HEILIGDOMSVAART SUSTEREN

De heiligdomsvaart van Susteren

Devotie vertier &

Op een heiligdomsvaart moet je normaal zeven jaar wachten. In het Limburgse Susteren werden het er acht, vanwege de coronacrisis. Maar wie geduldig is, wordt beloond.

Tekst Erik Voncken Fotografie David Peskens

Kerkelijke notabelen kijken toe vanaf een tribune. Links: de Zwarte Christus van Wyck is ongeveer achthonderd jaar oud. p. 89

De Sterre der Zee uit Maastricht.

De Broederschap van Sint-Servaas draagt het borstbeeld door de straten.

Een uur voordat de stoet vertrekt is het nog rustig langs de route. Slechts enkele ouden van dagen hebben in tuinstoelen postgevat langs de kant van de weg. Aan de Marktstraat klinkt vanaf een podium gemoedelijke Limburgse volksmuziek. Op het Salvatorplein, het vertrekpunt van de heiligdomsvaart, drommen gezelschappen samen. Een Frans leger uit de napoleontische tijd komt met veel bombarie de hoek om gemarcheerd. Een viertal ruiters met klaroenen houdt zich op in de schaduw. Op de dijen van de paarden zijn de haren gekamd in een heraldisch patroon. Twee oude heren zijn drukdoende de reliekhouder van Sint-Lambertus uit een bestelbus te tillen. ‘Soft & Sound Geluidstechniek’ staat op de zijkant van de bus. “Hij kijkt een beetje bang uit zijn ogen”, merkt een man naast mij op. “Nou ja, hij heeft ook een hele tijd achterin die bestelbus gestaan.” Samen met een aantal toeschouwers bewonder ik het met edelstenen afgezette borstbeeld. Enkele meters verderop staan leden van de Broederschap van Sint Servaas te genieten van de zon. Het gezelschap omringt de reliekhouder in alle gemoedelijkheid, onaangedaan door het feit dat onder al dat verguldsel een deel van de schedel van een heilige schuilgaat die meer dan vijftienhonderd jaar geleden zijn laatste adem uitblies, ergens in de buurt van Maastricht. Tonny Herben is een van de jongere >

“Wat doen die botten in die kist?!” hoor ik een misdienaartje verbaasd uitroepen. Zijn vader grijnst en knipoogt

De geur van wierook is overal; de broederschap van Sint Servaas omringt de reliekhouder; de collecte is een vast onderdeel van elke katholieke processie. Links: schutterij Sint Petrus en Paulus met een borstbeeld van Sint Gregorius. p. 93

Oude tijden herleven in de heiligdomsvaart.

Ruiters uit Arnhem kondigen met klaroenen de vaart aan.

leden. Hij ontkent met klem dat het ingewikkeld zou zijn om tot het broederschap te worden toegelaten. “Zelf kwam ik erbij via iemand van de sportvereniging. Ik wilde altijd al eens de heiligdomsvaart in Maastricht meemaken. Die was in 2018. Daarna ben ik blijven plakken.” Tijdens heiligdomsvaarten worden de relieken van heiligen door de straten gedragen. Ze worden maar eens in de zeven jaar gehouden. In de Middeleeuwen waren ze wijdverbreid, maar intussen zijn ze voorbehouden aan een handjevol katholieke steden in Europa, waaronder Maastricht en Susteren. Bij de ingang van de kerk staat de schrijn van Amelberga, de heilige aan wie de kerk is gewijd. De kostbare kist staat met vier poten op een draagbaar. Op de kerkbanken in de kerk rusten de overige reliekhouders. “Wat doen die botten in die kist?!” hoor ik een misdienaartje verbaasd uitroepen. Zijn vader grijnst en knipoogt. Buiten stijgt de spanning. Wierookhouders worden gevuld, de wierook wordt aangestoken. Reliekhouders en schrijnen gaan op de schouders. Dorpelingen en bezoekers zoeken hun plekje langs de route. Overal staan de mensen rijen dik als de ruiters met klaroengeschal de stoet aankondigen. Wat volgt is een aaneenschakeling van gezelschappen die dertienhonderd jaar historie van de parochie uitbeelden: boeren en koningen, ridders en soldaten, nonnen en heksen, valken en >

Wat volgt is een aaneenschakeling van gezelschappen die dertienhonderd jaar historie van de parochie uitbeelden: van nonnen en heksen tot pestlijders en pelgrims

Linkerpagina: de reliekschrijn van de Heilige Amelberga; Onder: het Napoleontische leger met zware oorlogstrommels.

Deze pagina: de reliekhouder van Sint Servaas weegt samen met draagbaar honderdzestig kilo; een kleine vaandeldrager, de heiligdomsvaart wordt er met de paplepel in gegoten.

valkeniers, pestlijders en pelgrims, handelaars en geestenverdrijvers (“Ik doe ook stikstof!”), muzikanten en dromedarissen, vuurspuwers en heiligen. Tussen de groepen lopen mestruimers die onder applaus paardenvijgen opvegen. Harmonieën en schutterijen uit heel Limburg en daarbuiten omlijsten het geheel met koperkleurige hymnes. De veelkleurigheid van alles wat passeert brengt de toeschouwers in een uitgelaten stemming. Er heerst gezelligheid, er wordt gelachen. Zo nu en dan maakt een deelnemer van de stoet zich los uit zijn of haar gezelschap voor een vluchtige kus op de wang van een familielid dat langs de kant zit. Wanneer de relieken in aantocht zijn, keert de stilte weer. De reliekhouders lijken nog feller te blinken terwijl zij door de straten gaan, hoog boven de schouders van hun dragers. Een markant beeld, de Zwarte Christus van Wyck, steekt donker af tegen de hemel. Voor onze neus doet de Broederschap van Sint Servaas een routineuze pitstop: vier verse krachten mogen het honderdzestig kilo zware reliek dragen. Een ander broederschap ontlast zijn dragers door de draagarmen zo nu en dan te stutten met stokken. De schrijn van de Heilige Amelberga sluit de rij. En dan is het opeens voorbij. De toeschouwers bevolken de straat, sluiten aan achter de stoet en zoeken de cafés op aan de Marktstraat, waar de eerste biertjes worden getapt. Verderop in het dorp moeten de relieken nog passeren. Hier is de devotie voorbij en hervat het vertier. •

Voor onze neus doet de Broederschap van Sint Servaas een routineuze pitstop: vier verse krachten mogen het honderdzestig kilo zware reliek dragen