EILAND TIENGEMETEN

Struinend door de wildernis

Het eiland Tiengemeten

In het Haringvliet ontstond in de 17de eeuw een zandplaat die uitgroeide tot een eiland: Tiengemeten. Neem de pont, laat de drukte achter u en geniet van dit natuurgebied met drie gezichten: Weemoed, Weelde en Wildernis.

Tekst Paul van Eijndhoven Fotografi e Jeroen Berends

Scheen de zon nog grotendeels op weg naar ZuidBeijerland, als we bij de aanlegplaats van de pont naar Tiengemeten zijn aangekomen, is de lucht een grijze deken. Met een handvol medepassagiers maken we in een kleine tien minuten de oversteek naar het eiland in het Haringvliet. Op korte afstand van de aanlegsteiger is het bezoekerscentrum van Natuurmonumenten te vinden waar onder andere een informatiefolder te koop is, een fi ets >

Gasterij De Gezusters

De Wildernis

De fotograaf ziet het meteen al zitten om hier met een stel vrienden een avondje of een weekendje door te brengen. Een biertje, kampvuurtje erbij, wat gitaarspel...

kan worden gehuurd, een kopje koffie gedronken of een souvenir kan worden aangeschaft. Een uiterst vriendelijke dame en heer beantwoorden met veel plezier vragen van bezoekers en geven tips welke wandeling waarvoor geschikt is. Je wandelt er door gebieden die namen dragen als het oude akkergebied Weemoed in het oosten, het voedselrijke moeras Weelde in het midden en de woeste waternatuur Wildernis in het westen. Er zijn verschillende gemarkeerde wandelroutes op (deels) verharde paden: van de Blauwborstroute (1,5 kilometer) tot de Wildernisroute (10 kilometer) dat grotendeels uit struingebied bestaat. De fotograaf en ik besluiten als eerste het oudste deel van het eiland te verkennen via de Weemoed-wandeling. Begin 17de eeuw ontstond een zandplaat in het Haringvliet die in 1688 door de Staten van Holland en West-Friesland werd verpacht aan twee Hagenaars. In het erfpachtcontract werd gesproken van ‘een sekere plate, van outs genaamt, de plaat van thien gemeten’. Waarbij een gemet een oude landmaat was voor een lap grond van een halve hectare. De wandeling in het oostelijk deel van het eiland leidt over een asfaltweggetje met links een dijk, en bij aanvang rechts water met moeras. Nadat we Zorgboerderij Idahoeve zijn gepasseerd waar een boerderijwinkeltje is dat helaas op deze vrijdag is gesloten, komen we bij de Oude Polder, die als eerste in 1750 werd bedijkt. In dit deel van het eiland laat Natuurmonumenten ‘de landbouw uit de negentiende eeuw herleven’. Hier worden boekweit, zomertarwe en vlas verbouwd.

IN QUARANTAINE We besluiten verder te lopen via de dijk naar de oostpunt van het eiland en zien in het lagere gedeelte de hoogstamboomgaard met heerlijk rijpe rode appeltjes. Even verderop staat een vervallen gebouwtje, de Karantijn. Rond 1800 >

Paarden die buitendijks lopen in het WeemoedHOLLANDS gedeelte. Glorie

moesten schepen eerst voor anker gaan bij Tiengemeten voordat ze elders in ons land mochten aanmeren. Ze moesten in quarantaine totdat een chirurgijn had vastgesteld dat de bemanning gezond was. Maar vaak was dat niet zo, en werden de zieken verpleegd in een zogenaamd pesthuis dat hier ooit werd gebouwd. Van dat quarantainehospitaal en omliggende gebouwen is niets over. Het gebouwtje dat er is neergezet, dient slechts ter decoratie en herinnering. Op de oostpunt ligt de Susannahoeve, de herberg waar je kunt eten en slapen. Daarnaast staan tenten en tipi’s. Helaas is het geheel afgehuurd voor vandaag dus kunnen we hier niet naar binnen. De fotograaf ziet het meteen al zitten om hier met een stel vrienden een avondje of een weekendje door te brengen. Een biertje, kampvuurtje erbij, wat gitaarspel… Langs de gemaaide velden lopen we weer richting het bezoekerscentrum. Dit zou de plek moeten zijn om reeën of hazen voorbij te zien huppelen, maar vandaag houden ze zich elders schuil. Even achter het bezoekerscentrum bevindt zich Gasterij De Gezusters met terras, maar wij gaan toch maar binnen zitten. De uitbater is uiterst vriendelijk, maakt alles zelf en zowel de tosti’s als de wortelcake zijn heerlijk. Een aanrader voor een tussenstop.

