Zatrudnianie aplikanta komorniczego

Dr Zenon Knypl

Zatrudnianie aplikanta komorniczego Wymiar czasu pracy. Wynagrodzenie. Udział w zajęciach seminaryjnych. Współdziałanie komornika w aplikacji

1.

Wpis na listę aplikantów komorniczych następuje na podstawie uchwały rady izby komorniczej, wskazującej komornika, w kan� celarii którego aplikant komorniczy jest albo zostanie zatrudniony (art. 29 ust. 6 1 ). W okresie 3 lat komornik ma obowiązek zatrudnić co najmniej jednego aplikanta ko� morniczego (art. 29 ust. 3 ).

Prezes sądu apelacyjnego lub rada izby komorniczej może zobowiązać komornika do zatrudnienia wskazanego aplikanta ko� morniczego (art. 29 ust. 5).

Zatrudnienie następuje na podstawie umowy o pracę, do której stosuje się prze

1

Artykuł bez bliższego określenia, oznacza artykuł ustawy z 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji, Dz.U. Nr 231 z 2011 r., poz. 1376 ze zm.

pisy Kodeksu pracy, chyba że ustawa stano� wi inaczej 2 . Z przepisów art. 29 ust. 2 i 6 ustawy oraz § 2 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwo� ści z 21 grudnia 2007 r. w sprawie organizacji i przebiegu aplikacji komorniczej 3 wynika, że konieczną przesłanką odbywania aplikacji ko� morniczej jest zatrudnienie przez komornika na podstawie umowy o pracę.

Umowę o pracę w charakterze aplikanta komorniczego zawiera się na czas trwania apli� kacji, która trwa 2 lata i ma na celu zapozna� nie aplikanta z całokształtem pracy komornika (art. 30 ust. 1).

2

3

A. Marciniak, Ustawa o komornikach sądowych i egzekucji. Komentarz, Warszawa 2010, wyd. 4, s. 157. Wymieniony w tekście paragraf oznacza § rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 21 grudnia 2007 r. w sprawie organizacji i przebiegu aplikacji komorniczej, Dz.U. Nr 244, poz. 1804.

W wyroku z 14 maja 2009 r., K 21/08 4 , Try� bunał Konstytucyjny stwierdził, że organizacja i przebieg aplikacji komorniczej powinny za� pewniać wysoki poziomu szkolenia aplikan� tów oraz właściwe przygotowanie do zawodu komornika (art. 31i pkt 4). Ponieważ aplikacji komorniczej nie można odbywać poza kance� larią komorniczą, ustawodawca określił zasady przyjęcia do kancelarii i stosunek prawny łączą� cy komornika z aplikantem, którego skierowa� no do dalszego zdobywania kwalifikacji, nie� zbędnych do powołania w przyszłości na urząd komornika.

Z istoty i celu aplikacji komorniczej wyni� ka, że komornik zatrudnia aplikanta w pełnym wymiarze czasu pracy. W niepełnym wymiarze czasu pracy nie jest możliwe osiągnięcie celu aplikacji, którym jest zaznajomienie aplikanta z całokształtem pracy komornika.

W odróżnieniu od stosunku pracy określo� nego w art. 22 Kodeksu pracy, celem zatrud� nienia aplikanta komorniczego jest przede wszystkim przygotowanie do zawodu komor� nika sądowego (art. 39 ust. 1).

Z tego powodu strony stosunku pracy, ko� mornik i aplikant, obciążone są szczególnymi obowiązkami, które służą celowi aplikacji.

2. Umowę o pracę aplikanta zawiera się na pi� śmie z reguły na czas określony, mianowicie na czas odbywania aplikacji.

Na podstawie art. 33 Kodeksu pracy, przy zawieraniu umowy o pracę na czas określony, dłuższy niż 6 miesięcy, strony mogą przewi� dzieć dopuszczalność wcześniejszego rozwią� zania tej umowy za dwutygodniowym wypo� wiedzeniem.

Według art. 30 § 1 pkt 4 k.p. umowa o pracę rozwiązuje się z upływem czasu, na który była zawarta.

Ze względu na szczególny cel zatrudnienia w charakterze aplikanta, rozwiązanie przez ko� mornika umowy o pracę z aplikantem powin� no nastąpić na podstawie porozumienia z radą izby komorniczej, aby mogła ona poznać przy�

czyny wypowiedzenia i podjąć decyzję w spra� wie skreślenia aplikanta z listy aplikantów albo wskazać, u którego komornika aplikant zosta� nie zatrudniony przez dalsze odbywanie apli� kacji.

