Antypapież

Kajetan Warisch

Antypapież

motyw papieża Innocentego X, w twórczości Francisca Bacona.

Kajetan Warisch

Antypapież motyw papieża Innocentego X, w twórczości Francisca Bacona.

4

5

6

Kajetan Warisch

Antypapież motyw papieża Innocentego X, w twórczości Francisca Bacona.

Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie. 2016

7

projekt i opracowanie graficzne: Kajetan Warisch prowadzÄ…cy: Marcin Klag Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie. 2016

8

BIOGRAFIA 7 GENEZA MOTYWU 9 ANALIZA OBRAZU 10 ANALIZA PROCESU 12 WNIOSKI 24 SPIS ILUSTRACJI 26

9

10

BIOGRAFIA Francis Bacon ur. 28 października 1909, zm. 28 kwietnia 1992 Irlandzki malarz, samouk. Był przedstawicielem ekspresjonizmu figuratywnego, znany z malowania groteskowych postaci, zniekształconego człowieka umieszczanego w zamkniętej przestrzeni, pełny ładunku emocjonalnego. Operował zarówno dynamicznie malowanymi postaciami jak czystymi płaszczyznami tła, tworząc tym kontrasty charakterystyczne dla jego twórczości. Sprzeciwiał się malarstwu abstrakcyjnemu. Wychowany w konserwatywnej rodzinie prowadził życie radykalnie odbiegające od tegoż dzieciństwa. Był alkoholikiem i hazardzistą, który spędzał wiele czasu w londyńskim Soho w towarzystwie innych artystów i przyjaciół min: Luciana Freuda, Johna Deakina, Muriela Belchera, Henrietta Moraesa, Daniela Farsona czy Jeffreya Bernarda.

W kontraście do swojego malarstwa był osobą bardzo rozmowną i towarzyską co jednak zmieniło się wraz samobójstwem jego partnera Georga Dyera. Od tego momentu wycofał się częściowo z życia towarzyskiego a jego malarstwo zaczęło się skupiać na własnej osobie, upływie czasu i ostatecznie śmierci. Zmarł w Madrycie przez niewydolność układu oddechowego spowodowanego astmą, na którą cierpiał od wielu lat. Stał się jednym z najbardziej popularnych artystów brytyjskich, po którego śmierci ceny jego obrazów wzrosły astronomicznie sprzedając się niekiedy za sumy najwyższe w historii.

11

GENEZA MOTYWU „Studium Portretu Papieża Innocentego X po Velazquezie” jest dziełem autorstwa Francisca Bacona, irlandzkiego malarza, który wspomnianą pracę zrealizował w roku 1953. Jest jednym z najczęściej przywoływanych jego prac, uznanym za dzieło ikoniczne dla całej jego twórczości. Swoją popularność zawdzięcza nie tyle wartością artystycznym ale również rozgłosu jaki zapewniła mu kontrowersja związana z bohaterem obrazu. Do dziś emocje wzbudza sposób przedstawienia papieża i wydźwięk jaki posiada. Przedstawieniowy biskup Rzymu Innocenty X (właśc. Giovanni Battista Pamfili) sprawował swoją funkcję w lata 1644-55 i jako postać historyczna nie interesował on Bacona, a wykorzystanie go w obrazie wynika z inspiracji obrazem barokowego mistrza, Diego Velazqueza. Artysta powziął własną próbę zmierzenia się z „Portretem Innocentego X” . Obraz ten uchodzi za jeden z najwybitniejszych portretów i stawiany jest za wzór psychologicznej analizy i techniki malarskiej. Wybór tego działa wynikały z zafascynowania klasykiem, jednak z czasem fascynacja zamieniła się w obsesję. Obraz z 1953

12

r. nie jest jedynym. Artysta powracał do tego tematu i w sumie poświęcił mu ponad 40 półcień, realizując zarówno prace pojedyncze jak i cykle. Można zauważyć liczne próby z różnymi kompozycjami, innym doborem koloru czy wykorzystanych elementów. Fakt ciągłych prób i eksperymentów wynika ze sposobu pracy Bacona, który to miał w zwyczaju realizować motyw na w wielu wariancjach. Jednak w przypadku tego motywu mamy do czynienia z brakiem zadowolenia z własnej interpretacji.

