LIMITED EDITION – BEWAARALBUM
Ulvenhout | Heemkundekring Paulus Van Daesdonck
Ulvenhout
Ulvenhout
Ulvenhout Het wapen van Ulvenhout met rechtsboven het rooster, waarop de H. Laurentius is gefolterd.
Colofon Disclaimer: Heemkundekring Paulus van Daesdonck en Plus Supermarkt Ulvenhout hebben hun uiterste best gedaan om volgens de wettelijke bepalingen beeldmateriaal te verzamelen. Mochten er desondanks personen of instanties zijn die menen rechten te kunnen doen gelden, dan kunnen zij contact opnemen met Heemkundekring Paulus van Daesdonck en Plus Supermarkt Ulvenhout. Uitgever: Concept en realisatie: contentmakers.strixi.nl
Foto’s en afbeeldingen: Peter Janssens, Winfried van den Berg, Marieke Peereboom-Hoeben, Loek Melis, Petra de Meulder, Johan Mulders, Stefan Oomes, KLM Aerocarto, Erfgoedweb Breda, Fotopersbureau “Het Zuiden”, firma Schreurs (vh. firma Stuts), Wim Venneman, Sophie Wiercx.
J. van den Berg, Atelier Boogaard, F. Brekelmans, H. Chabot, A. van Erp, Jan Grauwmans, Johan van Gurp, JosPe, H.A. Hagen, Stadsfotograaf Breda/Jorgen Janssens, A.Melai, J.Pel, H. Rijken, B. Speekenbrink en H.J.P.Voermans (allen via Stadsarchief Breda). 2
Ulvenhout
Ulvenhout
3
Plus Ulvenhout
Het museum van Paulus van Daesdonck aan de Pennendijk 1, echt een bezoek waard.
Beste lezer Supermarkt Plus Ulvenhout verzocht Heemkundekring Paulus van Daesdonck een fotoboek over Ulvenhout samen te stellen. Dat leek in eerste instantie een peulenschil. Immers, wat valt er veel te vertellen en te fotograferen over ons mooie dorp. Daar hoef je als inwoner van Ulvenhout zelfs niet eens chauvinistisch voor te zijn. Als we allereerst alleen al kijken naar de schitterende en afwisselende natuur, waar ons dorp rijkelijk mee is gezegend. Denk daarbij aan “onze” mooie Mark, die (steeds meer meanderend) als het ware rustig door het al even fraaie Markdal glijdt. Bij de aanblik hieraan zou je er haast spontaan van gaan dichten of zingen. En wat te denken van ons onvolprezen Ulvenhoutse bos. Elke bewoner van Ulvenhout bereikt in pakweg vijf minuutjes op de fiets één van deze beide pareltjes. Wat een gratis weelde!
Dan hebben we het nog niet gehad over de wonderschone landgoederen, die binnen en om Ulvenhout zijn te bewonderen. Met recht oases van rust. Verder mogen we ons gelukkig prijzen met al even mooie boerderijen en buitenplaatsen in ons landelijke buitengebied. En in ons dorp zelf, dus binnen de bebouwde kom, schittert onze Pekhoeve als nooit tevoren. Overbodig op te merken, dat deze voormalige boerderij met haar bijgebouwen (waaronder de karkooi) in een grote behoefte op cultureel g e b i e d vo o r z i e t . E e n w a a r d o r p s c e n t r u m . Op vele locaties aan de Dorpstraat treffen we verder fraaie rentenierswoningen aan. En als klap op de vuurpijl natuurlijk dé twee blikvangers van ons mooie dorp aan de rivier: de majestueuze Laurentiuskerk en de al even imposante molen De Korenbloem.
Maar juist door bovengenoemde goede zaken des levens is het moeilijk om aan al deze aspecten volledig aandacht te besteden. Er is eenvoudigweg teveel! Daar voegen we er meteen aan toe, dat dit natuurlijk een luxeprobleem is. Feit blijft, dat we ons door het geweldige aanbod aan interessante gebouwen, mensen, gebeurtenissen en verenigingen beperkingen hebben moeten opleggen. We konden eenvoudigweg niet alles behandelen. We vertrouwen er echter op, dat u daar begrip voor kunt opbrengen. We zijn in dit boek uitgegaan van het grondgebied van Ulvenhout van vóór de annexatie door Breda in 1997, aangevuld met die locaties (Valkenburg, Schoondonk en De Blauwe Kamer), die feitelijk en gevoelsmatig (hoewel niet formeel) tot Ulvenhout behoren. Wij hopen, dat u met veel enthousiasme en plezier de jacht naar de foto’s zult inzetten. Heemkundekring Paulus van Daesdonck
4
Ulvenhout
Ulvenhout
5
De contouren van de Oude Hof links op een eilandje nabij de Mark. De Prinsenhoef rechtsonder. Iets naar boven (N) de Bieberg.
De oudste geschiedenis Omstreeks 1100 was Ulvenhout onderdeel van de heerlijkheid Breda onder leiding van de heer van Breda. In die periode was het gebied rondom Ulvenhout nog erg leeg, praktisch onontgonnen en zonder wegen. Hooguit was er her en der sprake van enkele verspreid liggende boerderijen, waaronder de Hoeve van Ulvenhout, ook wel bekend als de Oude Hof. Deze was gelegen ten westen van de huidige Prinsenhoef en was vanaf 1277 eigendom van de heer van Breda. Als gevolg van het verval van de Oude Hof heeft hij omstreeks 1400 op de plaats van de huidige Prinsenhoef de nieuwe Hoeve van Ulvenhout laten bouwen.
6
Ulvenhout
Daarnaast waren er enkele hoeven, gelegen op de zogenaamde “donken”, zijnde hoogten in het verder overwegend laag land van het dal van de Mark. Deze boerderijen lagen onder andere op Koekelberg, Daesdonc en Notsel. Tot de hoeve van Daesdonc behoorden ook de boerderijen Schoondonk, Blauwe Kamer en Nieuwenhuis. De ligging van deze boerderijen vlakbij de Mark berust niet op toeval. Door de nabijheid van deze rivier had men namelijk de beschikking over zoet water. Bovendien was de Mark tot aan Hoogstraten toe goed bevaarbaar. Daar er nauwelijks (begaanbare) wegen waren, was men voor de aan- en afvoer van goederen en personen afhankelijk van de rivier. De naam “Ulvenhout” komen we overigens pas voor de
eerste keer tegen in een charter uit 1274. Deze naam is volgens ir. Chr. Buiks afgeleid van “wulft”, zijnde hoog opgaand bos van wilgenhout. In de 15e eeuw is het met grachten omgeven slot Grimhuijsen gesticht, dat de heer van Breda waarschijnlijk heeft afgesplitst van zijn gronden, behorend tot de Prinsenhoef. Dit slot lag op de plaats van de huidige Laurentiuskerk. Vanaf omstreeks 1500 verrezen geleidelijk aan enkele boerderijen aan de Dorpstraat, maar ook toen nog steeds erg verspreid van elkaar. Later vestigden zich aan de Dorpstraat tussen die boerderijen mondjesmaat ambachtslieden en middenstanders.
De ligging van deze boerderijen vlakbij de Mark berust niet op toeval. Door de nabijheid van deze rivier had men namelijk de beschikking over zoet water.
Ulvenhout
7
De tachtigjarige oorlog ( 156 8 -1 6 4 8) had op Ulvenhout een grote, vaak negatieve invloed. Breda als Nassaustad was voor de Oranjes namelijk heel belangrijk. Tussen de Spanjaarden en de Oranjes is om Breda dan ook heftig gevochten. Daarbij is de stad in die periode diverse keren in andere handen overgegaan. Breda was vanaf 1535 door sterke vestingwerken omgeven. Eén van de sterke typisch Hollandse kenmerken van deze vestingwerken was de optie tot inundatie (onderwaterzetting), waardoor de Spanjaarden in hun opmars konden worden gestuit. Daarbij werd de loop van de Mark ter hoogte van Breda tegengehouden (afgedamd), waardoor overstromingen stroomopwaarts ten zuiden van de stad ontstonden. De bevolking van Ulvenhout was hier uiteraard telkens de dupe van.
