№1729. Пакет тендерной документации можно получить в срок до 18:00 час. 04 ноября 2014 года включительно по адресу: г. Талдыкорган, ул. Гаухар ана, 87, каб. №14 или по электронной почте по адресу: e-mail: lek.aoblzdrav@mail.ru Тендерные заявки на участие в тендере, запечатанные в конверты, предоставляются в управление здравоохранения Алматинской области по адресу: г. Талдыкорган, ул. Гаухар ана, 87, каб.14. Окончательный срок предоставления тендерных заявок: 05 ноября 2014 года до 13:00час. в управление здравоохранения Алматинской области по адресу: г. Талдыкорган, ул. Гаухар ана, 87, каб. 14. Конверты с тендерными заявками будут вскрываться в 15:00час. 05 ноября 2014 г. по адресу: г. Талдыкорган, ул. Гаухар ана, 87, ГУ «Управление здравоохранения Алматинской области», каб. 1. Потенциальные поставщики могут присутствовать при вскрытии конвертов с тендерными заявками. Дополнительную информацию и справку можно получить по телефону: 8 (7282) 40-00-65, e-mail: lek.aoblzdrav@mail.ru

«АрселорМиттал Теміртау» АҚ «АрселорМиттал Теміртау» АҚ ІБ үшін 2014 жылға тауарлар сатып алу жөнінде ашық тендерді 05.11.14 ж. сағат 11.00-де өткізу туралы хабарлайды. №1 лот – ЛД-02 ГОСТ 305-82 жазғы дизель отыны – 194 тонна, 28 516 479,04 теңге сомаға. Жеткізу мерзімі мен шарты – 2014 ж. қараша-желтоқсан, СРТ – Қарағанды қ., «Энергоуголь» ӨБ. №2 лот – А-80 бензині – 145 тонна, 17 350 166,40 теңге сомаға. Жеткізу мерзімі мен шарты – 2014 ж. қараша-желтоқсан, СРТ – Қарағанды қ., «Энергоуголь» ӨБ. Тендерлік құжаттама мына мекенжайда беріледі: Теміртау қ., Республика д-лы, 1, зауыт басқармасы, 4-қабат, жабдықтау қызметі. Əлеуетті жеткізушілер тендерге қатысуға тендерлік өтінімдерін жапсырылған конверттерге салып «АрселорМиттал Теміртау» АҚ-тың мына мекенжайына тапсырады: Теміртау қ., Республика д-лы, 1, зауыт басқармасы, 4-қабат, жабдықтау қызметі, 05.11.2014 ж. сағат 9.00-ге дейін. Тендерлік өтінімдер салынған конверттер 05.11.2014 ж. сағат 11.00-де мына мекенжайда ашылады: Теміртау қ., Республика д-лы, 1, зауыт басқармасы, 4-қабат, жабдықтау қызметі. Анықтама мен қосымша ақпарат мына телефондар арқылы: 8 (72139) 6-52-25, 8 777 487 21 05.

БУЫНДАРЄА БЕЛСЕНДІ КҐМЕК Буындардағы ауру толыққанды өмір сүруге: көлік жүргізуге, спортпен шұғылдануға, сүйікті саяжайыңыздың құрылысымен айналысуға мүмкіндік бермеген жағдайда не істеу қажет?! Жауап қарапайым – асқыну кезеңінде және сырқаттың күнделікті алдын алу мақсатында Валентин Дикуль бальзамын қолдану қажет. Бұл дәрі-дәрмектің шығу тарихы Валентин Дикульдің өзінің басынан өткен қайғылы оқиғамен байланысты. Кішкентай кезінде цирк күмбезі астынан құлап қалды – соның салдарынан омыртқаның компрессиялық сыну жарақатын алды. Дәрігерлер болашақ циркшінің өмірі арбаға таңылатынына сенімді еді. Бірақ ол аурумен күресуге бел буды. В.Дикуль үлкен қажырлылықпен ауруды жеңуге тырысты. Ол өз аяғына тік тұрып – қолдан келмес іс жасағандай еді. Ал дегенмен оған көмектескен табиғи дәрідәрмектер екені рас. Содан бері 30 жылдан астам уақыт өтті, В.Дикуль табиғат мүмкіндіктерін бар ынтасымен зерттеуде. Тибет медицинасын зерттеді, шөптік дәрілердің көптеген кітапханасын жинады. Ол жинақтаған құрамдарынан жақпа майлар, шөптік сығындылар, тұнбалар жасады. В.Дикульге өндірісін ұлғайтуды және көп жылдық тәжірибесін кез-келген адам пайдалана

