Daarii by daariimaaa

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох Агуулга Оршил ...............................................................................................................................................4 1. Хэвлэлийн тойм.........................................................................................................................7 1.1. Дэлхийн зэс олборлолт ба баяжуулалт.........................................................................7 1.2. Монгол орны уурхайн түүхэн хөгжил...........................................................................8 1.2.1. Монгол улсын зэсийн ордууд.................................................................................10 1.2.2.Монгол улсын стратегийн нөөцтэй орд газрууд.................................................11 2. Түүхий эдийн бааз.....................................................................................................................14 2.1. Ордын үүсэл гарал...........................................................................................................14 2.2. Ордын эрдэсжилт ба хувирал........................................................................................17 2.3. Оюу толгой орд газрын геологийн бvтэц....................................................................18 2.4. Ордын геологи, ашигт малтмалын нөөцийн талаархи мэдээлэл...........................19 2.5. Ордын байршил................................................................................................................21 2.6. Дэлхийн зэс, алтны зах зээлийн үнэ, хэтийн хандлага..............................................21 3. Технологийн схемийн сонголт ба тооцоо..............................................................................23 3.1. Технологийн схем сонгосон үндэслэл...........................................................................23 3.1.1.Хүдэр бэлтгэх схемийн үндэслэл.............................................................................23 3.1.2.Хүдэр боловсруулах схемийн үндэслэл.................................................................24 3.2. Хүдэр бэлтгэх схемийн тооцоо.......................................................................................26 3.3. Хүдэр бэлтгэх схемийн үр дүн.......................................................................................36 3.4. Флотацийн схемийн тооцоо............................................................................................38 3.4.1.Тоо чанарын схемийн тооцоо...................................................................................39 3.4.2.Ус шламын схемийн тооцоо.....................................................................................45 3.5. Флотацийн процессын тоо чанарын нэгдсэн дүн.......................................................43 3.6. Зэс –алтны флотацийн ус шламын нэгдсэн дүн.........................................................48 4. Тоног төхөөрөмжийн сонголт ба тооцоо...............................................................................50 4.1. Үндсэн тоног төхөөрөмжийн тооцоо ба сонголт.........................................................50

4.2. Туслах тоног төхөөрөмжийн тооцоо ба сонголт.............................................67 Дүгнэлт .................................................................................................................................72

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох Оршил Ашигт малтмал нь он цаг улиран одсон ч хүн ардын аж ахуй, уул уурхайн үйлдвэрүүд болон улс орны эдийн засагт нилээд ач холбогдолтой хэвээр байна. Харин ч ХХ зууны сүүлийн хагасаас техник технологийн дэвшлээс хамаарч ашигт малтмал, эрдэс– баялгийн хэрэглээ өсөж байгаа ба манай улсад төрөл бүрийн ашигт малтмал баяжуулах үйлдвэр, компаниуд шинээр байгуулагдаж уул уурхайн салбарын хөгжлийн шинэ эрин эхэлж байна. Үүнтэй уялдаж баяжуулах үйлдвэрийн техник технологийг шинэчлэх, сонгомол технологиор байгаль орчны тэнцвэртэй байдлыг эвдэхгүйгээр эдийн засгийн өндөр үр ашигтайгаар уул уурхайн үйлдвэрлэлийг тогтвортой хөгжүүлэх, эрдэс түүхий эдийг гүйцээн боловсруулж эх орныхоо болон дэлхийн хэрэгцээг хангах нь чухал асуудал болж байна. Манай улсад зэс, алт, мөнгө, цайр, төмөр, нүүрс болон бусад дагалдах элементүүдийн үйлдвэрлэл боловсруулалтаар Уулын баяжуулах “Эрдэнэт Үйлдвэр” ХХК, МАК, Энержи Ресурс, Алтайн хүдэр, Олон овоотын алтны орд зэрэг олон компани уул уурхайн үйлдвэрлэл явуулж байна. Оюу толгой ХХК нь Монголын өмнөд хэсэгт Оюу толгойн зэс – алтны төслийг хэрэгжүүлж буй уул уурхайн компани ба дэлхий дээр харьцангуй шинээр нээгдээд байгаа порфирын төрлийн зэс – алтны томоохон ордуудын нэг юм. 2009 оны 10 – дугаар сард Монгол Улсын Засгийн Газар, Айвенхоу Майнз түүний стратегийн түнш болох Рио Тинто компаний хооронд байгуулагдсан. Оюу толгой төсөл хэрэгжсэнээр Оюу толгойн уулын баяжуулах үйлдвэр болон түүнд үйлчлэх дэд бүтцийг түшиглэн Төвийн бүсийн өмнөд хэсэг, говийн аймгуудадэдийн засгийн дэд бүтцийн шинэ сүлжээ үүсч, эдийн засаг нийгмийн хөгжилд асар их дэвшлийг авчрах юм. Төслийн үзүүлэх ашигтай нөлөөллөөс гадна хүрээлэн буй орчинд үзүүлэх муу нөлөөллийг энд авч үзэх нь чухал асуудал юм. Уул уурхайн үйлдвэрлэл нь хүн байгаль орчин, хүрээлэн буй мал амьтан, хүн амд болзошгүй сөрөг нөлөөлөл харьцангуй их байдаг ба Оюу толгой орчмын экосистем өвөрмөц тогтоцтой, нэн эмзэг учир байгаль орчныг хамгаалах, түүнд сөрөг нөлөөлөл багатайгаар орчин үеийн дэвшилтэт технологи, техник хэрэгслэлийг судлан нэвтрүүлэх нь уг төслийг төгс замруу чиглүүлэх том үндэслэл болж байгаа юм. "Оюу Толгой" ХХК нь Өмнөговь аймгийн Ханбогд сумын нутагт орших Оюу Толгойн ордын 6709А тоот лицензийг эзэмшдэг бөгөөд Хөрөнгө оруулалтын гэрээний дагуу үйлдвэрлэлийг 2013 оноос эхлэн ажиллаж

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох байна.Оюу Толгойн ордод олборлолт явуулах болон Баяжуулах үйлдвэрийг шинээр барьж байгуулснаар орон нутагт ажлын байр нэмэгдэх, төсөл хэрэгжих нутаг дэвсгэрийн иргэдийн амьжиргааны түвшинг дээшлүүлэх, дэд бүтцийг хөгжүүлэх зэрэгт тодорхой хувь нэмэр оруулна. Тэрчлэн уг төслийг хэрэгжүүлснээр жилд олборлох зэс, алтны хэмжээ нэмэгдэж, тэр чинээгээр улс, орон нутгийн төсвийн орлого нэмэгдэх ач холбогдолтой.Гэвч зэс, алт олборлолт болон Баяжуулах үйлдвэрийн үйл ажиллагаа нь байгаль орчинд ихээхэн хэмжээний сөрөг нөлөөлөл учруулж болзошгүй тул байгаль орчинд нөлөөлөх байдлын үнэлгээ хийлгэсний үндсэн дээр үйлдвэрлэлийн технологийн оновчтой хувилбарыг сонгох, олборлолт болон боловсруулалтын үйл ажиллагааг зохистой явуулах, төслийн үйл ажиллагаанд өртөж эвдэрсэн газрыг нөхөн сэргээх, зам талбайг засч тэгшлэх, цардах, мод бут тарих, хаягдлын санг зохистой төлөвлөж, тусгайлан боловсруулсан зураг төслийн дагуу барьж байгуулах зэргээр байгаль орчныг хамгаалах арга хэмжээг иж бүрэн төлөвлөж хэрэгжүүлэх шаардлагатай.Оюу Толгой төслийн байгаль орчинд нөлөөлөх байдлын нарийвчилсан үнэлгээг 2004 оноос эхлэн дэс дараатайгаар хийж ирсэн бөгөөд Оюу Толгойн ордыг ашиглах болон боловсруулах үйлдвэр, дэд бүтцийн төсөлд хийсэн гуравдугаар үе шатны тайланг 2007 оны 12 дугаар сард Байгаль орчны яам (хуучин нэрээр) баталснаас хойш уг төсөлд зарим өөрчлөлт орсон байна. Тухайлбал, ордын нөөцийг 2005.05.01-ний байдлаар алт 800 тн, зэс 26 000 000 тн гэж тооцож байсан бол 2010 оны шинэчилсэн ТЭЗҮ-гээр алт 798 тн, зэс 22 635 000 тн болсон, уурхайн олборлолтын хэмжээ өдөрт 85.0 мян.тн байснаа 100.0 мян.тн хүртэл нэмэгдсэн, олборлолт нэмэгдсэнтэй холбоотойгоор усны хэрэглээ нэмэгдсэн. Өнөөгийн байдлаар Оюу толгойн түүхий эд баялагийг дараах гурван хүдрийнбиетээс олборлохоор үйлдвэрлэлийн төлөвлөгөө гаргасан. 

Баруун Өмнөд



Төв



Хойд Хюго. Баруун Өмнөд, Төвийн хүдрийн биетээс хүдрийг ил аргаар харин Хойд Хюго хүдрийн биетээс хүдрийг блокчлон нуранга үүсгэх далд уурхайн аргаар олборлохоор төлөвлөгөөнд тусгасан. Нэмэлт гурван орд (Өмнөд Хюго, Херуга, Хойд Херуга) үнэлгээ хийх шатанд байгаа бөгөөд сүүлийн шатанд хөгжүүлэхээр ОАЦТ-д оруулсан.

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох Зэс, алтыг үндсэн, молибден, мөнгөнийг дагавар ашигт малтмал байдлаар олборлож, боловсруулахаар техник эдийн засгийн үндэслэл боловсруулсан байна. Далд уурхай нь Оюу толгойн ордоос олборлох нийт хүдрийн 70% ба нийт орлогын 80%-ийг бүрдүүлнэ. Үлдсэн 30% хүдрийг ил уурхай нийт орлогийн 20%-ийг бүрдүүлэхээр тооцсон. Жилд дунджаар 43 сая тонн хүдэр олборлоно. Хүдэр олборлолтын хэмжээ хамгийн ихдээ 86 сая т/жил, багадаа 26 сая т/жил байна. Үйлдвэрлэл явагдах 65 жилийн хугацаанд ил далд уурхайгаас 2801 сая тонн хүдэр олборлоно. Баяжуулах үйлдвэр нь ашиглалтын нийт хугацаанд 78 сая тонн баяжмал үйлдвэрлэх бөгөөд уг баяжмалд зэс 50 тэрбум фунт (22.7 сая тонн), алт 26 сая унц (808.6 тонн), мөнгө 170 сая унц (5287 тонн), молибден 129 сая фунт (58566 тонн) хэмжээтэй агуулагдана. Баяжуулах үйлдвэр жилд 35 сая тонн (100000 тонн хоног) хүдэр боловсруулах хүчин чадалтайгаар байгуулагдаж цаашид өргөтгөл хийгдэн жилд 56 сая тонн (150000 тонн хоног) хүдэр боловсруулах хүчин чадал эзэмшинэ. Баяжмал үйлдвэрлэлийн хүчин чадал жилд 650-700 мянган тонн хэмжээтэйгээр эхлээд эхний өргөтгөл хийгдсэнээр 1600 мян тонн жил, удаах өргөтгөл хийгдсэний дараагаар 2300 мян тонн хэмжээнд тус тус хүрнэ.

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох

1-рбүлэг. Хэвлэлийн тойм 1.1. Дэлхийн зэс олборлолт ба баяжуулалт Дэлхийн 96 улсад зэсийн нөөц 1619 сая тонноор үнэлэгддэг ба үүний 40% буюу 650 сая тн нь батлагдсан нөөц юм. Энэ нөөцийн 44% нь Америкт, 22,5% нь Азид, 9% нь Африкт, 6,8% нь Европт, 7,9% нь Австралид байдаг. Дэлхийд зэсийн нөөцөөрөө Чили дээгүүр байр эзэлдэг бөгөөд Чилийн Атакамагийн цөлд оршдог Эскондида уурхай нь дэлхийн хамгийн том зэс, алт, мөнгөний ил уурхай юм. /0,55-1,24 хувийн агуулгатай 3,9 тэрбум тн хүдрийн ашигтай нөөцтэй/ Мөн дэлхийн зэсийн нөөцийн ОХУ-д 9,8%, БНХАУ-д 4% нь байдаг. Дэлхийн жилийн зэсний хэрэглээ 19 сая гаруй тонн. Дэлхийн томоохон эдийн засагтай орнуудад хотжилт, аж үйлдвэржүүлэлт нэмэгдэхийн хэрээр боловсруулсан зэсийн эрэлт хэрэгцээ нь 2020 он гэхэд 25,5 сая тонн хүрэх тооцоо байдаг. [/http://ot.mn/sites/default/files/documents/Factsheet_First_Shipment_Copper_MN.pdf/] Үүнээс 19 сая тонныг олборлосон зэсээр, харин үлдэх хэсгийг хаягдалаар хангана. Олон Улсын Зэсийн Холбоо нь АНУ-ын айл бүрт утас, кабель, хоолой, сантехник, цахилгаан бараа, бусад техникийг оролцуулан дунджаар 199 кг зэс байна гэсэн тооцоог гаргасан байна. Зэсийн хүдэр олборлох, зэсийн баяжмал үйлдвэрлэдэг орон дэлхий дээр 44 байна. Эдгээрээс гол үйлдвэрлэгч орны тоонд Чили дэлхийн үйлдвэрлэлийн 39%-ийг үйлдвэрлэж байв. АНУ-10.1%, Канад-4.5% ордог. Зэсийн баяжмал үйлдвэрлэлтээр Индонез, Перу, Австрали, Зиар, Замби, Польш, Орос, Казакстан зэрэг улсууд дээгүүрт ордог. Зэсийн батлагдсан нөөцийн талаас илүү хувь нь АНУ-д, Азид 26%, Африкт 8%, Европт 7%, Австралид 5%, ОХУ-д 3% байгаа гэж үздэг. Зэсийн хосгүй их нөөцтэй орны тоонд Чили, АНУ ордог бөгөөд зөвхөн энэ хоёр улс дэлхийн зэсийн 39% буюу 100 сая тн-оос дээш нөөцтэй гэж тооцдог. Хятад, Казакстан, Перу, Индонез, Польш, Замби, Орос зэрэг 7 улсад дэлхийн зэсийн нөөцийн 36% байдаг. 1990-2001 оны хооронд дэлхийн зэсийн олборлолт 45%иар өссөн мэдээ байдаг. 2000 онд дэлхийн хэмжээнд олборлосон зэсийн 16.6%-ийг уусган баяжуулах SX-EW технологоор ялгаж авсан байна. Энэ аргаар уусган баяжуулалтын зэсийг экстракцийн зэс гэж нэрлэх бөгөөд дэлхийн 14 улсад

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох угтехнологийг хэрэглэж байна.[Ашигт малтмалын хэрэг эрхлэх газар Зэсийн гарын авлага 3-4 хуудас] Хятадын зэсийн хэрэглээ 2015 он гэхэд 8,5 сая тонн хүрнэ гэж тус улсын Аж үйлдвэрлэл, мэдээллийн технологийн яамны албан тушаалтан мэдээлжээ. Энэ нь бүтээн байгуулалт ихээр хийгдэж, дэд бүтцийн салбар хурдацтай хөгжиж буйтай холбоотой аж. Түүнчлэн эрчим хүч, автомашин болон гэр ахуйн барааны үйлдвэрлэлт нэмэгдэх нь тодорхой байгаа тул улаан металлын хамгийн том хэрэглэгч Хятадын хэрэглээг улам өсгөх юм. БНХАУ-д зэс боловсруулах 30 үйлдвэр байдаг бөгөөд эдгээр үйлдвэрүүд жилд 8.34 сая тонн зэс боловсруулах хүчин чадалтай юм. 2014 оны 12-р сарын байдлаар БНХАУ-ын үйлдвэрлэсэн зэсийн хэмжээ 542,000 тоннд хүрсэн нь өмнөх 11-р сараас 19,300 тонн-р илүү буюу 3.7%-иар өссөн үзүүлэлтийг үзүүлсэн байна. Зэсийн олборлолт, баяжуулалтын томоохон компаниудын дэлхийн үйлдвэрлэлд эзэлдэг хэмжээг 1.1-р хүснэгтэнд сонирхуулъя. 1.1-р хүснэгт Зэс олборлолтын байдал Компаний нэр

Зэс олборлолт,(мян.тн)

Codelco BHP Phelps Dodge Rio Tinto Freeport Asorco KGHM Cyprus Amax PAO”ГMK Норильский никель Anglo American

1481 841 838 662 635 463 436 428 373 302

Дэлхийн зэс олборлолтод эзлэх хувь,(%) 12.1 6.8 6.8 5.4 5.2 3.8 3.5 3.5 3.0 2.5

1.2. Монгол орны уурхайн түүхэн хөгжил Манай оронд эрдэмтэн Менделеевийн үелэх системийн бүх элемент бүртгэгдсэн нь Монгол орон өргөн уудам газар нутагтай, ашигт малтмалын арвин их баялагтай улс болохыг харуулж байна.1913 онд Богд Жавзандамба хутагт зарлиг буулгаж “Монгол улсын дотор алт мөнгө зэрэг олон зүйлийн уурхай нээх дүрэм”-ийг бий болгосон ньбайгалийн баялгаа зөв зохистойгоор ашиглахтай холбогдсон анхны албан баримт болсон байдаг юм. Орос, Герман, Франц, Бельги, Хятад зэрэг орны хувь нийлүүлсэн

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох “Монголор” хэмээх нийгэмлэг байгуулагдан Ерөө голын сав газраар алт олборлож эхлэхэд нь дээр өгүүлсэн анхны дүрмээр үйл ажиллагааг нь зохицуулж олсон орлогынх нь 17.5%-ийг Богд хаант Монгол улс авдаг байсан түүх бий. 1916 онд “Улсын хөрөнгийг захирах газар”-ыг байгуулж уул уурхайн олборлолтын асуудлыг зохицуулж байсан байна. Манай орны геологийн тогтоцын анхны мэдээллүүдийг 19-р зууны дунд үеэс Пржевальский, Певцов, Понанин зэрэг оросын хайгуул шинжилгээний ангийхан бүрдүүлж Монгол орон нүүрс, бал чулуу, хар тугалга, давс, халуун рашаан гэх мэт олон зүйлийн эрдэс баялагтайг тогтоож байв. 1921 онд Ардын Засг0ийн газрын хүсэлтээр Зөвлөлтийн эрдэмтэн Рачковскийн удирдсан экспедиц ирснээр монгол орны геологи хайгуулын судалгааны шинэ үе шат эхэлсэн гэж үздэг.Ардын Засгийн газраас байгалийн баялгийг шинжлэн судлаж нээн илрүүлэх ажлыг шинэ тулгар байгуулагдсан Судар бичгийн хүрээлэнд хариуцуулж байв. 1922 онд Налайхын уурхайг улсын үйлдвэр болгосноор Монгол орны уул уурхайн үйлдвэрлэлийн эхлэл тавигдсан. Ардын Засгийн газраас 1923 онд уул уурхайн дүрмийг шинээр батлан гаргаж алт, үнэт чулуу, нүүрс, хужир, шохой зэрэг байгалийн баялгийг олборлох газрыг байгуулах нь зүйтэй хэмээн үзэж байв. 1925 онд Зөвлөлтийн эрдэмтэн Комаровын удирдсан “Монголын комисс”-ыг 1930 онд Дорнодын экспедицийг тус тус байгуулав. Монгол улс геологи хайгуулын үндэсний боловсон хүчинтэй болохыг чухалчилж Жалцавын Дүгэрсүрэн, Шалоны Цэвэг нарыг 1932 онд Ленинград хотын геологи хайгуулын дээд сургуульд явуулсан байна. Хожим энэ хоёр геологич Зүүнбаянгийн нефть, Баянхонгорын алт, Хөвсгөлийн фосфорит, Шарын гол болон Багануурын нүүрс гэхчилэн олон арван эрдэс баялгийн илрэлүүдийг тогтоосон нь одоо манай геологийн төв фондонд хадгалагдан үе, үеийн геологичдын гарын авлага болсоор байна. 1939 оны 10-р сард Аж үйлдвэр барилгын яамны дэргэд Уул уурхай, ашигт малтмалын трестийг байгуулж ашигт малтмалын асуудлыг хариуцуулсан байна. Энэ үеэс Ерөө, Зуунмод, Баянхонгорын алт, Сайншанд, Егүзэр, Өндөрхааны нүүрсний уурхайнууд байгуулагдан ашигт малтмалаа ашиглаж эхэлсэн байна. 1942 онд “Чоного”ын уулын үйлдвэр байгуулагдав. 1949 онд Монгол-Зөвлөлтийн хувь нийлүүлсэн “Совмонголметалл” нийгэмлэг байгуулагдсан нь манай уул уурхайн хөгжилд түүхэн үүрэг гүйцэтгэж Бүрэнцогт, Иххайрхан, Толгойт, Шарын гол, Модотын уурхайнууд шинээр ашиглалтанд орсон юм.

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох 1960-1970-аад онд Монголын уул уурхай эрчимтэй хөгжлийнхөө үе шатанд орж Зөвлөлт, Болгар, Герман, Унгар, Польш, Чехсловак зэрэг эдийн засгийн харилцан туслалцах зөвлөлийн гишүүн орнуудын тусламжтайгаар нүүрс, хартугалга, зэсмолибден, гянтболд орд газрыг нээн ашиглаж эхлэв. Энэ үеэс Эрдэнэт уул, Төмөртэйн овоо, Алтан-уул, Мөнгөн тайга, Цахиурт, Зост, Хар тарвагатай, Алаг толгой, Жонш толгой, Тавантолгой, Багануур, Бор-Өндөр, Шивээ овоо гэхчилэн шинэ шинэ орд газрын нэр тодорч эхэлсэн төдийгүй үүний цаана орон нутгийн чанартай олон арван уурхай бий болж байлаа. 1930-40-өөд оны үеэс нүүрсний уурхайнууд ар, араасаа төрж, бүтээн байгуулалтын ажил эрч хүчээ авсан 40-60-аад оноос барилгын материал олборлодог уурхайнууд бий болсон. Түүнээс хойшхи он жилүүдэд алт, зэс, цайр зэрэг өнгөт металлын уурхайнууд эрчимтэй хөгжиж эхэлсэн байна. 1922-1978 оныг манай орны уул уурхайн салбарын түүхэн хөгжлийн нэгдүгээр үе буюу олборлох чиглэлийн уурхайнууд хөгжиж эхэлсэн үе, 1978-1994 оныг хоёр дахь үе шатбуюу олборлон баяжуулах үйлдвэр хөгжсөн жилүүд, 1994 оноос хойшихийг олборлон баяжуулахын зэрэгцээ боловсруулах үйлдвэрүүд бий болсон үе гэж гурван үе шат болгон үздэг. Дарханы төмөрлөгийн үйлдвэр, Эрдмин, Шим технологи зэрэг эцсийн бүтээгдэхүүн гаргадаг үйлдвэрүүд байгуулагдав. Одоогоос 30 гаруй жилийн өмнө Эрдэнэт гэсэн эрин зууны нэгэн бүтээн байгуулалт бий боллоо. 1992 онд Монгол Улсын Засгийн газар “Алт” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж, улс орноо эдийн засгийн хямрал бэрхшээлээс гаргах зорилт тавьснаар Монгол алт, Шижир алт, Бороо гоулд, Монголросцветмет, Монполимет, Толгойт, Тосон алт, Гачуурт, Эрэл, Эрдэс холдинг зэрэг дотоод гадаадын хөрөнгө оруулалттай 170 гаруй компани алт олборлон улсын төсөвт нэмэр хандив оруулсаар байна. Энэ мэтчилэн 1990-ээд оноос хойш монгол орны уул уурайн шинэ түүхэн хуудсууд өрнөсөөр Монгол оронд төдийгүй дэлхий дахинд танигдан дэвжин дээшилсээр байна. Өнөөдөр уул уурхайн салбар аж үйлдвэрийн бүтээгдэхүүний 75%, экспортын бүтээгдэхүүний 80%-ийг бүрдүүлж байна. [“Сэрсэн говь” сэтгүүл 44-45 хуудас] 1.2.1. Монгол улсын зэсийн ордууд Өнөөгийн байдлаар эдийн засгийн ач холбогдолтой Cu-порфирийн 4 бүс ялгагдах боломжтой байна. Тэдгээрээс 2 нь дэлхийн хэмжээний маш том Cu-порфирийн орд (Оюу Толгой ба Эрдэнэтийн Овоо), нөгөө 2 нь дунд ба жижиг хэмжээний Cuпорфирийн орд илрэлүүдийг агуулж байна. Дэлхийн хэмжээний Cu-Mo порфирийн ордууд нь геологийн ба насны хувьд ялгаатай бүсүүдэд агуулагдана:

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох Оюу Толгой Cu-Mo-Au порфирын орд- (1.22 г/т Ag 1.25% Cu, 0.24 г/т Au). Ордын

нөөцийн

тооцоо

бүхий

тайланг

Эрдэс

баялгийн

мэргэжлийн

зөвлөлөөрхэлэлцэхэд бэлтгэж байна. Бүлэг ордын хэмжээгээр ойлгоно. Цагаан Суварга Cu-Mo порфир орд- (0.71% Cu, 0.025% Mo). Улсын төсвийн хөрөнгөөр хайгуул хийсэн бөгөөд хувийн хөрөнгөөр нэмэлт хайгуул хийж байна. Эрдэнэтийн Овоо Cu-Mo порфир орд- (0.59% Cu, 0.018% Mo). Монгол Улс-ОХУ-ын Засгийн газар хоорондын гэрээгээр зохицуулагдаж байгаа. Монгол улсын стратегийн нөөцтэй орд газруудыг 1.1-р зурагт харуулав.