Bij dit beleg heeft Spinola de bevolking letterlijk uitgehongerd, waardoor ze zich uiteindelijk wel moest overgeven in 1625. De schilder Velázquez heeft de overgave van de stad door Justinus van Nassau (bastaardzoon van Willem van Oranje) aan Spinola vastgelegd op zijn beroemde schilderij Las Lanzas (de lansen), dat in het Prado in Madrid hangt. Bij de vrede van Munster in 1648 is de grens tussen Nederland en België bepaald op de lijn, zoals deze er nu nog is. Daarbij ging het latere Noord-Brabant (en dus ook Ulvenhout) behoren tot Staats-Brabant, één van de zogenaamde Generaliteitslanden, die geen eigen vertegenwoordiging in Den Haag hadden, maar vanuit Den Haag rechtstreeks door de Staten-Generaal bestuurd werden. Deze situatie duurde tot de Franse tijd.
Breda was vanaf 1535 door
De schilder Velázquez heeft
sterke vestingwerken omgeven.
De situatie in 1815. Behalve Grimhuijsen nauwelijks bebouwing aan de Dorpstraat. De landgoederen Daasdonk, Logtenburg, Honsdonk en Valkenburg zijn aangegeven, alsmede de oude vestingwerken van Breda.
de overgave van de stad door Justinus van Nassau aan Spinola
Na de inname van Breda in 1590 door de list met het turfschip zon Spanje op wraak. Die kwam er in 1624 in de vorm van het negen maanden durende beleg van Breda onder leiding van Spinola. De stad werd via twee linies omsingeld, waardoor niemand de stad kon verlaten of binnenkomen. Deze linies liepen ook in Ulvenhout, waar een groot kampement lag, dat het gehele dorp Ulvenhout in beslag nam. De linies zijn weergegeven op een fraaie en beroemde kaart van Blaeu uit 1637.
vastgelegd op zijn beroemde schilderij Las Lanzas (de lansen).
De kadastrale kaart van de landmeters Lips en Dou uit 1624, gemaakt in opdracht van prins Maurits. De kaart toont het gebied tussen Breda (onder) en de hoeve van Daasdonk (boven).
Velázquez’ schilderij Las Lanzas over de overgave van Breda door Justinis van Nassau aan Spinola in 1625.
8
Ulvenhout
Prentbriefkaart van de Dorpstraat omstreeks 1900 met rechts achteraan de jongensschool
Ulvenhout
9
De Prinsenhoef in de sneeuw
Detail van Ulvenhout op de kaart van Lips. Herkenbaar zijn Grimhuijsen, Hoeve van Ulvenhout, d’Oude Hof, Blauwe Kamer en Bouverijen (Bouvigne).
De kaart van Blaeu van het Beleg van Breda door Spinola in 1624. De binnenste en buitenste linie van respectievelijk 16 en 27 km. lang zijn daarop weergegeven. Het kampement in Ulvenhout ligt rechts op de kaart.
10
Ulvenhout
Ulvenhout
11
Ontwikkelingen van het dorp In 1328 kregen de parochies Ginneken en Bavel een gezamenlijke schepenbank, die zich bezig hield met bestuurlijke zaken en rechtspraak. Daardoor ontstond de heerlijkheid Ginneken en Bavel, die tot de Franse tijd bestond. Vanaf 1810 is er sprake van de gemeente Ginneken en Bavel. Tot deze gemeente behoorde ook het toen nog onaanzienlijke Ulvenhout. De naam van Ulvenhout was dan ook niet in de naam van de gemeente opgenomen. De gemeente Breda had veel inwoners, maar was qua oppervlakte erg klein. De grens werd gevormd door de singels. In schril contrast daarmee stonden de omliggende gemeentes Princenhage, Teteringen en Ginneken en Bavel. Deze drie gemeentes hadden namelijk weinig inwoners, maar waren qua oppervlakte erg groot. Daarenboven was de stad Breda als het ware omsingeld door deze drie grote gemeentes. Breda had voor de groei van haar bevolking extra woningen en vele hectaren bouwgrond nodig, maar had geen ruimte voor nieuwbouw. Breda had dus landhonger. Uitbreiden kon alleen op de grond van de omliggende drie gemeentes. Om dat te bewerkstelligen heeft Breda (gedeeltes van) de omliggende gemeentes in respectievelijk 1927, 1942, 1961 en 1997 geannexeerd. Voor Ulvenhout is allereerst de annexatie van 1942 van belang, waarbij het gemeentedeel Ginneken door Breda werd ingelijfd. Dat hield de opheffing van de gemeente Ginneken en Bavel in en vorming van de nieuwe gemeente Nieuw-Ginneken, bestaande uit Ulvenhout, Bavel, Galder, Strijbeek en Heusdenhout. Het bijzondere was, dat het gemeentehuis van de voormalige gemeente Ginneken en Bavel aan de Raadhuisstraat in het Ginneken het gemeentehuis werd van Nieuw-Ginneken. Het gemeentehuis lag daardoor buiten de gemeentegrens . Pas in 1964 werd het nieuwe gemeentehuis aan de Rouppe van der Voortlaan in Ulvenhout geopend.
De 4e annexatie in 1997, waarbij de gemeente Nieuw-Ginneken werd opgeheven, had de meest ingrijpende gevolgen. Daarbij werd de bebouwde kom aan Breda toegevoegd, terwijl de buitengebieden aan de overkant van de A58 samen met Galder en Strijbeek werden samengevoegd tot de toen gevormde gemeente Alphen en Chaam. Pogingen om Ulvenhout, Bavel, Strijbeek, Galder en Chaam tot de zogenaamde Groene Gemeente samen te voegen liepen op niets uit.
De meest oostelijke wijk Kraaijenberg nabij het Ulvenhoutse bos vormde in 1999 het laatste van de grote uitbreidingsplannen. Op dat moment was Ulvenhout letterlijk aan de grenzen van zijn groei gekomen.
De gemeente Ginneken en Bavel (inclusief Ulvenhout, Galder, Strijbeek en Heusdenhout) op de kaart van Kuijper uit 1869. De herkenbare vestingwerken van Breda zouden enkele jaren daarna gesloopt worden. 12
Ulvenhout
Ulvenhout
13
Pas vanaf 1955 is er sprake van serieuze bouwactiviteiten. De eerste uitbreiding vond plaats vanaf de Dorpstraat richting het Ulvenhoutse bos, met nieuwbouw in o.a. de Poststraat en de Jachtlaan. De volgende grote uitbreiding vond omstreeks 1967 ten westen van de Dorpstraat plaats, waarbij gebouwd werd aan de toen aangelegde straten tussen de Dorpstraat en het Markdal. Toen werd er ook verder gebouwd aan de oostkant van de Dorpstraat. Rond 1980 werd de nieuwbouw voortgezet aan diverse zijstraten van de Pennendijk, terwijl ook het Markdal werd doorgetrokken tot de Vallei. Woningen werden gesticht tussen het verlengde Markdal en de Dorpstraat/Molenstraat (aan de zuidelijke kant van het dorp). Toen is ook uitbreidingsplan Beekhoek I geëffectueerd (Vang, Wiek, Eikakker, Nieuwe Beekhoek).