Rozwiązanie przez komornika umowy o pracę bez porozumienia z radą może prowa� dzić do pozbawienia aplikanta komorniczego aplikacji. Ustawa nie przewiduje takiego za� kończenia aplikacji komorniczej.

Rozwiązanie przez komornika stosunku pracy z aplikantem bez porozumienia z radą izby komorniczej, narusza art. 29 ust. 6 oraz art. 16 ust. 1 i może być uznane za przewinie� nie dyscyplinarne z art. 71 pkt 2.

Ustawa o komornikach sądowych i egze� kucji nie zmienia przepisów Kodeksu pracy, regulujących rozwiązywanie umowy o pracę. Aplikant komorniczy może więc wypowiedzieć umowę o pracę.

Jednakże wskutek rozwiązania umowy o pracę, aplikant komorniczy przestaje być aplikantem, ponieważ nie można odbywać aplikacji bez zatrudnienia w kancelarii komor� nika, wskazanego w uchwale rady izby komor� niczej.

Rada izby komorniczej skreśla aplikanta z listy aplikantów komorniczych, m.in. jeże� li aplikant zrezygnował z odbywania aplika� cji komorniczej lub rażąco narusza obowiązki aplikanta komorniczego (art. 30b ust. 1).

Rozwiązanie przez aplikanta umowy o pra� cę za wypowiedzeniem oznacza rezygnację z odbywania aplikacji komorniczej w rozumie� niu art. 30b pkt 1. Wypowiedzenie przez apli� kanta umowy o pracę może być również uzna� ne za rażące naruszenie obowiązków aplikanta komorniczego.

Wskutek skreślenia aplikanta z listy ustaje stosunek pracy w charakterze aplikanta, jaki wiązał go z komornikiem. Komornik może na� dal zatrudniać byłego aplikanta, lecz na pod� stawie zwyczajnej umowy o pracę.

3. Aplikacja komornicza polega na zaznajo� mieniu się aplikanta z całokształtem pracy ko� mornika (art. 30 ust. 1), z prowadzeniem kance� larii oraz na uzupełnianiu wiedzy na zajęciach

seminaryjnych, organizowanych przez radę izby komorniczej (§ 1 ust. 2 ).

Organizację i przebieg aplikacji komorni� czej reguluje rozporządzenia Ministra Sprawie� dliwości z 21 grudnia 2007 r. w sprawie organi� zacji i przebiegu aplikacji komorniczej.

Przepis § 2 ust. 2 rozporządzenia wyraźnie postanawia, że warunki odbywania praktyki przez aplikanta określa umowa o pracę zawar� ta z komornikiem.

Program aplikacji komorniczej obejmuje zajęcia seminaryjne oraz praktyki (§ 1 ust. 2 rozporządzenia).

Komornik, u którego aplikant odbywa prak� tykę, zapoznaje go z całokształtem czynności należących do obowiązków komornika i współdziała w tym zakresie z osobami pro� wadzącymi zajęcia seminaryjne (§ 3 ust. 1 roz� porządzenia).

Co 12 miesięcy komornik sporządza opinię o aplikancie i niezwłocznie przekazuje ją radzie izby komorniczej. Opinię tę dołącza się do akt osobowych aplikanta, prowadzonych przez radę izby komorniczej (§ 6 rozporządzenia).

Program aplikacji komorniczej w części obejmującej zajęcia seminaryjne uwzględnia zagadnienia, wchodzące w zakres obowiązków komornika (§ 8 rozporządzenia).

Zajęcia seminaryjne dla aplikantów roz� poczynają się 1 stycznia, trwają do 31 grud� nia i odbywają się co najmniej raz w tygodniu w wymiarze od sześciu do ośmiu jednostek lek� cyjnych (§ 7 ust. 2–3 rozporządzenia). Przerwa w zajęciach trwa od 1 lipca do 30 września. Je� żeli usprawni to przebieg szkolenia, zajęcia se� minaryjne mogą odbywać się w innym cyklu, obejmującym nie mniej niż 4 dni w miesiącu. Z całokształtu praw i obowiązków stron umowy o pracę w charakterze aplikanta komorniczego wynika obowiązek komornika zwalniania aplikanta od pracy w kancelarii z zachowa� niem prawa do wynagrodzenia, w celu umoż� liwienia mu uczestniczenia w zajęciach semi� naryjnych. Bez takiego obowiązku ze strony komornika odbywanie aplikacji i osiągnięcie jej celów nie byłoby możliwe.