1.1 – р зураг. Монгол орны зэсийн орд, илрэлүүдийн тархалтын зураг 1.2.2. Монгол улсын стратегийн нөөцтэй орд газрууд Монгол улсын нутаг дэвсгэрт ашигт малтмалын маш олон орд газар байдаг ч Монгол улсын засгийн газраас нөөц нь тогтоогдсон стратегийн чухал ач холбогдол бүхий 15 орд газрыг нэрлэсэн. Эдгээр ордоос зэс порфирын нөөцтэй ордуудыг нэрлэвэл: 1.2.2.1. Цагаан суваргын зэс-молибдений орд Цагаан Суваргын зэсийн орд нь Дорноговь аймгийн нутагт, Сайншанд хотын төмөр замын станцаас баруун урагш 220 км-т, Мандах сумын төвөөс урагш 75 км-т дэд бүтэцхөгжөөгүйговь,хээрийнбүсэдоршдог. Уг ордод 1952 онд анх В.И. Данилов, Ю.А. Шипков нараар удирдуулсан ангиуд 1:200000

масштабын

зураглалыг

явуулж,

1964-1982

онуудад

эрэл,

хайгуул,

нарийвчилсан хайгуул, геофизик, гидрогеологийн ажлуудыг улсын төсвөөр Төвийн

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох геологийнэкспедицийн геологихайгуулынангиудхийжгүйцэтгэсэн.1984 оны 3-р сарын 31-ны өдрийн Геологи, Уул Уурхайн Яамны Шинжлэх ухаан техникийн зөвлөлийн 67-р протоколоор Цагаан Суваргын ордын нөөцийг тогтоох асуудлыг хэлэлцэн улсын нөөцийн комисст оруулж батлахыг зөвшөөрсөн. Зэсийн энэ орд нийт 7 хүдэржилтийн бүсэд хуваагддаг ба үйлдвэрлэлийн сонирхол татсан хэсэг нь Сэрвэн Сухайтын хэсэг юм. Сэрвэн Сухайтын хэсэгт 44 400 тонн зэс агуулсан 10 сая 639 200 тонн исэлдсэн хүдэр, 1 280 850 тонн зэс бүхий 240 сая 044850 тонн сульфидын хүдрийн нөөцийг ашиглахад бэлэн байна. Түүнчлэн Цагаан Суваргын ордын нөөц нь гүний горизонтдоо болон бусад хүдэржилтийн бүсүүдэдээ нэмэгдэх магадлал ихтэй бөгөөд нэмэлт судалгаагаар тогтоох нөөцийг нь үйлдвэрлэлийн зэрэгт шилжүүлэх юм. 1.2.2.2. Эрдэнэтийн зэс-молебдений орд Эрдэнэтийн овооны зэс-молибдений ордыг манай ард түмэн эрт дээр үеэс мэдэж ашигладаг байжээ. 1954 онд

Булган аймгийн орон нутгийн судлалын музейн ажилтан байсан

С.Бадарч Эрдэнэтийн овооны уулнаас дээр үеийн уулын малталтын багаж зэвсэг, оюу, номин, аранжин зэс олж шинжлэх ухааны хүрээлэнд мэдээлж байсан юм. 1962 онд Эрдэнэтийн овоо хүдрийн илэрлийг М.Краутер, М.Кунжварт, Дүгэрсүрэн нарын Чехословак-Монголын мэргэжилтнүүд ордын геологийн хамтарсан ажил явуулжээ.

1967-1968 онд Монгол-Чехословакийн хамтарсан

хайгуулын анги

ордын Баруун хойт ба Төвийн хэсгүүдийн хүдрийн нөөцийг С 2 зэргээр бодож Оюут, Цагаанчулуутын хэсгүүдэд эрлийн ажил хийсэн байна. 1971-1972 онд уг ордын нарийвчилсан хайгуулыг Якимов нарын удирдлагаар Монгол геолгич, өрөмдөгчийн тусламжтайгаар зөвлөлтийн (хуучин нэрээр) геологи хайгуулын экспедиц хийсэн нь баяжуулах асар том үйлдвэрийн төсөл зохиох, үндэс болж өгсөн юм. 1982-1988 онд “Эрдэнэт” үйлдвэрийн геологи хайгуулын анги тус ордын 1978 онд батлагдсан

нөөцийг

572 сая тоннд хүргэсэн юм. Эрдэнэтийн

овооны зэс-

молибдений орд болон түүнийг өөртөө багтаасан ижил нэртэй хүдрийн районы бүс нь 450-500 км, 60-150 км өргөнтэй зүүн хойш чиглэлээр сунасан дээд палеозойн насны галт уулуудын чулуулгуудаас тогтсон Орхон-Сэлэнгийн бүсийн зүүн өмнө захын хэсэгт байрласан юм. Орд нь Монгол Улсын нийслэл Улаанбаатар хотоос хойд зүгт 355 км, Дархан хотоос баруун урагш 185км-т оршдог. Бүс нутгийн абсолют өндөр нь 17001900 метр.

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох Орхон-Сэлэнгийн галт уул гүний чулуулгийн региональ бүс дотроо хөндлөн чиглэлээр байрласан тектоник өргөгдлийн талбайд оршдог. Уг өргөгдлийн талбайн хэмжээнд базальт-андезит-риолитийн перм төрлийн насны баяжмал болон

диорит-

монционит, гранодиорит-гранитын хожуу пермийн чулуулгууд өргөн тархсан байна. Эрдэнэтийн хүдрийн бүс болон орд нь баруун хойш, зүүн урагш чигт баруун зүүн меридианы зэрэг олон чиглэлийн геологийн урт удаан насны үйлчилгээтэй тектоник хагарлуудын уулзвар газарт төвлөрөн тогтсон байна. Эдгээр

тектоник

хагарлуудын дагуу

хагарлуудын

дотроос

баруун

хойд

чиглэлийн

гүний

эрдэнэтийн зэс-молибдений хүдэржилтийн бүс сунасан бөгөөд

баруун хойд чиглэлийн алс үргэлжлэлд Саяаны уулын орчимд хэд хэдэн орд илэрлүүд үүсэн тогтжээ. Эрдэнэтийн Овооны зэс-молибдений хүдэржилтийн бүс нь ойролцоогоор 25 км урттай 3-5 км өргөнтэйгөөр баруун хойд чиглэлийн гол хагарлын дагуу өргөгдлийн бүсийн төвийн хэсгийг эзлэх бөгөөд бүгд 8 жигд бус хүдэржсэн хэсгүүдээс тогтоно. Үүнд: Баян-Өндөр, Цагаанчулуут, баруун хойд буюу Эрдэнэтийн овоо, төв, Баглаа, оюут, Хөөвөр, Турмалины хэсгүүд байдаг. Эдгээрээс хамгийн их судлагдсан нь Баруун хойд буюу Эрдэнэтийн овоо юм. Хүдрийн нөөц нь В+С 1, Оюутын хэсэгт С1+ С1 зэргээр тогтоогдсон байна.

2-рбүлэг. Түүхий эдийн бааз

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох 2.1.

Ордын үүсэл гарал Оюу Толгойн орд нь зэс, алт, мөнгө, молибденийг агуулсан ордуудаас бүрдэнэ.

Эдгээр ордууд нь Өмнөд Хюготой зэрэгцэн хойно орших Хойд Хюго ордоос Өмнөд Оюугийн бүлэг орд, урагшаа Херугагийн орд хүртэл 12 км сунаж тогтсон. 2009 оны 10 дугаар сард АММИ ХХК, ОТ ХХК, Рио Тинто компаниуд нь Монгол Улсын Засгийн газартай "Хөрөнгө оруулалтын гэрээ" (ХөОГ) байгуулсан. Гарын үсэг зурахүед гэрээг хүчин төгөлдөр болгох хэд хэдэн урьдчилсан нөхцөл хэвээр үлдсэн.

2.1-р

зурагт

ордын

нөөцийг

харууллаа.

2.1-р зураг. Оюутын ордын нөөц 2010 оны 3 дугаар сарын 31-нд АММИ ХХК ХөОГ-ний урьдчилсан нөхцөл биелэгдсэн ба Монгол Улсын Засгийн газар баталгаажуулсан болохыг мэдээллэсэн. Монгол Улсын Засгийн газрын гарын үсэг зурж, хүчин төгөлдөр болгосон ХөОГ-ний хүрээнд төслийн бүх асуудлыг хамарсан ба ОАЦТ05 (2005 онд гаргасан)-ыг шинэчлэн сайжруулсан Ордыг Ашиглах Цогцолбор Төлөвлөгөө 2010 (ОАЦТ10)-г боловсруулаад байна. ОАЦТ10-д хөгжлийн ач холбогдолтой хоёр нөөцийг тусгасан

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох байна. Үүнд: Баттай болон бодитой эрдсийн нөөцөд үндэслэсэн нөхцөлт нөөц; Баттай болон бодитой нөөц дээр таамагласан нөөцийг нэмсэн уурхайн нийтнөөц. Нөхцөлт нөөц нь Оюу Толгойн бүлэг ордуудын (Өмнөд Оюугийн хэсгийн ил уурхайн 1-9 үе болон Хойд Хюгогийн I өргөлт) эхний үе шатуудад тогтоогдсон ба урьдчилсан нөхцлийн боломжит судалгаанд үндэслэсэн. Энэхүү нөөц нь Канад улсын 43-101 стандарттай нийцсэн урьдчилсан нөхцлийн боломжит чанарын түвшний судалгааны үр дүн бөгөөд цаашид төслийн зарим хэсгийг сайжруулж, боломжийн түвшинд авч үзэх шаардлагатай. Нийт нөөц нь Оюу Толгойн бүлэг ордын (Херуга, өмнөд Хюго, хойд Хюгогийн II шат буюу өргөтгөл) сүүлчийн үе шаттай холбоотой хөгжлийн уян хатан бодлогод тусгалаа олсон байна. Энэ нь тухайн үеийн зонхилох нөхцөл байдал болон төслийн эхний үе шатанд олж авсан ордыг нээх туршлага дээр үндэслэн цаашид эдгээр ордыг ашиглах тус тусын шийдвэрийг шаардана. Иймээс нийт нөөц нь ирээдүйн боломжит ордыг ашиглахад үр дүнтэй урьдчилсан үнэлгээ болж байна. ОАЦТ10-т эдгээр ордын нөөцийг нээх, ашиглах боломжит арга зам болон одоогоор тогтоогдоод байгаа Оюу Толгойн нөөцийн үлдсэн хэсгийг дараа нь хэрхэн нээх талаар дэлгэрэнгүй тайлбарласан. Цаашид төслийн үр ашгийг сайжруулах буюу нэмэгдүүлэх хэд хэдэн боломж байна. Мөн оролцогч талуудын эдийн засгийн үр ашгийг нэмэгдүүлэхийн тулд эхний бүтээн байгуулалтын ажил, үйл ажиллагаа эхэлсний дараа менежментийн уян хатан бодлого барих тухай тэмдэглэсэн байна. ОТ төслийн ордын илрүүлэлт болон цаашид нэмж илрүүлэх боломжийг харгалзан үзэж, АММИ ХХК болон МУ-ын Засгийн газар баталсан ХөОГ нь Монгол Улсад мөрдөж буй "Ашигт малтмалын тухай" хуульд заасан стратегийн ач холбогдолтой тодорхой орд газруудыг 30 жилийн турш тогтвортой татвар төлөх тухай заалт болон ХөОГ-ний хугацааг дахин 20 жил болгон сунгах хувилбар байгааг харилцан зөвшөөрсөн байна. Гэрээний хугацаанд АММИ ХХК-ийн төлөх томоохон татварт компанийн орлогын татвар, гаалийн татвар, нэмэгдсэн өртгийн татвар, онцгой албан татвар, уурхайг олборлосны төлбөр, хайгуулын болон ашиглалтын лицензийн төлбөр, үл хөдлөх хөрөнгийн татвар орно. Урт хугацааны ХөОГ нь төслийн санхүүгийн хуваарийг тогтоосон. Оюу Толгой ХХК нь төслийн эцсийн шатны төлөвлөлт болон төсвийг боловсруулах зорилгоор ХөОГ батлагдсаны дараа төслийн хэрэгжилттэй холбоотой асуудлуудыг эргэн нягталж байна.

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох Эдгээр бүлэг орд газруудад одоогоор тогтоогдоод байгаа нөөц нь 40 тэрбум паунд зэс агуулсан хүдэр, 20 сая унц алт агуулсан хүдэр байгааг хэмжиж тогтоосон буюу өндөр магадлалтай ангилалд, 40 тэрбум паунд зэс агуулсан, 25 сая унц алт агуулсан хүдэр таамаг нөөцөөр тогтоогоод байна. Оюу Толгойн чиг хандлага нь хойд, өмнөддөө нээлттэй бөгөөд ордуудыг гүнд нь нээсээр байна. Баттай буюу бодитой нөөц мөн нийт нөөцийн аль алинд Оюу Толгойн ордын (OT-н эзэмшлийн) болон "Онтрэ Гоулд Инк" хамтарсан компанийн тусгай зөвшөөрөл бүхий талбай дахь нөөц багтана. Нөөц бүрийг ашиглаж эхлэх хугацаа адил байна. Оюу Толгой нь эдийн засгийн ирээдүйн нөхцөл байдалтай нийцүүлэхийн тулд уурхай ашиглалтын бусад хувилбаруудыг ч судалж болохуйц ашигт малтмалын томоохон нөөцтэй орд юм. Уурхай хаагдахад нийт нөөцөд өөр долоон ордын хүдэр байгаа бөгөөд тэдгээр ордын нээлт хоорондоо харилцан хамааралтай ч тус тусад нь хөрөнгө оруулалт хийгдэнэ. Зураг2-1-д харуулснаар хүдрийн ордын өөр гурван эх үүсвэр байна. Үүнд: 

Баруун өмнөд, өмнөд, төв болон завсрын хэсгээс бүрдсэн Өмнөд Оюугийн орд; 

Хойд ба Өмнөд Хюго хэсгээс бүрдэх Хюго Даммент орд;

2.2 – р зураг. Оюу толгойн ордууд Үүнд: 

Хойд Хюго орд;



Баруун өмнөд орд;



Төв орд;



Өмнөд Хюго буюу Херуга гэсэн дараалалтайгаар баруун урдаас зүүн хойш 12 км урт, 4 км өргөнтэй сунаж тогтсон байна.

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох Баттай буюу бодитой нөөцөөр Өмнөд Оюугийн ордыг ил уурхайгаар, Хойд Хюго ордын далд уурхайн I шатаас 27 жилийн турш 1.4 тэрбум тонн хүдэр үйлдвэрлэх таамаглалтай байна. Нийт нөөц нь боломжтой нөөцийг оролцуулан 60 жилийн хугацаанд 3.01 тэрбум тонн хүдэр боловсруулна. Энэ тохиолдолд Хойд Хюгогийн хоёр дахь өргөлт, Өмнөд Хюго, Херугагийн ордын нөөцийг нэмнэ. ОАЦТ10-д хэвийн хүчин чадлаараа өдөрт 100 000 тн хүдэр боловсруулахын тулд Баяжуулах үйлдвэр болон дэд бүтцийг эхэлж байгуулахаар заасан. Хүдрийн давамгайлах эх үүсвэр нь эхлээд Өмнөд Оюугийн ил уурхай юм. Эдгээр байгууламжтай зэрэгцээд Хойд Хюго ордыг далд уурхайгаар олборлохын тулд газар доорхи дэд бүтэц болон

уурхайн

нээлтийн

ажлууд

явагдаж

байна.

Өмнөд

Оюугийн

хүдрийг

нөөцөлснөөрдалд уурхай өдөрт 85000 тонн хүдэр үйлдвэрлэх ба аажимдаа далд уурхайн хүдрээр сольж, Хойд Хюгогоос өндөр агуулгатай хүдрийг үйлдвэрлэх боломжтой болно. 5 дахь жилийн эцсээр Хойд Хюгогийн олборлолт 10 сая тн/жил-ээс 29.5 сая тн/жил хэмжээнд хүрснээр баяжуулах үйлдвэрийн хүчин чадал өргөжинө. Энэ нь үйлдвэрлэлийн хугацаанд өдөрт 150000тонн хүдэр боловсруулах хүчин чадалтай болно. Боломжит нөөцийг тооцон хийгдэж буй төлөвлөлтийн ажлаар цаашид өдөрт 210265килотонн хүдэр олборлох боломжтойг тогтоогоод байна. Хүдрийг ердийн аргаар бутлан нунтаглаж, флотацийн аргаар боловсруулахаар төлөвлөж байна. Үйлдвэрлэсэн баяжмалыг эхлээд БНХАУ-ын жоншны үйлдвэр рүү машинаар ачиж, цаашдаа Монголын шинэ төмөр замын сүлжээгээр тээвэрлэнэ. Оюу Толгой төслийн талбай нь алслагдсан, дэд бүтэц бараг хөгжөөгүй газар нутагт байрладаг юм. Тиймээс уурхайн олборлолт, зэсийн баяжмалын үйлдвэрлэл явуулахад томоохон хэмжээний дэд бүтэц байгуулах шаардлагатай.

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

2.1.2. Оюутолгойн далд уурхайн бүтээн байгуулалт

2.3-р зураг. Оюутолгойн далд уурхайн бүтээн байгуулалт 2.2.Ордын эрдэсжилт ба хувирал Оюу Толгойн эрдэсжилт ба хувирал нь олон тооны алт-зэсийн порфирын төвvvдтэйгээрээ онцлог юм. Эдгээр нь сульфид ихтэй (HS) системийн эрозитэй хамааралтай доод давхаргын алт-зэсийн порфирын системvvдийн дээр, мөн хэсэгчлэн гадаргууд нь байх хэд хэдэн алт-зэсийн порфирын төвийн шинж агуулдаг.Баруун Өмнөд Оюу Толгойн өндөр агуулгaтай төвийн хэсэг нь цилиндр хэлбэртэй алт-зэсийн порфир ба диаметр нь 250 м, урт нь 800 м хэмжээтэй байна.Эрдэсжилт 10-30 метрийн өргөнтэй хэд хэдэн жижиг кварц-монцодиорит дэл судлуудад төвлөрсөн байх ба ойролцоо орших базальт агуулагч вулканит руу 100 метрт сунаж орсон байна. Сүүн цагаан кварц судлууд эрдэсжсэн кварц монцодиорит болон базальтлаг вулканоген чулуулагт vvсэн хөгжсөн байна. Кварцын судлууд нь ихэнхдээ тvрvv vvсч өндөр хэмийн vйл явдлын улмаас бий

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох болсон байж болно. Халькопирит, харьяалагдах пирит ба борнит нь сарнимал бөгөөд сvvл vеийн хагарлыг дvvргэн кварцын судлууд ба агуулагч чулуулагт агуулагдаж байна. Алт зэсийн харьцаа гvн рvvгээ 2:1-ээс 3:1 болтлоо өснө. Кварц-монцодиоритын хувирал голдуу кварц-серицит, бага хэмжээний турмалин ба флюорит агуулж байна. Базальтлаг вулканит нь биотит-магнетит агуулдаг бөгөөд тэдгээр нь хлорит-серицитын хувиралтай байдаг. Ядуу агуулгатай, пропиритжих хувиралд орсон базальт нь 1:1 алт-зэсийн харьцаатай бөгөөд 600 Х 2000 метрийн талбайд өндөр агуулгатай хэсгийн эргэн тойронд байрладаг. Баруун Өмнөд Оюу ордыг зvvн Өмнөдтэй холбосон кварцмонцодиорит дэл судал нь дээд давхаргад серицитын хувиралтай, эрдэсжилт багатай сарнимал пирит, халькопириттэй юм. Эрдэсжилтийн энэхvv тогтоц нь Баруун Өмнөд Оюу ордын порфирын эрдэсжилтээс онцгой бөгөөд Өмнөд ба Баруун Өмнөд Оюу ордод идэгдэлд ороод алга болсон боловч Төв Оюу, Хюго Дамметын орд газруудад одоог хvртэл байж болзошгvй хvдрийн биетийн доод хэсгийн хилээс HS хувирлын системийг төлөөлсөн байж болох юм. Төв Оюу болон Хюго Дамметын ордуудад HS систем нь гvнд байх порфирийн системийн дээр хэсэгчлэн телескоплох маягаар байрлах ба хvдрийн биет нь базальтлаг вулканитын дээр орших дацитын урсал туфэд агуулагддаг. Төв Оюуд ковеллин-пирит нь дээшээ тvрсэн хэлбэртэй кварц-серицитын эрчимтэй хувиралтай холбоотой бөгөөд порфирын төрлийн кварцын судалтай кварц-монцодиоритын дэл судалд төвлөрдөг. Мөн Төв Оюуд ковеллин, пиритээр баялаг HS эрдэсжилтийг бvрхсэн хэдэн арван метрийн зузаантай суперген баяжилтын халькозины давхарга (blanket) vvссэн байна. Хөөлөг халькозин пиритийг бvрхэж цавыг дvvргэх бөгөөд энэ нь 20-60 метрийн зузаантай гематит, гётитээр баялаг урсалын бvсээр хучигдсан байна. Хюго Дамментын өндөр агуулгатай эрдэсжилт нь голдуу халькопиритээс бvрддэг. Пирит, энаргит, тетраэдрит-тенантит нь бага хэмжээгээр голдуу Өмнөд Хюго ордод тааралддаг. Сульфидын нэгдлvvд хувирлын зvй тогтоцоор холбоотой бөгөөд агуулагч

чулуунаас

хэсэгчлэн

хамааралтай

өндөр

агуулгатай

эллипс

хэлбэртэйгадаргаас хөндлөн байрлалтай байдаг нь ажиглагддаг. Зэсийн өндөр агуулгатай кернээс ядуу агуулгын зэсийн эрдэсжилтийн хоорондох жирийн сульфидын бvслvvр нь халькопирит (+/- тетраэдрит-тенантит), эцэст нь пирит (+/- энаргит) зэргээс бvрэлддэг байна. Энаргит, борнит + пирит, мөн ойролцоох ковеллин зэрэг нь урслаг туфэд байх сульфидын нийтлэг эрдсvvд юм. Хюго Дамментын ордод урслын туф

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох зонхилох боловч Хойд Хюго ордын өндөр агуулгын эрдэсжилт нь ихэнх нь базальтлаг байдаг. Борнит + халькозин-халькопирит, бага хэмжээний энаргит, тетраэдрит-тенантит зэрэг нь базальт болон кварц-монцодиоритын нэвчсэн хэсгvvдэд зонхилно. Тус бvсэд молибденит чулуулгын бvх төрлvvд оршино. Тус ордын алт (ppm) : зэс (%)-ийн нийтлэг харьцаа 1:10 байх боловч Хойд Хюго ордын кварц судлууд их зонхилсон ойролцоох чулуулгийн захаар алт-зэсийн харьцаа 1:1 болтлоо өсдөг байна. 2.3. Оюу толгой орд газрын геологийн бvтэц Оюу Толгойн орд газар нь 10 х 9 км-ийн талбайтай тэгш өнцөгтэй блок бөгөөд хайгуулын талбайнуудыг газарзvйн байрлалаар нь нэрлэдэг ба эдгээр нь Өмнөд Оюу, Баруун Өмнөд Оюу, Төв Оюу, Хюго Дамментийн Оюу (Хойт ба Өмнөд) юм. Vндсэн чулуулгийн гаршнуудын хэмжээ их биш буюу талбайн 20%-с ихгvй хувийг эзэлдэг. Неогений товгор хэсгийн хурдас нь угаагдаж өмнөд зvгт аажим налуутай хавтгай дэнжийн хэлбэр vvсгэж хайгуулын талбайн төв хэсэгт баруун хойд чигт сунасан байна. Тус хурдас нь улаан шавар ба хайрга зонхилсон 40 м хvртэлх зузаантай. Тус дэнж нь зvvн өмнө зvгт чиглэсэн усны хагалбар vvсгэж, дөрөвдөгч vеийн элс хайргаар дvvрсэн байдаг. Үндсэн чулуулгийн стратиграфийг өрөмдлөгийн мэдээнд vндэслэж тогтоосон бөгөөд хамгийн орчин vеийнхээс хамгийн эртний хурдас хvртэл дор vзvvлэв. 1. Дацитын урсал давхарга 2. Базальтын туф ба урсал давхарга 3. Дээд тунамалын давхарга 4. Доод тунамалын давхарга 5. Дацит-пирокластик давхарга 6. Авгит Базальтын урсал ба тvvнтэй холбоотой брекчи 7. Андезит вулканоген кластик давхарга Хайгуулын талбайд болон өрөмдлөгийн цооногуудад янз бvрийн хvчиллэг ба суурилаг найрлагатай дэл судлууд илэрдэг. Эрдэсжилтийн дараахи дэл судлууд базальт, риолит, эвэр хуурмаг- биотит андецит, биотит гранодиорит интрузив хэсгvvд агуулжбайсан. Мөн талбайд хувирч эрдэсжсэн порфирын кварц монцодиоритын дэл судлууд олдсон нь алт-зэсийн порфирын системтэй гарал vvслийн холбоотой байж болзошгvй юм. Геофизикийн интерпретаци болон сансрын зургийн тайллаас vзэхэд vндсэн структурууд ЗХ35 ба ЗХ70 чигтлэлтэй байрлаж байна. Талбайн тунамал хурдастай хойд хэсэг буюу Хюго Дамментын бvс орчимд явуулсан нэмэгдэл ажлуудаар уг бvс нь

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох давхацсан стратиграфтай нь тогтоогдов. Цаашдын судалгаагаар тус бvсийн хандлага, цар хvрээг тогтоохоор төлөвлөөд байна. 2.4. Ордын геологи, ашигт малтмалын нөөцийн талаархи мэдээлэл Аливаа ашигт малтмалын ордын геологийн тухай мэдээлэл нь тухайн ордыг ашиглах технологи, ашиглалтын систем, уулын ажлын горимыг тодорхойлох суурь болдог тул Оюу толгойн зэс-алт-молибдений ордын геологийн судалгаа маш чухал. Геологи хайгуулын идэвхтэй үр дүнд 2001 онд 6.6 км зайд сунаж тогтсон Оюу толгойн бүлэг ордыг нээсэн. Оюу толгойн орд нь зэс, алт, молибден агуулсан бүлэг орд бүхий зүүн хойноосоо баруун урагшаа сунасан 24 км урт, 4 км өргөнтэй хүдэржилтийн бүсэд орших Херуга, Өмнөд Оюугийн болон Хюга Дамментын бүлэг ордуудаас бүрдэнэ. Оюу толгойн ордын хүдрийн биеийн байршлийг 2.2-р зурагт харуулав.