In vervolg daarop is in 1989 uitbreidingsplan Beekhoek II van start gegaan, de wijk ten zuiden van de Pennendijk. Daarna is in 1990 de wijk Beekdal gesticht, het zuidelijkste deel van de bebouwde kom. De meest oostelijke wijk Kraaijenberg nabij het Ulvenhoutse bos vormde in 1999 het laatste van de grote uitbreidingsplannen. Op dat moment was Ulvenhout letterlijk aan de grenzen van zijn groei gekomen. Immers, ten noorden ligt het dorp pal tegen Breda (Bieberg) aan, ten oosten vormt het Ulvenhoutse bos de barrière, hetgeen ten westen eveneens het geval is met het Markdal, terwijl de A58 verdere uitbreiding naar het zuiden in de weg staat.
De enig overgebleven optie vormt nu het zogenaamde “inbreiden” in de bestaande bebouwde kom, zoals meest recentelijk het appartemente n co m plex A n n eville h of, de straat Grimhuijsenhof en het plan Groenkazerne op de plaats van de oude brandweerkazerne. Dit heef t er uiteindelijk in geresulteerd, dat Ulvenhout per 1 januari 2023 5.037 inwoners telde.
De qua oppervlakte kleine gemeente Breda, volledig omsingeld door de grote gemeentes Ginneken en Bavel, Princenhage en Teteringen.
De eerste uitbreidingen van het dorp zijn in 1960 al zichtbaar aan weerszijden van de Dorpstraat. De Annevillelaan heette toen nog de Steenstraat.
De landelijk bekende Troeteleik, die ingepast werd bij de aanleg van de A58 in 1989.
Zicht op de Poststraat op de voorgrond en het gemeentehuis op de achtergrond.
De eerste uitbreiding vond plaats vanaf de Dorpstraat richting het Ulvenhoutse bos,
Duidelijk zichtbaar is, dat er in 2022 nauwelijks nog uitbreiding mogelijk is. De grenzen tot aan het bos, de snelweg en het Markdal zijn bereikt.
met nieuwbouw in o.a. de Poststraat en de Jachtlaan. 14
Ulvenhout
Ulvenhout
15
De voormalige melkfabriek aan de Molenstraat , inmiddels al geruime tijd geleden omgebouwd tot woonhuis (2023).
Fietsers in de Molenstraat, toen nog bestraat met kinderkopjes. Op de achtergrond paard en wagen en een bus en links korenschoven en de schuur van de Pekhoeve.
De Pennendijk in 1978.
De Pennendijk op dezelfde locatie in 2023.
Zicht vanuit de kerktoren richting het Rooiakkerplein.
Prentbriefkaart van de Jachtlaan, die toen eerbiedig ook Villapark werd genoemd.
Het voormalige gemeentehuis, waarin inmiddels appartementen zijn gerealiseerd.
Rond 1980 werd de nieuwbouw voortgezet aan diverse zijstraten van de Pennendijk, terwijl ook het Markdal werd doorgetrokken tot de Vallei. Een nog nieuwe en kale Slotlaan in de bouwfase met de kerk op de achtergrond.
16
Ulvenhout
De eerste aanzetten tot woningbouw aan de Roskam in 1964.
Uitzicht in 1974 vanuit de molen richting het melkfabriek. Op de voorgrond de weilanden, waarop later Beekhoek I zou worden gerealiseerd.
Ulvenhout
17
Huizen in aanbouw in plan Beekhoek I met de molen op de achtergrond in 1976.
Huizen in aanbouw in plan Beekdal 1990.
De Bosanemoonstraat in het plan Foresta 2021.
Bord Ulvenhout gemeente Alphen-Chaam aan de Geersbroekseweg.
Het fietspad aan de Kerkdreef in 1920.
De Kerkdreef in 2023 met rechts de wijk Kraaijenberg.
Markdal en Prinsenhoef 2023.
De enig overgebleven optie vormt nu het zogenaamde “inbreiden” in de bestaande bebouwde kom.
Nieuwbouw in de wijk Kraaijenberg pal tegen het Ulvenhoutse bos 1995.
18
Ulvenhout
Appartementencomplex Annevillehof aan de Annevillelaan met rechts de nieuwe straat Grimhuijsenhof anno 2020.
Bord Ulvenhout gemeente Breda.
Ulvenhout
19
kerkten daarom in de kerk van het Ginneken aan de Duivelsbruglaan. De parochie Ginneken moest deze kerk echter al meteen in 1648 afstaan aan de protestanten. Noodgedwongen moest dus een ander gebouw gevonden worden, dat als kerk zou kunnen dienen. Uiteindelijk leidde dat in 1742 tot de bouw van een schuurkerk, vlakbij het met grachten omgeven slot Grimhuijsen. Ernstige gebreken maakten het noodzakelijk de schuurkerk in 1792 te vernieuwen en te vergroten. Bij de stichting van de Bataafse Republiek in 1795 werd de godsdienstvrijheid ingevoerd, waardoor de katholieken hun geloof weer vrijelijk mochten belijden. In 1837 werd de oude parochie Ginneken gesplitst. Daarbij ontstonden de nieuwe parochies Ginneken en Ulvenhout (incl. Galder en Strijbeek).
De geleidelijk aan plaatshebbende ontkerkelijking ging uiteraard ook niet aan Ulvenhout voorbij.
De religieuze skyline van Ulvenhout, v.l.n.r. de R.K. meisjesschool, het nonnenklooster, de Laurentiuskerk en de pastorie.
Religieus erfgoed In 1648 sloten Spanje en de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden de Vrede van Münster, die een einde maakte aan de 80-jarige oorlog. Daardoor werd de Republiek een soevereine staat. Deze vrede had grote gevolgen voor Brabant. Zo kreeg Brabant geen eigen vertegenwoordiging in de Staten-Generaal in Den Haag, maar werd Brabant direct bestuurd door die Staten-Generaal zelf. Vandaar dat men toen sprak van Staats-Brabant.
20
Ulvenhout
Een ander belangrijk gevolg was, dat de Nederduits-Gereformeerde kerk de officiële godsdienst van de Republiek werd. Het werd de katholieken voortaan verboden hun geloof in het openbaar uit te oefenen. Ze moesten hun toevlucht zoeken tot schuilkerken, die van buiten als zodanig niet herkenbaar mochten zijn. Voor de katholieken was dat dus een zware tijd. Ulvenhout behoorde met Galder en Strijbeek tot de parochie Ginneken, maar had geen eigen kerk. De Ulvenhoutse parochianen
In 1853 werd de Nederlandse katholieke kerkprovincie (her)opgericht, hetgeen een herstel van de bisschoppelijke hiërarchie en een indeling in bisdommen met zich meebracht. De Ulvenhouter Joannes van Hooijdonk, geboren aan de Strijbeekseweg, werd toen tot de eerste bisschop van Breda gewijd. Daarnaast heeft Ulvenhout nog een bisschop, namelijk mgr. Van Dijk, voortgebracht, terwijl mgr. Leijten, een andere bisschop van Breda, in Ulvenhout is gedoopt. In 1846 stichtten de zusters Franciscanessen uit Etten in Ulvenhout de Mariaschool, een lagere school voor meisjes, en in 1868 het St. Theresiaklooster. De openbare jongensschool (van 1873) werd in 1920 omgezet in een katholieke jongensschool. De in 1792 gestichte schuurkerk was in gebruik tot 1903. In dat jaar werden de schuurkerk en het hoofdgebouw van het slot Grimhuijsen afgebroken ten behoeve van de op die plek in 1904 ingewijde
Het uitbundige interieur van de kerk met o.a. wandschilderingen van de H. Michael en Christoffel, beelden, glas-in-lood ramen en het Van Peteghemorgel uit 1803, vóór de ingrijpende verbouwing van 1963.