Informacje o tym możemy zaczerpnąć z wypowiedzi Bacona z wywiadu dla Davida Sylvestra z 1966 r.: „próbowałem bardzo nieudolnie go interpretować, dokonałem kilku zniekształconych zapisów. Żałuję tego, ponieważ myślę, że były to bardzo głupie próby. (...) Myślę, że jest to dzieło absolutne i nic więcej nie da się z nim zrobić" Artysta sam przyznaje, że nie udało mu się zrealizować pracy która by mogła w jego mniemaniu sprostać oryginałowi. Trudnym z pewnością jest przełożenie cudzego obrazu na własną konwencję bez utraty charakteru i siły oryginału. Należy pamię-

tać, że punktem wyjściowym jest portret. Subtelna analiza psychologiczna i zawarty charakter portretowanego, który można uzyskać wyłącznie po przez kontakt z nim. Oczywiście z tego powodu prace Bacona tracą na autentyczności jako portrety. Interesującym faktem jest to, że Bacon pomimo możliwości nigdy nie skonfrontował się bezpośrednio z obrazem mistrza. Jedyny kontakt z nim miał za pośrednictwem reprodukcji. Być może wynikało to ze strachu czy wstydu przez dziełem, które traktował z takim nabożeństwem. Trudno jest to sprawdzić jednak namaszczenie z jakim traktował inspiracje jest faktem i to jest punktem wyjścia do zrozumienia jego twórczości. Brak znaczenia historyczności postaci nie anuluje znaczenia jej jako duchownego. Konsekwentnie zaznacza ten fakt w wielu pracach. Jednak zmiana fizyczna postaci nadaje jej nowy wydźwięk.

Traci doniosłość głowy kościoła znanej z oryginału, i zostaje wplątana do świata kreowanego przez Bacona. O tematyce sam artysta wypowiadał się tak:

(...) Pracuję, patrzę, ale nie usiłuję niczego tłumaczyć".

Ze względu na otwartość prac na interpretację trudnym staje się znalezienie jednego przekazu ze względu na to że sam artysta takiego nam przekazać.

Dlatego analiza posłuży nie znalezieniu rozwiązanie jedynie słusznego a własnej interpretacji. Poruszone zostaną najbardziej charakterystyczne obrazy i te które w moim uznaniu warte są przywołania.

Drugą kwestią jaką chcę rozwiązać jest próba zrozumienia stosunku artysty do obranego tematu, tego czym się dla niego stało po przez lata powtarzania.

„wolę (...), gdy są bardziej anonimowe, ponieważ myślę, iż tytuły kłamią. Ludzie mogą odczytać obraz w dowolny sposób. (...) Ludzie mogą mówić, co im się podoba, nawet ja sam nie interpretuję swoich prac.

13

Study after Velazquez Portrait of Pope Innocent X (1953)

ANALIZA OBRAZU

tawymi smugami nadającymi dominujący kierunek

STUDY AFTER VELÁZQUEZ'S PORTRAIT OF POPE INNOCENT X

pionowy. U dołu zaś od postaci odchodzą na boki/ ukośnie smugi, które wraz kierunkami obręcz kon-

Przyjmijmy zatem portret papieża z 1953 r. jak punkt wyjścia do zanalizowania całego motywu. Wybór ten podyktowany jest znaczeniem jakie odgrywa on w twórczości Bacona, jako praca ikoniczna, popularna. Również zawiera ona elementy i rozwiązania które będą powtarzać się w innych dziełach.

Obraz posiada kompozycję zamkniętą. Postać siedząca na złotym tronie, ubrana jest w kardynalski strój, purpurę i biel. Białe sukno jest źródłem światła co wraz ciemnym tłem nadaje kontrastu. Wokół postaci znajdują się dwie złote obręcze które przenikają się wraz nią. Całość od góry jest pokryta żół-

kolorów jest mocno ograniczona do bieli i fioletu

14

trastują ze smugami pionowymi. Gama czystych postaci, jaskrawo żółto-złotego tronu, czarnego tła i żółtych smug załamujących inne kolory. Elementy budowane są wyraźnymi pociągnięciami pędzla.