2.3 – р зураг. Оюу толгойн ордын хүдрийн биеийн байршил Хюго Дамментын бүлэг ордод: Өмнөд Хюго, Хойд Хюго ордууд болон Хойд Хюго ордын хойд үргэлжлэл хамаардаг ба Оюу толгойн ордуудын хэмжээнд хамгийн их алт-зэсийн нөөцтэй ба хүдэржилт нь ХЗХ зүг рүү 3 км гаруй сунаж тогтсон. Өмнөд

Хюго орд дээр

газрынгадаргуугаас доош 300 м гүнд, харин Хойд Хюго орд дээр 900 м орчим гүнд зэсийн агуулга өндөртэй (>2.5%) хүдрийн бүс эхэлдэг. Өмнөд Оюугийн бүлэг ордод: Баруун Өмнөд Оюу, Өмнөд Оюу, Завсрын бүс, Төв Оюу ордууд хамаарна. Эдгээр ордууд нь хүдэржилтийн хувьд тус бүрдээ төвтэй бөгөөд тэдгээр нь хоорондоо ялгагдах агуулагч чулуулаг, хувирал, хүдэржилт бүхий ойролцоо орших хүдрийн биетүүдийг үүсгэдэг.

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох Өмнөд Оюу ордыг ашиглалтын 6 хэсэгт хувааж 9 үе шаттайгаар ашиглахаар уулын ажлын горимыг тодорхойлжээ. Үүнд: Баруун өмнөд, Төв, Өмнөд, Алс өмнөд, Завсрын ба холбогч гэсэн ашиглалтын 6 хэсгийг ашиглах дарааллыг дараах үе шатыг дамжууулан тогтоожээ. I. II. III. IV. V. VI. VII. VIII. IX.

Үе шат: Баруун өмнөд Үе шат: Баруун өмнөд, Завсрын ба Холбогч Үе шат: Баруун өмнөд, Завсрын ба Холбогч Үе шат: Өмнөд Үе шат: Алс өмнөд Үе шат: Төв (халькозин давамгайлсан) Үе шат: Төв (ковеллин давамгайлсан) Үе шат: Баруун өмнөд Үе шат: Өмнөд Оюу бүхэлдээ

Ил урхайн хүрээн дэх уулын цул болон тус бүр дэх алт, зэс агуулгыг 2.1-р хүснэгтэнд харууллаа.[3] 2.1 – р хүснэгт Ил уурхайн хүрээн дэх уулын цул Үе шат 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Σ

Уулын цул, сая.тн 126 198 25 83 35 33 312 686 1401 3129

Хөрс, сая.тн 74 125 171 43 20 19 163 459 1100 2174

Хүдэр, сая.тн 51 73 84 40 15 14 149 227 302 955

NSR, $/тн

Cu, %

Au, г/тн

Ag, г/тн

20.67 17.32 15.70 15.30 15.02 15.13 14.00 12.57 12.21 12.21

0.57 0.52 0.49 0.51 0.50 0.53 0.57 0.51 0.49 0.49

0.88 0.69 0.61 0.54 0.53 0.51 0.38 0.35 0.35 0.35

1.42 1.35 1.35 1.44 1.41 1.42 1.40 1.33 1.27 1.27

Херуга ордод: Алт-зэс-молибдений хүдэржилт нь төслийн талбайн хамгийн урд талд байрладаг бөгөөд тус орд дээр молибдений хүдэржилтийн эдийн засгийн хувьд үр ашигтай нөөц тогтоогдсон нь Оюу Толгойн бусад ордуудаас онцлог юм. 2.5. Ордын байршил ОТ төсөл нь Монгол Улсын өмнөд хэсэгт орших говийн бүс буюу Өмнөговь аймгийн Ханбогд сумын нутагт хэрэгжих бөгөөд Улаанбаатар хотоос урагш 640 км, Монгол-Хятадын хилээс хойш 80 км зайтай оршдог, түүний төмөр замын сүлжээнээс хамгийн дөт чиглэлээр 300 км-ын зайтай оршдог. Монголын төмөр замын сүлжээнээс баруун зүгт ойролцоогоор 450 км тус тус зайтай. Тус бүс нутаг нь орон нутгийн замын сүлжээгээр бусад сум болон аймгийн төвүүдтэй холбогддог. Оюу Толгойн орд газар нь

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох хойд өргөргийн 43°00'45", зүүн уртрагийн 106°51'15" төвтэй, нийт 8496 га газрыг хамрах бөгөөд 6709А дугаартай уул уурхайн ашиглалтын лиценз олгогдсон. [3] 2.6. Дэлхийн зэс, алтны зах зээлийн үнэ, хэтийн хандлага 2014 онд зэсийн дундаж үнэ 6859.21 ам.доллар/тн болсон нь өмнөх 2013 оны дундаж үнэ болох 7326.17 ам.доллар/тн-той харьцуулбал 6.37%-иар буурсан үзүүлэлт юм. Энэ нь зэсийн үнэ олон улсын зах зээл дээр хэр их хэлбэлзэлтэй байгааг илтгэж байна. Үнийн бууралтын гол шалтгаан нь зэсийн зах зээлийн гол хэрэглэгч орнууд болох АНУ болон БНХАУ-ын үйлдвэрлэлийн салбарын үзүүлэлт тааруу гарч байгаатай шууд холбоотой юм. Ам.долларын ханш он гарсаар эрчимтэй чангарч байгаа нь нийт металлын ханшид бүхэлд нь нөлөөлж байна гэж үзэж байна. 2015 оны зэсийн үнийг 2.3-р зурагт харууллаа. Зэсийн дундаж үнэ 7000 6000 5000 4000 Ам.доллар/тн

Зэсийн үнэ

3000 2000 1000 0

2.4 – р зураг. Зэсийн үнийн хандлага.

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Алтны дундаж үнэ 1300 1250 1200 1150 Ам.доллар/тн

алтны үнэ

1100 1050 1000 950

2.5 – р зураг. Алтны үнийн хандлага. Улс орнуудын экспортын голлох бүтээгдэхүүнүүд болох алт, зэс нүүрсний үнэ дэлхийн зах зээл дээр улам унасаар байна. “Ашигт малтмалын үнэ ийнхүү унаж байгаа нь нийт хөрөнгө оруулалтын ерөнхий дүр зургийг өөрчилж байна. 3-рбүлэг. Технологийн схемийн сонголт ба тооцоо 3.1. Технологийн схем сонгосон үндэслэл 3.1.1 Хүдэр бэлтгэх схемийн үндэслэл Оюу толгой зэсийн ордын уул-геологи, уул-техникийн болон геотехникийн нөхцөлтэй уялдуулж, хүдрийн биетийг нээх, олборлох, ашиглалтын системийн маш нарийн дараалалтай холбоотойгоор ил, далд уурхайн дагнасан болон хосолсон аргыг хүдэр бэлтгэх схемд сонгоход хүрч байна. Энэхүү төсөлдөө Оюу толгойн Хюго Дамментын бүлэг ордыг далд аргаар ашиглах, хүдэр дэх зэсийг үндсэн, алтыг дагавар ашигт малтмал байдлаар олборлож боловсруулахаар төсөлдөө тусгасан болно. Оюу толгойн Хюго Дамментын ордыг далд аргаар ашиглахад 1846 сая хүдрийн нөөцтөй бөгөөд жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулахад

ойролцоогоор 52 жил ашиглах

бололцоотой юм. Нунтаглалтын технологийн схемийн үндэслэл Оюу толгойн Хюго Дамментын ордыг далд аргаар олборлох явцад хүдрийн хамгийн том бүхэллэгийн хэмжээ 250мм хүртэл бутлагддаг ба энэ бүхэллэгийн анги нь ХӨНТ-д зохистой бүхэллэгийн анги болдог учраас хүдрийг шууд ХӨНТ-д нунтаглах боломжтой юм. Орчин үед эрчим хүч бага зарцуулдаг, ашиглалтын зардал багатай шинэ

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох технологи нэвтэрч байна.Дэлхийн практикт зэс, зэс-алтны хүдрийг баяжуулдаг өндөр хүчин чадалтай үйлдвэрүүдэд үндсэндээ 2 схемийг хэрэглэсээр ирсэн. Үүнээс - 1 шаттай бутлалт, бүтэн болон хагас өөрөө нунтаглалтын схем-ийг хэрэглэж тооцоогоо хийлээ. Хүдэр бэлтгэх сонгодог схем нь өнгөрсөн зууны дунд үе хүртэл баяжуулах фабрикийн хүдэр бэлдэх үндсэн технологи байсан ба харин 1970-80 –аад оноос эхлэн АНУ, Канадын зэсийн үйлдвэрүүдэд өөрөө нунтаглалтын технологийг хэрэглэж эхэлсэн. Өөрөө нунтаглалтын процесс нь бутлалтын 2 ба 3-р шатыг хэрэглэдэггүй учраас сонгодог схемтэй харьцуулахад хөрөнгө оруулалтыг ихээхэн хэмнэдэг, энерги зарцуулалтын хувьд үр ашигтай. Сүүлийн 20 гаруй жил хагас өөрөө нунтаглалтын технологи хурдацтай хөгжиж, өндөр хүчин чадалтай алт, зэсийн баяжуулах үйлдвэрт эрчимтэй нэвтэрч байгаа бөгөөд өнөөдрийн байдлаар энэ технологи нь орчин үеийн баяжуулах үйлдвэрүүдийн хувьд стандарт болсон гэж хэлж болохоор байна. Ялангуяа сүүлийн үед баригдаж ашиглалтанд орсон томоохон зэсийн болон зэсалтны баяжуулах үйлдвэрүүд, тухайлбал Чукикамата, Кадиа, Хийл, Канделария, Мандеро, Антамина, Эскандидо, Эрнст Хэнри зэрэг үйлдвэрүүдийн төсөлд хагас өөрөө нунтаглалтын SAB, SABC схемүүдийг амжилттай хэрэглэсэн байна. Одоо дэлхий дээр 200 гаруй өөрөө болон хагас өөрөө нунтаглалтын тээрэм ажиллаж буй гэсэн мэдээ байдаг. Тухайлбал Австралийн Кадиа үйлдвэрт дэлхийд хамгийн томд орох 12,2 м-ийн диаметртэй, 26000 морины хүчтэй хөдөлгүүр бүхий хагас өөрөө нунтаглалтын ганцхан тээрмээр жилдээ 17 сая тонн хүдрийг боловсруулж байна. Хагас өөрөө нунтаглалтын 7-8 төрлийн технологийн схем байдаг ба эдгээрээс зэсийн болон зэс-молибден, зэс-алтны өндөр хүчин чадалтай үйлдвэрүүдэд 1 шаттай том бутлалт, хагас өөрөө нунтаглалтын тээрэм+ бөмбөлөгт тээрэм- хайрганы бутлуурыг хэрэглэсэн SABC схемийг өргөн хэрэглэж байна. ХӨН нь 3 шаттай бутлалтын схемтэй харьцуулахад дараах сайн талуудтай.      

Хөрөнгө оруулалт хямд , ашиглалтын зардал бага Технологийн схем энгийн Хуягны зарцуулалт бага Автомат удирдлагын систем хэрэглэхэд тохиромжтой Хүчин чадал өндөр , тогтвортой Овор хэмжээ бага, талбай бага эзэлнэ. ХӨН тээрмийн тэжээлийг

хүчин чадал болон флотацийн тэжээлийн

бүхэллэгийн хэмжээг оновчтой байлгах үүднээс хяналтын системээр удирдана. Иймээс

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох туршилтын ажлын үр дүнд порфирын зэсийн хүдрийг баяжуулахад ашиглагддаг түгээмэл схемээр Оюу толгой хүдрийг баяжуулах боломжтой нь тогтоогдсон байна. Иймээс уг схемийг сонгон тооцоог гүйцэтгэсэн болно. 3.1.2. Хүдэр боловсруулах схемийн үндэслэл Флотацийн схем нь явагдах аргаас хамаарч ялган хуваах ба хамтын, шатлалын тооноос хамаарч нэг ба олон шатат гэж ангилагддаг. Схем дэх хяналтын ба цэвэршүүлэх операцийн тоо нь баяжмалд тавигдах техникийн нөхцлүүд, хүдэр дэх ашигт эрдсийн агуулга, тэдний флотацийн шинжээс хамаардаг. Энэхүү үйлдвэрийн төсөлдөө Оюу толгой зэс-алтны ордын Хюго Дамментын бүлэг ордын хүдрээс 1 шатны үндсэн болон хяналтын флотаци, завсрынбүтээгдэхүүний үндсэн ба хяналтын флотаци, 2 шатны цэвэрлэгээний хөвүүлэн баяжуулалтаар металлын өндөр агуулгатай, зэс-алтны хам баяжмал гарган авах юм.Томоохон зэсийн порфирын ордуудад үндсэн нунтаглалтын дараа эрдсийн сулрал нь40-60% байдаг ба үндсэн флотацийн баяжмалын 80-90%-ийг сулралд ортол гүйцээн нунтаглах нь ердийн практик юм. I Цэвэрлэгээний флотацийн хаягдал ба хяналтын флотацийн баяжмалд агуулагдаж байгаа сулраагүй эрдсийг чөлөөлөх зорилгоор дахин нунтаглалтанд оруулж завсрын бүтээгдэхүүний үндсэн ба хяналтын флотацийг явуулсан. Хюго Дамментын орд нь гүний орд буюу хувираагүй халькопирит зонхилж байдаг учир II цэвэрлэгээний флотаци руу I цэвэрлэгээний баяжмал орно. Завсрын бүтээгдэхүүн дэх ашигт эрдсүүдийн сулралын зэрэг бага байх үед түүнийг ангилуур буюу өтгөрүүлэгчид урьдчилан усгүйжүүлсний дараа гүйцээн нунтагладаг. Харьцангуй жигд шигтгээлэг зэсийн зарим баян хүдрийг завсрын бүтээгдэхүүн нь үндсэн флотаци руугаа эсвэл нунтаглалт ба ангилалтын дамжлага руугаа буцаж орсон схемээр баяжуулдаг. Хүдэр дэхь зэсийн үндсэн агуулгыг халькопирит, борнит, халькозин (ковеллин) бүрдүүлдэг. Хүдэр дэхь зэсийн 52.3%-ийг борнит, 45.5%-ийг халькопирит, 1.1%-ийг халькозин болон ковеллин бүрдүүлдэг ба бусад зэсийн сульфидийн эрдсүүд ердөө 1.2ийг бүрдүүлж байна. Теннантит, тетраэдрит эрдсүүд бага хэмжээгээр агуулагддаг. Ордын хойд хэсэгт мыщъяк агуулсан эрдэс зонхилдог бөгөөд өндөр шүлтлэг орчинд бууруулахад хүндрэлтэй бүтэцтэй. Төвийн хэсгийн хүдэр дэхь мыщъякын 78% нь зэс авалтад авагддаг. Борнитын өндөр агуулга нь баяжмал дахь зэсийн 46%-ийг бүрдүүлдэг. Оюу толгойн хүдрийн бүтэц нь олон тооны алт-зэсийн порфирын төвvvд ба эдгээр нь сульфид ихтэйгээрээ онцлог төдийгүй зэс-алтны хам баяжмал гарган авахын тулд доорхи флотацийн схемийг дээрхи нөхцлүүдийг үндэслэн сонгож авлаа.

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

3.2. Хүдэр бэлтгэх схемийн тооцоо Анхдагч хүдэр 1 2 ХӨН 3 Шигшилт 4

Бутлалт7 5

Ангилалт 10

Халиа

3.1 – р зураг. Хүдэр бэлтгэх хэсгийн схем 3.2.1. Нунтаглалт, бутлалтын хэсгийн цагийн бүтээмж, тн/ц Qжил Q ц= m∙ n ∙365 ∙ k ;(3.1) Үүнд: Qц Qжил

-Хүдэр бэлтгэх хэсгийн цагийн бүтээмж, тн/цаг; - Хүдэр бэлтгэх хэсгийн жилийн бүтээмж, тн/жил;

m – Хоногт ажиллах ээлжийн тоо; n - Нэг ээлжийн хоногт ажиллах цаг; k

- Цаг ашиглалтын коэффициент. 35 000 000 Q ц= =¿ 4439,4тн/ц ≈ 4440 тн/ц 3 ∙8 ∙ 365 ∙0,9 3.2.2. Шигшүүрүүдийн торны нүхний хэмжээ, мм ХӨН тээрмийн бүтээгдэхүүний хамгийн том бүхэллэгийн хэмжээ 40 мм бутлагдсан хүдрийн хамгийн том бүхэллэгийн хэмжээ 15 мм. Шигшүүрийн торны

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох нүхний хэмжээг бутлагдсан хүдрийн хамгийн том бүхэллэгийн хэмжээтэй тэнцүү

байхаар

а ¿ ¿ мм ) сонголоо. ¿

Үүнд: a – Шигшүүрийн торны нүхний хэмжээ, мм 3.2.3. Шигшилтийн үр ашгийн коэффициент тодорхойлох E=(0.6−0.65) Гулдмай шигшүүр: Бананан шигшүүр: E= ( 0.9−0.92 ) Чичиргээт шигшүүр:

E= ( 0.8−0.85 )=¿ E=0.825

3.2.8. Бүтээгдэхүүнүүдийн бүхэллэгийн шинж Анхдагч хүдрийн бүхэллэгийн шинжийг 3.1-р хүснэгт болон 3.2-р зурагт харууллаа. 3.1 – р хүснэгт Анхдагч хүдрийн бүхэллэгийн шинж Бүхэллэгийн анги, мм

Тухайн гарц, %

-250+200 -200+150 -150+75 -75+45 -45+25 -25+20 -20+0 Дүн

15 19.5 16.5 10.5 10.9 3.8 23.8 100

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Кумулятив гарц, %

15 34.5 51 61.5 72.4 76.2 100 -

100 85 65.5 49 38.5 27.6 23.8 -

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох 100 90 80 70 60 50 Гарц, % 40 30 20 10 0

Гарц (+) Гарц (-)

100

150

200

250

300

Бүхэллэгийн анги, мм

3.2 – р зураг. Анхдагч хүдрийн бүхэллэгийн шинж ХӨН-ын тээрэмд нунтаглагдсан хүдрийн бүхэллэгийн шинжийг 3.2-р хүснэгтэнд болон3.3-р зурагт үзүүллээ. 3.2 – р хүснэгт ХӨН-ын тээрэмд нунтаглагдсан хүдрийн бүхэллэгийн шинж Бүхэллэгийн анги, мм

Тухайн гарц, %

-40+36 -36+30 -30+24 -24+20 -20+12 -12+8 -8+2 -2+1.2 -1.2+0.3 -0.3+0.15 -0.15+0.075 -0.075+0.045 -0.045+0 Дүн

8.5 3.35 3.8 3.65 4.3 5.65 6.5 11.35 8.7 6 9 13 16.2 100

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Кумулятив гарц, % + 8.5 100 11.85 91.5 15.65 88.15 19.3 84.35 23.6 80.7 29.25 76.4 35.75 70.75 47.1 64.25 55.8 52.9 61.8 44.2 70.8 38.2 83.8 29.2 100 16.2 -

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох 100 90 80 70 Гарц, %

60 50 Гарц (+) Гарц (-)

40 30 20 10 0 0

Бүхэллэгийн анги, мм

3.3 – р зураг. ХӨНТ-д нунтаглагдсан хүдрийн бүхэллэгийн шинж Шигшүүрийн дээд ангийн бүтээгдэхүүний бүхэллэгийн шинжийг 3.3-р хүснэгт болон 3.4-р зурагт үзүүллээ. 3.3 – р хүснэгт Шигшүүрийн дээд ангийн бүтээгдэхүүний бүхэллэгийн шинж Кумулятив гарц, % Бүхэллэгийн анги, мм

Тухайн гарц, %

-40+34.5 -34.5+25 -25+20 -20+15 -15+12.7 -12.7+9.5 -9.5+4 -4+2 -2+1 -1+0.3 -0.3+0.075 -0.075+0.045 -0.045+0 Дүн

14.5 15.7 9.2 7.5 7.3 6.7 11 5.5 4.5 3.5 4.8 4.1 5.7 100

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

14.5 30.2 39.4 46.9 54.2 60.9 71.9 77.4 81.9 85.4 90.2 94.3 100 -

100 85.5 69.8 60.6 53.1 45.8 39.1 28.1 22.6 18.1 14.6 9.8 5.7 -

60 50 Гарц (+) Гарц (-)

40 30 20 10 0 0

Бүхэллэгийн анги, мм

3.4 – р зураг. Шигшүүрийн дээд бүтээгдэхүүний бүхэллэгийн шинж Гүйцээн бутлагдсан бүтээгдэхүүний бүхэллэгийн шинжийг 3.4-р хүснэгт болон 3.5-р зурагт үзүүллээ. 3.4 – р хүснэгт Гүйцээн бутлагдсан бүтээгдэхүүний бүхэллэгийн шинж Бүхэллэгийн анги, мм

Тухайн гарц, %

-15+9.5 -9.5+4 -4+2 -2+1 -1+0.3 -0.3+0.075 -0.075+0.045 -0.045+0 Дүн

7.9 16.6 14.3 18.3 10.1 15.6 7.7 9.5 100

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Кумулятив гарц, % + 7.9 24.5 38.8 57.1 67.2 82.8 90.5 100 -

100 92.1 75.5 61.2 42.9 32.8 17.2 9.5 -

60 50 Гарц (+) Гарц (-)

40 30 20 10 0 0

Бүхэллэгийн анги, мм

3.5 – р зураг. Гүйцээн бутлагдсан бүтээгдэхүүний бүхэллэгийн шинж Шигшүүрийн доод бүтээгдэхүүний бүхэллэгийн шинжийг 3.5-р хүснэгт болон 3.6р зурагт үзүүллээ. 3.5 – р хүснэгт Шигшүүрийн доод бүтээгдэхүүний бүхэллэгийн шинж Бүхэллэгийн анги, мм

Тухайн гарц, %

-15+12.5 -12.5+11.25 -11.25+10 -10+7.5 -7.5+6.25 -6.25+5 -5+2.5 -2.5+1.25 -1.25+0 Дүн

8 9 7 16 10 10 15 10 15 100

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Кумулятив гарц, % + 8 17 24 40 50 60 75 85 100 -

100 92 83 76 60 50 40 25 15 -

60 50 Гарц (+) Гарц (-)

40 30 20 10 0 0

Бүхэллэгийн анги, мм

3.6 – р зураг. Шигшүүрийн доод бүтээгдэхүүний бүхэллэгийн шинж Гүйцээн нунтаглагдсан хүдрийн бүхэллэгийн шинжийг 3.6-р хүснэгт болон 3.7-р зурагт үзүүллээ. 3.6 – р хүснэгт Нунтаглагдсан хүдрийн бүхэллэгийн шинж Бүхэллэгийн анги,

Тухайн гарц, %

мм +0,2

+ 10

100

-0,2+0,16

7,4

17,4

-0,16+0,1

8,9

26,3

82,6

-0,1+0,075

8,7

73,7

-0,075+0,044

-0,044+0

100

Бүгд

100

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Кумулятив гарц, %

60 50 Гарц (+) Гарц (-)