Laurentius kerk. Tegelijkertijd werd naast de kerk de pastorie gebouwd. Aanvankelijk was het interieur van de kerk nog kaal, maar deze is daarna op initiatief van pastoor Vermunt op uitbundige wijze verfraaid, o.a. met gebrandschilderde ramen, uitgebreide wandschilderingen en vele beelden. In 1958 werd Eppings als opvolger van Vermunt benoemd tot pastoor. Hij was voorstander van de modernisering van de kerk. Toegespitst op de inrichting van de kerk zette Eppings in 1963 een rigoureuze wijziging daarvan in. Deze hield in het verwijderen van alle beelden, wandschilderingen, kruiswegstatie, altaren, preekstoel en glas-in lood ramen en het wit kalken van de wanden, pilaren en plafonds. Het effect was zo ingrijpend, dat van een beeldenstorm werd gesproken.
Ulvenhout
21
De geleidelijk aan plaatshebbende ontkerkelijking ging uiteraard ook niet aan Ulvenhout voorbij. Zo vertrokken de zusters in 1966 uit het dorp, terwijl het aantal kerkgangers steeds verder terugliep. De Ulvenhoutse parochie Sint Laurentius is in 2016 samen met de Jeruzalemparochie uit Breda en de parochie van Maria Hemelvaart uit Bavel opgegaan in de nieuwe parochie van de Heilige Familie.
De schuurkerk rechts, behorend bij slotje Grimhuijsen links in 1904, een jaar voor de afbraak en bouw van de nieuwe kerk op die locatie. De neogotische kruiskerk letterlijk in het midden, als baken in het dorp met de Mark op de achtergrond 2021.
Bij de stichting van de Bataafse Republiek in 1795 werd de godsdienstvrijheid ingevoerd, waardoor de katholieken hun geloof weer
De eerste steenlegging van de nieuwe kerk bij slot Grimhuijsen in 1903.
De Uitdaging, de voormalige pastorie.
22
Ulvenhout
vrijelijk mochten belijden.
De meisjesschool, het nonnenklooster en de kerk op een ingekleurde foto omstreeks 1908.
‘t Kloostertje, het voormalige nonnenklooster.
Het huidige sobere en strakke interieur van de kerk.
Ulvenhout
23
Glas in loodramen in de kerk, voorstellend David met de harp en Paus Gregorius, uit het atelier van Frans Nicolas en Zn. te Roermond.
De kindsheidoptocht in 1920 met o.a. Jan van Kuijk (Sint Janneke), Marie Nooren (Koningin der engelen) en Gerard Goosen (Jesus).
Enorme drukte voor de kerk bij het afscheid van de markante pastoor Vermunt in 1958.
Kruisbeeld bij Autobedrijf Van Hooijdonk op de hoek van de Dorpstraat met de Steenstraat (thans Annevillelaan).
De Ulvenhoutse parochie
In 1846 stichtten de zusters Franciscanessen uit Etten in Ulvenhout
Sint Laurentius is in 2016
de Mariaschool, een lagere school voor meisjes, en in 1868
opgegaan in de nieuwe parochie
het St. Theresiaklooster. De openbare jongensschool (van 1873)
van de Heilige Familie.
werd in 1920 omgezet in een katholieke jongensschool.
De drie in Ulvenhout gedoopte bisschoppen, v.l.n.r. mgr. Van Hooijdonk, mgr. Van Dijk en mgr. Leijten.
Het Rijke Roomsche leven in optima forma. Gouden bruiloft van de familie Van Hooijdonk-Naalden, 10 kinderen, waarvan 4 nonnen en 2 priesters 1923.
24
Ulvenhout
Kindsheidoptocht in 1956 nabij de Pekhoeve.
Een bomvolle kerk tijdens de druk bezochte carnavalsmis met verklede parochianen in 1996.
In feestelijke optocht vanuit de kerk naar de Mariakapel i.v.m. het 100-jarig bestaan van de Laurentius parochie in 2004.
Kerk en pastorie in 1907.
Ulvenhout
25
Aan het begin van de 21e eeuw is het plan ontstaan de natuurlijke loop van de Mark weer zoveel mogelijk in zijn oude glorie te herstellen. Wandelpad langs de Mark met de skyline van Ulvenhout op de achtergrond in 2004.
Natuur “Onze” rivier de Mark was van oudsher de levensader voor ons dorp. Zoet water, één van de eerste levensbehoeften voor mens en dier, vruchtbare gronden aan de rivier en een goede bereikbaarheid via de rivier zijn de belangrijkste redenen geweest voor de stichting van Ulvenhout vlakbij de Mark. Van origine was de Mark, vanaf de bron net over de gre ns in B elgië , e e n ste rk m ea nde re nde (kronkelende) rivier. Die situatie he ef t he el lang bestaan. Na de Tweede Wereldoorlog was Nederland erg gericht op de vergroting van de eigen voedselproductie teneinde de honger voor altijd uit te bannen. Dit leidde tot een intensivering en schaalvergroting van de landbouwbedrijven. Toegespitst op de situatie in Ulvenhout had dat tot gevolg, dat kleine versnipperde percelen tot 26
Ulvenhout
grotere percelen werden samengevoegd. Deze forse percelen zijn met de steeds groter wordende landbouwmachines veel efficiënter te bewerken. Daarmee verband houdend is de Mark in de jaren 60 en 70 van de vorige eeuw gekanaliseerd (rechtgetrokken), waarbij de rivier ook aanzienlijk is verbreed en dieper gemaakt, terwijl toen ook diverse stuwen zijn aangebracht. Voor de natuur was dit echter een ongunstige ontwikkeling. Een ander nadeel was, dat de waterafvoer veel sneller verliep met een groter risico voor overstromingen, vooral voor de stad Breda. Aan het begin van de 21e eeuw is het plan ontstaan de natuurlijke loop van de Mark weer zoveel mogelijk in haar oude glorie te herstellen. Daardoor is er nu weer sprake van meer meanders in de rivierloop van de Bovenmark.
Het Ulvenhoutse bos is een ander pareltje in onze omgeving. Het dateert vanaf omstreeks het jaar 1000 en is daarmee één van de oudste bossen in Nederland. Het is gelegen tussen Jeugdland en de Fazant en is een zogenaamd beekbegeleidend bos. Rond 1900 bestond het bos vooral uit hakhout van eik, gemengd met els en berk. Het was eigendom van de staat, onder beheer van de Dienst der Domeinen. Deze taak ligt vanaf haar oprichting in 1899 voortaan bij Staatsbosbeheer.
is in 2018 ongeveer 7 km. aan waterlopen ondieper gemaak t en zijn er 1 6 stuwtjes aangebracht. Daa rdoor wordt h et wate r b ete r in h et b os vastgehouden. Het doel is de biodiversiteit te waarborgen en voorkomende zeldzame plantenrassen (waaronder witte rapunzel, bosanemoon en slanke sleutelbloem) te behouden.
In de lage delen van het bos komt het kalkrijke ijzerhoudende kwelwater aan de oppervlakte, dat verzuring van de bodem tegengaat. Door een te lage grondwaterstand wordt het kwelwater echter versneld afgevoerd uit het bos, hetgeen tot verdroging leidt. Om die verdroging tegen te gaan, Ulvenhout
27
Eén van de vele overstromingen van de Mark, deze keer in 1960, waarbij de brug ternauwernood boven het water uitsteekt.
Kruiende ijsschotsen in de Mark in 1985.
De Chaamse Beek. Eén van de vele beken en sloten die uitmonden in de Mark.
Landgoed (voormalig sanatorium) De Klokkenberg in de herfst.
Het Hoge Pad naast hoeve Hoogsteen, leidend naar het Van Mierlo’s Mastje, waar ooit de weg naar Baarle-Nassau begon.
Het Van Mierlo’s Mastje aan de Chaamse Beek.
De Klokkenberg in de winter.
Het doel is de biodiversiteit te waarborgen en voorkomende zeldzame plantenrassen (waaronder witte rapunzel, bosanemoon en slanke sleutelbloem) te behouden. Het Markdal met de kerk op de achtergrond in 2003.
28
Ulvenhout
De Annadreef met aan weerszijden daarvan een dubbele rij bomen.