Pierwszym ważnym elementem jest wyraz twarzy, zamrożonej w momencie krzyku. Zamknięta postać zdaje się wykrzykiwać do widza, kierując na niego swój wzrok. Reszta ciała jednak jest statyczna, przykuta do krzesła, nie współgrająca z emocjami na twarzy. O zainteresowaniu aktem krzyku wspomina:

„Inną rzeczą, która sprawiła, że zacząłem myśleć o krzyku, była książka kupiona przeze mnie w młodości w paryskim antykwariacie. Były w niej piękne, kolorowe, ręcznie malowane tablice pokazujące choroby jamy ustnej, fantastyczne ilustracje otwartych ust, z dokładnie pokazanym wnętrzem” Ta informacja sprawia, że krzyk przestaje mieć w tym obrazie dla nas znaczenie symboliczne. Jeśli wynika z fascynacji anatomią to czy staje się on jedynie pewnym wizualny rozwiązaniem mającym uatrakcyjniać?. Przywołując inne wypowiedzi Bacona zauważmy, że kwestia krzyku jest dla niego bardziej złożona i fascynacją nią wynika z różnych doświadczeń. Wspomina on o swoim podziwie dla pracy innego klasycznego mistrza, Nicolasa Poussina, i jego pracy Rzeź niewiniątek (ok. 1628-1629). Tym

Nicolas Poussin - The Massacre of the Innocents (ok. 1628-1629)

co zwróciło uwagę Bacona jest kobieta przestawiona na obrazie, broniąca wszelkim siłami swojego dziecka przed żołdakiem zamachującym się mieczem do zadania ciosu bezbronnemu dziecięciu. Przerażenie i bezsilność na twarzy matki są centralnie umieszczone, dla widza owa twarz jest pierwszym na co zwraca uwagę. Wchodzi z tego wniosek, że to rozpacz matki jest głównym tematem obrazu, niż sam akt morderstwa. Do uderzenie tragedią trafiło również w Bacona i z pewnością miało wpływ na jego rozważania o znaczeniu krzyku. Zainteresowanie taką ekspresją ciała było zatem zarówno na poziomie czysto anatomicznym jak i symbolicznym. Stąd też ten krzyk nie jest tu żywym uderzeniem w widza a zamrożonym symbolem. Drugim ważnym elementem są wcześniej wspominane zasłony. Jakby pajęcze sieci

pokrywające całe płótno, zakrywają postać próbując ją oddzielić od widza. Jednak efekt ten bardziej nas do niego zbliża. Wzmacnia dramatyzm by zainteresować nas głównym bohaterem. Efekt ten miał służy jako rozwiązanie formalne, mające wzmocnić konkretne elementy jak i niesie za sobą pewne znaczenia i skojarzenia. Owe więzienie w przeciwieństwie do zamkniętej w niej postaci nie jest namacalne.

Na przykładzie samego tego dział można zauważyć, że elementy w nim zawarte nabierają konkretnych symbolicznych znaczeń i tym samym pozwala nam to ułożyć pewną ogólną historię w nim zawartą.

Nie należy ją jednak brać jako pewnej interpretacji, jedynej właściwej. Przedstawione interpretację przyjmę jako własne i na potrzeby dalszej analizy. Odwołując się do wypowiedzi Nowosielskiego, twórczość

Bacona jest obrazowaniem rzeczywistości infernalnej, powszechnie rozumianego zła zagnieżdżonego w człowieku. Korzystając z własnej konwencji ukazał Papieża, jako postać zamkniętą, zamrożoną w przestrzeni odgrodzonej żywym i fantomowym więzieniem. Pomimo jednak tego, że w podobny sposób traktował innych modeli to biorąc pod uwagę jego życiorys, a szczególnie dzieciństwo w katolickiej rodzinie, można uznać, że stało się to dla niego osobisty doświadczeniem. Obcował z postacią, która reprezentowała instytucje, myśli i podglądy przeciwne do jego własnych. Tym bardziej stał się ikoniczny ze względu na utratę cech indywidualnych.