40 30 20 10 0 0

0.05

0.1

0.15

0.2

0.25

0.3

0.35

0.4

0.45

Бүхэллэгийн анги, мм

3.7 – р зураг. Нунтаглагдсан хүдрийн бүхэллэгийн шинж 3.2.9. Бүтээгдэхүүн тус бүрийн бүтээмж тодорхойлох, тн/ц Q1=Q6= Q10= тн/ц Q4 = Q5 =

E∙Q1 ∙ β−a 3 =0.825 ∙ 4440 ∙ 0.22=¿ 805,86 тн/ц(3.2) 1

Q2= Q3= Q1+Q5 =4440+805,86=5245,86 тн/ц Q6 = Q3 - Q4= 5245,86– 805,86 = 4440тн/ц Q8=Q9 = Qц ∙ c=4440 ∙ 1.5=6660 тн/ц Q7= Q6+Q9 =4440+6660=11100 тн/ц Үүнд: Q1 - шигшүүрт орж буй бүтээгдэхүүн, тн/ц E - шигшүүрийн ашигт үйлийн коэффициент, %

β−a 3 - шигшүүрт орж буй бүтээгдэхүүн дэх - a1 ангийн агуулга 1

3.2.10. Бүтээгдэхүүн тус бүрийн гарц тодорхойлох, % γ n= Qn

- бүтээгдэхүүний бүтээмж, тн/ц

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Qn ∙ 100 , (3.3) Qц

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох γn

- бүтээгдэхүүний гарц, %

γ 1=γ 6=γ 10=

Qn ∙100 4440∙ 100 = =100 % Q1 4440

γ 2=γ 3=

Q2 ∙ 100 5245,86 ∙100 = =118,15 % Q1 4440

γ 4=γ 5=

Q 4 ∙ 100 805,86∙ 100 = 4440 Q1

γ 8=γ 9=

Q9 ∙100 6660∙ 100 = =150 % Q1 4440

γ 7=

=18,15%

Q7 ∙ 100 11100 ∙100 = =250 % Q1 4440

3.2.11. Бүтээгдэхүүн тус бүрийн шингэрэц,% Rn=

100−T n (3.4) Tn

Үүнд: R- шингэрэц Т- хатуугийн агуулга,% R 1=

100−T 1 100−97 = =0.03 T1 97

R3=

100−T 3 100−60 = =0.67 T3 60

R4 =

100−T 4 100−67.9 = =0.47 T4 67.9

R6=

100−T 6 100−48.1 = =1.08 T6 48.1

R10=

R8=

100−T 10 100−32 = =2.13 T 10 32

100−T 8 100−65 = =0.54 T8 65

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох R9=

100−T 9 100−55 = =0.82 T9 55

3.2.12.Бүтээгдэхүүний тус бүрийн булингийн эзэлхүүн, м3/ц 1 V n=Qn ∙ Rn + (3.5) ρ

(

)

Үүнд: V n - бүтээгдэхүүний булингийн эзэлхүүн, м3/ц Qn - бүтээгдэхүүний бүтээмж, тн/ц R- бүтээгдэхүүний шингэрэц ρ - хүдрийн нягт, т/ м3

(

1 1 =4440∙ 0.03+ =1776 3 м /ц ρ 2.7

(

1 1 =5245,86 ∙ 0.67+ =¿ 5455,7м3/ц ρ 2.7

(

1 1 =805,86 ∙ 0,47+ =¿ 676,92 м3/ц ρ 2.7

(

1 1 =4440 ∙ 1,08+ =¿ 6438 м3/ц ρ 2.7

V 1=Q1 ∙ R1 + V 3=Q3 ∙ R3 + V 4 =Q4 ∙ R4 + V 6=Q6 ∙ R6 +

)

(

)

(

)

(

)

(

V 10=Q10 ∙ R 10 +

)

(

)

1 1 =4440 ∙ 2,13+ =¿ 11100м3/ц ρ 2.7

)

(

)

(

1 1 =6660∙ 0,54+ =¿ 6060,6м3/ц ρ 2.7

(

1 1 =6660 ∙ 0,82+ =¿ 7925,4м3/ц ρ 2.7

V 8=Q8 ∙ R8 + V 9=Q9 ∙ R 9+

) )

(

) )

3.2.13. Бүтээгдэхүүнүүд дэх цэвэр усны хэмжээ, м3/ц W n=Q n ∙ Rn (3.6) Үүнд: Wn

- бүтээгдэхүүний усны хэмжээ, м3/ц

- бүтээгдэхүүний бүтээмж, т/ц

- шингэрэц

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох W 1=Q1 ∙ R 1=4440 ∙ 0.03=¿

133,2 м3/ц

W 3=Q3 ∙ R 3=5245,86 ∙ 0.67=¿

3514,73 м3/ц

W 4 =Q4 ∙ R 4=805,86 ∙0,47=378,75 W 6=Q6 ∙ R6=4440 ∙1,08=¿

м3/ц

4795,2 м3/ц

W 10=Q10 ∙ R10=4440 ∙2,13=9457,2

м3/ц

W 8=Q 8 ∙ R8=6660 ∙ 0.54=¿

3596,4 м3/ц

W 9=Q9 ∙ R9=6660∙ 0,82=¿

5461,2 м3/ц

L1=W 3−(W 1 +W 4 )

I-р операци: ХӨН

L1=3514,73− (133,2+378,75 ) =3002,78 м3/ц W (¿ ¿ 4+ W 6 )−W 3 II− ропераци : Шигшилт L2=¿ L2=( 378,75+4795,2 ) −3514,73=1659,22 м3/ц III− ропераци : Ангилалт L3=( W 8 +W 10)−(W 6 +W 9 ) L3=( 3596,4+ 9457,2 )−( 4795,2+5461,2 )=2797,2 м3/ц IV − ропераци : Нунтаглалт L 4=W 9−W 8 L4=5461,2−3596,4=1864,8 Нийт усны хэмжээ: Lн=L1 + L2+ L3 + L 4=¿ Lн=W 10−W 1=¿

м3/ц

3002,78+1659,22+2797,2+1864,8 = 9324 м3/ц

9457,2 – 133,2 = 9324м3/ц

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох 3.3. Хүдэр бэлтгэх схемийн үр дүн Хүдэр бэлтгэх схемийн үр дүнг 3.7-р хүснэгт болон 3.8-р зурагт харууллаа. 3.7– р хүснэгт Хүдэр бэлтгэх схемийн үр дүн Орсон нь Qn, тн/ц R, %

Wn, м3/ц

Vn, м3/ц

Гарсан нь Qn, тн/ц R, %

Wn, м3/ц

Vn, м3/ц

5245,86

0.67

3514,73

5455,7

Дүн

5245,86

0.67

3514,73

5455,7

Халиа

805,86

0.47

378,75

4440 5245,86

1.08 0.67

4795,2 5173,95

6438 7114,92

4440 6660

2.13 0.54

9457,2 3596,4

11100 6060,6

11100

1.9

13053,6

17160,6

№

Бүтээгдэхүүний нэр

Анхдагч хүдэр

4440

0.03

Буталгдсан хүдэр Цэвэр ус Дүн

805,86

0.47

Бүтээгдэхүүний нэр I-р шатны Хагас өөрөө нунтаглалт 133,2 1776 3 Нунтаглагдсан хүдэр 378,75 676,92

5245,86

0.67

3002,78 3514,73

Нунтаглагдсан хүдэр Цэвэр ус Дүн

5245,86

0.67

3514,73

5245,86

0.67

1659,22 5173,95

Элс Нунтаглагдсан хүдэр Цэвэр ус Дүн

4440 6660

1.08 0.82

4795,2 5461,2

1659,22 6 Элс 7114,92 Дүн Ангилалт 6438 10 Халиа 7925,4 8 Ангилагдсан элс

1.9

2797,2 13053,6

2797,2 17160,6

6 9

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

11100

№

3002,78 5455,7 Шигшилт 5455,7 4

Дүн

676,92

d; мм

Q; т/ц γ;

Т; % R

1425 H 0Б

Бэлтгэх процессын тоо чанарын схем W; м3/ц Анхдагч хүдэр V; м3/ц 597 0.03

4440 100

25 0

5245,86 118.15

72 0.39

4 0

5245,86 118.1

60 0.67

36ХӨН 2 10 0

133,2 1776

511,95 2452,92

3514,73 5455,7 ШИГШИЛТ

4 0

1 5

805,86 18.15

67.9 0.47

1 5

378,75 676,92 1 5

67.9 378,75 0.47 676,92 АНГИЛАЛТ

4440 100 11100 250

48.1 1.08 52.63 1.9

4795,2 6438 10256,4 14363,4

6660 150

65 3596,4 0.54 6060,6

10 9

0. 2

4440 100

32 2.13

9457,2 11100

0. 2

6660 150

55 0.82

5461,2 7925,4

3.8 – р зураг. Хүдэр бэлтгэх процессын тоо чанарын схем

3.4. Флотацийн схемийн тооцоо

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох Анхдагч хүдэр 10 Үндсэн флотаци 11

12 13

I Цэвэрлэгээний флотаци

Хяналтын флотаци

II Цэвэрлэгээний флотаци 20 18 19 21 Ангилалт 22

23 25

Засврын бүтээгдэхүүний үндсэн флотаци 26

27 Завсрын бүтээгдэхүүний Хяналтын флотаци 28

30 Баяжмал

Хаягдал 3.9 – р зураг. Флотацийн схем

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох 3.4.1. Тоо чанарын схемийн тооцоо 3.4.1.1. Бүтээгдэхүүн тус бүрийн гарцыг тодорхойлох, (%) γ 10=100

β −β 0.92−16.3 γ 10=γ 11 +γ 12 =¿ γ 12=γ 10 10 11 =100 ∙ =95.65 % β12−β 11 0.22−16.3 γ 10 β 10=γ 11 β 11 + γ 12 β12

(

{

)

(

)

γ 11=γ 10−γ 12=100−95.65=4.35 β 12−β16 0.22−1.705 γ 12=γ 16 +γ 17 =¿ γ 17 =γ 12 =95.65 ∙ =87.41 % β 17−β 16 0.08−1.705 γ 12 β12=γ 16 β16 + γ 17 β17

(

{

)

γ 16=γ 12−γ 17=95.65−87.41=8.24

{

(

)

β −β 0.08−0.13 γ 30=γ 17 +γ 29 =¿ γ 30=γ 17 17 29 =87.41 ∙ =97.12 % β −β 0.085−0.13 γ 30 β 30=γ 17 β 17+ γ 29 β 29 30 29

(

)

γ 29=γ 30−γ 17=97.12−87.41=9.71

(

)

γ 18=γ 10−γ 30=100−97.12=2.88

{

(

γ 19=γ 14−γ 18=3.26−2.88=0.38

β −β 27.9−0.33 γ 14=γ 18 + γ 19 =¿ γ 14 =γ 18 18 19 =2.88 ∙ =3.26 % β14 −β19 24.7−0.33 γ 14 β 14=γ 18 β 18 +γ 19 β 19

)

(

γ 13=γ 11 +γ 19+ γ 26=4.35+ 0.38+ 0.94=5.67

{

(

)

γ 28=γ 27−γ 29=9.89−9.71=0.18

{

(

)

β −β 0.13−1.21 γ 27=γ 28 + γ 29 =¿ γ 27 =γ 29 29 28 =9.71∙ =9.89 % β27− β28 0.15−1.21 γ 27 β 27=γ 28 β 28 +γ 29 β 29

(

)

β −β 26 0.15−11.07 γ 25=γ 26 + γ 27 =¿ γ 25 =γ 27 27 =9.89 ∙ =10.83 % β −β 1.1−11.07 γ 25 β 25=γ 26 β 26+ γ 27 β 27 25 26

γ 26=γ 25−γ 27=10.83−9.89=0.94 γ 15=γ 13−γ 14=5.67−3.26=2.41 γ 4=γ 2+ γ 18=4.35+0.94=5.29

)

(

)

% %

γ 22=γ 20=γ 15+ γ 16 =2.41+ 8.24=10.65

3.4.1.3. Бүтээгдэхүүн тус бүрийн зэс авалтыг тодорхойлох, %

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох εn =

γn ∙ β n , (3.7) Үүнд: β1

εn

- бүтээгдэхүүний зэс авалт, %

βn

-бүтээгдэхүүний агуулга, %

γn

- бүтээгдэхүүний гарц, %

ε 1=100

ε 11 =

γ 11 ∙ β 11 4.35 ∙16.3 = =77.1 β10 0.92

ε 12 =

γ 12 ∙ β12 95.65∙ 0.22 = =22.9 β 10 0.92

ε 14 =

γ 14 ∙ β 14 3.26∙ 24.7 = =87. 5 % β 10 0.92

ε 16 =

γ 16 ∙ β 16 8.24 ∙ 1.705 = =15.3 β10 0.92

% %

ε 17 =ε 12−ε 16 =22.9−15.3=7.6 ε 18 =

γ 18 ∙ β 18 2.88 ∙27.9 = =87.3 % β10 0.92

ε 19 =ε 14 −ε 18=87.5−87.3=0.2 ε 26 =

γ 26 ∙ β 26 0.94 ∙11.07 = =11.3 % β 10 0.92

ε 28 =

γ 28 ∙ β 28 0.18 ∙ 1.21 = =0.24 % β10 0.92

ε 30 =ε 10−ε 18=100−87.3=12.7 ε 29 =ε 30−ε 17=12.7−7.6=5.1 ε 27 =ε 28 + ε 29=0.24−5.1=5.34 ε 25 =ε 26 + ε 27=11.3+ 5.34=16.64 ε 4=ε 2 + ε 18=77.1+ 11.3=88.4 ε 13 =ε 19 + ε 11 + ε 26=77.1+11.3+ 0.2=88.6 ε 15 =ε 13−ε 14 =88.6−87.5=1.1

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох ε 20=ε 15 + ε 16=1.1+15.3=16.4 ε 20 =ε 22=¿

16.4 %

3.4.1.4. Бүтээгдэхүүн тус бүрийн алт авалтыг тодорхойлох, % γ ∙β εn = n n , β1 ε 10=100 ε 11 =

γ 11 ∙ β 11 4.35 ∙6.07 = =73.34 % β10 0.36

ε 12 =ε 10−ε 11 =100−73.34=26.66

ε 14 =

γ 14 ∙ β 14 3.26∙ 8.46 = =76.61 % β 10 0.36

ε 16 =

γ 16 ∙ β 16 8.24 ∙ 0.7 = =16.02 β10 0.36

ε 17 =ε 12−ε 16 =26.66−16.02=10.64 ε 18=

γ 18 ∙ β 18 2.88 ∙ 9.8 = =78.4 β10 0.36

ε 19 =ε 14 −ε 18=76.61−75.2=1.41 ε 26 =

γ 26 ∙ β 26 0.94 ∙6.9 = =18.02 % β 10 0.36

ε 28 =

γ 28 ∙ β 28 0.18 ∙ 0.57 = =0.285 % β10 0.36

ε 30 =ε 10−ε 18=100−75.2=24.8 ε 29 =ε 30−ε 17=24.8−10.64=14.16 ε 27 =ε 28 + ε 29=0.285+14.16=14.445 ε 25 =ε 26 + ε 27=18.02+14.445=32.465 ε 4=ε 2 + ε 18=73.34+18.02=91.36 ε 13=ε 11 +ε 19 + ε 26=73.34+ 0.41+18.02=92.77 ε 15 =ε 13−ε 14 =92.77−76.61=16.16 ε 20 =ε 15 + ε 16=16.16+16.02=32.18

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох ε 20 =ε 22=¿

32.18 %

3.4.1.5. Бүтээгдэхүүн тус бүрийн бүтээмж, тн/ц Q ∙γ Q n= n n (3.8) 100 Q10=

Q10 ∙ γ 10 4440 ∙ 100 = =4440 т/ц 100 100

Q11=

Q10 ∙ γ 11 4440 ∙ 4.35 = =¿ 193,14 т/ц 100 100

Q12=

Q10 ∙ γ 12 4440 ∙95.65 = =¿ 4246,86т/ц 100 100

Q13=

Q 10 ∙ γ 13 4440 ∙5.67 = =251,748 т/ц 100 100

Q14=

Q10 ∙ γ 14 4440∙ 3.26 = =¿ 144,744 т/ц 100 100

Q15=

Q 10 ∙ γ 15 4440 ∙ 2.41 = =¿ 107,004 т/ц 100 100

Q16=

Q10 ∙ γ 16 4440 ∙ 8.24 = =¿ 365,856т/ц 100 100

Q17=

Q10 ∙ γ 17 4440 ∙ 87.41 = =3881,004 т/ц 100 100

Q18=

Q10 ∙ γ 18 4440 ∙ 2.88 = =¿ 127,872 т/ц 100 100

Q19=

Q 10 ∙ γ 19 4440 ∙ 0.38 = =¿ 16,872 т/ц 100 100

Q20=

Q10 ∙ γ 20 4440 ∙ 10.65 = =¿ 472,86 т/ц 100 100

Q25=

Q10 ∙ γ 25 4440 ∙ 10.83 = =¿ 480,852 т/ц 100 100

Q26=

Q10 ∙ γ 26 4440 ∙ 0.94 = =¿ 41,736 т/ц 100 100

Q21=Q20 ∙ C=472,86 ∙

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

2.5= 1182,15 т/ц

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох Q27=

Q10 ∙ γ 27 4440 ∙ 9.89 = =¿ 439,116 т/ц 100 100

Q28=

Q10 ∙ γ 28 4440 ∙ 0.18 = =¿ 7,992 т/ц 100 100

Q29=

Q10 ∙ γ 29 4440 ∙ 9.71 = =¿ 431,124 т/ц 100 100

Q30=

Q10 ∙ γ 30 4440 ∙ 97.12 = =¿ 4312,128 т/ц 100 100

Q13=Q21−Q22=1182,15−472,86=709,29

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

т/ц

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох 3.5 Флотацийн процессын тоо чанарын нэгдсэн дүн Флотацийн процессын тоо чанарын нэгдсэн дүнг 3.8-р хүснэгт 3.10-р зурагт үзүүлэв. 3.8 – р хүснэгт Орсон нь №

Бүтээгдэхүүний нэр

Q,m/ц

Гарсан нь

β ,%

γ,

ε,

№

Бүтээгдэхүүний нэр

16,872

0.33

0.38

З/б үнд.фл баяжмал

41,736

11.07

0.94

Үндсэн флотаци 1 Баяжмал 1 100 1 Хаягдал 2 Дүн 100 Цэвэрлэгээний флотаци 0.2 1 Баяжмал 4 11.3

II цэв фл хаягдал

193,14

16.3

4.35

77.1

251,748

14,38

5.67

4246,86

0.22

Q,m/ц

β ,%

γ,

ε,

193,14

16.3

4.35

77.1

4246,86

0.22

95.65

22.9

4440

0.92

100

144,744

24.7

3.26

87.5

107,004

0.37

2.41

1.1

251,748

14,38

5.67

88.6

365,856

1.705

8.24

15.3

3881,004

0.08

87.41

7.6

4246,86

0.22

95.65

22.9

127,872

27.9

2.88

87.3

16,872

0.33

0.38

0.2

144,744

24.7

3.26

87.5

41,736

11.07

0.94

11.3

Анхдагч тэжээл 10

4440 Дүн

4440

0.92

100

0.92

100 II.

19 26

Үндсэн фл баяжмал

Дүн

4246,86

0.22

144,744

24.7

14 I цэв фл баяжмал Дүн 22

Ангилагчийн халиа

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

144,744

24.7

472,86

1.096

Хаягдал

88.6 Дүн III. Хяналтын флотаци 1 Баяжмал 6 95.65 22.9 1 Хаягдал 7 95.65 22.9 Дүн IV. II Цэвэрлэгээний флотаци 1 Баяжмал 8 3.26 87.5 1 Хаягдал 9 3.26 87.5 Дүн V. Завсрын бүтээгдэхүүний үндсэн флотаци 10.65 16.4 2 Баяжмал

12 Үндсэн фл хаягдал

1 5

З/б хян.фл баяжмал Дүн

7,992

1.21

480,852

1.098

439,116

0.15

0.18

Дүн

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

439,116

Хаягдал

10.83 16.64 Дүн VI. Завсрын бүтээгдэхүүний хяналтын флотаци 2 Баяжмал 8 9.89 5.34 2 Хаягдал 9 9.89 5.34 Дүн

27 З/б үнд.фл хаягдал

0.24

6 2 7

0.15

439,116

0.15

9.89

5.34

480,852

1.098

10.83

16.64

7,992

1.21

0.18

0.24

431,124

0.13

9.71

5.1

439,116

0.15

9.89

5.34

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох Анхдагч хүдэр

4440

0.92

0.36

100

Үндсэн флотаци 11

16.3

6.07

4246,86

0.22

0.1

4.35

77.1

73.34

95.65

22.9

26.66

I Цэвэрлэгээний флотаци

144,744

24.7

8.46

3.26

87.5

76.61

107,004 0.42 2.41

127,872

0.33

1.34

0.38

0.2

1.41

Хяналтын флотаци

II Цэвэрлэгээний флотаци

193,144

2.41

1.1

365,856

16.16

1.705

0.7

15.3

16.02

8.24

20 19

21 Ангилалт

22 472,86

1.42

1.09

10.65

16.4

32.18

25 480,852

1.1

1.08

10.83

16.64

32.465

Завсрын бүтээгдэхүүний үндсэн флотаци

26 41,736 0.94

11.07

6.9

11.3

18.02

439,116

0.15

0.092

9.89

5.34

14.445

Завсрын бүтээгдэхүүний хяналтын флотаци

28431,124

7,992

1.21

0.57

0.18

0.24

2.285

107,004

27.9

9.8

4312,128

0.083

0.092

2.88

87.3

78.4

97.12

12.7

24.8

9.71

0.13

0.052

5.1

14.16

3881,004

0.08

0.044

87.41

7.6

10.64

30 Хаягдал

Баяжмал

3.10– р зураг. Хүдэр боловсруулах хэсгийн тоо чанарын схем

3.4.2 Ус шламын схемийн тооцоо АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох 3.4.2.1. Бүтээгдэхүүн тус бүрийн хатуугийн агуулга ба шингэрэц Rn= T 10=32

T 11 =32.297 R11 =¿

2.096

T 12=30

R12=2.33

T 14 =31

R14=2.23

T 15=30

R15=2.33

T 16 =30

R16=2.33

T 17 =30

R17=2.33

T 18=30

R18=2.33

T 19=24

R19=3.17

T 20=30

R20=2.33

T 22=29

R22=2.45

T 26 =27

R24=0.71

R26=2.7

T 27 =28.9 T 28=28

R23=0.63

T 24 =58.48

R27=2.46

R29=2.57

T 29=28.5

(3.9)

R10=2.13

T 23=61.5

100−T n Tn

R29=2.51

3.4.2.2. Бүтээгдэхүүний тус бүрийн булингийн эзэлхүүн, м3/ц 1 V n=Qn ∙ Rn + ρ (3.10)

(

)

(

1 1 =4440 ∙ 2 .13+ =11100 м 3 /ц ρ 2.7

(

1 1 =193,14 ∙ 2.096+ =476,28 3 м /ц ρ 2.7

V 10=Q10 ∙ R 10+

V 11=Q 11 ∙ R 11 +

)

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

(

)

(

)

(

1 1 =4246,86 ∙ 2.33+ =11466,522 3 м /ц ρ 2.7

(

1 1 =144,744 ∙ 2.23+ =376,334 3 м /ц ρ 2.7

(

1 1 =107,004 ∙ 2.33+ =288,911 м3/ц ρ 2.7

(

1 1 =107,004 ∙ 2.33+ =288,911 3 м /ц ρ 2.7

(

1 1 =365,856 ∙ 2.33+ =987,811 3 м /ц ρ 2.7

(

1 1 =3881,004 ∙ 2.33+ =¿ 10478,711 м3/ц ρ 2.7

(

1 1 =127,872∙ 2.33+ =¿ 345,254 м3/ц ρ 2.7

(

1 1 =16,872∙ 3.17 + =59,727 3 м /ц ρ 2.7

(

1 1 =472,86 ∙ 2.33+ =1276,722 3 м /ц ρ 2.7

(

1 1 =472,86 ∙ 2.45+ =1333,465 3 м /ц ρ 2.7

(

1 1 =709,29∙ 0.63+ =¿ 709,29 м3/ц ρ 2.7

(

1 1 =709,29 ∙ 0.71+ =766,033 3 м /ц ρ 2.7

(

1 1 =41,736∙ 2.7+ =128,13 3 м /ц ρ 2.7

(

1 1 =439,116 ∙ 2.46+ =1242,698 3 м /ц ρ 2.7

(

1 1 =7,992∙ 2.57+ =23,496 3 м /ц ρ 2.7

(

1 1 =431,124 ∙ 2.51+ =1241,637 3 м /ц ρ 2.7

V 12=Q12 ∙ R12 + V 14=Q14 ∙ R14 +

V 15=Q15 ∙ R 15+

V 15=Q15 ∙ R 15+ V 16=Q16 ∙ R16 + V 17=Q17 ∙ R17 + V 18=Q18 ∙ R 18 + V 19=Q19 ∙ R 19 + V 20=Q20 ∙ R 20 + V 22=Q22 ∙ R 22 + V 23=Q23 ∙ R 23+ V 24=Q24 ∙ R24 + V 26=Q26 ∙ R26 + V 27=Q27 ∙ R27 + V 28=Q28 ∙ R 28 + V 29=Q29 ∙ R 29 +