De Annadreef met rechts de schuur van Staatsbosbeheer 1920.
Ulvenhout
29
Van origine was de Mark, vanaf de bron net over
De boswachterij in het Ulvenhoutse bos met links de Faisanterie en rechts de boswachterswoning in 1904.
de grens in België, een sterk meanderende (kronkelende) rivier.
De Strijbeekseweg nabij Notsel met dennen aan weerszijden van de weg in 1978. Drie profielen van de Mark links de huidige gekaniseerde rivier, in het midden de sterk kronkelende toestand in 1850 en rechts het streefdoel met meerderde meanders.
Vervoer van boomstammen met behulp van de zogenaamde mallejan 1907.
De Rotterdamsche Gezondheidskolonie, in de volksmond De Kolonie, om de Rotterdamse bleekneusjes gezonde lucht te laten opdoen 1920.
30
Ulvenhout
De Kolonie in 2023.
De brandtoren in het Ulvenhoutse bos wordt neergehaald in 1984.
17) Boomplantdag voor scholieren 1981.
Ulvenhout
31
Bloeiende rhododendrons aan de oprijlaan, leidend vanaf de Chaamseweg naar Landgoed Hondsdonk (mei 2023).
De fraaie bolle klinkerweg tussen Landgoed Valkenberg en de Chaamseweg.
Het laaggelegen natuurgebied Het Broek nabij Geersbroek na de reconstructie daarvan.
Koeien zoeken de schaduw van de bomen.
32
Ulvenhout
Ulvenhout
33
De eigenaren van die soms grote landgoederen, woonden er zelf niet. Zij woonden meestal in Breda. Het platteland was zeker voor welgestelden niet zo pluis. Roofovervallen, afpersingen, brandstichtingen kwamen tot de 19e eeuw in het buitengebied vaker voor, vooral bij mensen die over veel geld beschikten. Het landgoed bestond meestal uit een grote hoeve met een “heerenkamer”. Met mooi weer of tijdens de jacht verbleven zij dan op hun landgoed. De boerin van de hoeve hield de kamers op orde en zorgde tijdens de aanwezigheid van de “Heer” voor de maaltijden. Het waren meer huizen van “Plaisanse”.
De landgoederen, kastelen, slotjes waren in de regel in eigendom bij vermogende adellijke lui, vaak baronnen. Daaruit mag worden afgeleid, dat Ulvenhout altijd een aantrekkelijke woonplaats is geweest.
Landgoed Anneville.
Landgoed Hondsdonk.
Landgoederen In Ulvenhout zijn door de eeuwen heen altijd landgoederen, kastelen, slotjes aanwezig geweest. Liefst elf in Ulvenhout en direct op de grens met Ulvenhout. Ongeveer op volgorde van ouderdom: Oud Hof, Daesdonck, Hondsdonk, Grimhuijsen, Valkenberg, Bouvigne, Luchtenburg, Koekelberg, Wolfslaar, de Blauwe Kamer en Anneville. De landgoederen, kastelen, slotjes waren in de regel in eigendom bij vermogende adellijke lui, vaak baronnen. Daaruit mag worden afgeleid, dat Ulvenhout altijd een aantrekkelijke woonplaats is geweest. Immers als je over een flink vermogen beschikt en je gaat een woonplaats kiezen dan kies je voor een aantrekkelijke woonplaats. Rust, natuur en vooral een groot jachtgebied was belangrijk voor die mensen. Dat Ulvenhout in de buurt van Breda 34
Ulvenhout
lag had daar uiteraard ook invloed op. Vooral omdat Breda vanaf 1404 residentie Nassaustad was. Uit de volgende foto’s zal ook blijken, dat ook Ulvenhout residentie is geweest in 1945, omdat Koningin Wilhelmina, Prinses Juliana met drie prinsesjes op Anneville woonden. Naast het Koninklijk huis was er ook meer hoog bezoek op Anneville, namelijk minister president Colijn.
Ulvenhout
35
Eind 1 8e eeuw werd het wat rustiger op het platteland en zie je dat vooral vanaf die tijd, de eigenaren een landhuis bouwden vlakbij de grote hoeve en daar dan ook gingen wonen. Er zijn weinig dorpen in de omgeving, waar zoveel groen, water (Mark met zijn beken) en landgoederen aanwezig zijn. Wij wonen daarom eigenlijk op “Landgoed Ulvenhout”.
De hoeve bij Hondsdonk.
Het boswachtershuis bij Hondsdonk.
Huis in Engelse cottagestijl uit 1813 op Landgoed Hondsdonk.
Landgoed Valkenberg.
Koningin Wilhelmina en prinses Juliana met haar drie kinderen woonden in 1945 enige tijd op landgoed Anneville.
Koningin Wilhelmina, prins Bernhard en generaal-majoor Kruls op 14 maart 1945 op landgoed Anneville.
36
Ulvenhout
Ulvenhout
37
Koningin Wilhelmina op het bordes van Anneville met op de voorgrond Erik Hazelhoff Roelfzema, beter bekend als Soldaat van Oranje.
Het koetshuis bij Anneville.
Baron Benjamin v.d. Borch, drossaard van Breda en eigenaar bewoner van Valkenberg.
Koningin Wilhelmina en prinses Juliana nemen op het bordes van Anneville cadeautjes van kinderen in ontvangst.
Hoog bezoek op Anneville minister-president H. Colijn.
38
Ulvenhout
De hoeve bij landgoed Anneville.
De hoeve bij landgoed Valkenberg.
Op een kaart uit 1713 komt deze tiendschuur van het Landgoed Luchtenburg reeds voor. In deze schuur werd door de boeren tien procent (tiendrecht) van hun oogst als belasting afgeleverd.
Ulvenhout
39
De Kruisvijver op landgoed Luchtenburg.
Hoeve de Jager aan de Heistraat hoorde voorheen bij landgoed Luchtenburg.
Landgoed de Blauwe Kamer.
Hoeve de Blauwe Kamer.
40
Ulvenhout
Kasteel Daasdonk, gelegen nabij de Mark, naar een tekening van C. Pronk uit 1729.
Landgoed Luchtenburg met rechts de boerderij.
Ulvenhout
41
De Pekhoeve aan de Dorpstraat 92, het bruisend hart van Ulvenhout en thuisbasis van vele verenigngen voor de meest uiteenlopende activiteiten.
Met het hele gezin aan het schoven zetten.
Rijksmonument Prinsenhoef uit 1800.
Met de riek suikerbieten opscheppen.
Boerderij Oude Beekhoek (rijksmonument).
Cursus handmelken op Geersbroek in 1928.
Koppel dampende paarden voor de ploeg bij de familie Van Aert op Luchtenburg.
Agrarisch leven In Ulvenhout zijn altijd veel agrarische bedrijven geweest ondanks dat er veel natuur en bossen waren. Het waren vooral gemengde agrarische bedrijven dat wil zeggen melkvee, akkerbouw en soms tuinbouw. In de jaren zestig heeft er een ruilverkaveling plaats gehad samen met de normalisatie van de Mark. De kleinschaligheid verdween daarmee, maar ook het aantal bedrijven. Het bleef leuk, vooral voor de jeugd, om op of rond de akkers en weilanden te verblijven. Ook om mee te helpen met de oogst. Extra leuk was het als de Mark buiten zijn oevers trad en de weilanden onder water liepen. Zeker als het tegelijkertijd flink vroor, want dan waren de weilanden één grote schaatsbaan. In het Markdal zal binnen enkele jaren nog meer natuur worden gerealiseerd, maar daardoor zal de agrarische sector jammer genoeg nog verder afnemen. Het is interessant om door middel van de volgende foto’s kennis te blijven nemen van de (oorspronkelijke) landbouw en van het leven op de boerderijen.
42
Ulvenhout
Ulvenhout
43
Vele jaren heeft dit hert (bambi) bij een groep koeien gelopen op Luchtenburg.