алатын мүмкіндік жасауды емделуші науқастары өздері ұсынған еді. Бұл ұсыныстар В.Дикульдің; «Массаждық», «Тибеттік», «Буындар мен омыртқаларға арналған», «Спорттық», «Радикулин» атты көптеген бальзамдардың шығарылуына себепші болды. В.Дикуль өзінің бальзамдары үшін көп жылдар табиғи қоспалардың құрамдарын зерттеп, олардың әсерін тәжірибе арқылы тексеріп, ғылыми-зерттеулер жүргізді. Соның арқасында күшті әрі өте маңыздысы, қауіпсіз; ара уы, борсық майы, аю өті, мумие, татқұлақ сығындысы, ара желімі, шырғанақ майы, дәрілік шөптер табылды. Енді буындардағы аурулардың салдарынан спорттық жаттығулар мен алға қойған мақсаттарыңызды кейінге қалдырудың қажеті болмайды. В.Дикульдің бальзамдарының арқасында сіз үнемі тамаша қалыпта және күш-қуатқа толы боласыз. В.Дикульдің бальзамдары - Сіздің буындарыңыздың белсенді қорғаны.

«Запорожье» ЖШС 2014 жылғы 3 қарашада 10 сағат 00 минутта Ақмола облысы, Жақсы ауданы, Запорожье ауылы мекенжайында мынадай күн тəртібімен жиналыс болатындығы туралы өз қатысушыларына хабарлайды: 1. «Қазақстан Эксимбанкі» АҚ-тан айналымдағы қаржыны толықтыру үшін займдар немесе кредиттік желілер алу, сондай-ақ қолданыстағы займдарды ұзарту.

2. «Запорожье» ЖШС міндеттемелерін қамтамасыз ету үшін жеткілікті көлемде «Қазақстан Эксимбанкі» АҚқа жылжитын жəне/немесе жылжымайтын мүлікті кепілге беру.

3. «Запорожье» ЖШС атқарушы органына жоғарыда көрсетілген шартпен кепілге берудің банктік займын немесе кредиттік желі алу бойынша мəмілелер жасауға барлық өкілеттіктерді беру.

«АрселорМиттал Теміртау» АҚ 22 356 000-00 теңге сомаға СВ-105-3,2 (тірек) т/б тіреуі №1 лот бойынша 08.10.14 ж. өткізілген қорытынды бойынша Қарағанды қ., «Power Beton» ЖШС жеңімпаз болып танылғандығы туралы хабарлайды. «АрселорМиттал Теміртау» АҚ «АрселорМиттал Теміртау» АҚ ІБ үшін 2014 жылға тауарлар сатып алу жөнінде ашық қайталама тендерді 27.10.14 ж. өткізу туралы хабарлайды. №1 лот – ПС-70 аспалы изолятор – 702 дана, 1 754 887,68 теңге сомаға. Жеткізу мерзімі мен шарты – 2014 ж. қазан-қараша, СРТ – Қарағанды қ., «Энергоуголь» ӨБ. №2 лот – ШС-10Е қадалық істікті изолятор – 2368 дана, 4 025 978, 88 теңге сомаға. Жеткізу мерзімі мен шарты – 2014 ж. қазанқараша, СРТ – Қарағанды қ., «Энергоуголь» ӨБ. №3 лот – АС-95 – 66 900 м. болаталюминийлі сым, 16 484 160 теңге сомаға. Жеткізу мерзімі мен шарты – 2014 ж. қазан-қараша, СРТ – Қарағанды қ., «Энергоуголь» ӨБ. №4 лот – АС-120 – 24 540 м. болаталюминийлі сым, 8 575 257,60 теңге сомаға. Тендерлік құжаттама мына мекенжайда беріледі: Теміртау қ., Республика д-лы, 1, зауыт басқармасы, 4-қабат, жабдықтау қызметі. Əлеуетті жеткізушілер тендерге қатысуға тендерлік өтінімдерін жапсырылған конверттерге салып «АрселорМиттал Теміртау» АҚ-тың мына мекенжайына тапсырады: Теміртау қ., Республика д-лы, 1, зауыт басқармасы, 4-қабат, жабдықтау қызметі, 27.10.2014 ж. сағат 9.00-ге дейін. Тендерлік өтінімдер салынған конверттер 27.10.2014 ж. сағат 11.00-де мына мекенжайда ашылады: Теміртау қ., Республика д-лы, 1, зауыт басқармасы, 4-қабат, жабдықтау қызметі. Анықтама мен қосымша ақпарат мына телефондар арқылы: 8 (72139) 6-52-25, 8 777 487 21 05.