15

ANALIZA PROCESU

Head (1949)

Szukając prób wcześniejszych możemy odnaleźć jeden obraz do złudzenia przypominający ten z 1953 r.. Popiersie przedstawione na złotym tle, poszarpanym przez które przebija czerń. Zamknięta w sześcianie pozbawiony ścian, siedząca na zaledwie zarysowanym tronie. Postać ubrana w purpurę, z wyrazem krzyku kieruje swoje oblicze na widza. Oblicze o tyle nieprzyjemne, że rozmyte od góry wtopione w tło, tak by to rozwarte usta były jedynym ważnym w niej elementem. Opis pracy dotyczy obrazu z 1549 r., zatytułowanego „Head” a będącej częścią cyklu o tym samym tytule. Przeglądając resztę prac można dostrzec pewne pojedyncze elementy, które mogą nas naprowadzać na główny motyw, jednako to przytoczone prze-zemnie dzieło jest pierwszą pewną próbą. Główna różnica polega na kwestii kadrowania postaci i budowy twarzy. Choć praca tytułem nie informuje nas o przedstawionym to podobieństwo od razu jest wstanie nas na kierować na właściwego bohatera. Jako koncept posiada główne rozwiązania kolorystyczne i miej więcej kompozycyjne, a w tej kwestii bardziej rozbudowane są późniejsze prace.

Wśród powstałych w 1950 roku prac możemy wyróżnić pięć, które były kontynuacją poszukiwań rozwiązań formalnych. Same tytuły noszące roboczą nazwy „Study after Velazquez” mówią nam Wyróżnić należy cztery. W znanej nam zamkniętej za całunem przestrzeni Bacon umieszczał po-

Head (1948)

PRZED 1953 R.

16

17 Head VI (1949)

18 Untitled 'Study after Velazquez' (1950)

Untitled 'Crouching Nude' (1950)

Study after Velazquez (1950)

Untitled (Figure) (c. 1950)

Figure sitting (1950)

Study for the Head of a Screaming Pope (1952)

Pope II (1951)

stacie bądź ich ślady. Na jedynym tylko mam do czynienia z postacią duchownego. Pytaniem jest czy idea Klatki zrodziła się na potrzeby Portretu, czy rozwijała się sama by z czasem zostać wprowadzona do prób z Portretem. Trudno jest to ocenić właściwie, a i próbowanie dociekania się nie przyniesie potrzebnych odpowiedzi. Należy przyjąć że powstała ona w ramach problematyki człowieka. Rozwiązania wprowadził później, zmieniając jednak kolorystykę i układ elementów przesuwając je do lewej krawędzi płótna jednocześnie nim wypełniając przestrzeń.

Wartym wspomnienia jest jeden obraz z 51 r., stosujący inne rozwiązania i mający inny wydźwięk.

W nim postać nie krzyczy, spokojnie spogląda się na widza. Jest przysunięta to prawej strony w przeciwieństwie do poprzednich. Pomieszczenie nabiera realniejszych kształtów przez wprowadzenie linii budujących nam sklepienie łukowe, dające skojarzenie z architekturą kościelną. Zasłona zostaje ograniczona, teraz odchodzi bordowa od srebrnej obręczy otaczającą postać, siedzącą na biało-złotym tronie stojącym na podwyższeni. Zamiast całunu odgradzającego nas jest klatka a właściwie zbudowany linii sześcian w którym umieszczona jest postać. Najbardziej zaskakującym elementem jest właściwie twarz, spokojne spojrzenie, tak jakby zainteresowane widzem, nawiązujące z nim kontakt.

W tych pracach Bacon dokonywał prób z rozwiązaniami które później widzimy w „Analizie…”.

Prace te jednak mają swoją autonomię, nie tracą na wartości bez przywołania wspomnianej pracy.

19

20 Study for Portrait I (1953)

Study for Portrait III (1953)

Study for Portrait II (1953)

Study for Portrait IV (1953)

21

Study for Portrait VIII (1953)

Study for Portrait VI (1953)

Study for Portrait VII (1953)

Study for Portrait V (1953)

ANALIZA PROCESU

Study for a Pope II (1961)

Od powstania „Analizy…” artysta cyklicznie powracał do motywu zmieniając jednak wybrane środki jak i starając się nadać postaci nowego charakteru. Dokonywał zmian w kompozycji, kolorystyce czy zawartości elementów. Jako pierwsze powstały prace stanowiące cykl zat: „Study for Portrait”. Seria złożona jest z ośmiu prac będącymi właściwie wariancjami jednej praca. Portret papieża, ograniczony do tułowia umieszczony na złotym tronie zbudowanym z pojedynczych linii, które jako jedyne budują scenografię. Z wyjątkiem pierwszej pod względem kompozycji się prawie nie różnią. Głównym problemem w nich poruszanym jest mimika i gestykulacja postaci. Odchodząc od motywu krzyku Bacona poszukuje w nich nowego wizerunku, wyrazu emocji swojego bohatera. Znacznie różniące się pod tym względem prace prezentują przekrój tych poszukiwań. Prace powstały 1953 r. i można odczytać je jako niezadowolenie autora z wcześniej przyjętego motywu krzyku. Konieczna stała się dla niego próba nadania innego charakteru.