W celu uniknięcia nieporozumień umo� wa o pracę, o której mowa w § 2 ust. 2 rozpo� rządzenia, powinna przewidywać zwolnienia z pracy w kancelarii w dniach uczestniczenia aplikanta w zajęciach seminaryjnych.

W ramach odbywania praktyki, po upływie roku od dnia rozpoczęcia aplikacji komorniczej, aplikant może być upoważniony przez komor� nika do samodzielnego wykonywania okre� ślonych czynności egzekucyjnych, do których upoważniony jest asesor komorniczy (art. 30 ust. 2).

4. Obowiązkiem aplikanta jest uczestnicze� nie w przewidzianych programem aplikacji zajęciach seminaryjnych i praktykach oraz sa� modzielne pogłębianie wiedzy prawniczej i praktycznych umiejętności, niezbędnych do zajmowania stanowiska komornika, przystępo� wanie w wyznaczonym terminie, do sprawdzia� nów wiedzy oraz kolokwiów, przeprowadza� nych w trakcie aplikacji, a także do egzaminu komorniczego (art. 29k pkt 1–3).

Poza obowiązkami przewidzianymi w usta� wie na aplikancie ciążą obowiązki wynikające ze stosunku pracy (art. 29 ust. 2–6).

5. Ustawa określa przesłanki zawieszenia apli� kanta komorniczego. Zawieszenie takie może być obligatoryjne (art. 30a ust. 1) albo fakulta� tywne (art. 30a ust. 2).

Uprawnienie do zawieszenia w czynno� ściach aplikanta komorniczego przysługuje radzie izby komorniczej oraz prezesowi sądu apelacyjnego. (art. 30a ust. 1–3).

Zawieszenie w czynnościach to czasowe pozbawienie aplikanta komorniczego prawa wykonywania czynności urzędowych przy za� chowaniu pozostałych praw i obowiązków, wy� nikających ze statusu aplikanta komorniczego oraz ze stosunku pracy. Ustawa nie reguluje expressis verbis skutków zawieszenia dla czasu trwania aplikacji.

Na podstawie art. 30a ust. 2 pkt 1, rada izby komorniczej może zawiesić aplikanta ko� morniczego w czynnościach, jeżeli wniósł o to sam aplikant z powodu długotrwałej choroby lub z innych ważnych przyczyn. Zawieszenie w czynnościach nie powoduje utraty statusu aplikanta.

Jeżeli można zawiesić aplikanta na jego wniosek, a potem przywrócić go do czynno� ści również na jego wniosek oznacza to, że za� wieszenie nie wywiera negatywnego wpływu na status prawny aplikanta, pod warunkiem jednakże, że stosunek pracy wiążący aplikanta z komornikiem trwa nadal.

Brak w ustawie określenia czasu trwania za� wieszenia oznacza, że termin ustala rada izby komorniczej, biorąc pod uwagę przyczyny za� wieszenia.

Z przepisów art. 30a ust. 2 pkt 1 wynika, że z powodu długotrwałej choroby lub z innych ważnych przyczyn aplikant może nie wyko� nywać czasowo obowiązków przewidzianych w art. 29k, bez utraty statusu aplikanta.

Zawieszenie aplikanta komorniczego w czynnościach ustaje z dniem złożenia przez nie� go wniosku w tym przedmiocie (art. 30a ust. 4 pkt 3). Po okresie zawieszenia aplikant korzysta z praw i wykonuje obowiązki aplikan� ta komorniczego.

Aplikacja komornicza trwa 2 lata, z wyjąt� kiem okresu zawieszenia aplikanta w czynno� ściach (art. 30 ust. 1).

Ustawodawca działa racjonalnie. Skoro zezwolił na zawieszenie aplikanta w czynno� ściach trzeba przyjąć, że również wyraził zgodę na kontynuowanie aplikacji po przerwie spo� wodowanej zawieszeniem. Gdyby okres odby� wania aplikacji, łącznie z okresem zawieszenia, nie mógł przekroczyć 2 lat, ustawa musiałaby to przewidywać. Nie można w drodze wykładni ograniczać praw, których ustawa wyraźnie nie ogranicza.