Егер сіз «Егемен Қазақстан» газетіне жарнама бергіңіз келсе, мына телефондарға хабарласыңыз: Астана тел/факс 37-64-48, 37-60-49. Электронды пошта: egemen_adv@mail.ru. Алматы 273-74-39, ф. 341-08-11. Электронды пошта: gulnurekkz@mail.ru. «ҚазАгроИнновация» АҚ ұжымы Директорлар кеңесінің мүшесі Мұрат Қарабайұлы Қарабаевқа туған əпкесі Күлəн ҚАРАБАЙҚЫЗЫНЫҢ қайтыс болуына байланысты қайғысына ортақтасып көңіл айтады. Қарағанды облысы мəдениет, мұрағаттар жəне құжаттама басқармасының ұжымы мекеме басшысының орынбасары Салтанат Мырасылқызы Əбеуоваға əкесі Мырасыл Əбеуұлы СМАҒҰЛОВТЫҢ қайтыс болуына байланысты орны толмас қайғысына ортақтасып көңіл айтады.

12

www.egemen.kz

16 қазан 2014 жыл

 Айбын

Теѕіз даєдысы мен жауынгерлік рух Каспийде Қазақстан мен Ресейдің бірлескен əскери-теңіз оқужаттығулары аяқталды. Шараға Қазақстан Əскери-теңіз күштерінің «Қазақстан», «Орал» жəне Ресей Əскери-теңіз флотының «Дагестан», «Град Свияжск» атты зымырандықартиллериялық кемелерінен тұратын тактикалық топ қатысты.

Кемелердің экипаждары Каспий теңізінің қазақстандық секторындағы аумақтық жəне экономикалық сулардағы стратегиялық нысандарды қорғау жөніндегі міндеттерді пысықтады. Екі ел əскери-теңіз күштерінің арасындағы

өзара іс-қимылды ұйымдастыру жауынгерлік іс-қимылдарға барынша жақын жағдайда өтті. Қазақстан Қарулы Күштері Əскеритеңіз күштерінің бас қолбасшысы контр-адмирал Жандарбек Жанзақов

 Дерек

Абайдыѕ соѕєы ґлеѕі

1978 жылғы 30 қыркүйекте Алматыдан Семейге келіп, Жидебайдағы хакім Абайдың əдеби-мемориалдық музейіне бармақшы болдым. Ертеңінде ойлаған жерімізге жетіп, шырақшы шалға жолықтық. Амандасып, жөн сұрасып ата, бабамыз өз заманында мүмкіндігі бола тұра сонау ғажап көрікті Шыңғыстауда тұрмай, мына сайын дала желінің өтіндегі жерді неліктен мекендеді екен, дедім. Бұл сұраққа шырақшы былай деп жауап берді: «Балам, көресің бе, біз тұрған жердің терістік пен шығыс жақтары созылып жатқан кең жазық. Мұнда ұзын сабақты шөп пен сары көде өседі, қыста бұл жерде нығыздалған қалың қар болмайды. Оның себебі, жауған қар қатты желдің үрлеуінен қаудырап қалады, кейін жауған көбік қарды да жел сырғытып əкетіп отырады. Осындай жұқалаң келген ала қанат қарда қолда ұстап отыратын ешкі, қой, сиыр, жылқы қыс бойы үйдің жанында тебін теуіп жайылып жүреді. Сондықтан жазда қолда