)

(

)

(

)

(

)

(

)

(

)

(

)

(

)

(

)

(

)

(

)

(

)

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

)

(

)

(

)

(

)

(

)

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох V 30=V 29 +V 17=1241,637+10478,711=11720,348

м3/ц

3.4.2.3. Бүтээгдэхүүн тус бүрийн цэвэр усны хэмжээ, м3/ц W n=Q n ∙ Rn W 10=Q10 ∙ R10=4440 ∙2.13=9457,2

(3.11)

м3/ц

W 11 =Q11 ∙ R11 =193,14 ∙ 2.096=404,821

м3/ц

W 12=Q12 ∙ R12=4246,86 ∙ 2.33=9895,18 W 14=Q14 ∙ R 14=144,744 ∙ 2.23=¿

м3/ц

322,779 м3/ц

W 15=Q15 ∙ R15=107,004 ∙ 2.33=249,319

м3/ц

W 16=Q16 ∙ R 16 =365,856∙ 2.33=852,44

м3/ц

W 17=Q17 ∙ R 17=3881,004 ∙2.33=9042,74

м3/ц

W 18=Q18 ∙ R18=127,872 ∙ 2.33=297,942 W 19=Q19 ∙ R19=16,872 ∙3.17=53,484

м3/ц

W 20=Q20 ∙ R20 =472,86 ∙ 2.33=1101,764

м3/ц

W 22=Q22 ∙ R22=472,86∙ 2.45=1158,507

м3/ц

W 23=Q23 ∙ R23=709,29 ∙ 0.63=446,853

м3/ц

W 24=Q 24 ∙ R 24 =709,29 ∙ 0.71=503,596

м3/ц

W 26=Q26 ∙ R 26=41,736 ∙ 2.7=112,687

м3/ц

W 27=Q27 ∙ R 27=439,116 ∙ 2.46=1080,225 м3/ц W 28=Q28 ∙ R28 =7,992∙ 2.57=20,539

м3/ц

W 29=Q29 ∙ R29=431,124 ∙ 2.51=1082,121 29+¿ W 17=10124,86 W 30=W ¿

м3/ц

I Операци. Үндсэн флотаци L1=W 11 +W 12−W 10=842,805

м3/ц

II Операци. хяналтын флотаци L2=W 16 +W 17 −W 12=0. 3 м /ц

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох III Операци. 1-р цэвэрлэгээний флотаци W W (¿ ¿ 11+W 26+W 19 )=1,106 (¿ ¿ 14+W 15)−¿ L3=¿

м3/ц

IV Операци. 2-р цэвэрлэгээний флотаци L4=W 18+ W 19−W 14 =28,647

м3/ц

V Операци. Бөөрөнцөгт тээрэм L5=W 24 −W 23=¿

56,743 м3/ц

VI Операци. Завсрын бүтээгдэхүүний үндсэн флотаци L6=W 26+W 27−W 25=13,866 VII Операци. Завсрын бүтээгдэхүүний хяналтын флотаци L7=W 28 +W 29−W 27=22,435 м3/ц Нийт усны хэмжээ: Lнийт =L1+ L2 + L3 + L4 + L5 + L6 + L7=842,805+ 0+1,106+28,647+56,743+13,866+ 22,435=956,602 м3/ц Lнийт

W 30 +W 18−W 10=10124,86+297,942−9457,2=956,602

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

м3/ц

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох 3.6. Зэс –алтны флотацийн ус шламын нэгдсэн дүн Зэс алтны флотацийн ус шламын нэгдсэн дүнг 3.9-р хүснэгт 3.11-р зурагт үзүүлэв. 3.9 – р хүснэгт. №

Бүтээгдэхүүний нэр

Q,m/ц

Анхдагч тэжээл Цэвэр ус Дүн

4440

2.13

4440

2.13

Үндсэн фл баяжмал З/б үнд.фл баяжмал

193,14 41.736

2.096 2.7

11 26

II цэв фл хаягдал

16.872

3.17

W, %

V, % № Бүтээгдэхүүний нэр I. Үндсэн флотаци 9457,2 11100 11 Баяжмал 842,805 12 Хаягдал 10300 11942,8 Дүн II. I Цэвэрлэгээний флотаци 404,821 476,28 Баяжмал 14 112.687 128.13

53.484

Цэвэр ус Дүн 12

Үндсэн фл хаягдал Цэвэр ус Дүн

22 28

251.748

2.2

570.098

4246.86

2.33

9895.18

W, %

V, %

193,14 4246,86 4440

2.096 2.33 2.13

404,821 9895,18 10300

476,28 11466,522 11942,8

144.744

2.23

322.779

376.334

1 0 7 . 0 0 4

Хаягдал

665.243 Дүн III. Хяналтын флотаци 11466.522 16 Баяжмал 0

2.33

I цэв фл баяжмал Цэвэр ус Дүн

144.744

2.23

144.744

2.43

Ангилагчийн халиа З/б хян.фл баяжмал

472.86 7.992

2.45 2.57

Хаягдал

9895.18

11466.522 Дүн IV. II Цэвэрлэгээний флотаци 322.779 376.334 18 Баяжмал 28.647 19 Хаягдал 351.426 404.981 Дүн V. Завсрын бүтээгдэхүүний үндсэн флотаци 1158.507 1333.465 26 Баяжмал 20.539 23.49 27 Хаягдал

Цэвэр ус

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

2 4 9. 3 1 9

2.33

288.911

1.106

4246.86

Дүн

59.727

Q,m/ц

251.748

2.2

572.098

665.245

365.856

2.33

852.44

987.811

3881.004

2.33

9042.74

10478.711

4246.86

2.33

9895.18

11466.522

127.872 16.872 144.744

2.33 3.17 2.43

297.942 53.484 351.426

345.254 59.727 404.981

41.736

2.7

112.687

128.13

439.116

2.46

1080.225

1242.698

480.852

2.48

1192.912

1370.828

13.866 480.852

2.48

1192.912

1370.821

Дүн

З/б үнд.фл хаягдал

439.116

2.46

VI. 1080.225

Цэвэр ус Дүн

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Завсрын бүтээгдэхүүний хяналтын флотаци 1242.698 28 Баяжмал

22.435 439.116

2.511

1102.66

1265.133

Хаягдал Дүн

7.992

2.57

20.539

23. 496

431.124

2.51

1082.121

1241.637

451.58

2.511

1102.66

1265.133

10 100

4440

9457.2

11100

Үндсэн флотаци 11 4.35

13 5.67

193.14

404.821

32.297

476.28

258.89

587.19

30.6

683.08

4246.86

9895.18

11466.522

95.65

I Цэвэрлэгээний флотаци 14

331.94

144.744 3.26

387.07

Хяналтын флотаци 15

107.004

2.41

249.319

16 8.24

288.911

365.856

852.44

987.811

20 17.35

54.999

61,43

0.38

486.28

1191.39

1371.49

10.65

Н 10.83

494.5

1215.56

1392.61

0.94

0.18

2.88

8.22

21.12

24.17

131.5

306.395

355.05

42.92

115.884

131.78

9.89

443.36

1112.83

28.5

1277.04

9.71

97.12

451.58

1110.89

28.9

1278.14

87.4

10777.56

10412.19

29.9

12054.6

4-рбүлэг. Тоног төхөөрөмжийн сонголт ба тооцоо 58

9299.36

4434.5

3.11 – р зураг. Ус шламын тооцооны нэгдсэн дүн

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

3991.14

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох 4.1. Үндсэн тоног төхөөрөмжийн тооцоо ба сонголт 4.1.1 Тээрмийн тооцоо ба сонголт 4.1.1.1. Хагас өөрөө нунтаглалтын тээрмийн тооцоо ба сонголт 1. SAG-8.5 X 3.8 Өгөгдсөн

Q хэмжээтэй хүдрийг Р80 ширхэглэлтэй болтол нунтаглахад шаардагдах

цахилгаан зарцуулалт , квт N=N 0 ∙ k D ∙ k N 0=

= 5692.89 ∙1 ∙ 1.15 =6546.82кВт

10 ∙ W i ∙ Q∙1.05 = √ P 80−300

(4.1)

10 ∙ 13.13 ∙ 4440 ∙1.05=5692.89 кВт (4.2) √ 17368−300

Үүнд: N 0−¿

нунтаглалтанд зарцуулагдах суурь цахилгаан чадал, кВт

k D−¿

тээрмийн диаметрээс хамаарсан коэффициент,

k D=1−1.15

k −¿ коэффициент, k =0.95−1 W i – Бондын ажлыниндек ,

кВт /т ц

80−¿ нунтаглагдсан материалын 80% нь гардаг торны нүхний хэмжээ, микрон P¿ Өгөгдсөн тээрмийн хөдөлгүүрийн чадал, кВт:

( ) ( ) (( )

N m=15.22 ∙ 8.53.5 ∙

ρc =

(( )

( )( )

(4.3)

( ) )∙ sin 40 °=3848.84 кВт

3.8 75 30 30 ∙ ∙ 3.21∙ −1.065 ∙ 8.5 100 100 100

M b + M o+ M s 120.2+62.8+24.8 = =3.21 тн/м3 VC 64.6

M b=0.6 ∙ ρb ∙

( ) ) ∙ sinα ,(кВт)

φс φ L ψ N m=15.22 ∙ D ∙ ∙ ∙ ρc ∙ −1.065 ∙ с D 100 100 100 3.5

(4.4)

2 2 φb D 12 8.5 ∙ π∙ ∙ L=0.6 ∙ 7.75∙ ∙ 3.14 ∙ ∙ 3.8=120.6 тн 100 4 100 4

( )

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

( )

(4.5)

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох M o=0.6 ∙ ρ0 ∙

(

φc −φ b D2 30−12 8.52 ∙π ∙ ∙ L=0.6 ∙ 2.7∙ ∙3.14 ∙ ∙3.8=62.8 тн 100 4 100 4

)

(

)

(4.6) M s=0.4 ∙ ρ s ∙

ρs =

2 2 φs φ D 60 30 8.5 ∙ ∙ π∙ ∙ L=0.4 ∙ 1.6 ∙ ∙ ∙ 3.14 ∙ ∙3.8=24.8 тн 100 100 4 100 100 4

( )( )

(4.7)

(

V c= Үүнд:

T 1 T ∙ +(1− ) 100 ρ0 100

)

= 1.6 тн/м3

(4.8)

2 2 φ πD 8.5 30 ∙ L∙ c =3.14 ∙ ∙ 3.8 ∙ =64.6 м3 4 100 4 100

( )

(4.9)

ρc

– тээрэм дэх нийт ачааллын нийлбэр, т/м3

ρ0

– тухайн хүдрийн нягт, т/м3

ρb

– ган бөөрөнцгийн нягт 7.75 т/м3

φb

– тээрэм дэх ган бөөрөнцгийн дүүргэлт, %

φc

–тээрэм дэх нийт ачааллын коэффициент, %

φs

–тээрэм дэх бөөрөнцөг хүдрийн завсар хоорондох булингын дүүргэлт (50-

60),% D –хүрдний дотоод диаметр, м L – хүрдний дотоод урт, м

ψ α

-тээрмийн харьцангуй хурд, % – тээрэм дэх ачааллын өргөлтийн өнцөг (40-500)

Тээрмийн тоог тодорхойлох: N 6546.82 = =1.7 ≈ 2 n= N m 4274.2

1.7 =0.85 Кач= 2 (4.10)

Үүнд: N- бутлуурын хөдөлгүүрийн чадал n- бутлуурын тоо Кач- Ачааллын коэффициент 2. SAG-7.9 X 3.5 АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох Өгөгдсөн

Q хэмжээтэй хүдрийг Р80ширхэглэлтэй болтол нунтаглахад шаардагдах

цахилгаан зарцуулалт , квт N=N 0 ∙ k D ∙ k N 0=

= 5692.89 ∙1 ∙ 1.15 =6573.2 кВт

10 ∙ W i ∙ Q∙1.05 = √ P 80−300

10 ∙ 13.13 ∙ 5394.73∙ 1.05=5692.89 кВт √ 17368−300

Өгөгдсөн тээрмийн хөдөлгүүрийн чадал, кВт:

( ) ( ) (( )

N m=15.22 ∙ 7.93.5 ∙

( ) ) ∙ sinα ,(кВт)

φс φ L ψ N m=15.22 ∙ D ∙ ∙ ∙ ρc ∙ −1.065 ∙ с D 100 100 100 3.5

(( )

( )( )

( ) ) ∙ sin 40 °=2961.31 кВт

3.5 75 30 30 ∙ ∙3.21 ∙ −1.065 ∙ 7.9 100 100 100

M b + M o+ M s 95.7+50+19.7 = =3.22 тн/м3 VC 51.44

ρc =

φb D2 12 7.92 ∙ π∙ ∙ L=0.6 ∙ 7.75∙ ∙ 3.14 ∙ ∙ 3.5=95.68 тн 100 4 100 4

( ) ( ) φ −φ D 30−12 7.9 M =0.6 ∙ ρ ∙ ( ∙π ∙ ∙ L=0.6 ∙ 2.7∙ ( ∙3.14 ∙ ∙3.5=50 тн ) ) 100 4 100 4 φ φ D 60 30 7.9 M =0.4 ∙ ρ ∙ ( ∙( ∙ π∙ ∙ L=0.4 ∙ 1.6 ∙ ( ∙( ∙ 3.14 ∙ ∙ 3.5=19.75 ) ) ) ) 100 100 4 100 100 4 M b=0.6 ∙ ρb ∙

ρs =

(

V c=

T 1 T ∙ + 1− 100 ρ0 100

)(

) (

1 60 1 60 ∙ + 1− 100 2.7 100

)(

φ π D2 7.92 30 ∙ L∙ c =3.14 ∙ ∙ 3.5∙ =51.44 4 100 4 100

( )

Тээрмийн тоог тодорхойлох: N 6546.82 = =2.21 ≈ 3 n= N m 2961.31 Кач= ¿ 0.74 Үүнд: N- бутлуурын хөдөлгүүрийн чадал n- бутлуурын тоо Кач- Ачааллын коэффициент

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

)

=1.6 тн/м3

м3

тн

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох 3. SAG-9.6x4.3 Өгөгдсөн

Q хэмжээтэй хүдрийг Р80ширхэглэлтэй болтол нунтаглахад шаардагдах

цахилгаан зарцуулалт , квт N=N 0 ∙ k D ∙ k N 0=

=5692.89 ∙1 ∙ 1.15 =6546.82 кВт

10 ∙ W i ∙ Q∙1.05 = √ P 80−300

10 ∙ 13.13 ∙ 5394.72∙ 1.05=5692.89 кВт √ 17368−300

Өгөгдсөн тээрмийн хөдөлгүүрийн чадал, кВт:

( ) ( ) (( )

3.5

N m=15.22 ∙ 9.6 ∙

ρc =

( ) ) ∙ sinα ,(кВт)

φс φ L ψ N m=15.22 ∙ D ∙ ∙ ∙ ρc ∙ −1.065 ∙ с D 100 100 100 3.5

( ) ( ) (( )

( ) ) ∙ sin 40 °=5922.36 кВт

4.3 75 30 30 ∙ ∙3.2 ∙ −1.065 ∙ 9.6 100 100 100

M b + M o+ M s 173.6+ 90.7+35.8 = =3.2 тн/м3 VC 93.3 2 2 φb D 12 9.6 ∙ π∙ ∙ L=0.6 ∙ 7.75∙ ∙ 3.14 ∙ ∙ 4.3=173.6 тн 100 4 100 4

( ) ( ) φ −φ D 30−12 9.6 M =0.6 ∙ ρ ∙ ( ∙π ∙ ∙ L=0.6 ∙ 2.7∙ ( ∙3.14 ∙ ∙ 4.3=90.7 тн ) ) 100 4 100 4 φ φ D 60 30 9.6 M =0.4 ∙ ρ ∙ ( ∙( ∙ π∙ ∙ L=0.4 ∙ 1.6 ∙ ( ∙( ∙ 3.14 ∙ ∙ 4.3=35.8 ) ) ) ) 100 100 4 100 100 4 M b=0.6 ∙ ρb ∙

V c=

тн

2 2 φ πD 9.6 30 ∙ L∙ c =3.14 ∙ ∙ 4.3∙ =93.3 м3 4 100 4 100

( )

Тээрмийн тоог тодорхойлох: N 6546.82 = =1.12 ≈ 2 n= N m 5922.36 Кач= 0.56 4. SAG-9.1 X 4.08 Өгөгдсөн

Q хэмжээтэй хүдрийг Р80ширхэглэлтэй болтол нунтаглахад шаардагдах

цахилгаан зарцуулалт , квт N=N 0 ∙ k D ∙ k

= 5692.89∙ 1 ∙1.15=6546.82 кВт

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох N 0=

10 ∙ W i ∙ Q∙1.05 = √ P 80−300

10 ∙ 13.13 ∙ 5394.72∙ 1.05=5692.89 кВт √ 17368−300

Өгөгдсөн тээрмийн хөдөлгүүрийн чадал, кВт: N m=15.22 ∙ D 3.5 ∙

( ) ( ) (( )

N m=15.22 ∙ 9.13.5 ∙

ρc =

( ) ) ∙ sinα ,(кВт)

φс φ L ψ ∙ ∙ ρc ∙ −1.065 ∙ с D 100 100 100

( ) ( ) (( )

( ) ) ∙sin 50 °=4916.01кВт

4.08 75 30 30 ∙ ∙ 3.2 ∙ −1.065∙ 9.1 100 100 100

M b + M o+ M s 144.76+77.34 +30.55 = =3.2 тн/м3 VC 79.57 φb D2 12 9.12 ∙ π∙ ∙ L=0.6 ∙ 7.75∙ ∙ 3.14 ∙ ∙ 4.08=147.99 тн 100 4 100 4

( ) ( ) φ −φ D 30−12 9.1 M =0.6 ∙ ρ ∙ ( ∙π ∙ ∙ L=0.6 ∙ 2.7∙ ( ∙3.14 ∙ ∙ 4.08=77.34 тн ) ) 100 4 100 4 φ φ D 60 30 9.1 M =0.4 ∙ ρ ∙ ( ∙ ∙ π∙ ∙ L=0.4 ∙ 1.6 ∙ ( ∙ ∙ 3.14 ∙ ∙ 4.08=30.55 100 ) ( 100 ) 4 100 ) ( 100 ) 4 M b=0.6 ∙ ρb ∙

V c=

тн

φ π D2 9.12 30 ∙ L∙ c =3.14 ∙ ∙ 4.08 ∙ =79.57 м3 4 100 4 100

( )

Тээрмийн тоог тодорхойлох: N 6546.82 = =1.33 ≈ 2 n= N m 4916.01 Кач= 0.67 Харьцуулж буй ХӨН-ийн тээрмүүдийн үзүүлэлтүүдийг 4.1-р хүснэгтэнд харууллаа. 4.1 – р хүснэгт Харьцуулж буй ХӨН-ийн тээрмүүдийн үзүүлэлт Суурилагдсан Т Хэмжээ, мм Тээрмийн Ашиглал чадал, кВт № Тээрмийн төрөл тын коэф. Нийт Диаметр Урт 1 бүр тоо 1 2 3 4

SAG 8.5x3.8 SAG 7.9x3.5 SAG 9.6x4.3 SAG 9.1x4.08

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

2 3 2 2

0.85 0.74 0.56 0.67

8500 7900 9600 9150

3810 3540 4300 4080

5200 4000 7800 6600

10400 12000 15600 13600

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох Дээрх ХӨН- ын тээрмүүдийн харьцуулалтаас үзэхэд SAG 8.5х3.8 тээрэм 2 ширхэгийг сонголоо. Хоёр тээрэм ажиллаж эвдрэл ослын үед үйлдвэрийн процесс доголдох аюул болон ачаалал харьцангуй бага байна.[2] 4.1.1.2. Бөөрөнцөгт тээрмийн тооцоо ба сонголт Сүүлийн жилүүдэд харьцангуй бага энерги зарцуулдаг, овор багатай, гуравдагч орнуудын бутлуур тээрмүүдийг түлхүү хэрэглэх болсон байна. Иймд тээрмийн тооцоог Бондын аргаар тооцлоо. 1. Ball 7.92 X 10.97 1 тонн хүдрийг нунтаглахад шаардагдах хувийн цахилгаан энерги, кВтц/т W=

(

11.02 ∙W i 11.02 ∙W i − ∙ k f ∙ kR ∙ k D ∙ k p , кВтц/т √ P 80 √ F 80

)

(4.11)

Үүнд: W i – хүдрийн Бондын индекс, зэсийн хүдэрт 13.13 квт∙ц/т F80

– нунтаглалтанд орж буй материалын 80% нь гардаг торны нүхний хэмжээ,

микрон P80 – нунтаглагдсан материалын 80% нь гардаг торны нүхний хэмжээ, микрон kf

– анхдагч материалын бүхэллэгээс хамаарсан коэффициент,

k f =1

> 7 үед

байна.

k R – нунтаглалтын зэргээс хамаарсан коэффициент k D – тээрмийн диаметрээс хамаарсан коэффициент D>3.8 kp үед

үед

k D=0.914, D ≤3.8

үед

k D=

2,44 D

( )

0,2

байна.

– нунтаглагдсан хүдрийн бүхэллэгээс хамаарсан коэффициент k p =1

байна.