Nadrobienie opuszczonych zajęć semina� ryjnych to zagadnienie szczegółowe, o którym decyduje rada izby komorniczej na podstawie art. 93 ust. 1 pkt 7.

Przedstawiony wyżej pogląd zakłada, że mimo zawieszenia w czynnościach, stosunek pracy trwa nadal.

Decyzja w sprawie zawieszenia może być podjęta tylko odnośnie osoby, która pozosta�

je w stosunku zatrudnienia w charakterze apli� kanta komorniczego.

6.

Decyzja w przedmiocie zawieszenia apli� kanta w czynnościach nie powoduje równocze� snego zawieszenia stosunku pracy aplikanta, ponieważ stosunek ten jest regulowany przez Kodeks pracy.

W okresie zawieszenia w czynnościach sto� sunek pracy aplikanta może ustać lub być roz� wiązany zgodnie z Kodeksem pracy.

Zdaniem P. Banasika, samo zawieszenie aplikanta komorniczego w czynnościach pozo� staje jednak bez wpływu na wiążący go z ko� mornikiem stosunek pracy – choć przez okres zawieszenia aplikant nie może wykonywać czynności, o których mowa w art. 30 ust. 2 5 .

7. Ustawa nie określa poziomu wynagrodze� nia aplikantów. Zgodnie z art. 78 Kodeksu pra� cy, wynagrodzenie za pracę powinno być tak ustalone, aby odpowiadało rodzajowi wykony� wanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także uwzględniało nakład i jakość świadczonej pracy. Przy zatrudnieniu w pełnym wymiarze czasu pracy przysługuje co najmniej minimalne wynagrodzenie, określone w ustawie z 10 października 2002 r. o minimal� nym wynagrodzeniu za pracę (Dz.U. Nr 200, poz. 1679 ze zm.).

W praktyce wynagrodzenie aplikantów jest zróżnicowane, zależąc m.in. od wielkości przy� chodów z opłat egzekucyjnych.

Przepis art. 34 pkt 1 ustawy obejmuje kosz� ty zatrudnienia aplikanta, które komornik pokrywa z uzyskanych opłat egzekucyjnych (art. 35 ustawy).

Do aplikantów komorniczych nie ma zasto� sowania art. 80 Kodeksu pracy, według którego wynagrodzenie przysługuje za pracę wykona� ną. Uczestniczenie aplikanta w zajęciach semi�

5

P. Banasik, M. Dziewulska, G. Kuczyński, A. Machnikow� ska, A. Powałowski, J. Stelina, J. Świeczkowski, Ustawa o komornikach sądowych i egzekucji, Komentarz LEX, red. J. Świeczkowski, Warszawa 2012, s. 173.

Komornik, u którego aplikant odbywa praktykę, zapoznaje go z całokształtem czynności należących do obowiązków komornika i współdziała w tym zakresie z osobami prowadzącymi zajęcia seminaryjne.

naryjnych odbywa się bowiem zgodnie z umo� wą o pracę.

8. Aplikant komorniczy traci swój status i nie może wykonywać zadań określonych w art. 30 ust. 2 z upływem 2 lat od daty rozpoczęcia apli� kacji, choć nadal może być zatrudniony przez komornika, lecz w charakterze pracownika kancelarii. To samo odnosi się do aplikanta, który nie przystąpił do egzaminu, nie uzyskał pozytywnej oceny z tego egzaminu lub z in� nych powodów nie ukończył aplikacji komor� niczej.

Podsumowanie

Celem aplikacji komorniczej jest przygoto� wanie aplikanta do zawodu komornika sądo� wego. Prawo nakłada na komornika obowiązek współdziałania w organizacji i przebiegu aplika� cji komorniczej.

Stosunek pracy aplikanta komorniczego re� guluje Kodeks pracy ze zmianami, wynikającymi z ustawy o komornikach sądowych i egzekucji.

Aplikant komorniczy jest zatrudniany przez komornika na podstawie umowy o pracę w peł� nym wymiarze czasu pracy. Wynagrodzenie apli� kanta jest finansowane z przychodów z opłat eg� zekucyjnych.

Komornik jest obowiązany zwalniać aplikan� ta z pracy w kancelarii, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia, w celu umożliwienia mu uczest� niczenia w obowiązkowych zajęciach seminaryj� nych.