ұстайтын осындай малдарға қысқа керекті шөп дайындалмайды. Ал Шыңғыстаудың қары қалың болады. Бұл жердің тағы бір қасиеті: көк те ерте шығады». Осы əңгімеден соң мен ол кісіге: «Баяғыда аға сұлтан Мұса Шорманов та Баянауыл тауынан 90 шақырым қашықтықтағы Ақкелін деп аталатын қыраттың бауырындағы жер бедері мен шөптері де дəл осындай жерде алты бөлмелі ағаш үйде тұрыпты», дегенімде ол: «Япырай, балам-ай, сен Баянауылдан екенсің ғой», – деп маған ілтипатпен қарады. Айтпақшы, өткен ғасырдың 60-жылдары əкемнің нағашысы, суырыпсалма қарт ақын Жүнісбек Жолдиновтен Мұса Шорманов көрікті Сабындыкөлдің жанында тұрмай, неге даладағы Ақкелін қыраты маңындағы жазықты мекен қылды деп сұрағанымда оның айтқаны да Жидебайдағы ақсақалдың сөзімен сабақтас шығып еді. Жидебайдағы біз əңгімелескен ақсақалдың аты-жөні Ниязбек Алдажаров

еді. Ол сол кезде ақын қыстауындағы музейдің шырақшысы, этнограф, шежіреші, ақынның аталас туысы, бірінші топтағы соғыс мүгедегі болатын. Ниязбек ақсақал сол жолы Шəкəрім Құдайбердіұлының біраз əнін нақышына келтіріп орындап берген еді. Содан кейін қариямен бірге музейді түгел аралап көріп, кейбір жəдігерлер бойынша түсінік алғанмын. Əртүрлі тақырыпта əңгімелескенмін. Сонда Ниязбек ақсақал маған Абайдың бақилық болар алдында шығарған мынадай өлең жолдары бар деп айтқан еді: «Күнəйім көп Илаһи, Кешіре гөр мұнымды. Барар басқа жерім жоқ, Ұсындым хаққа мойнымды. Ата-анам едің қара жер, Аша гөр енді қойныңды». Бұл өлең жолдары əзірге ешбір баспасөз бетінде жарияланбаған деуге болады. Мұны аузы уəлі, сөзі дуалы Ниязбек секілді инабатты адамның аузынан шыққанын айтқым келеді. Серік ЖАҚСЫБАЕВ, Екібастұз қаласының құрметті азаматы.

Павлодар облысы.

Wi-Fi-єа ќосылєан аялдама Фарида БЫҚАЙ,

«Егемен Қазақстан».

ПАВЛОДАР.

Меншік иесі:

“Егемен Қазақстан” республикалық газеті” акционерлік қоғамы Президент Сауытбек АБДРАХМАНОВ Вице-президент – бас редактор Жанболат АУПБАЕВ Вице-президент Еркін ҚЫДЫР

Əлем мойындаєан саѕлаќ

Бейжіѕ Олимпиадасыныѕ ќола жїлдегері Арман Шылманов WTF атќару комитетініѕ мїшелігіне сайланды Жолдасбек ШӨПЕҒҰЛ, «Егемен Қазақстан».

Елімізде Мұстафа Өзтүрік негізін қа ла ған таэквондо спорты да қанат жайып келеді. Осы айтқанымыздың бір дəлелі – таэквондошы Арман Шылмановтың Бейжің Олимпиадасында қола жүлдеге ие болуы. Содан бері қазақ таэквондошыларының қайсарлығына əлем көз тіге бастады. Шығыс жекпежегі нің қатарынан саналатын осы спорт тан Олимпиаданың жалғыз медалін иеленген Арман Шылмановқа Бүкілəлемдік таэквондо федерациясы да сенім арта бастады. Жақында ол осынау беделді федерация атқару