Rijksmonument uit 1816 aan Oud Haamstede.
Dorsen aan de Notselseweg.
Alle vriendjes en vriendinnetjes bij pa op de wagen.
Koeien stouwen op Luchtenburg.
Graan maaien met drie paarden voor de maaimachine.
Melkfabriek Hoop op Zegen aan de Molenstraat, later op aandringen van de pastoor omgedoopt tot Laurentius. Heeft gefunctioneerd van 1906 tot 1965. De foto is van 1910.
44
Ulvenhout
Ulvenhout
45
Het bleef leuk, vooral voor de jeugd, om op of rond de akkers en weilanden te verblijven. Ook om mee te helpen met de oogst. Fruit verzendklaar maken op het veilingterrein aan de Pennendijk.
Bij elke boerderij stond een bakhuis, waarin zelf brood werd gebakken. Dit bakhuis behoort bij de Pekhoeve.
Boerderij (rijksmonument) aan de Strijbeekseweg 12, daterend uit de 16e eeuw.
Boerderij (rijksmonument) uit de 18e eeuw aan de Cauwelaerseweg.
De hoefsmid Piet Vlamings beslaat een paard uit de hand.
Het leven van de jeugd op de boerderij.
46
Ulvenhout
Ulvenhout
47
Boerderij Nieuwenhuis aan de Reeptiend, recentelijk gerestaureerd.
De boerderij van de familie Van Aert bij Luchtenburg.
De boeren uit Ulvenhout lieten jaarlijks hun graanopbrengst malen in molen de Korenbloem van de familie Van der Westerlaken. Deze bergmolen dateert uit 1909 en is een icoon van het dorp.
De voormalige boerderij van Van Boxel aan de Molenstraat achter het Maria kapelletje, op de locatie van het huidige benzinestation.
48
Ulvenhout
De boerderij bij Anneville (1968).
Ulvenhout
49
Het Jachthuis, entree en visitekaartje van het dorp omstreeks 1900.
Restaurant het Jagthuis anno 2023.
Links rijwielhandel Goosen en rechts de praktijk van huisarts Van Loenhout aan de Dorpstraat 50, waar later Nelemans is gevestigd. Op de voormalige locatie van Nelemans wordt thans een appartementencomplex gebouwd Café-pension Boschrust met terras van A. de Jong met paard en rijtuig op de voorgrond in 1921, thans restaurant Golden Rose aan de Dorpstraat 45.
De Dorpstraat Eeuwenlang was Ulvenhout een onaanzienlijk gehucht met nauwelijks bebouwing. Slechts aan de ligging aan de omstreeks 1400 gerealiseerde doorgaande weg van Breda naar Hoogstraten was het te danken, dat aan die weg (dus de Dorpstraat) mondjesmaat enige bedrijvigheid ont ston d . Aa nva n kelijk wa re n e r va n noord naar zuid eigenlijk alleen de Prinsenhoef, het slotje Grimhuijsen, de Pekhoeve en brouwerij De Roskam, terwijl pas veel later de open ruimtes tussen die panden bebouwd werden. Geleidelijk aan vestigden zich hier ambachtsbedrijfjes, kruidenierswinkels en herbergen aan de handelsroute, waartoe de straat zich inmiddels had ontwikkeld. 50
Ulvenhout
Dit trok ook mensen aan, die aan deze bedrijvige weg woningen lieten bouwen. Aldus ontstond een vorm van lintbebouwing, waarbij toen nog nauwelijks zijstraten aanwezig waren. De schuurkerk van slotje Grimhuijsen, de latere stichting van het nonnenklooster en de meisjes- en jongensschool en de bouw van de Laurentiuskerk in 1905 vormden een nieuwe impuls voor de verdere bebouwde uitbreiding van de Dorpstraat. Deze was en is daardoor nog steeds het bruisende hart van het dorp, zowel op economisch, sociaal, religieus als cultureel gebied.
‘t Lindehuijs aan de Dorpstraat 49, daterend van 1844.
Café Verdaasdonk (later De Harmonie) anno 1912 met de toevoeging Ulvenhout bij Ginneken, thans restaurant Nagoya, aan de Dorpstraat 55.
Ulvenhout
51
Markstate, nieuwbouw op de plaats van ooit cafetaria De Groene Jager.
De oudste burgerwoning van Ulvenhout uit 1802, voorheen pension De Kort aan de Dorpstraat 79.
Autobedrijf G. van Hooijdonk circa 1970.
Annevillehof op de hoek van de Dorpstraat en de Annevillelaan, voorheen de locatie van Autobedrijf G. van Hooijdonk.
Dorpstraat bij de huisjes van de acht zaligheden (links) met een paardenkoets, de rails voor de paardentram en de kerk op de achtergrond.
Bakkerij van Kuijk aan de Dorpstraat 81 anno 1921.
Familiefoto van bakkerij Van Kuijk in 1915.
Rechts vooraan de smederij van Van den Muijsenberg en daarachter café Christianen ca. 1910.
Dorpstraat anno 1954 met links de oude jongensschool.
52
Ulvenhout
Ulvenhout
53
Kruidenierswaren C. van Hooijdonk, tevens Eerste Ulvenhoutsche Luxe Autoverhuur op de hoek van Dorpstraat en Steenstraat (thans Annevillelaan) omstreeks 1945.
Winkel op de hoek van de Dorpstraat en de Annevillelaan (voorheen het Hoekwinkeltje).
Brouwerij De Roskam met houten biervaten naast de deur.
Brouweij De Roskam, zoals heropgebouwd in het Openluchtmuseum in Arnhem.
Aanvankelijk waren er van noord naar zuid eigenlijk alleen de Prinsenhoef, het slotje Grimhuijsen, de Pekhoeve en brouwerij De Roskam, terwijl pas veel later de open ruimtes tussen die panden bebouwd werden.
Rijks gediplomeerd hoefsmid Vlamings met grote wagenwielen.
Geleidelijk aan vestigden zich
Het voormalige politiebureau op de hoek van de Molenstraat en de Mouterijstraat.
hier ambachtsbedrijfjes, kruideEen fraaie rentenierswoning aan de Dorpstraat 113.
nierswinkels en herbergen aan de handelsroute, waartoe de straat zich inmiddels had ontwikkeld.
54
Ulvenhout
Ulvenhout
55
De zijkant van de Laurentiusschool na de aanbouw in 1921. Deze was gesitueerd aan de huidige mgr. Van Dijkstraat.
De speelplaats van de Laurentiusschool met rechts achter onder het afdak de toiletten. Bordjes daarheen waren niet nodig, daar de kinderen gewoon op de reuk af gingen.
Wie vier jaar was ging naar de bewaarschool bij de zusters, voorloper van de kleuterschool, als zesjarige werd je naar de jongens- of meisjesschool gestuurd.
De openbare jongensschool in 1900 aan de Dorpstraat, gesticht op de plaats waar nu Van Uffelen is gevestigd. Deze werd in 1921 vervangen door de R.K. jongensschool St. Laurentius.
Onderwijs in Ulvenhout Wilde je in de 19e eeuw als kind uit Ulvenhout naar school dan moest je te voet naar een openbare school in het Ginneken, Bavel of Galder.
In 1921 nam het parochiebestuur de school over en liet drie lokalen aanbouwen. Het werd de jongensschool St.-Laurentius.
In 1846 streken de zusters uit Etten in Ulvenhout neer. Deze Franciscanessen richtten een klooster op met daaraan verbonden een meisjesschool aan de Dorpstraat: de Mariaschool.
Wie vier jaar was ging naar de bewaarschool bij de zusters, voorloper van de kleuterschool, als zesjarige werd je naar de jongens- of meisjesschool gestuurd.
Eind jaren ‘60 verviel de scheiding jongens en meisjes en werden de scholen gemengd.