Przycięcie postaci od pasa w dól i umieszczenie jej w pudle ze złotach prętów sprawia wrażenie leżenia postaci w trumnie, przykrytej czarnym tłem. Tak jakby na łożu śmierci próbował wyrazić swoje ostatnie emocje Jednocześnie skupia się wyłącznie na twarzy i rękach jako głównych narzędziach wyrazu emocji, stanów. Przełamując chronologię wspomnieć w tym

Study for a Pope I (1961)

PO 1953 R.

22

Study for a Pope III (1961) Study for a Pope IV (1961)

miejscu należy o innym, podobnym, cyklu. Powstały w roku 1961 cykl obejmujący 4 prace podejmuje ten sam problem mimiki i gestu. W przypadku tego drugie różnica leży w kompozycji i kolorystyce. Postać zbliżona jest do barokowego oryginału pod względem koloru szat, tron jednak został uproszczony do prosty jednolitych zielonych płaszczyzn budujących proste siedzisko. Postać jest ukazana cała i odczytywać możemy ją pod względem całej figury. Obie te serie pokazują zafascynowanie artysty twarzą, cielesnością wyrazów zatrzymywanych na obliczu. traktuje ją w pewien sposób jako punkt centralny obrazów. Owe dwa cykle są najspójniejszymi treściowo przykładami z późniejszych okresów, większość prac stanowią pojedyncze próby, z który większość są wariancjami jednego układu z kilkoma wyjątkami radykalnych posunięć.

Jako kolejne przykłady należy wspomnieć o dwóch pracach. „Figure with meat” z 1954 jak i Study z 1955.

Obie prace zestawiłem ze zdjęciami, nie będące raczej bezpośrednimi punktami wyjściowymi ale mimo to pokazujące inne inspiracje artysty. Pierwszy portret z mięsem przestawia postać siedzącą en face wraz charakterystycznym grymasem krzyku. Element mięsa umieszczony za postacią pojawiał się we wcześniejszych pracach nie związanych z motywem papieża. Zdjęcie jest jednym z dwóch mi znanych na, których Bacon z goły torsem pozuje wraz dwoma rozciętymi tuszami mięsa. Fascynacja cielesnością, mięsnością, jak można powiedzieć, widoczna jest w całej twórczości, Eksperymenty z deformacją, zamianą ciała niekiedy w krwawą mia-

23

24

Study (imaginary Portrait of Pope Pius XII) (1955)

Figure with meat (1954)

Pope and Chimpanzee (1962) Study for a Head (1955)

zgę, jest metodą analizy kondycji ludzkiej psychiki wizualizując ją właśnie po przez cielesność. Drugi obraz nadaje nowe kierunki w myśleniu o motywie, bowiem, pomimo braku zawarcia tej informacji w oficjalnym tytule, przedstawia postać Piusa XII, jednego z bardziej kontrowersyjnych papieży. Jako potwierdzeni tożsamości, zdjęcie zamieszczone obok z pewnością jest wstanie to potwierdzić. O ile wcześniej kwestia stosunku Irlandczyka do instytucji kościelnej była insynuacją, to ten obraz ożywia dyskusję nad możliwością zawarcia komentarza od autora na ten temat. Z powodu kontrowersji dotyczącej stosunku głowy kościoła z faszystowskimi organizacjami i wiele z tym związanych niewiadomych, można uznać, że Bacon uznał, że należy wprowadzić Piusa XII do motywu. Żartobliwym akcentem jest Pope and Chimpanzee (1962), właściwie zobrazowanie małpy wiszącej na oparciu siedziska i zasłaniającej jedynie zarysowaną postać duchownego. Wiele innych prac można określić jako próby wychodzące bezpośrednio od „Analizy ...” eksperymentując z dynamiką postaci, mimiką i elementami. Właściwie po 1953 roku powstają prace poświadczające potrzebę poszukiwania, chęć skupienia się na konkretnych elementach bądź radykalniejsze odejście od wcześniejszych doświadczeń.