комитетінің мүшелігіне сайланды. Қазақстан таэквондо федерациясының мəліметінше, жақында Бүкілəлемдік таэк вон до федерациясының (WTF) кезектен тыс басқосуы Бутанда өткен. Сол басқосуда федерация президенті, доктор Чунг Вон Чо осы спорт түрінен Олимпиада жүлдегері атанған жалғыз қандасымыз Арман Шылмановқа WTF атқару комитетінің мүшесі сертификатын табыстаған. Енді Арман Шылманов 2016 жылы Рио-де-Жанейро Олимпиадасы өткенге дейін Бүкілəлемдік таэквондо федерациясының мүшесі болады. Атырау облысы.

Дау тудырєан əн

Əрине, əн жұрт жабылып тыңдағанда хит болады. Əйтпесе, дəл осы күндері тойлардың топырағын шығарып жатқан «Мария Магдалена» телевизия мен радиоларда ротацияланбаған. Алайда, бір айда оның Ақтөбеде хит болып шыға келгені, айналасы аз күннің ішінде ел ішіндегі тойдан тойға тарап, танымал болып, оны айтып жүрген Асхат Тарғыновтың Алматыдан бір-ақ шыққаны ай туғандай шындық. Жəне бұл əн аз сыналып жүрген жоқ. Айнаш ЕСАЛИ,

«Егемен Қазақстан».

Қысқасы, өнертанушылар қаншама жерден кейістік білдірсе де, қазір тойларда ең көп қойылатын əндердің тізімін жасап жіберсек, оның басына бірден келесі бір хит пайда болғанша «Мария Магдалена» шыға келмек. Осы бір көне италия əні қалайша əншінің аузына түсті екен деп, телефон нөмірін тергенімізде: «Мария Магдалена, охохо-о, Талайдың арманы едің охо-хо-о, Жүректің болған емі, охо-хо-о», деп шырқай жөнелді. «Мария Магдаленаға» дейін Ақтөбе өңірінде ғана танымал болып келген шалқарлық Асхат Тарғынов өнердің өгей баласы емес, Ақтөбе педагогикалық институтында музыкалық білім алған. Есін білгелі бері əн айтып келе жатқан əнші көптеген байқаулардың жүлдегері жəне 2011 жылы Ақтөбе қаласында жеке концертін берген.

– Мен бұл əн хит болады деп ойлаған емеспін. Тек тойлар үшін «Мария Магдаленаны» қазақшалап көрсе қайтеді, деген ой келді де, осы əнді бұрын біз дің бала күнімізде айтып жүретін ағалары мызға хабарласып, ақтөбелік сазгер ақын Сайлаубек Елмановқа сөзін қазақша жазып беріңіз деп өтініш жасадым. Расында да, Мария Магдалена жазушылардың, суретшілердің, қала берді əнші лер дің де қызығушылығын тудырып келе жатқан тағдыры кереғар пікірлерге толы жұмбақ əйел ғой. Ал ресейлік əнші «Филипп Киркоров айтып жүрген сипаты бөлек, мінезі басқа «Мария Магдалена» қандай əйел? Біз «Мария Магдалена ма, əлде Мария Магдалина» ма деген сауалымызды осы əнді өз бетінше зерттеп жүрген фольклортанушы Берік Жүсіповке қойғанымда ол Магдалена Дони мен Магдалина Мария – екі басқа адамдар екенін, бұл көне иврит тілінен келген есім екендігін айтады. Бұл есім жөнінде: «Магдалина (евр.) — тамырын евангелиядан алатын, сирек кездесетін, көбінесе католиктік елдерде қолданылатын есім. Көбінесе «Мария Магдалина» деп бірге қосақтала жазылады» дейді. Дегенмен, қазір хит болып жүрген əндердің түбін қазсаң, мəселенің келесі ұшығы көрінеді.