ZWEMMENDE REEËN Natuurmonumenten pakt de dingen serieus aan dus is er ook een communicatiemedewerker op het eiland, Otto de Kat. Waren we mede gezien de grijze ochtend nog niet meteen verkocht toen we Tiengemeten zagen, de bevlogen Otto weet daar binnen no time verandering in te brengen. Enthousiast verhaalt hij over hoe in 1997 Natuurmonumenten het eiland kocht, een dijk doorstak zodat er ook weer water midden door het eiland loopt en er weer getijdennatuur mogelijk is op het eiland. Hij vertelt over alle >

Communicatiemedewerker van Natuurmonumenten Otto de Kat.

Speelnatuur van OERRR, waar heerlijk in water en modder kan worden gespeeld.

Voor de kleintjes is er een veilig Ukkie-eiland en er zijn ook douches om de kids weer moddervrij mee naar huis te nemen

De Lichtopstand Nieuwendijk Hoog uit 1909. dieren die het eiland bevolken, van de zeearend tot bevers en noordse woelmuizen. Zo blijken de reeën op het eiland ’s winters nog wel eens naar het vasteland te zwemmen omdat daar dan meer voedsel te vinden is. Zwemmende reeën had ik nog nooit van gehoord, maar dat lijkt me werkelijk spectaculair om te zien. Otto ziet de reeën wel eens op de kop van het eiland staan als hij over de Haringvlietbrug naar huis rijdt. Ik zal er de rest van de dag gespitst op blijven, maar helaas, niet één ree gezien. We lopen richting de ‘speelnatuur van OERRR’. Maar liefst 4,5 hectare van Tiengemeten is gereserveerd als speelnatuur, waar kinderen in het zomerseizoen hutten en vlotten kunnen bouwen, in bomen kunnen klimmen, bloemen kunnen plukken, maar vooral heerlijk met water en modder kunnen rotzooien. Dat moet een feest zijn om te doen, maar ook om naar te kijken en volgens Otto is deze plek dan ook razend populair. Voor de kleintjes is er overigens een veilig Ukkie-eiland en er zijn ook douches om de kids weer moddervrij mee naar huis te nemen.

BANJEREN DOOR DE MODDER Otto raadt ons een route voor de middag aan. We lopen eerst richting de Vliedberg over de zandrug die de Wildernis van de Weelde scheidt, het moeras in het midden van het eiland. De zon is gaan schijnen en dit deel van het eiland bevalt ons toch ook beter. Geen asfaltweggetje en geen cultuur- maar meer een natuurlandschap. We ‘beklimmen’ de Vliedberg vanwaaraf je een mooi uitzicht hebt. Dan gaan we richting het westen. Op aanraden van Otto nemen we de eerste afslag als we van de Vliedberg komen want anders kom je in de modder terecht. Zo gezegd, zo gedaan en over een baan gras gaan we richting een groepje populieren waar wellicht een bever te zien is, of in ieder geval zijn er knaagsporen van een bever >

te zien. Het leuke van Tiengemeten is dat je overal mag ‘struinen’ op een vogelbroedgebiedje na. Wil je het water inlopen, geen probleem. Door modder banjeren, wat je maar wilt. Behalve allerlei soorten vogels – waar we beiden weinig verstand van hebben – hebben we nog geen wilde dieren gezien maar eindelijk is het dan zover. “Kijk, die bruine vlek daar tussen de begroeiing, dat moet een Schotse hooglander zijn”, zegt de fotograaf opgetogen. Meteen loopt hij de wildernis in om de imposante runderen vast te leggen. Ze werken gelukkig mee en blijven keurig op de plek waar ze zijn. Eerlijk is eerlijk, de wandeling deze middag is heerlijk ontspannen. Tot vlakbij het beginpunt komen we niemand tegen, de zon schijnt, en hier krijgen we ook het ‘natuur’gevoel wat ’s ochtends toch een beetje ontbrak.

RIEN POORTVLIET Als laatste staat nog een bezoekje gepland aan het Rien Poortvlietmuseum dat naast het bezoekerscentrum ligt. Beneden hangt een aantal van zijn schilderijen, vooral dorpsgezichten, met als thema: “Wat ik door mijn penseelstreek uitdruk is in feite niets anders dan het verlangen naar een leven met echt menselijke gevoelens in de verbondenheid met de natuur.” Op de bovenverdieping is er voor de kinderen de kabouterzolder, gebaseerd op de kabouterboeken van de kunstenaar. We nemen de laatste pont terug waar we iedereen die op het eiland werkt weer tegenkomen. De dames van het museum, de uitbater van de Gasterij en natuurlijk ook Otto. Zouden er weer reeën op het puntje van Tiengemeten staan als hij straks over de brug rijdt? •

Informatie over Tiengemeten en over activiteiten die Natuurmonumenten op het eiland organiseert: natuurmonumenten.nl/ natuurgebieden/tiengemeten

Schotse hooglander

Zeilboot in het Vuile Gat, het water tussen Tiengemeten en Zuid-Beijerland.

Het leuke van Tiengemeten is dat je overal mag ‘struinen’ op een vogelbroedgebiedje na. Wil je het water inlopen, geen probleem. Door modder banjeren, wat je maar wilt