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

P80 ≥ 74 мкм

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох W=

∙13.13 ∙ 1∙ 1 ∙0.914 ∙ 1=9.7 ( 11.02√ 145∙13.13 − 11.02 √ 10800 )

квт∙ц

(4.12)

Нийт зарцуулж буй чадал, квт

∑ W =W ∙Q 9=9.7 ∙ 3698.46=35875.06

кВт

(4.13)

Тээрмийнзарцуулах чадал, кBт N b=( nb +k b ) ∙ Gb

(

nb =4.83 ∙ D 0.3 ∙ ( 3.2−3 φ ) ∙ ψ ∙ 1−

= 4.83

kb =

0.1 2

9−10ψ

= (13.14 −0.032 ) ∙ 931.37=12208.4 кBт (4.14)

)

(

∙7.920.3 ∙ ( 3.2−3 ∙ 0.4 ) ∙0.76 ∙ 1−

0.1 ( 9−10 ∙0.76 )

0.49∙ D−39.4 ∙ d 0.49 ∙7.92−39.4 ∙0.1 = 1.82 1.82

)=13.14 кВт/т

(4.15)

= −0.032 (4.16)

3 3 d=28 ∙ R ∙ √ d max = 28 ∙1.2 ∙ √ 15=91.2 ≈ 100 мм=0.1 м

(4.17)

dmax- хамгийн том бүхэллэгийн хэмжээ R=1.1 −1.25 2

π ∙ D ∙ L ∙φ ∙ γ б G b= 4

3.14 ∙ 7.922 ∙ 10.37 ∙ 0.4 ∙ 4.56 =931.37 4

тн (4.18)

Үүнд: nb −¿

1 тн бөөрөнцөгт зарцуулагдах чадал, квт/т

k b −¿ тээрмийнболонбөөрөнцгийндиаметрээсхамаарсанкоэффициент Gb−¿

тээрэм дэх бөөрөнцгийн жин, тн

D−¿ тээрмийн диаметр, м L −¿ тээрмийн урт, м

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох φ−¿ дүүргэлтийн коэффициент, (тээрмийн ган бөөрөнцгийн дүүргэлт 35-45% байдаг)

ψ−¿

тээрмийн

эргэлтийн

харьцангуй

хурд,

n 42,3   nx  nx D

хязгаарын

хурд

  0.76

γб

– бөөрөнцгийнэзэлхүүний жин, т/м

Тээрмийн тоог тодорхойлох: n=

∑ W = 35875.06 =2.93 ≈ 3 k =0.97 Nb

(4.19)

12208.4

2. Ball 6.71 X 11.28 1 тонн хүдрийг нунтаглахад шаардагдах хувийн цахилгаан энерги, кВтц/т 11.02 ∙W i 11.02 ∙W i − ∙ k f ∙ kR ∙ k D ∙ k p = √ P 80 √ F 80

(

)

∙13.13 11.02 ∙13.13 − ∙ 1∙ 1 ∙0.914 ∙ 1=9.7 ( 11.02√ 145 √ 10800 )

Нийт зарцуулж буй чадал, квт ∑ W =W ∙Q 9=9.7 ∙ 3698.46=35875.06

квт∙ц/т

кВт

Тээрмийнзарцуулах чадал, кBт N b=( nb +k b ) ∙ Gb

= (12.5 −0.36 ) ∙727.19=8828.1 кBт 0.1

(

nb =4.83 ∙ D 0.3 ∙ ( 3.2−3 φ ) ∙ ψ ∙ 1− nb

9−10ψ

)

= 4.83

(

∙6.710.3 ∙ ( 3.2−3 ∙ 0.4 ) ∙ 0.76∙ 1−

0.1 2

( 9−10 ∙0.76 )

∙ d 0.49 ∙ 6.71−39.4 ∙ 0.1 = )=12.5 кВт/т k = 0.49 ∙ D−39.4 1.82 1.82 b

= −0.36

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох 2

G b=

π ∙ D ∙ L ∙φ ∙ γ б 4

3.14 ∙ 6.712 ∙11.28 ∙ 0.4 ∙ 4.56 =727.19 4

тн

Тээрмийн тоог тодорхойлох: n=

∑ W = 35875.06 =4. k=1 Nb

8828.1

3. BALL 6.71х8.53 1 тонн хүдрийг нунтаглахад шаардагдах хувийн цахилгаан энерги, кВтц/т 11.02 ∙W i 11.02 ∙W i − ∙ k f ∙ kR ∙ k D ∙ k p = √ P 80 √ F 80

(

)

∙13.13 11.02 ∙13.13 − ∙ 1∙ 1 ∙0.914 ∙ 1=9.7 ( 11.02√ 145 √ 10800 )

квт∙ц

Нийт зарцуулж буй чадал, квт ∑ W =W ∙Q 9=9.7 ∙ 3698.46=35875.06 кВт Тээрмийнзарцуулах чадал, кBт N b=( nb +k b ) ∙ Gb = (12.16 −0.36 ) ∙549.9=6488.82 кBт

(

0.1

nb =4.83 ∙ D 0.3 ∙ ( 3.2−3 φ ) ∙ ψ ∙ 1−

9−10ψ

)

nb = 4.83

(

∙6.710.3 ∙ ( 3.2−3 ∙ 0.4 ) ∙ 0.76∙ 1−

0.1 ( 9−10 ∙0.76 )

∙ d 0.49∙ 6.71−39.4 ∙ 0.1 = )=12.16 кВт/ т k = 0.49 ∙ D−39.4 1.82 1.82 b

= −0.36 G b=

π ∙ D2 ∙ L ∙φ ∙ γ б 4

3.14 ∙ 6.71 ∙8.53 ∙ 0.4 ∙ 4.56 =549.9 тн 4

Тээрмийн тоог тодорхойлох: n=

∑ W = 35875.06 =5.5 ≈ 6 k =0.9 Nb

6488.82

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох 4. BALL 7.92х9.45 1 тонн хүдрийг нунтаглахад шаардагдах хувийн цахилгаан энерги, кВтц/т 11.02 ∙W i 11.02 ∙W i − ∙ k f ∙ kR ∙ k D ∙ k p = √ P 80 √ F 80

(

)

∙13.13 11.02 ∙13.13 − ∙ 1∙ 1 ∙0.914 ∙ 1=9.7 ( 11.02√ 145 √ 10800 )

квт∙ц

Нийт зарцуулж буй чадал, квт ∑ W =W ∙Q 9=9.7 ∙ 3698.46=35875.06 кВт Тээрмийнзарцуулах чадал, кBт N b=( nb +k b ) ∙ Gb = (13.14 −0.032 ) ∙ 848.74=11125.28 кBт 0.1

(

nb =4.83 ∙ D 0.3 ∙ ( 3.2−3 φ ) ∙ ψ ∙ 1−

9−10ψ

)

nb = 4.83

(

∙7.920.3 ∙ ( 3.2−3 ∙ 0.4 ) ∙0.76 ∙ 1−

0.1 ( 9−10 ∙0.76 )

∙ d 0.49∙ 7.92−39.4 ∙ 0.1 = )=13.14 кВт/ т k = 0.49 ∙ D−39.4 1.82 1.82 b

= −0.032 G b=

π ∙ D 2 ∙ L ∙φ ∙ γ б 4

3.14 ∙ 7.92 ∙ 9.45 ∙ 0.4 ∙ 4.56 =¿ 848.74тн 4

Тээрмийн тоог тодорхойлох: n=

∑ W = 35875.06 =3.22 ≈ 4 k=0.8 Nb

11125.28

Харьцуулж буй тээрмүүдийн үзүүлэлтүүдийг 4.2-р хүснэгтэнд харууллаа. 4.2 – р хүснэгт Харьцуулж буй тээрмүүдийн үзүүлэлт №

Тээрмийн Төрөл

Ball 7.92 x 10.97

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Т Тээрмийн тоо 3

Ашиглалтын коэф. 0.97

Хөдөлгүүрийн чадал, кВт 1 бүр

Нийт

13500

40500

Ball 6.71 x 8.53

0.97

7100

42600

Ball 7.92 x 9.45

0.8

11700

46800

Ball 6.71 х 11.28 4 1 9400 37600 Дээрхи харьцуулж буй тээрмүүдийн үзүүлэлтээс харахад цахилгаан энергийн

зарцуулалтын хувьд боломжийн, мөн ХӨН-ын 2 тээрэмтэй учир 4 ширхэг Ball 7.92 x 9.45 тээрмийг II шатны нунтаглалтанд сонгож авлаа. 4.1.2 Бутлуурын тооцоо ба сонголт Бутлалтын хувийн цахилгаан зарцуулалт , кВт·ц/тн 10∙ W i ∙ ( √ F 80−√ P80 ) W I =k∙ , кВт·ц/тн √F ∙ P 80

(4.20)

Үүнд: W - Бутлалтын хувийн цахилгаан зарцуулалт, кВт·ц/тн F80

- Анхдагч хүдрийн 80% нь нэвтрэн гарах торны нүхний хэмжээ, мкм

P80

- Бутлагдсан хүдрийн 80% нь нэвтрэн гарах торны нүхний хэмжээ, мкм

W i - Хүдрийн Бондын индекс, 19 кВт·ц/тн k

– Бутлуурын байрлалаас хамаарах коэффициент (1-р шатны бутлуурын хувьд 0.75,

бусад тохиолдолд 1.0) 10∙ W i ∙ ( √ F 80−√ P80 ) 1∙ 10 ∙13.13 ∙( √ 185000−√ 5077) W I =k∙ = =1.54 кВт·ц/тн √ 185000∙ 5077 √ F 80 ∙ P 80 (4.21) Бутлуурын хөдөлгүүрийн чадал , кВт N=W∙ Q 4 , кВт Үүнд:

Q4 −¿

(4.22)

бутлуурын бүтээмж, тэжээлээр т/ц

N=W∙ Q4 =1.54 ∙ 828.73=1276.24

кВт

Бутлуурын тоог тооцох: 1. Nordberg HP-400 (Хөдөлгүүрийн чадал: 315кВт) n=

N 1276.24 = =4.05 ≈ 5Кач= 0.81 N бут 315

2. Nordberg HP-500 (Хөдөлгүүрийн чадал: 355 кВт) N 1276.24 n= = =3.595 ≈ 4 Кач= 0.90 N бут 355 Нунтаглалтын схемийн бутлууруудын харьцуулсан үр дүнг 4.3-р хүснэгтэнд үзүүлэв. АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох 4.3 – р хүснэгт Нунтаглалтын схемийн дундах Бутлууруудын харьцуулсан үр дүн Бутлуурын төрөл

Бутлуурын тоо, ш

Ачааллын коэф

HP-400 HP-500

5 4

0.81 0.90

Масс, тн нэгж нийт 23 115 33.15 132.6

Чадал, кВт нэгж Нийт 315 1575 355 1420

Бутлууруудын харьцуулалтын тооцооны дүнгээс хамааран энэхүү төсөлдөөHP500 маркийн 4 ширхэг бутлуурыг сонгон авлаа.[8] 4.1.3. Шигшүүрийн тооцоо ба сонголт Чичиргээт шигшүүрийн шигшилтэнд шаардлагатай талбай, тн/ц Fнийт =

Qтооц δ ∙ q ∙ k ∙l ∙ m∙ n∙ o ∙ p (4.23)

Үүнд: δ – хүдрийн сийрэг нягт, т/м3 q

- хувийн бүтээмж, амсрын хэмжээ 15мм тортой үед 25 м3/м2·цаг k , l, m , n , o , p – тохируулгын коэффициент (4.5-р хүснэгтэнд үзүүлэв) Fнийт =

Qтооц 5394.73 = =¿ 73.3 м2 δ ∙ q ∙ k ∙l ∙ m∙ n∙ o ∙ p 2.7∙ 25 ∙ 0.6 ∙1.32 ∙1.35 ∙ 1∙ 0.8 5∙ 1.2

Шаардагдах шигшүүрийн тоо F 73.3 n= нийт = =4 ширхэг F шигш 18.2

(4.24)

ХӨН тээрмийн материалыг Metso компанийн CVB-502 маркын чичиргээт шигшүүр 4 сонгож авлаа. (2 нь ажиллаж, 2 нь нөөцөд зогсоно) Сонгож авсан шигшүүрийн үзүүлэлтийг 4.4-р хүснэгтэнд үзүүлэв. 4.4 – р хүснэгт Nordberg CVB602-1 шигшүүрийн үзүүлэлт Үзүүлэлт

Хэмжээ

Шигших гадаргуугийн талбай, м Цахилгаан хөдөлгүүрийн чадал, кВт Шигшүүрийн давхаргын тоо Шигшүүрийн жин, кг

22.5 90 2 21000

4.5 – р хүснэгт Чичиргээт шигшүүрийн бүтээмжийн тооцоон дахь засварлах коэффициентийн утгууд кф к

Шигшүүрийн нөхцөл Ширхэглэлийн нөлөөлөл

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Шигшүүрийн нөхцөл болон коэффициентүүдийн тоон утга Тэжээл дэхь нүхний диаметрийн 1/2- с бага ширхэглэлтэй материалын

0 10 20

30 40 50

агуулга К-ийн утга Анхдагч материал дахь шигшүүрийн нүхний хэмжээнээс том хүдрийн агуулга, % L- ийн утга

Том мөхлөгийн нөлөөлөл

0.4 0.5 0.6 0.8 1.0 1.2 1.4 1.6 1.8 2.0

0.94 0.971.01.03 1.09 1.18

1.32 1.552.03.6

Шигшүүрийн үр ашиг, %

Мөхлөгийн хэлбэр

Нунтаглагдсан хүдэр (нүүрснээс бусад)

Бөөрөнхий

Нүүрс

n-ийн утга

1.0

1.25

1.5

m-ийн утга

40 2.3

2.1

60 70 80

1.9

1.65

90 92

1.35

1.0

Материалын чийглэг Материалын чийглэг О-ийн утга

Чийглэг

1.0

0.75-0.85

Торны нүх

Хуурай ба нойтон

Шигших арга

Хуурай

0.8

¿ 25 үед Чийглэ гээс хамаар сан 0.2-0.6 0.9-1.0 Торны нүх

Бөөмцөгл өсөн

¿ 25 үед

Хуурай 1.0

P-ийн утга

94 0.9

Торны нүх

Торны нүх ¿ 25 үед

Чийглэг 1.25-4.0

¿ 25 үед Дурын 1.0

4.1.4. Гидроциклоны сонголт ба тооцоо Булингын эзэлхүүнд хатуу фазын эзлэх хувь

(

V тэж −W тэж 14771.01−10547.46 ∙ 100= ∙ 100=28.6 V тэж 14771.01

)

(

)

(4.25) V тэж =14771.01м3/ц = 4103 л/с Булингийн хатуулгаас хамаарсан коэффициент

(

C1 =

53−V 53

−1.43

) ( =

53−28.6 53

−1.43

)

=3.03

(4.26)

Гидроциклоны даралтаас хамаарсан коэффициент ∆ P=50 кПа

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох C2 =3.27 ∙ ∆ P

−0.28

=3.27 ∙50

=1.09

(4.27)

G1− усны нягт 1 000кг/м3 =1т/м3 G2−хүдрийн нягт 2.7 т/ м

Булингийн хатуу фазын хувийн жингээс хамаарсан коэффициент 1.65 C3 = G2−G1

(

0.5

1.65 = 2.7−1

) (

0.5

)

=0.985

(4.28)

Гидроциклоны ангилах чадвар D50 C(хэрэг )=74 ∙ 1.67=123.58 мкм

(4.29)

Стандарт гидроциклоны гаргаж авч чадах микроны хэмжээ D 50 C(суурь)=

D50 C(хэрэг ) 123.58 мкм = =55.76 мкм C 1 ∙ C2 ∙C 3 2.25 ∙ 1∙ 0.985

(4.30) Гидроциклоны диаметр D 50C (суурь) D= 2.84

(

1 0.66

) ( =

55.76 2.84

)

1 0.66

=91 см

(4.31)

V тэжээл - тээрмийн тэжээлийн эзэлхүүн (1824.5л/с) V урс - Урсгалын хэмжээ– 132.5л/с V тэж 1824.5 л /с Гидроциклоны тоо n= V урс = 132.5 =13.76 ~14 4ширхэг бөөрөнцөгт тээрэмтэй учраас тус бүрд нь 7 ширхэг ГЦ-1000 2багц гидроциклон сонголоо 2 тээрэмд нэг багц гидроциклон байна. Сонгож авсан гидроциклоны үзүүлэлтийг 4.6-р хүснэгтэнд үзүүлэв.

4.6 – р хүснэгт

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох Сонгосон багц элсний гидроциклоны техникийн үзүүлэлт Үзүүлэлтүүдийн нэршил Төрөл Багцын тоо Диаметр гидроциклон , мм Тэжээгч хоолойн хэмжээ, мм Шахах даралт, МПа Хүчин чадал, м3/ц Конус хэсгийн налуугийн өнцөг,град Гидроциклонуудын овор хэмжээ мм

Гидроциклоны хэмжээ ГЦМ-1000 1 1000 250х250 0.06 0.45 470 15 1300, 1380, 3680, 2400

Урт- L, Өргөн- B, Өндөр- H Жин,кг

4.1.5. Флотомашины тооцоо ба сонголт 4.1.5.1. Операци тус бүрийн 1 минутанд баяжуулах булингийн эзэлхүүнийг тооцоолох,

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох Үндсэн флотаци:V 1= Хяналтын флотаци:V 2=

V 3 11791.92 м3 /цаг = 60 60

I . Цэвэрлэгээний флотаци :V 3=

тэгдэхү

=11.4 м3/мин

V 6 386.415 м 3 /цаг = 60 60

нийүүндсэн флотаци :V 5=

=6.44 м3/мин

V 17 1394.39 м 3 /цаг = 60 60

V 19 1277.97 м 3 /цаг V = Завсрын бүтээгдэхүүний хяналтын флотаци: 6 60 = 60 4.1.5.2. Операци тус бүрийн флотомашины тоо V ∙t N= V кам ∙ k Үүнд: V кам −сонгосон флотомашины камерын эзэлхү

Хяналтын флотаци: V ∙t 196.5∙ 12.5 N 2= = =15.35 ≈ 16 K ач =0.96 V кам ∙ k 200∙ 0.8 I Цэвэрлэгээний флотаци: V ∙t 11.4 ∙ 28 N 3= = =7.98 ≈ 8 K ач =0.99 V кам ∙ k 50 ∙ 0.8 II Цэвэрлэгээний флотаци: V ∙t 6.44 ∙ 23 N4= = =3.7 ≈ 4 K ач =0.93 V кам ∙k 50 ∙ 0.8 Завсрын бүтээгдэхүүний үндсэн флотаци: V ∙t 23.25∙ 13.5 N 5= = =5.6 ≈ 6 K ач =0.93 V кам ∙ k 70∙ 0.8 Завсрын бүтээгдэхүүний хяналтын флотаци:

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

=23.25м3/мин = 21.3 м3/мин

(4.33)

нү, м

t – флотацлах хугацаа, мин V- бүтээгдэхүүний булингийн эзэлхүүн, м3/мин N- флотомашины камерын тоо, ширхэг Үндсэн флотаци: V ∙t 203.95∙ 12 N 1= = =15.29 ≈16 K ач=0.95 V кам ∙ k 200 ∙ 0.8

(4.32)

=196.5м3/мин

V 5 683.47 м3 /цаг = 60 60

II . Цэвэрлэгээний флотаци:V 4= Завсрын бү

V 1 12236.88 м3 /цаг = =¿ 203.95м3/мин 60 60

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох N 6=

V ∙t 21.3 ∙14 = =5.3 ≈6 K ач=0.88 V кам ∙ k 70 ∙0.8

N нийт =N 1+ N 2+ N 3+ N 4 + N 5 + N 6=56 Үндсэн ба хяналтын флотацид Metso фирмийн RCS-200 маркийн пневмомеханик флотомашин, I ба II цэвэрлэгээний флотацид Metso фирмийн RCS-50 маркийн пневмомеханик флотомашин, завсрын бүтээгдэхүүний үндсэн ба хяналтын флотацид RCS-70 маркийн флотомашинуудыг сонгон авч тооцоо хийлээ. (4.7-р хүснэгт) 4.7 – р хүснэгт № Үзүүлэлт RCS-200 RCS-50 RCS-70 Үндсэн.фл=16 I Цэв.флотаци=8 Зав/б үнд фл=6 Ашиглаж буй 1 Хяналт.фл=16 I Цэв.флотаци=4 Зав/б хян фл=6 флотомашин 2 3 4 5

Нэг камерын эзэлхүүн, м3 200 50 70 Шаардагдах агаарын 30 12 15 хэмжээ, м3/мин Даралт, кПа (кгс/см2) 59 38 41 Цахилгаан хөдөлгүүрийн 200 75 90 чадал, кВт Сонгосон флотомашинуудын техникийн үзүүлэлт 4.1.6. Гүйцээн нунтаглалтын тээрмийн сонголт ба тооцоо(4.11-4.19-р томъёог

ашиглав) Гүйцээн нунтаглалтанд орж байгаа материалын бүхэллэгийн шинжийг 4.8-р хүснэгт болон 4.1-р зурагт үзүүлэв. 4.8 – р хүснэгт Гүйцээн нунтаглалтанд орж байгаа материалын бүхэллэгийн шинж Бүхэллэгийн анги, мм -0.212 -0.15 -0.106 -0.075 -0.045 Бүгд

+0.15 +0.106 +0.075 +0.045 +0

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Кумулятив гарц, % + 4.65 13.8 30.05 47.45 100 -

Гарц, % 4.65 9.15 16.25 17.4 52.55 100

100 95.35 86.2 69.95 52.55 -

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох 100 90 80 70 60 Гарц (+) Гарц (-)

50 40 30 20 10 0 0

0.03

0.05

0.08

0.1

0.13

0.15

0.18

0.2

4.1 – рзураг.Гүйцээн нунтаглалтанд орж байгаа материалын бүхэллэгийн шинж Гүйцээн нунтаглагдсан материалын бүхэллэгийн шинжийг 4.9-р хүснэгт болон 4.2-р зурагт үзүүлэв. 4.9 – р хүснэгт Гүйцээн нунтаглагдсан материалын бүхэллэгийн шинж Бүхэллэгийн анги, мм -0.212 +0.15 -0.15+0.106 -0.106+0.075 -0.075+0.045 -0.045+0 Бүгд

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Кумулитов гарц, % + 1.2 3.52 9.96 33.88 100 -

Гарц, % 1.2 2.32 6.44 23.95 66.12 100

100 98.8 96.48 90.04 66.12 -

50 40 30 20 10 0 0

0.03

0.05

0.08

0.1

0.13

0.15

0.18

0.2

4.2 – р зураг. Гүйцээн нунтаглагдсан материалын бүхэллэгийн шинж 1. Ball 5.03х9.15 11.02 ∙W i 11.02 ∙W i − ∙ k f ∙ kR ∙ k D ∙ k p √ P 80 √ F 80

(

)

( 11.02√ 60∙13.13 − 11.02√ 95∙13.13 )∙ 1∙ 1 ∙0.914 ∙ 1=3.5 квт ∙ ц/т

Нийт зарцуулж буй чадал, квт

∑ W =W ∙Q15=3.5∙ 729.42=2552.97 кВт N b=( nb +k b ) ∙ Gb

= (11.1 −0.8 ) ∙331.47=3414.14 кBт

(

nb =4.83 ∙ D 0.3 ∙ ( 3.2−3 φ ) ∙ ψ ∙ 1−

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

0.1 2

9−10ψ

)

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох nb = 4.83

(

∙5.03 0.3 ∙ ( 3.2−3 ∙ 0.4 ) ∙ 0.76 ∙ 1−

0.1 ( 9−10 ∙0.76 )

∙ d 0.49∙ 5.03−39.4 ∙0.1 = )=11.1 кВт /т k = 0.49 ∙ D−39.4 1.82 1.82 b

= −0.8 G b=

π ∙ D2 ∙ L ∙φ ∙ γ б 4

3.14 ∙ 5.032 ∙9.15 ∙ 0.4 ∙ 4.56 =¿ 331.47 тн 4

Тээрмийн тоог тодорхойлох: n=

∑ W = 2552.97 =0.75 ≈1 k =0.75 Nb

3414.14

Сонгосон тээрмийн техникийн үзүүлэлтийг 4.10-р хүснэгтэнд үзүүлэв. 4.10 – р хүснэгт Сонгосон тээрмийн техникийн үзүүлэлт №

Тээрмийн төрөл

Тээрмийн тоо

Ачааллын коэф

Ball 5.03 x 9.15

0.75

Хөдөлгүүрийн чадал, кВт 1 бүр

Нийт

3900

4.1.7. Гүйцээн нунтаглалтын гидроциклоны сонголт ба тооцоо Булингын эзэлхүүнд хатуу фазын эзлэх хувь V=

(

V тэж −W тэж 2100.726−1650.92 ∙ 100= ∙ 100=21 V тэж 2100.726

V тэж

)

(

)

= 2100.726 м3/ц = 583.5л/с

Булингийн хатуулгаас хамаарсан коэффициент

(

C1 =

53−V 53

−1.43

) ( =

53−21 53

−1.43

)

Гидроциклоны даралтаас хамаарсан коэффициент ∆ P=50 кПа C2 =3.27 ∙ ∆ P

−0.28

=3.27 ∙50

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

−0.28

=1.1

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох G1− усны нягт 1 000кг/м3 =1т/м3 G2−хүдрийн нягт 2.7 т/ м

Булингийн хатуу фазын хувийн жингээс хамаарсан коэффициент

(

C3 =

1.65 G2−G1

0.5

) ( =

1.65 2.7−1

0.5

)

=0.985

Гидроциклоны ангилах чадвар D50 C(хэрэг )=74 ∙ 1.67=123.58 мкм Стандарт гидроциклоны гаргаж авч чадах микроны хэмжээ D 50 C(суурь)=

D50 C(хэрэг ) 123.58 мкм = =57 мкм C 1 ∙ C2 ∙C 3 2 ∙ 1.1∙ 0.985

Гидроциклоны диаметр D=

(

D 50C (суурь) 2.84

1 0.66

) ( ) =

57 2.84

1 0.66

=94.1 с м 3.44 inch

V тэжээл - тээрмийн тэжээлийн эзэлхүүн (260л/с) V урс - Урсгалын хэмжээ– 132.5л/с V тэж 260 л/с Гидроциклоны тоо n= V урс = 130.5 =1.96 ≈ 2 Гүйцээн нунтаглалтанд 1 ball тээрэм сонгосон учир 2ш ГЦ-1000 төрлийн гидроциклонтой 1багц гидроциклон сонголоо. Сонгосон гидроциклоны үзүүлэлтийг 4.11-р хүснэгтэнд үзүүлэв. 4.11 – р хүснэгт Сонгосон багц элсний гидроциклоны техникийн үзүүлэлт Үзүүлэлтүүдийн нэршил Төрөл Багцын тоо Диаметр гидроциклон , мм Тэжээгч хоолойн хэмжээ, мм Хүчин чадал, м3/ц Конус хэсгийн налуугийн өнцөг,град Гидроциклонуудын овор хэмжээ мм

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Гидроциклоны хэмжээ ГЦМ-1000 1 1000 250х250 470 15 1300, 1380, 3680, 2400

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох Урт- L, Өргөн- B, Өндөр- H Жин,кг 4.2. Туслах тоног төхөөрөмжийн тооцоо ба сонголт 4.2.1 Өтгөрүүлэгчийн сонголт ба тооцоо Өтгөрүүлэлтэнд шаардагдах нийт суултын талбай, м2 Баяжмал: S нийт =

Q q

(4.36)

Үүнд Q-баяжмалын жин, т/ц q-өтгөрүүлэгчийн хувийн бүтээмж, тн/м2цаг Q 131.5 S нийт = = =2191.7 м 2 q 0.06 1-р хувилбар S өт=

π ∙ D2 3.14 ∙632 = =3115.7 м2 4 4 S нийт 2191.7 N= Sөт = 3115.7 =0.7 ≈ 1

2-р хувилбар S өт=

π ∙ D2 3.14 ∙50.22 = =1978.2 м 2 4 4

S нийт 2191.7 N= Sөт = 1978.2 =1.1 ≈ 2 Хаягдал: Q 4434.5 S нийт = = =2956.3 м 2 q 1.5 1-р хувилбар S өт=

π ∙ D2 3.14 ∙50.22 = =1978.2 м2 4 4

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

(4.37)

(4.38)