– Не болып, кімге айналып бара жатырмыз осы? Қызы, бозбаласы, ері-əйелі, қызметкері, қатардағысы, ақылдысы,

шала сауаттысы, шал-шауқаны мен кемпір-сəмпірі қосылып ауылда да, қалада да бəрі тегіс жын қаққандай осы əулекі əуенге селкілдейтін болыпты. «Чип-чип-чип» деп тауыққа бидай шашқандай шиқылдайды, қара терге түсіп, жер тепсініп қиқулайды келіп. Осы əуенмен Құдай дескен құдасын күтеді, баласының тұсауын кеседі, туған күн тойлайды. Колумбияда ұзындығы 1550 шақырым, 260 мың шаршы метрді алып жатқан, Кариб теңізіне құятын Магдалена деген өзен бар екен. «Күнəдан пəк» деп дəріптелетін, христиан дінінің негізін салушы Құдайдың расулы (адам бейнесіндегі Құдай) Ғайсаны (Исиус Христос) дүниеге əкелген палестиналық Марияға да жақындығы байқалмады. Сөйтіп, отырып мына бір суретін тауып алдым. Картина анықтамасында: «Рафаэль. «Магдалена Дони». 1506 жылдардың шамасы. Флоренция. Патти галереясы» депті. Интернеттегі Мария Магдалана суретіне қатты ұқсас, алайда, бұл жерде егде əйел сияқты. Əй, бауырлар, Құдайдан үмітіміз бар шығар. Əлде қазақ өнері өн бойынан кəкайдың небір көкесін өткізіп жатса да қыңқ етпейтін қоғамдық кəріз жүйесіне біржолата айналып болды ма? Олай болса ондай өнердің кімге керегі бар? Осы біздің əулекі əншілер кімді, қандай музыканы насихаттап жүр? Мынау дегенің христиан əлемінің қаны сорғалап тұрған жарнамасы ғой! Өзі Иса мəсіхтің шарапатын көрген бойжеткен болса, жүгенсіз кеттік қой. Кімнің не білгені бар? – деп ой тастайды фольклортанушы.

– Басында «Мария Магдалена» еді, көп ұзамай əн жолдары «Мария – арман еді» болып өзгеріп шыға келді? Шіркеу тарихына қатысты деректерде міндетті түрде Мария Магдалинаның аты аталатыны, Інжілде Исиус Христостың анасынан кейін Мария Магдаленаның аты жиі кездесетінін біздің əріптестеріміз айтуда. Сіз бұған не дейсіз? – дейтін сауалымызға əнші былай дейді: – Менде ешқандай христиан дінін на си хаттау туралы пиғыл болған жоқ. Бұл менің əнші ретінде жасаған сынағым болатын. Басында Мария Магдалина деген кім екенін білмегенім рас. Жұрт түрлі сауалдар қоя бастағаннан кейін оның тарихын өз бетімше іздестіріп, осыдан кейін əн жолдарын «Мария – арман еді» деп өзгерттім. Мен бұл əнді қаңтардан бастап қана айта бастағанмын. Ақтөбеде

МЕКЕНЖАЙЫМЫЗ: 010008 АСТАНА, “Егемен Қазақстан” газеті көшесі, 5/13. 050010 АЛМАТЫ, Абылай хан даңғылы, 58 А. АНЫҚТАМА ҮШІН: Астанада: АТС 37-65-27, Алматыда: 341-08-12.

БАЙЛАНЫС: Астанада: факс (7172) – 37-19-87, электронды пошта: egemenkz@maіl.onlіne.kz egemenkz@maіl.ru, egemenkz@maіl.kz Алматыда: факс (727) – 341-08-12, электронды пошта – egemalm@mail.ru

МЕНШІКТІ ТІЛШІЛЕР: Астана – 8 (717-2) 37-61-21; Ақтау – 8 (701) 593-64-78; Ақтөбе – 8 (713-2) 56-01-75; Талдықорған – 8 (728-2) 27-05-70; Атырау – 8 (712-2) 31-74-13; ЖАРНАМА-АҚПАРАТ БӨЛІМІ:

«Егемен-ақпарат».

 Хит хикаясы

 Бəрекелді!