25

26 Study of the rad Pope (19??)

Study after Innocent X (1962)

Study for Portrait of pope Innocent X (1965)

Pope (1958)

27

Study for a Pope (1955)

Study for Portrait II (1956)

Study for a Portrait (Pope) (1957)

Pope Innocenty X (1959)

Mając na uwadze te informacje wnioskiem jest, że mam do czynienia z próbą umieszczenia papieża w świecie kreowanym przez Bacona na każdym obrazie i tym samym ukazaniem jego psychologicznej strony widzianej przez artystę. Makabryczny wizerunek jest wizją w jakiej ukazywał autor wszystkich swoich bohaterów. Punktem wyjścia była oczywiście fascynacja oryginalnym dziełem, zawartą w niej psychiką. Każdą cechę obrazu Bacona analizował na wielu płótnach, zajmując się raz kwestiami ogólnymi, siłą mimiki, przestrzenią i zawartymi w niej elementami tworzącymi całą scenografię subiektywnej wizji. Selekcja psychologi postaci ukazuje nam nowe twarze nie tyle konkretnej postaci co możliwe całej instytucji papieża. Domysłem jest oczywiście chęć zdyskredytowania funkcji głowy kościoła tym samym krytyka całej organizacji. Taki wniosek nasuwa się ze względu na konflikt jaki istniał pomiędzy życiem Bacona a etyką kościelną. Jeśli taki związek nie uznamy to wciąż wydźwięk postaci pozostaje negatywny. Właściwym określeniem byłby tytuł antypapieża, odbicia twarzy znanej z oryginału lecz z ukazanymi stanami ducha widzianymi przez autora. Tym właściwie się Innocenty X z XVII wieku staje, odbiciem własnej wybebeszonej psychiki, ukazanej w infernalnym wymiarze widzianym wyłącznie oczami autora. Lecz niezależnie od zachwytów i coraz bardziej wznoszących się cen aukcyjnych, cała twórczość Bacona odnosząca się do dzieła Diego Velazqueza była dla autora nieudaną próbą zmierzenia się z mistrzem. Próba zbadania „Portretu Innocentego X” i wykreowanie wizji według własnego kanonu okazała się bolesną drogą przez liczne próby, które nie sprostały wymogom postawiony sobie przez twórcę. Antypapież staje się w tym kontekście konfliktem z ambicją, potrzebami . Dla znających burzliwą historię Francisca Bacona, jest do dobra analogia do jego twórczości.

28

Untitled (Pope) (1975)

PODSUMOWANIE

29 Figure with Two Owls, Study for Velazquez, (1963)

SPIS ILUSTRACJI aut. Franacis Bacon Figure sitting (1950) Figure with meat (1954) Figure with Two Owls, Study for Velazquez, (1963) Head I (1948-1) Head II (1949) Head VI (1949) Pope (1958) Pope and Chimpanzee (1962) Pope II (1951) Pope Innocenty X (1959) Study (imaginary Portrait of Pope Pius XII) (1955) Study after Innocent X (1962) Study after Velazquez (1950) Study after Velazquez (1953) Study for a Head (1955) Study for a Pope (1955) Study for a Pope I (1950) Study for a Pope II (1961) Study for a Pope III (1961) Study for a Pope IV (c. 1950) Study for a Portrait (1953) Study for a Portrait (Pope) (1957) Study for Portrait (Man in a Blue Box) (1949-1) Study for Portrait I (1953) Study for Portrait II (1953) Study for Portrait II (1956) Study for Portrait III (1953) Study for Portrait IV (1953) Study for Portrait of pope Innocent X (1965) Study for Portrait V (1953) Study for Portrait VI (1953) Study for Portrait VIII (1953) Study of the rad Pope (19??)

Untitled 'Crouching Nude' (1950) Untitled 'Study after Velazquez' (1950) Untitled (Figure) (c. 1950) Untitled (Pope) (1975) inne Diego Velazquez, Portrait of Innocent X (c. 1650) Nicolas Poussin, The Massacre of the Innocents (ok. 1628-1629)

30

31

32

33

Kajetan Warisch

Antypapież

motyw papieża Innocentego X, w twórczości Francisca Bacona.