S нийт 2956.3 = =1.49≈ 2 Sөт 1978.2

2-р хувилбар S өт =

π ∙ D2 3.14 ∙632 = =3115.7 м2 4 4

S нийт 2956.3 N= Sөт = 3115.7 =0.95 ≈ 1 Харьцуулж буй өтгөрүүлэгчдийг 4.12-р хүснэгтэнд үзүүлэв. 4.12 – р хүснэгт Харьцуулж буй өтгөрүүлэгчдийн үр дүн

дал Хаяг мал Баяж

№ Төрөл

Диаметр, м2

Нийт жин, кг

Хүчин чадал т/ц

Цахилгаан хөдөлгүүрийн чадал, кВт 3

Тоо, ширх эг 1

NZSG63 13361 140 9 2 NZSG50.2 19289 185 3 2 8 1 NZSG63 13361 140 3 1 9 2 NZSG50.2 19289 185 3 2 8 БНХАУ-ын Yantai Xinhai Mining Machinery компанийн өтгөрүүлэгчдээс улирлын

байдлаас хамаарч задгай талбайд ажиллах боломжит нөхцөл болон тоо, цахилгаан энергийн зарцуулалт, ачааллын коэффициент зэргийг нь харгалзан

өтгөрүүлэгчээр

NZSG-9 гэсэн 1ш өтгөрүүлэгчийг баяжмалд, NZSG-8 маркын 2ш өтгөрүүлэгчийг хаягдалд ашиглахаар сонголоо. 4.2.2. Шүүлтүүрийн сонголт ба тооцоо Бүтээгдэхүүн шүүхэд шаардлагатай талбай, м2 Q 131.5 S нийт = = =657.5 м2 q 0.2

(4.39)

Үүнд q−¿ шүүлтүүрийн хувийн бүтээмж, тн∙м2/цаг;

Q−¿ фильтрт өгөгдөх материал, хүдрээр, т/ц

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох Шүүлтүүрийн тоо, ш n=

Sнийт 657.5 = =3.65 ≈ 4 ш Sфильт 180

(4.40)

Баяжмалын шүүн хатаах хэсэгт Финляндын Outotec компанийн үйлдвэрлэж байгаа Outotec Larox® PF шүүлтүүрээс 4 ширхэгийг сонголоо. сонгосон шүүлтүүр нь дараах давуу талуудтай. - Засвар үйлччилгээний зардал бага - Бүрэн автомат - Үйл ажиллагааны зардал бага Сонгосон шүүлтүүрийн техникийн үзүүлэлтийг 4.13-р хүснэгтэнд үзүүлэв. 4.13 – р хүснэгт Сонгосон даралтат шүүлтүүрийн техникийн үзүүлэлт Хавтангийн Шүүх Шүүгдсийн 2 хэмжээ, мм талбай, м эзэлхүүн, м3 1500х1500 180 3.73 х70 4.2.3. Бункерийн сонголт

Камерийн тоо, ш

Шүүгдсийн зузаан, мм

Овор хэмжээ,мм 9790x1770 x1620

Жин, кг 13050

Хүлээн авах бункерийн багтаамж нь баяжуулах үйлдвэрийн хүдэр өгөлтийн зохион байгуулалт, анхдагч хүдрийн хамгийн том хэмжээ, бутлах цехийн хүчин чадал зэргээс хамаарна.Бункерийг салхины нөлөө болон шороо тоосоор орчныг бохирдуулахаас сэргийлж бутлагдсан хүдрийн овоолгийн бункерийг битүүмжилнэ. Төсөлд 2ш SAG маркийн тээрэм сонгосон учир эдгээрийг хүдрээр тасралтгүй хангаж байх зорилгоор 1 ширхэг агуулах сонгож авна. G

¿ Qц ∙ t u ∙ k =4566 ∙ 72∙ 0.75=246564 тн

(4.41)

Үүнд: G=бункерийн багтаамж, тн Qц- цехийн хүчин чадал, тн/ц t u - зогсоох үеийн бага хүчин чадалтай ба ажиллуулах үеийн хамгийн их хүчин чадалтай байх үеийн хоорондох хамгийн их илүүдэл цаг К-нөөцийн коэффициент

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох Нөөцлөх бункерийн багтаамжийг баяжуулах цех, үйлдвэрийн хүчин чадлыг 36 цагийг хангахуйц байхаар тооцоолдог. Хувиарлах бункерийн багтаамжийг секцүүдийн багтаамжаар тодорхойлно. 4.2.4. Туузан дамжуулагчийн сонголт ба тооцоо Туузан конвейерийн онцлог болон давуу тал: 1.

Өндөр бүтээмжтэй

Стандарт хэсгүүдтэй

Энгийн хийцтэй

Тоног төхөөрөмжийн угсралт болон засвар үйлчилгээ хийхэд амархан

Бүтээмжийг тодорхойлох, т/ц Q=320 ∙ K y ∙ B2 ∙ v ∙ ρH

(4.42)

K y −¿ конвейерийн налуугийн өнцгөөс хамаарсан коэффициент Конвейерийн налуугийн өнцөг ба

-ийн хоорондох хамаарлыг доорх хүснэгтэнд

үзүүлэв. 4.14 – р хүснэгт Конвейерийн налуугийн өнцөг ба

-ийн хоорондох хамаарал

Налуугийн өнцөг, 0 4 8 10 14 16 20 22 Коэффициент, Ку 1 0.99 0.97 0.95 0.91 0.85 0.81 0.76 Хурд нь туузны өргөнөөс хамаарна. Энэ хамаарлыг доорх хүснэгтэнд үзүүлэв.

24 0.71

4.15 – р хүснэгт Конвейерийн хурд туузны өргөний хамаарал Туузны өргөн, мм 1000 1200 1400 1600 Туузны хурд, м/с 22.75 3.15 3.5 4.0 v =3.15 м/с

1800 4.5

2000 6.3

ρн=2.7 т/ м 3 B=1200 мм=1.2 м 2

Q=320 ∙ 0.71∙ 3.15 ∙2.7 ∙ 1.2 =2782.5 т/ц

(4.43)

Цахилгаан хөдөлгүүрийн чадал, кВт N=K 1 ∙ K 2 ∙ K 3 ∙ K 4 ∙ L∙ ( K 0 ∙ v+ 1.2+ sin β )

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

(4.44)

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох K 1=1.15−1.25цахилгаан хө дө лгү

рүийнчадлын нө

циөкоэффициент йн

K2 - конвейерийн уртаас хамаарсан коэффициентийг 4.12−р хүснэгтэнд ү зү үлэв . 4.12 – р хүснэгт K онвейерийнуртаасхамаарсанкоэффициент Налуугийн өнцөг, град Коэффициент, КУ КУ=1.1

15 хүртэл 1.6

15-30 1.1

31-50 1.02

50-иас дээш 1

K 3−конвейерийннугаралтаас хамаарсан коэффициент K 3=(1.1−1.03)∙ φ( φ−нугаралтын тоо) K 3=1.03 ∙ 2=2.06 K 4 =1.15−¿ конвейерийн ажлын нөхцөлөөс хамаарсан коэффициент K 0=370 N=K 1 ∙ K 2 ∙ K 3 ∙ K 4 ∙ L∙ ( K 0 ∙ v+ 1.2+ sin β ) =¿ ¿ 1.6 ∙1.1 ∙2.06 ∙ 1.15 ∙25 ∙(370 ∙1.1+1.2+sin 22)=6.1 кВт

(4.45)

Урт туузан дамжуулагчийг механик гэмтлээс хамгаалах зорилгоор богино туузан тэжээгчээр шаардлагатай ялтаст тэжээгүүрийн туузны хооронд хүдрийг шилжүүлэхээр байрлавал зохимжтой. Түүнээс гадна ялтаст тэжээгүүр болон туузан дамжуулагчдын хөтлөх дамрын хэсэгт өөрөө өөрийгөө цэвэрлэх соронзон болон алсад дамжуулах туузан дамжуулагчид байрлуулсан металл илрүүлэгчийн тусламжтайгаар дамжуулагчид хаягдал төмөр орж гэмтээхээс хамгаална. Мөн алсад дамжуулах туузан дамжуулагчид нь тууз тасралт илрүүлэгчээр тоноглогдвол илүү үр дүнтэй орчин үеийн бас нэгэн дэвшил болно.

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

5-р бүлэг. Бусад үйл ажиллагаа, дэд бүтэц 5.1. Хаягдлын аж ахуй Хаягдал

хадгалах

байгууламжийн

багтаамж

нь

750

сая

тонн

хүдэр

боловсруулахад гарах хаягдлыг хадгалах ба Оюу толгой төслийн үйл ажиллагааны 15 дахь жилээс хүдэр олборлолт, боловсруулалтын хүчин чадлыг 1,500 сая тоннд хүргэхэдсанг өргөтгөх бололцоотой ажээ. Төсөлд хүдэр боловсруулалтын хэмжээг 1-5 дахь жилд 35 сая т/жил, 6 дахь жилээс 58 сая т/жил гэж тусгасан байна. 2007 онд анхдагч хаягдал хадгалах байгууламжийг өндөрсгөх хуваарь болон усны баланст өөрчлөлт оруулан тус байгууламжийг 110,000 т/хоног хүчин чадлаар ажиллах үеийн хаягдлыг 1-14 дэх жилд хадгалах багтаамжтай байх хувилбарыг гаргасан байна. Хаягдал хадгалах байгууламж барихад тавигдсан техникийн шаардлагуудыг нэгтгэн 5.1р хүснэгтэндүзүүлэв. 5.1 – р хүснэгт Хаягдал хадгалах байгууламжийн техникийн шаардлагууд № 1 2 3 4 5 6 7 8

Шаардлагууд Нийт хуурай хаягдал (сая тонн) Ашиглагдах хугацаа (жил) Ил уурхайн олборлолт (жил) Сангийн тоо Барих үе шат Сан бүрийн тусгаарлагч хаалтын тоо Нэг мөчлөгийн элс хураах талбайн тоо Хоногт 70000 т хүдэр боловсруулах хүчин чадалтай үед хаягдал хадгалах байгууламжийн анхдагч далангийн

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Тоо/хэмжээ 750 14 35 2 2 3 4 12

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох №

Шаардлагууд

Тоо/хэмжээ

эзлэхүүн (сараар) 9

Эхний 2 бассейн барихад ил уурхайгаас шаардагдах барилгын материалын хэмжээ(хүчил үүсгэх шинж чанартайг оролцуулаад, сая тонн) Ил уурхайгаас гарах барилгын материалын хэмжээ(хүчил үл үүсгэх чулуулаг, сая тонн) Ил уурхайгаас гарах барилгын материалын хэмжээ(исэлдсэн хоосон чулуулаг, сая тонн) Шаварлаг материал(сая тонн)

Сангийн эргийн налуу (%)

10 11

278

464 289 13 1

Хаягдал нь уян хатан чанараар бага, лаг шавар зонхилсон хаягдлын ангилалд хамаарна. Тунадас суултын итгэлцүүр нь боломжийн хурдан (5 хоногийн дотор тунадас суултын эцсийн нягтын 95%-д хүрнэ) бөгөөд эцсийн тунадасжилтын нягтын хэмжээ харьцангуй өндөр байгаа тул эхний усны эзэлхүүний 42% хүртэл нь тунаж ялгарах боломжтой. Хаягдал хадгалах байгууламжийн байршил нь хаягдал өтгөрүүлэгчээс нам газар, хөрсний чулуулгийг байрлуулах газрын зэргэлдээ байна.Энэ нь өтгөрүүлэгчээс шахах насосны хэрэгцээ шаардлагыг багасгаж, хөрсний чулуулгийн тээвэрлэлтийн зардлыг бууруулах зорилготой. Үйлдвэрийн орчны гадаргын рельефийн ялгаа бага тул дөрвөн талаасаа далангаар хашигдсан байгууламж барих шаардлагатай болж байна. Гадаргад ойролцоо байршилтай, хүчил үл үүсгэх чанар бүхий нилээд хэмжээний материалыг (шавар, элс, хайрга, хатуу чулуулаг) олон төрлийн зориулалтаар ашиглах боломжтой. Хаягдал хадгалах байгууламжийг тус бүр нь өвөл болон зуны улиралд хаягдал байршуулах зориулалт бүхий хоёр дэд үүрээс бүрдэх камеруудтай эхлэн байгуулна. Камер бүрийн шүүрэлтийг хатаах, тунаах, хаягдлыг байршуулах системүүд нь төстэй байх болно. 5.2. Баяжуулах үйлдвэрт ашиглагддаг урвалжууд Баяжуулалтын процессийн хөөсрүүлэгч, цуглуулагч, флокулянт болох нийт 12 нэрийн бүтээгдэхүүн (ОреПреп F-501, ОреПреп F-507, ОреПреп F-549, ОреПреп OTX140, Аэрофрот 88, Аэро 7249 промотор, Аэрофлоат MX-520, Аэрофрот 68, Хайперфлок MG653, Хайперфлок CP620, Магнафлок 336, Реомакс 1050) ашигладаг. АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох Хүдэр нунтаглах ба баяжуулах процесст рН тохируулахад шохойн чулууг ашигладаг. Шохойн чулууны жилийн хэрэгцээ 50.4 тонн бөгөөд үйлдвэр рүү задгайгаартээвэрлэн 2 долоо хоногийн нөөцтэйгээр силост хадгалдаг байна. Шохойн чулууг устай хольж шохойн сүү бэлтгэж, чанд нөөцөлдөг. Шохойн сүүг хоёр шугамаар флотацийн хэсэг ба нунтаглалтын дамжлага руу даралттай өгдөг байна. Үйлдвэрийн баяжуулах технологид ашигладаг урвалжуудыг хэд хэдэн олон улсын компани нийлүүлдэг. Үндсэн болон цэвэршүүлэх флотацид “Cytec” компанийн аэрофайн 3418А буюу натрийн изобутилдитиофосфанит цуглуулагч урвалжийг 360 тонн/жил хэмжээтэй хэрэглэж байна. Мөн метилизобутил карбинол (МИБК) болон доуфрот-250 хэмээх 2 төрлийн хөөсрүүлэгчийг харгалзан 648 ба 18 тонн/жил хэмжээтэй ашигладаг. Баяжмал өтгөрүүлэгчээр - магнафлок-338, хаягдал өтгөрүүлэгчээр магнафлок-5250 гэх 2 төрлийн флокулянтыг харгалзан 9.72 ба 1237.32 тонн/жил хэрэглэдэг байна. 5.2 – р хүснэгт Оюу толгой төслийн Баяжуулах үйлдвэрийн технологийн процессод ашигладаг химийн бодисын хэрэглээ

№

Бодис, бүтээгдэхүүний нэр Квиклайм

Зориулалт

Ашиглах технологийн шат дамжлага

Хэрэглээ, тн 1сар Жил д д

Шохой

Хүдэр нунтаглалт/ Баяжуулалт

4.2

50.4

Хөөсрүүлэгч

Хүдэр баяжуулалт

780

Хөөсрүүлэгч Цуглуулагч Баяжмалын флокулянт

4.2 45.8

50 550

0.8

83.3

1000

12.5 12.5 12.5 12.5

150 150 15 1500 150

3 4

Метилизобутилкарбинол Доуфрот 250 Аэрофайн 3418 А

Магнафлок 338

Магнафлок 5250

Хаягдлын флокулянт

7 8 9 10 11

Орепреп F-501 Орепреп F-549 Орепреп F-507 Орепреп OTX140 Аэрофрот 88 Аэро 7249 промотор Аэрофлоат MX520 Аэрофрот 68

Хөөсрүүлэгч Хөөсрүүлэгч Хөөсрүүлэгч Хөөсрүүлэгч Хөөсрүүлэгч

Хүдэр баяжуулалт Хүдэр баяжуулалт Баяжмалын өтгөрүүлэгч Хаягдлын өтгөрүүлэгч Хүдэр баяжуулалт Хүдэр баяжуулалт Хүдэр баяжуулалт Хүдэр баяжуулалт Хүдэр баяжуулалт

Цуглуулагч

Хүдэр баяжуулалт

12.5

150

Цуглуулагч Хөөсрүүлэгч

Хүдэр баяжуулалт Хүдэр баяжуулалт

12.5 12.5

150 150

12 13 14

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох 15 16 17 18

Хайперфлок СР 624 Коагулянт Хүдэр баяжуулалт 5.0 60 Хайперфлок MG653 Флокулянт Хүдэр баяжуулалт 41.7 500 Реомакс 1050 Флокулянт Хүдэр баяжуулалт 8.3 100 Магнафлок 336 Флокулянт Хүдэр баяжуулалт 5.3 64 Оюутолгойн баяжуулах үйлдвэрт сульфгидрилийн цуглуулагч болох Аэрофайн

3418А буюу натрийн изобутилдитиофосфинатыг хэрэглэж байна. Шохой – CaO нь хамгийн дэлгэрсэн хямд урвалж. Түүнийг шүлтлэг орчин үүсгэхэд, сульфидийн флотацийн үед пиритийг дарахад хэрэглэнэ. Флотацид ихэвчлэн унтраагаагүй шохойг хэрэглэх бөгөөд түүнийг усаар боловсруулан CaO + H 2O = Ca(OH)2шохойн сүү гэж нэрлэгддэг суспензийг гарган авна. Кальцийн гидроксидийн ханасан уусмал нь рН=12 буюу түүнээс дээш ч шүлтлэг орчин үүсгэнэ. Баяжуулалтад ашигладаг дээр өгүүлсэн шинж чанартай зарим химийн бодисуудын хорт чанарын тодорхойлолтыг доорх хүснэгтэнд үзүүллээ. 5.3 – р хүснэгт Оюу толгой төслийн Баяжуулах үйлдвэрт ашиглаж байгаа химийн хорт болон аюултай бодис, бүтээгдэхүүний физик химийн шинж чанар Худалдааны болон Бодис, материалын Тогтворжилт, урвалжих № химийн нэршил шинж чанар чадвар Чийг, агаарын нүүрстөрөгчийн давхар Цагаан өнгөтэй, нунтаг, ислийг шингээж шүлтлэг шохойны үнэртэй, хувийн чанартай кальцийн Шохой жин 3.25-3.38 г/см3, хайлах гидроксид болон Quickllime температур 25700C, усанд кальцийн карбонат Кальцийн исэл уусах чанар 0.125 г/100мл, үүсгэнэ. CalciumOxide ханасан уусмалын рН CaO 12.45. Хамт хадгалж болохгүй 1 Устай урвалд орж, Cа(OH)2 бодис, материал: ус, CAS1305-78-8 үүсгэнэ. Энэ үед нилээд хүчил, органик хүчил, хэмжээний дулаан ялгарна. этанол, фторт нэгдлүүд, фосфорын оксид (V). Идэмхий бодис: 8.2C – арьс, салстыг түлнэ, 8.3A – нүд хүчтэй гэмтээгч, 6.9A (амаар, эмьсгалаар) хоол боловсруулах эрхтэнийг гэмтээх, уушигны эмгэг үүсгэх эрсдэлтэй, 9.1D (загас) – усанд орчинд хортой

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох Өнгөгүй тунгалаг шингэн, сул үнэртэй, харьцангуй нягт 0,81г/м3(200С), уурын Метилизобутилдаралт 3,7 мм м.у.б. уурын карбинол (МИБК) нягт-3,5(агаар=1), FlominF 500 Frother дөл авалцах цэг 39оС, Мethyl isobutyl carbinol усанд уусах чанар (MIBC) 1.7%(20oC) 2

CAS108-11-02

Халаахад тогтворгүй болно.

Хамт хадгалж болохгүй бодис, материал: Хүчтэй хүчил, исэлдүүлэгч агентууд. Аюултай полимержилт явагдахгүй. 3.1C – шатамхай шингэн: дунд зэргийн хортой, 6.1C (амьсгалаар) – хурц хордлого өгнө, 6.1D (амаар) – хурц хордлого өгнө, 6.1E (арьсаар) – хурц хордлого өгнө, 6.3B – арьсыг дунд зэрэг үрэвсүүлэгч, 6.4A – нүд үрэвсүүлэгч, 6.9B(амьсгал) – амьсгалын замын эрхтнийг гэмтээгч, 9.1D(загас) ба 9.1D(замаг) – усан орчинд хортой, 9.3C – хуурай газрын сээр нуруутанд хортой “5.3 – р хүснэгтийн үргэлжлэл”

Доуфрот 250 Dowfroth 250 Полипропилен гликоль монометилийн эфир, >99% Polypropylene glycol monomethyl ether CH4O(C3H6O)n CAS37286-64-9 3

Шар, бор өнгөтэй шингэн, буцлах цэг 2450С, дөл авалцах цэг (битүү) >1490С, нягт 0,98 г/см3(250С), рН 11

Натрийн шүлт NaOH<1.0% Полипропиленгликоль: 6.1D (амаар) – хурц хордлого өгнө, 6.3B (урт хугацаагаар үйлчлэхэд арьсыг цочроож, үрэвсүүлнэ), 6.4А – нүд үрэвсүүлэгч, 6.5В (арьсаар)- харшил үүсгэгч, 9.3С– газрын сээр нуруутанд хортой

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Хадгалахнөхцлийг баримталсан тохиолдолд тогтвортой. Анхаарах: Юүлэхдээ савыг бүрэн хоосолж болохгүй, заавал шингэн үлдээнэ. Дулааны нөлөөллөөр буюу орчны температур нэмэгдэхэд исэлдэх ба үүссэн хий нь битүү системд даралт үүсгэнэ. Хамт хадгалж болохгүй бодис, материал: хүчтэй хүчил, хүчтэй суурь, хүчтэй исэлдүүлэгчээс хол байлгах. Хор аюултай полимержилт явагдахгүй. Задралын дүнд альдегид, кетонууд, органик хүчил зэрэг нэгдлүүд үүснэ.

Аэрофайн 3418А Промотор. Aerophine 3418A Promoter Хувиргасан дитиофосфинат Modified dithiophosphinate C8H18NaPS2 CAS13360-78-6 Диизобутил-дитиофосфинатын натрийн давс, Sodium diisobutyldithiophoshinate C12H27PS CAS 3982-87-4

Тунгалаг, шар өнгөтэй шингэн, үнэргүй, буцлах температур: 106оC, усанд уусдаг, Дөл авалцах цэг: >93оС, өөрөө дөл авалцах: 437оС, задрах: >350oC, тогтвортой, уусмалын концентраци нь 50-52%, хувийн жин:1.07 (250C-д)

Тогтвортой, полимерждэггүй, зайлсхийх нөхцөл – мэдэгдээгүй. Хамт хадгалж болохгүй бодис, материал: хүчтэй хүчил, исэлдүүлэгч агентууд. Задралын дүнд нүүрсхүчлийн оксидууд үүснэ.

6.1D(амаар) – хурц хордлого өгнө, 6.1D (амьсгалаар) – хурц хордлого өгнө, 6.3A – арьс үрэвсүүлэгч, 6.4А– нүдэнд ноцтой гэмтэл учруулна.

“5.3 – р хүснэгтийн үргэлжлэл” Магнафлок 338 Magnafloc 338 Полиакриламид (C3H3NaO2)n CAS 9003-04-7

Цайвар өнгөтэй нунтаг, 1%-ийн уусмалын pH=5-7, харьцангуй нягт 0.75, усанд өтгөн зуурамтгай уусмал үүсгэнэ.

6.3B – арьс үрэвсүүлэгч, 6.4A – нүд үрэвсүүлэгч

Магнафлок 5250 Magnafloc 5250 Полиакриламид.

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Цайвар өнгөтэй нунтаг, нягт 750 кг/см3, 1%-ийн уусмалын pH=7.3,

Температурын эрс өөрчлөлт, тоосжилт үүсэхээс болгоомжлох, гал авалцалцах эх үүсвэрээс хол байлгах, цахилгаан статистик цэнэг үүсэхээс хамгаалах. Хамт хадгалж болохгүй бодис, материал: Хүчтэй хүчил, хүчтэй суурь, хүчтэй исэлдүүлэгч агентууд. Бодисын тоос нь тэсэрч дэлбэрэх аюул маш бага, нарийн тоосонцор үүсэн органик нэгдлүүдтэй холилдоход дэлбэрэх, тэсрэх эрсдэлтэй. Хэт халаах, хөлдөөхөөс сэргийлэх. Тоос болон цахилгаан статик цэнэг

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох Polyacrylamide, Anionic

усандзуурамтгай уусмал үүсгэнэ.

6.1Е (амаар) – хурц хордлого өгнө, 6.9B(амьсгалаар) – амьсгалын замын эрхтнийг гэмтээгч, 6.3B – арьс үрэвсүүлэгч

үүсэхээс сэргийлэх. Хамт хадгалж болохгүй бодис, материал: хүчтэй хүчил, хүчтэй суурь болон исэлдүүлэгч агентууд. Агаарт нарийн тоосонцор үүсэх тохиолдолд тэсрэх эрсдэлтэй. Хадгалах болон ашиглах горимыг баримтлах тохиолдолд ямарваа хортой задралын бүтээгдэхүүн үүсэхгүй.