Облыс орталығындағы «Диагностикалық орталық» жəне «Орталық дүкендер кешені» орналасқан автобус аялдамаларында сымсыз интернет нүктесі (Wi-Fi) пайда болды. Яғни осы аялдамаларда автобус күтіп тұрған қала тұрғындары, жастар интернетті тегін пайдалана алады. Тегін интернетке смартфон, планшетті компьютер, ноутбук арқылы кіріп, онлайн хат жазысуға, поштаңызды тексеріп, əлеуметтік желілерге кіруге, жаңалық оқуға, тіпті, бейнебайланысқа шығуға да мүмкіндік бар. Себебі, мұнда 4G технологиясы орнатылған. Сымсыз ғаламторға қосылуға мүмкіндік беретін аралық 2025 қадамды құрайды. Wi-Fi нүктеге қосылу үшін пароль сұрайды, ол аялдамада жазылған. Біз де аялдамадағы мүмкіндікті қызықтап, поштамызды тексеріп, редакцияға мақаламызды жіберіп көрдік. Аялдамалар бейнекамералармен жабдықталып, жарықтандырылған. Өмірі болып көрмеген өркениеттің мұндай жаңалығын облыс орталығындағы «Регион-14» деп аталатын компания жасап отыр. Осындай мүмкіндік жасағандары үшін компания аялдамада жарнамаларын тегін көрсете алады. Аялдаманың тазалығына да компания жауап береді. Қалалық əкімдіктің мəліметінше, тіпті, алдағы уақытта сымсыз нүктесі бар интернетті аялдамалардың саны көбеюуі де мүмкін.

оқу-жаттығуға қатысушылардың барлығы жақсы теңіз дағдысын, қойылған міндеттерді орындауда сауатты жəне білікті іс-қимыл көрсеткенін атап өтті. Оқу-жаттығудың қорытындысы

бойынша қазақстандық жəне ресейлік экипаждардың үздік мүшелері аталды. Қазақстан Əскери-теңіз күштеріндегі тұңғыш əйел экипаж мүшесі байланысшы Жанар Ибраева да сыннан сүрінбей өтті. Келесі оқу-жаттығу Ресей Федерациясының аумағында өтеді деп жоспарланған.

Көкшетау – 8 (716-2) 25-76-91; Қарағанды – 8 (721-2) 43-94-72; Қостанай – 8 (714-2) 39-12-15; Қызылорда – 8 (701) 772-70-74; Орал – 8 (777) 496-21-38;

Өскемен – 8 (778) 454-86-11; Павлодар – 8 (718-2) 68-59-85; Тараз – 8 (726-2) 43-37-33; Шымкент – 8 (701) 747-63-01; Петропавл – 8 (715-2) 50-72-50.

Астанада – 8 (717 2) 37-60-49, факс – 37-64-48, egemen_adv@mail.ru Алматыда – 8 (727) 273-74-39, факс – 341-08-11, gulnurekkz@mail.ru А Материалдың жариялану ақысы төленген. Жарнама, хабарландырудың мазмұны мен мəтініне тапсырыс беруші жауапты.

Газет мына қалалардағы: 010000, Астана қ., Сілеті к-сі, 30, «ERNUR» Медиа холдингі» ЖШС, 050000, Алматы қ., Гагарин к-сі, 93 А, «Дәуір» РПБК ЖШС, 100008, Қарағанды қ., Ермеков к-сі, 33, «Қарағанды полиграфия» ЖШС, 110007, Қостанай қ., Мәуленов к-сі, 16, «Қостанай полиграфия» ЖШС, 120014, Қызылорда қ., Байтұрсынов к-сі, 49, «Энергопромсервис» ПФ» ЖШС, 130000, Ақтау қ., 22-м/а, «Caspiy Print» ЖШС, 030010, Ақтөбе қ., Смағұлов к-сі, 9 К, «Хабар-Сервис» ЖШС, 060005, Атырау қ., Ж.Молдағалиев к-сі, 29 А, «Атырау-Ақпарат» ЖШС, 160000, Шымкент қ., Т.Әлімқұлов к-сі, 22, «Ernur prіnt» ЖШС, 140000, Павлодар қ., Ленин к-сі, 143, «Дом печати» ЖШС, 150000, Петропавл қ., Қазақстан Конституциясы к-сі, 11, «Полиграфия» АҚ, 080000, Тараз қ., Төле би д-лы, 22, «ЖБО «Сенім» ЖШС, 090000, Орал қ., Мұхит к-сі, 57/1, «Жайық Пресс» ЖШС, 040000, Талдықорған қ., Қабанбай батыр к-сі, 32, «Офсет» баспаханасы, 070002, Өскемен қ., Абай д-лы, 20, «Печатное издательство-агентство Рекламный Дайджест» ЖШС баспаханаларында басылып шықты.