Aan de meisjesschool was nog lange tijd een soort VGLO verbonden waarin meisjes na de lagere school voorbereid werden op hun toekomstige huishoudelijke taken.
De twee kleuterscholen die Ulvenhout telde, gingen in 1985 op in de basisschool: ’t Weitje ging samen met de Rosmolen, de Mariakleuterschool met de Mariaschool.
Ulvenhout en omliggende dorpen telden nogal wat agrarische bedrijven en daarom werd in 1954 een RK. Landbouwschool opgericht aan de Annevillelaan. Na opheffing werd dit gebouw postkantoor en bibliotheek, en is nu bedrijfsruimte.
In 1987 fuseerden de Mariaschool en Rosmolen en gingen samen verder onder de naam De Rosmolen. Omdat Ulvenhout alleen bijzonder onderwijs kende, ontstond behoefte aan een openbare school. Die opende in 1979 haar deuren aan de Sterstraat.
De jongens hadden pech en moesten nog steeds buiten het dorp naar school. Dorpelingen en pastoor kregen het uiteindelijk voor elkaar dat er in 1874 een openbare school gebouwd werd aan de Dorpstraat (nu locatie modezaak van Uffelen). Slechts één lokaal moest alle leerjaren herbergen! Het zal er vol geweest zijn.
56
Ulvenhout
Vanaf 1950 werden aan de Mariaschool regelmatig aanpassingen verricht qua bouw, de jongens verhuisden pas in 1969 naar hun nieuwe school de Rosmolen aan De Roskam.
De leerlingenaanwas van deze school groeide in de loop der jaren zodanig dat regelmatig uitbreiding van het schoolgebouw nodig was. Op dit moment kent Ulvenhout twee moderne basisscholen Klokkebei en Rosmolen die borstel en krijt inruilden voor digibord en laptop.
Ulvenhout
57
Wilde je in de 19e eeuw als kind uit Ulvenhout naar school dan moest je te voet naar een openbare school in het Ginneken, Bavel of Galder.
Het schoolreglement uit 1922 met vele strenge verboden en geboden, ook op hygienisch gebied.
Klas van de R.K. Jongensschool Laurentius met hoofd der school Van de Wouw met bolhoed (daarom bijgenaamd d’n Hoed).
58
Ulvenhout
De overvolle klas 4 van de Laurentiusschool met meester (Bolleke) Jansen in 1964, die moest proberen aan meer dan 40 leerlingen les te geven.
De oude speelplaats van de Mariaschool.
Kinderen van de Maria meisjesschool in 1927.
Het zogenaamde foepspringen op de speelplaats van de Mariaschool in 1977, die toen inmiddels gemengd was. Tegenwoordig is hier de parkeerplaats gesitueerd.
De vergrote Mariaschool met links de Laurentiuskerk en op de voorgrond toen nog een plantsoen.
Ulvenhout
59
De vijfde klas van juffrouw Van Schayk van de Mariaschool in 1967.
Touwtje springen op de Mariakleuterschool met zuster Augusta in 1963.
Kleuterklas ‘t Weitje met juffrouw Elly Maas in 1978.
De RK Landbouwschool aan de Annevillelaan in 1954. Later waren in dit gebouw o.a. de bibliotheek en het postkantoor gehuisvest.
Leerlingen beeldden in 2019 op ludieke wijze het 50-jarig bestaan van basisschool De Rosmolen uit.
De ingang van openbare basisschool De Klokkebei aan Weversdries.
60
Ulvenhout
Drukbezochte activiteiten op de Klokkebei, zelfs op het dak van de school.
Ulvenhout
61
De speelplaats van de Klokkebei.
Groep 8 van de Klokkebei aan de laptop.
Geen krijt en borstel meer, maar les via het digibord op de Rosmolen.
Picknick op de speelplaats van de Rosmolen.
De Klokkebei en directe omgeving, gezien van boven. Sportdag op de Rosmolen.
Leerlingen van de Klokkebei op kamp in de Ardennen.
62
Ulvenhout
Praktijkgericht onderwijs op de Rosmolen. Op stap met boswachter Henk.
Ulvenhout
63
Op het gebied van cultuur denken we aan Harmonie Constantia, Jeugdraad Ulvenhout, De Pekhoeve (so cia al e n culture e l ce ntrum), D o rpsra a d Ulvenhout, Stichting ’t Hofflandt, Stichting Molen de Korenbloem, Toneelvereniging Ulvenhout, S.U.C. (carnaval), Ulvenhout Leeft, Ons Ulvenhout, carnavalsverenigingen en -bandjes, Stichting Ulvenhouts Welzijn, Oranjevereniging Ulvenhout, Koor Joy Ulvenhout, Het Ruilboek, Sint Nicolaas Comité, Ulvenhout on Ice, Vereniging Markdal, Heemkundekring Paulus van Daesdonck, Imkervereniging Sint Ambrosius Ulvenhout-Galder enz.
De oprichtingsvergadering van Damescollectief (voorheen Vrouwen van Nu) in de Pekhoeve op 12 januari 2023.
Mensen zijn sociale dieren. Als gevolg daarvan willen we graag met anderen activiteiten ontplooien.
De muzikanten van Harmonie Constantia repeteren tijdens corona op veilige afstand van elkaar buiten bij het Koetshuis van Anneville. Een nu al iconisch beeld.
Verenigingen Mensen zijn sociale dieren. Als gevolg daarvan willen we graag met anderen activiteiten ontplooien. En daarbij geldt ook (niet alleen spreekwoordelijk), dat samen sterk maakt. Om samen een vuist te kunnen maken, gingen mensen zich dan ook organiseren in verenigingen, teneinde bepaalde gezamenlijke belangen te kunnen behartigen. Met dit doel ontstonden vakbonden, boerenbonden, ondernemersverenigingen, vrouwenbewegingen, bejaardentehuizen, kruisverenigingen, kerkgenootschappen, politieke partijen, organisaties van ouderen, scholen enz. Toegespitst op Ulvenhout kunnen we daarbij o.a. denken aan de FNV en CNV, ZLTO, parochie van de Heilige Familie, KBO, OVU, Damescollectief, Vrijwillige Brandweer, Zonnebloem afdeling Ulvenhout-Galder -Strijbeek enz. Alle 64
Ulvenhout
organisaties, gericht op een bepaald zakelijk, religieus en/of sociaal doel. Daarnaast ontstonden er organisaties, specifiek gericht op ontspanning in de ruimste zin van het woord. Daarbij valt allereerst te denken aan onze bloeiende sportverenigingen. De bekendste daarvan zijn UVV ’40 (voetbal), UTPV (tennis en padel), De Rouleurs (wielersport), Zwart-Wit (hockey) en Alliance d’Amitié (handboog).
Er zullen vast nog meer organisaties op zakelijk, religieus, sociaal, cultureel of sportief gebied zijn, maar wij vragen er begrip voor, dat we niet alle organisaties kunnen benoemen. Uit dit overzicht blijkt overduidelijk, dat het verenigingsleven in Ulvenhout bloeiend, zeer divers en erg uitgebreid is. Dat geldt temeer, indien we dit aantal organisaties afzetten tegen het aantal inwoners van ons durpke van ocharm 5.030. De organisatiegraad is dus erg groot, hetgeen een goede voedingsbodem vormt voor de leefbaarheid van ons mooie dorp.
Overzicht van de bridgedrive van de KBO in hun thuishonk, de Pekhoeve. De KBO organiseert voor haar leden vele activiteiten op cultureel, educatief, sportief en sociaal gebied.
Ulvenhout
65
De selectie van het eerste elftal van UVV ‘40 bij de laatst op zondag gespeelde wedstrijd in 2023. Vanaf seizoen 20232024 spelen ze voortaan op zaterdag. Het indrukwekkende ledental van UVV bedraagt nu circa 750.