Баяжуулах үйлдвэр нь найруулаагүй урвалжийн 6 долоо хоногийн нөөцийг хадгалах ба шингэлсэн урвалжийг нэг хоногийн нөөцтэйгээр бэлтгэдэг. Урвалж бэлтгэх, хадгалах

хэсэг

нь

баяжмал

тээвэрлэх

туузан

дамжуулагчийн

урд

хэсэгт

байрлана.Урвалжийг торхтой автомашинаар тээвэрлэн авчирч чан руу шилжүүлдэг. Урвалж хэмжин хуваарилах насосны станц болон өдөр тутмын урвалжийн торх баяжуулахын барилгад байрлах ба урвалж нь өөрийн урсгалаар бөөрөнцөгт тээрмийн тэжээлийн хоолой эсвэл флотаци, гүйцээн нунтаглалтын циклд орно. 5.3. Цахилгаан хангамж

5.1-р зураг. Цахилгаан хангамж

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох Оюу Толгойн цахилгаан хангамжийн талаар гаргасан хувилбаруудыг 2002 оны дунд үеэс судалж эхэлсэн ба эдгээрээс дараах 3 гол хувилбарыг дэвшүүлсэн. Үүнд:  Оюу Толгойгоос хойш 560 км орчим зайд байгаа Монголын Төвийн Эрчим Хүчний Системээс (ТЭХС) цахилгаан татах  Оюу Толгойгоос урагш ойролцоогоор 100 км зайд орших Өвөр Монголын Цахилгаан Шугам сүлжээнээс цахилгаан татах  Орон нутгийн нүүрсний орд газрыг түшиглэн Оюу Толгойд, эсвэл түүний ойролцоо эрчим хүчний үйлдвэр барих Таван Толгойн дулааны цахилгаан станц барьж, бие даасан цахилгаан үйлдвэрлэгч байдлаар эрчим хүчний хэрэгцээг хангана гэж тооцсон.Уг цахилгаан станц нь эхний үед зөвхөн Оюу Толгой ба Таван Толгойн нүүрсний уурхайг эрчим хүчээрхангах ба цаашдаа Говийн бүсэд нэмэлт эрчим хүчний эх үүсвэрийн хэрэгцээ нэмэгдэж, шинэ станцууд баригдах үед нийтийн хэрэглээг хангахад ашиглагдана. 5.4. Ус хангамж Хээрийн

судалгаагаар

дараах

гурван

томоохон

ус

агуулагч

региональ

давхаргуудыг тогтоосон юм. Үүнд:  Гүний хоолой  Галбын говь  Нарийн Заг орно Ойролцоох тунамал чулуулгийн ай савд хуримтлагдсан гүний усны томоохон нөөцийг удаан хугацааны усан хангамжинд хамгийн тохиромжтой, эдийн засгийн хувьд ашигтай гэж үзэж сонгосон болно. Гүний хоолойн газрын доорх ус ашиглалтын нөөцийг хоногт 75168 шоо метр буюу 870 л/сек гэж үнэлсэн бөгөөд үүнийг БОАЖ-ын сайдын 2009 оны нэгдүгээр сарын 27-ны 22 тоот тушаалаар баталгаажуулсан. Улмаар улсын мэдээллийн сангийн нэгдсэн тоо бүртгэлд хүлээж авсан болно.

Оюу Толгой ХХК-ийн тоооцоолсноор Оюу Толгой

цогцолборын нийт хэрэгцээний усны 84 хувийг эргэлтээр дахин ашиглаж, 16 хувийг Гүний хоолойн газар доорх уснаас хангах болно. Баяжуулах үйлдвэрийн хэрэгцээнд Гүний хоолойгоос газар доорх уснаас хангах болно. Баяжуулах үйлдвэрийн хэрэгцээнд Гүний хоолойгоос авах газрын доорх усны хэрэглээ дунджаар 627 л/сек, хамгийн ихдээ

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох 671 л/сек байна. Оюу Толгойн уурхайнцогцолборын дэд бүтэц, уурхайн хэрэгцээн Гүний хоолойгоос авах газрын доорх усны хэрэглээ дунджаар 69 л/сек, хамгийн ихдээ 115 л/сек байна. Технологийн ус:Технологийн усны хоёр цөөрөм нь тус бүртээ 24 цагийн нөөц хадгалах ба баяжуулах үйлдвэрийн хажууд байрладаг. Эдгээр нь

хаягдлын далан,

уурхайнусыгзайлуулах, үйлдвэрээс гарах бусад усыг цуглуулах дренажаас усыг хуримтлуулна. Процессын усны цөөрмийг Гүний хоолойн усны ордын гүний цооногийн усаар сэлбэнэ. Процессын усны цөөрмөөсусыг босоо насосуудаар процесст түгээнэ. Технологийнусны

ихэнх

нь

нунтаглалт

циклдбулингынхатуулгийнагуулгыгтохируулахзорилгоор

ба

флотацийн хэрэглэгдэнэ.Мөн

шугамхоолой зайлах, ердийн цэвэршүүлэлтэнд процессын усыг ашиглана. Гүний болон технологийн усыг зөөлрүүлэх антискалантаар антипрекс D бодисыг 516.6 тонныг жилд хэрэглэж байна. Гүний болон технологийн усдамжуулах хоолойнуудыг зэврэлтээс хамгаалах зориулалтаар WTS-0017 ингибиторыг 95.76 тонн/жил хэмжээтэй ашигладаг юм байна.

5.5. Эрүүл мэнд, аюулгүй ажиллагаа байгаль орчны менежментийн систем Уул уурхайн томоохон компаниуд өөрсдийнхөө зорилгыг осол авааргүй ажиллуулхаас гадна эрүүл мэнд, аюулгүй ажиллагаа, байгальд халгүй байхыг илүүд үздэг. Бидний хэлж хэрэглэж заншсан “Хөдөлмөрийн аюулгүй ажиллагаа, эрүүл ахуйн дүрэм”, “Байгаль орчныг хамгаалах журам” нэгдмэл мөртлөө салангид байдаг ойлголтыг Дэлхийн уул уурхайн практикт “Эрүүл мэнд, аюулгүй ажиллагаа байгаль орчны менежментийн систем” гэсэн нэр томьёогоор илэрхийлдэг болжээ. Энэ нь Эрдэс баялагийн цогцолбор үйл ажиллагааг хүний эрүүл мэнд, байгаль орчинд аюул учруулахгүйгээр хүн- байгаль- машины системийг зөв удирдаж зохион байгуулах ижбүрэн систем болж байна. Оюу Толгой төслийн эрүүл мэнд, аюулгүй ажиллагааны менежментийн системүүдийг доор авч үзье. Оюу Толгой төслийн эрүүл мэнд, аюулгүй ажиллагааны менежментийн систем: Оюу толгой төслийг хэрэгжүүлэгч бүх хүний эрүүл мэнд, аюулгүй ажиллагаа нь онцгой чухал. Ажлын байранд гэмтэх бэртэх, осолд өртөх, тоног төхөөрөмжийн эвдрэл,

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох мэргэжлээс шалтгаалах өвчин эмгэг тусахаас урьдчилан сэргийлэхэд менежментийн системийн зорилго оршино. Оюу Толгойн эрүүл мэнд, аюулгүй ажиллагаа, байгаль орчны чанарын менежментийг Рио Тинтод мөрддөг олон улсын систем стандартууд тухайлбал ISO 9001, 14001, 18001 ба бусад олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн Менежментийн системийн стандартууд байх юм. Ингэснээр Монгол улс олон улсын стандартыг үндэсний стандарт болгон хэрэглэх анхны бодит алхам болох юм гэж үзжээ. Оюу Толгойн Эрүүл мэнд, Аюулгүй ажиллагаа, байгаль орны чанарын менежментийн систем нь дараахь 17 бүлгээс бүрдэнэ. Үүнд: 1.

Эрүүл мэнд, аюулгүй ажиллагааны бодлого

Хууль эрхзүйн болон бусад шаардлага

Аюулгүй эрсдлийг бууруулах менежмент

ЭМААМ-ийг сайжруулах төлөвлөгөө

Байгууллагын үүрэг хариуцлага

Сургалт, сурталчилгаа, чадавхийг бэхжүүлэх ажиллагаа

Ханган нийлүүлэгч ба гүйцэтгэлийн менежмент

Баримт бичиг ба түүний хяналт

Харилцаа холбоо ба зөвлөгөө

10.

Үйл ажиллагааны хяналт

11.

Өөрчлөлтийн менежмент

12.

Онцгой байдал гамшгийн үеийн менежмент ба сэргээн босголт

13.

Хяналт шинжилгээ

14.

Осол зөрчлийг бууруулах үйл ажиллагааны менежмент

15.

Мэдээлэл, бүртгэлийн менежмент

16.

Гүйцэтгэлийн үнэлгээ ба шалгалт

Менежментийн үнэлгээ Менежментийн системийн бүлэг бүр хариуцагчтай, бодлого, хэрэгжилт, хяналт шинжилгээ, менежментийн үнэлгээ гэсэн бүтэцтэй байна. 5.6. Хүний нөөц Оюу Толгой ХХК-ны төслийн талбайд 2012 оны 12 дугаар сарын 31-ний өдрийн байдлаар нийт 9098 ажилчин бүртгэгдсэн байна. Үүнээсүндсэнкомпанийн 2046 ажилтан, гэрээт 77 компанийн 7052 ажилчин ажиллаж байна.

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох 5.7. Оюу толгой орчмын байгаль орчны төлөв байдал Газарзүйн бүсчлэл:Оюу Толгой төсөл нь байгалийн бүс бүслүүрийн ангилалааар заримдаа цөлийн бүсийн хээржүү цөлийн бүслүүрт, физик газарзүйн мужлалаар Дорнод говийн мужийн умард говийн ухаа толгодот талын тойрогт оршино. Цаг уур, амьсгалын тодорхойлолт:Уур амьсгалын хувьд гандуу дулаан зун, хүйтэн өвөлтэй мужид багтана. Агаарын температурын жилийн дундаж 7.40С, жилд 80-95 мм хур тунадас унадаг. Салхины дундаж хурд 4.2 м/с, хавар хүчтэй салхи, шороон шуурга ихтэй. Гадаргын болон газрын доорхи ус:Оюу Толгой нь Төв Азийн гадагшаа урсгалгүй сав газарт оршдог. Ханбогд, Жавхлант зэрэг уулсаас буух түр зуурын урсгал зун, намар эрчимтэй орсон борооны усаар гадаргын урсац бий болдог. Тухайлбал, Бор овоо, Хөх хад, Мааньт, Бурхант, Элгэн, Ногоон довын булаг гэх мэт. Үйлдвэрлэлийн усны хэрэгцээг Гүний хоолойн газрын доорхи усны нөөцөөс авч ашиглахаар төлөвлөн БОНБНҮ-ний тайланг боловсруулан БОНХЯ-аар батлуулаад байна. Гүний хоолойн газрын доорхи усны нөөц дээд цэрдийн настай Баянширээгийн серийн тунамал хурдасны давхаргад агуулагддаг. Ус агуулагч давхаргууд нь сул барьцалдсан хайргархаг чулуу, хайргаас тогтсон ба түүний зузаан нь 120 м, хамрах талбай нь 508.39 кв.км байна. Гүний хоолойн газрын доорхи усны нөөц нь Галбын говийн газрын доорхи усны нөөцтэй харьцуулахад харьцангуй бага талбайд тархаж, их зузаантай, гүнд орших давхаргад агуулагдсан байна. Хөрс:Хөрс нь цөлөрхөг хээрийн цайвар бор, бор саарал хөрс зонхилох боловч нуур тойром хотгор газраар цөлөрхөг хээрийн нугат бор хөрс алаг цоог байдлаар, шал хөрс нилээд их тархсан. Ургамалжилт:Оюу Толгой орчмын ургамал нь Төв Азийн цөл болон цөлөрхөг хээрийн ургамлын аймгийн төрөлд багтана. Цөлийн өргөн уудам тэгш ба нам толгод нь ган гачигт тэсвэртэй бутлаг, сөөглөг болон өвслөг ургамлуудаас гадна хармаг, хайлаас, заг,буйлс, суухай гэх мэт модлог ургамал ургана. Бутнууд нь гүний ус ойрхон байдаг газруудад голчлон ургана. Амьтны аймаг:Төслийн талбай орчимд янз бүрийн амьтан, ялангуяа хөрсөнд амьдрагч амьтад амьдрахад тохиромжтой нутаг юм. Амьтны аймгийн бүрэлдэхүүний үндсэн хэсгийг нь говь цөлийн бүсийн амьтад бүрдүүлж байна.

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох 6-р бүлэг. Төслийн эдийн засаг, үр ашгийн тооцоо I.1

Хөрөнгө оруулалтын тооцоо

Анхны хөрөнгө оруулалт гэдэг нь үйлдвэрийн тоног төхөөрөмж суурилуулах, барилга байгууламж барих, усан болон цахилгаан шугам байгуулах, уурхайн байгууламж бэлтгэх, тоног төхөөрөмж худалдан авах зэрэг бүхий л бэлтгэл ажлыг багтаасан ойлголт юм Шаардагдах үндсэн хөрөнгө оруулалтыг 2 хэсэгт хувааж тооцоог гүйцэтгэлээ. Үүнд: 1. Далд уурхайн хөрөнгө оруулалт 2. Баяжуулах үйлдвэрийн хөрөнгө оруулалт Далд уурхайн хөрөнгө оруулалтын хэмжээг 6.1-р хүснэгтэд үзүүллээ. 6.1 – р хүснэгт Далд уурхайн хөрөнгө оруулалт ¹ Хөрөнгө оруулалтын төрөл Үнэлгээ сая ам.доллар 1 Тоног төхөөрөмжүүд 225 2 Зам, газар тэгшлэх 200 3 Ашиглалтын өмнөх хөрс хуулалт 212 4 Инженерийн зураг төсөл 150 5 Бусад зардал 84 Нийт 871 Баяжуулах үйлдвэрийн хөрөнгө оруулалтын хэмжээг 6.2-р хүснэгтэд үзүүллээ 6.2 – р хүснэгт № 1

2 3

Баяжуулах үйлдвэрийн хөрөнгө оруулалт Хөрөнгө оруулалтын хэмжээ Тоо Нэг бүрийн үнэ, хэмжээ ам.доллар Тоног төхөөрөмжүүд: - SAG тээрэм 2ш 1100000 - Бөөрөнцөгт тээрэм 5ш 910000 - Гидроциклон 16ш 110000 - Флотомашин 56ш 300000 - Өтгөрүүлэгч 3ш 385000 - Кран 3ш 90200 - Пресс филтьр 4ш 1000000 - Шигшүүр 4ш 1000000 - Конвейер 1ш 140000 - Насос 8ш 15000 Барилга байгууламж Суурьлуулалтын зардал Нийт

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

758000000 170000000

Нийт үнэ, сая ам.доллар 2,2 4,55 1,76 16,8 1,155 0,2706 4 4 0,14 0,12 758 170 962,9956

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох Нийт хөрөнгө оруулалтын хэмжээг 6.3-р хүснэгтэд үзүүллээ. 6.3 – р хүснэгт Нийт хөрөнгө оруулалт Төрөл

№ 1 2

Дүн , сая ам.доллар 871 962,9956 1833,9956

Далд уурхайн хөрөнгө оруулалт Баяжуулах үйлдвэрийн хөрөнгө оруулалт Нийт I.1

Нийт ашиглалтын зардал 6.4 – р хүснэгт

Үйлдвэрийн ажиллах хүчний зардал Ажилчдын төрөл Ажилчдын Дундаж цалингийн тоо хэмжээ, сая.ам доллар

№

1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 0 11

Далд уурхайд Баяжуулах үйлдвэр Үйлдвэрийн ХАА-д Агуулахад ажиллах Удирдах ажилчид Сургалтын хэсэг Уурхайн тосгоны үйлчилгээний хэсэгт Засварын хэсэгт Цахилгаан цехэд Аж ахуйн хэсэг

648 400 87 22 180 200 150

Жил 9.3312 7.2 1.2 0.3 3.672 3.288 2.43

120 52 150

1.728 0.78 1.62

Харуул хамгаалалт 54 0.324 Нийт 2063 31.8732 Тооцоонд нэг ам.долларыг 1950 байхаар тооцож бодсон. (2015 оны 5 сарын 12-ны байдлаар) 6.5 – р хүснэгт №

Тоног төхөөрөмж

Дайрганы бутлуур

Цахилгаан зарцуулалтын зардал Тоо Цах. Жилд Нийт цах Жилийн Зарцуу аж.цаг зарцуула нийт цах лт, кВт лт, кВт зарцуулалт, кВт 1 132 8640 132 1140480

Цах.Зарда л, доллар

87816,96

“6.5 – р хүснэгтийн үргэлжлэл”

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Конвейер

250

8640

500

SAG mill

5200

8640

10400

2160000

166320

Шигшүүр

8640

180

89856000

6918912

Ball mill

15600

8640

50700

438048000

33729696

Насос

5285

8640

19170

165628800

12753417,6

Флотомашин

365

8640

8380

72403200

55750464

Өтгөрүүлэгч

8640

77760

5987,52

773634240

109745254,08

Дүн

4320000

332640

Энд 1 кВт-ын үнийг 150 төгрөг буюу 0,077 америк доллараар тооцлоо. 6.6 – р хүснэгт Нийт ашиглалтын зардал № 1 2 3 4 5 6 7

Зардлын төрөл Дүн ,сая.доллар Ажиллах хүчний зардал 31,8732 Сэлбэг хэрэгсэл 1,5 Сэргээн босголт, ЭХШ 184 Эрчим хүч 109,75 Татвар хураамж 0,563 Урвалж, бусад материал 1,27 Засвар үйлчилгээ 4,8 Нийт 333,7562 Тайлбар: Бусад материалд шатах тослох материал орно. Татвар хураамжид ашигт малтмал ашигласны төлбөр, байгаль орчны нөхөн сэргээлтийн төлбөр, ус ашигласны төлбөр зэрэг орно. Сэргээн босголт, элэгдэл хорогдолын шимтгэл Оюу толгойн “Хюго Даммент” ордыг түшиглэн байгуулах үйлдвэрийн үндсэн фондыг ойролцоогоор 1840 сая $ байхаар тооцсон бөгөөд сэргээн босголт, элэгдэл хорогдолын шимтгэлийг сэргээн босголтын шугаман аргаар 10 жилд тооцвол жил бүрийн сэргээн босголт 1840/10=184 сая $ болно. I.2

Төслийн мөнгөн урсгалын тооцоо

Санхүү-эдийн засгийн тойм тооцоог хийхдээ 1т зэсийн үнийг 6310 $/т авч гүйцэтгэв. Тооцооны тогтмол нөхцөлүүд: -

Хүдрийн нөөц:1846 сая тн, зэсийн агуулга – 0.92%

Хүдэр дэхь алтны дундаж агуулга – 0.36 г/т

Баяжмал дахь зэсийн агуулга- 27.9%

Баяжмал дахь алтны агуулга- 9.4%

Зэс авалт – 87.3%

Алт авалт – 75.2%

Баяжмал цэвэршүүлэлтийн зардал(Rc) - 176 $

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох -

Баяжмал хайлуулах зардал (Tc) – 80$

Тээврийн зардал – 40$

Дээрх нөхцлүүд болон өмнө нь тооцсон хөрөнгө оруулалт ба үйлдвэрлэлийн зардлыг ашиглан мөнгөн урсгалын тооцоог хийж гүйцэтгэлээ. Борлуулалтын орлого: Зэсийн баяжмалын борлуулалт Хүдэр дэх зэс =

хүдэр ∙ агуулга 36000000 ∙0.92 = =331200 тн /ж 100 100

Баяжмал дахь зэс =

хүдэр дэх зэс ∙ зэс авалт 331200 ∙ 87.3 = =289137.6 тн/ж 100 100

баяжмалдахь зэс 289137.6 ∙100= ∙100=1036335.5 тн/ж Зэсийн баяжмал = баяжмалын чанар 27.9 Цэвэр зэс=

Зэсийнбаяжмал ∙ Баяжмалын чанар 1036335.5 ∙27.9 = =289137.6 тн/ ж 100 100

Зэсийн цэвэр зэс жилдээ = 289137.6 тн/ ж ∙ 4825$ = 1395088.92 $ Жилд үйлдвэрлэх зэсийн баяжмалын хэмжээ 1,0363355 сая/тн бөгөөд нэг тонн баяжмалын зах зээлийн дундаж үнийг дараах томъёогоор тооцов. YCu  ( P  Rc ) 

(t  n)  Tc 100

Үүнд: YCu – зэсийн баяжмалын үнэ, $/тн P – цэвэршүүлсэн зэсийн зах зээлийн үнэ, $/тн. Rc – цэвэршүүлэх зардал, $/тн. t – зэсийн баяжмалын чанар, % n – агуулгыг бууруулах нэгж, % Tc – баяжмал хайлах зардал, $/тн. P=6310$(Москвагын биржийн 2015оны 5 сарын ханшаар) Rc=176$ (Бохир баяжмалаас зэсийг цэвэршүүлэх зардал металлургийн үйлдвэрүүд дээр олон жилийн дунджаар135-аас 245 $/тн-н хооронд хэлбэлзэж ирсэн) t=27.9

n=1.2

Tc =120

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох Ycu  ( P  Rc ) 

(t  n) ( 27.9  1.2)  Tc  (4825  176)   120  1121 .283 $ 100 100

Алтны борлуулалт Баяжмалын алтны агуулга-9.4 гр/тн Алтны металл авалт– 75.2 % 1 унц алтны үнэ–1210 ам.доллар Aлтны жин = Нийт хам баяжмалын жин · Баяжмалын алтны агуулга =1151940 тн · 9.4 Aлтны жин = 10828,236 кг Алтнаас жилдээ = 348174,8 унц ∙ 1210 ам.доллар= 421,29 сая $ Үндсэн үйлдвэрлэлээс олох жилийн нийт орлого. Зэснээс

1121 .283

Алтнаас Нийт

сая $

421,29 сая $ 1542.573 сая.ам. $

Борлуулалтын орлогыг 6.7-р хүснэгтэнд үзүүлэв.

6.7 – р хүснэгт Борлуулалтын орлого № 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

Үзүүлэлт Жилийн хүчин чадал Хүдэр дэх зэсийн агуулга Баяжмалын зэс авалт Баяжмал дахь зэс Зэсийн үнэ Металлургийн алдагдал Борлуулалтын үнэ, Сu баяжмал Хүдэр дэх алтны агуулга Баяжмалын алт авалт Баяжмал дахь алт Алтны үнэ Металлургийн алдагдал Борлуулалтын үнэ, Au Борлуулалтын орлого

Хэмжих нэгж Сая тн % % Тн/жил $/тн % $/тн тн $/унци % $/унци % $/унци Сая $

Тоо хэмжээ 36 0,92 87,3 289137,6 4825 82 1121.283 0,36 75,2 4,3 1210 0,97 1160 1542.573

6.8 – р хүснэгт Эдийн засгийн нэгдсэн дүн № 1 2

Үйлдвэрлэлийн хүчин зүйлс Борлуулалтын орлого Ашиглалтын зардал

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

Хэмжих нэгж Сая $ Сая $

100

Хэмжээ 1542.573 397,44

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох 3 4 6 7 8

Татварын өмнөх орлого Татвар төлсний дараах орлого Жилийн цэвэр ашиг Нийт хөрөнгө оруулалт Хөрөнгө оруулалтыг нөхөх хугацаа

Сая $ Сая $ Сая $ Сая $ Жил

1145.133 458.05 687.083 1833,9956 2,7

Дүгнэлт Энэхүү үйлдвэрийн төслөөрөө “Оюу Толгой”-н Хюго Дамментын ордыг далд аргаар ашиглахад 1846 сая тонн хүдрийн нөөцтөй бөгөөд жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах төслийг хийж гүйцэтгэлээ. Уг төслийг гүйцэтгэсний үр дүнд: 1. 0.92% - ийн зэсийн агуулгатай анхдагч хүдрээс тооцоогоор 87.3% - ийн зэсийн авалттайгаар 27.9% - ийн агуулгатай зэсийн баяжмал гарган авсан. 2. 0.36 г/т алтны агуулгатай анхдагч хүдрээс тооцоогоор 78.4% - ийн алтны авалттайгаар 9.8 г/т агуулгатай алтны баяжмал гарган авлаа. 3. Сонгодог схемтэй харьцуулахад төсөлдөө сонгон авсан SABC схем нь бутлалтын олон шат шаардлагагүй болсноор бэлтгэх процессын зардлыг бодитойгоор бууруулсан болно. 4. Төсөлд сонгон авсан Metso RCS-300,70,50 маркийн флотмашин, HP бутлуур зэрэг нь дэлхийд танигдсан орчин

үеийн өндөр хүчин чадалтай дэвшилтэт тоног

төхөөрөмж юм.

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

101

Оюу толгойн ‘’Хюго Даммент’’ – ын ордыг түшиглэн жилд 35 сая тонн хүдэр боловсруулах үйлдвэрийн төсөл зохиох 5. Төсөлд шаардагдах хөрөнгө оруулалтын зардлыг 2.7 жилийн дотор нөхөх ба ордыг 52 жил ашиглана гэж тооцлоо. 6. Монгол орны стратегийн ач холбогдолтойд тооцогдох томоохон орд болох Оюу

Толгойн “Хюго Даммент” ордын талаар тодорхой мэдлэг олж авлаа.

АМБТ – 4 Э.Даариймаа

102