бір айдың ішінде көпшілікке танымал болды. Бірақ, ақпан-наурыз айларында клип осы өзгертілген мəтінмен түсірілсе де, басында «Мария Магдалена» хит болып тараған нұсқасымен той жүргізіп жатқан музыканттар өте көп.

– Жалпы, ғалымдар Исаның (Ғайсаның) тарихта болғандығына күмəнмен қарайды. Жəне күнəдан пəк делінетін Мария əкесіз əрі некесіз туады. Сол үшін де оның өмірінде қарама-қайшылықтар көп. Мəселе онда емес, Асхат Тарғынов сияқты əншінің орындауындағы мына əнде. Осының бəрі қазіргі біздің эстрада əншілерінің басым көпшілігінің талғамсыздығын көрсетеді. «Шөп те өлең, шөңге де өлең». Екіншіден, бұл сияқты əндер қазақ руханиятындағы бос кеңістікті толтыруға арналған. Қазір қазақшаланып айтып жүрген армян, грузин, қытай, қырғыз əндері көп. Ал əншілер халықтың санасын немен толтырып жатқандарынан өздері де бейхабар. Бұл жерде саясат іздеп əуре болудың қажеті жоқ. Өйткені, қазір жібі түзу əн жоқ. Сол үшін кез келген əнге қайта сөз жазып алып орындай береді. Мысалы, «Мария Магдалена, Талайдың арманы едің, Ғашық болып қалған едім...», деп айналшық жеген адамның əрекеті сияқты бірдеңелерден басқа ештеңе де жоқ. Мəселе, əнге айналған кейіпкер Магдалинада. Біздің қазақтардың «өліп-өшіп жақсы көретін», жақсы көретіндіктері соншама алда-жалда той-томалаққа бара қалса осы қыздың аты айтылатын əнге ышқыр баулары түсіп қалғанша терлеп-тепшіп, жер тепкілеп билемей қайтпайтын, Асхат Тарғыновтың шырылдап əнге қосатын Мария Магдалинасы – осы! Алайда, бұл жерде əншіні жазғырудың да қажеті шамалы. Мария Магдали наның киесі жебеді ме, əлде бұл əн біздің талғамымыздың көрсеткіші ме, не десек де Асхат Тарғынов қазір Алматыдағы эстрада өкілдерінің ортасына түсті. Өзінің өнердегі арманына бір табан жақындап, шығармашылық өрісін дамыту үшін ізденіс үстінде. АЛМАТЫ.

Газетті есепке қою туралы №01-Г куəлікті 2007 жылғы 5 қаңтарда Қазақстан Республикасының Мəдениет жəне ақпарат министрлігі берген. «Егемен Қазақстан» республикалық газеті» АҚ ҚР СТ ИСО 9001-2009 Сапа менеджменті жүйесі. Талаптар» талаптарына сəйкес сертификатталған.

Таралымы 201 715 дана. Нөмірдің кезекші редакторы

Жақсыбай САМРАТ.

Индекс 65392. Аптасына 5 рет шығады. «Егемен Қазақстан» республикалық газеті» АҚ компьютер орталығында теріліп, беттелді. Көлемі 6 баспа табақ. Нөмірдегі суреттердің сапасына редакция жауап береді. «Егемен Қазақстанда» жарияланған материалдарды сілтемесіз көшіріп басуға болмайды. Тапсырыс 8921 Газет Астана қ., Сілеті к-сі, 30, «ERNUR» Медиа холдингі» ЖШС-те басылды, тел. 99-77-77. Тапсырыс №418 ek