De leden van handboogvereniging Alliance d’Amitié (de oudste vereniging van Ulvenhout met de mooiste naam, opgericht in 1851 op Landgoed Hondsdonk) in hun schitterende thuishonk.
De groeiende populariteit van het damesvoetbal blijkt ook uit deze foto van enthousiaste speelsters van UVV ‘40.
De paardentram van Paulus van Daesdonck met twee Belgische trekpaarden vóór de kerk. Toen noodgedwongen nog op de niet-originele luchtbanden. De GTM onderhield tussen 1903 en 1920 de dienst op het traject Ulvenhout-Ginneken.
Zwart-Wit, blijkens haar naam zowel een Bredase als NieuwGinnekense vereniging. Ze telt dan ook vele leden uit Ulvenhout. Op de achtergrond het markante clubgebouw.
Ingespannen gezichten en opperste concentratie bij de Rouleurs tijdens hun wekelijkse wielertocht.
Groepsfoto van c.v. De Dobbers bij hun 50-jarig (gouden) jubileum in 2016, inclusief hun kinderen en kleinkinderen, die allen in de voetsporen van hun (o)pa’s zijn getreden.
Vrijwilligers en gasten van de Zonnebloem afdeling UlvenhoutGalder-Strijbeek bij de Mariagrot in Meerseldreef.
De renners van W.V. De Rouleurs op hun toertocht bij de molens van Kinderdijk. Hoe mooi en Hollands kan het zijn.
De voltallige samenstelling van Toneelvereniging Ulvenhout, die in 2023 het stuk Over de schutting voor het voetlicht bracht. Elk jaar weer een daverend succes.
66
Ulvenhout
In de lommerrijke schadum van de bomen bij de Pekhoeve genieten de leden van de KBO van de spellenmiddag. Het is daar zichtbaar goed toeven.
Ulvenhout
67
De Oranjevereniging organiseert jaarlijks het razend populaire jeu de boulestoernooi met liefst 200 deelnemers van vele verenigingen. Bier en friet zijn dan nauwelijks aan te slepen.
De renners van Wielerclub v.v.a. DAS, in vol ornaat poserend in hun opvalllende felkleurige shirts.
68
Ulvenhout
Harmonie Constantia brengt een serenade uit. Een mooie traditie die door iedereen zeer wordt gewaardeerd. Zowel bij plechtige bijeenkomsten als bij uitbundige feesten is de harmonie altijd paraat.
Luchtfoto van het schietveld van Alliance tijdens de NK Outdoor in 2022.
De nachtegalen van Popkoor Joy bij hun optreden op het Midzomeravondfestival in het Grimhuijsenpark in 2023. Het enthousiasme en plezier spatten er vanaf.
Carnavalsvereniging en -band De Spijkers (1973). Eén van de grondleggers van het carnaval in Ulvenhout.
Muzikanten van Harmonie Constantia tijdens hun drukbezochte Nieuwjaarsconcert in de Pekhoeve op 8 januari 2023.
Ulvenhout
69
Prins Bernhard signeert de grote trom van Harmonie Constantia (1982).
De legendarische carnavalsband De Zaogurs bij een optreden in 2007.
Om samen een vuist te kunnen maken, gingen mensen zich organiseren in verenigingen, teneinde bepaalde gezamenlijke belangen te kunnen behartigen. Jeugdspelers van UVV ‘40 worden na terugkomst van hun jeugdkamp in 2023 verwelkomd door hun familie op Jeugdland. Altijd een spannend en emotioneel moment.
De paardentram van heemkundekring Paulus van Daesdonck op zijn eindbestemming in het museum R.T.M. te Ouddorp. Inmiddels met het originele onderstel.
Janus Fleerakkers van Imkervereniging Sint Ambrosius geeft aan scholieren uitleg over het houden van bijen in de bijenstal aan de Annevillelaan.
70
Ulvenhout
Bij wijze van warming-up dansen de dames van UTPV de cancan op het centercourt in het kader van Ladiesday 2023.
Ulvenhout
71
Het destijds altijd zeer drukbezochte jaarlijkse Wielergala Ulvenhout, gewonnen door toenmalig wereldkampioen Jan Raas.
Jagers te paard met hun honden tijdens de Hubertusfeesten in 1977.
Spetterend optreden van de band Mc Mess (met o.a. onze local heroes Corné Reinieren en Thom van Aert) opvallend uitgedost in geruite Schotse kledij tijdens de kermisfeesten in 2022.
Prins Nillus XVIII van Bosuilendorp in een wel zeer roze omgeving bij de optocht in 2023.
Wandelaars op het pad langs de Mark bij de Avondvierdaagse in 2019.
Zeepsop voetbalwedstrijd tijdens Nopsop in 2008, georganiseerd door c.v. De Nopkes.
Het sfeervolle Grimhuijsenconcert in de avond met de verlichte kerktoren op de achtergrond.
Een bruisende gemeenschap Het hele jaar door zijn er evenementen, van de kerstboomverbranding en nieuwjaarsreceptie tot aan de levende kerststal en Ulvenhout on ice. Het mooie is dat het niet altijd dezelfden zijn, die een evenement organiseren. Natuurlijk hebben we aan Ulvenhout Leeft een zeer actieve groep mensen, die van alles organiseert, van kerststal tot kermisfeesten en de SUC voor alles wat maar een beetje met carnaval te maken heeft. Maar we hebben bijvoorbeeld ook VLUG voor de Avondvierdaagse, Ulvenhout uit de kunst voor de kunstroute en het kunstcafé, de Oranjevereniging voor, hoe kan het ook anders, de Oranjefeesten en het jeu de boules-toernooi. En uiteraard de harmonie met onder andere het Midzomeravondfestival. En last but not least: 72
Ulvenhout
Stichting Ulvenhout 700, die jaarlijks de populaire en professioneel opgezette Dorpsquiz organiseert, die kan rekenen op 500 deelnemers, oftewel 10 % (!) van de bevolking. En dan hebben we het nog niet eens gehad over evenementen van weleer, zoals de Ronde van Ulvenhout en de Hubertusfeesten. Eig e n lij k zo u d e n we e e n h e e l b o e k a a n d e evenementen kunnen wijden, maar daar voor ontbreekt helaas de ruimte. Dit hoofdstuk bevat dan ook geen absoluut overzicht van alle evenementen, maar een bloemlezing van wat er in ons mooie dorp aan de Mark gebeurt.
Ulvenhout
73
Het hele jaar door zijn er evenementen, van de kerstboomverbranding en nieuwjaarsreceptie tot aan de levende kerststal en Ulvenhout on ice.
Een damesteam in aangepaste fraaie uniforme kledij aan het curlen tijdens het erg geslaagde en gewaardeerde Ulvenhout on ice (2022).
De prachtige carnavalswagen van cv De Duvels in de optocht van de Bosuilen in 2014.
Het zeer geliefde Grimhuijsenconcert in 2015, in de sfeervolle ambiance van het Grimhuijsenpark in de schaduw van de Laurentiuskerk.
Kinderen op hun kleurige met crepepapier, ballonnen en kroontjes versierde fietsen op Koningsdag.
Swingen op hard rockmuziek tijdens de Rock Top 50 in de Pekhoeve (2019).
Het grandioze jubileumfeest van Ulvenhout Leeft met o.a. het optreden van de regionale coryfee Corrie Konings.
74
Ulvenhout
Ulvenhout
75
De levende kerststalgroep in 2022.
De populaire meidengroep Luv (o.a. met Patty Brard) voor een uitzinnig publiek tijdens het Wielergala van 1978.
Het mooie is dat het niet altijd dezelfden zijn, die een evenement organiseren. Een overzicht van het grote aanbod aan goederen tijdens de altijd zeer succesvolle Vlooienmarkt op het terrein van de Pekhoeve. De opbrengst daarvan is voor de verenigingen.
Onder toezicht van de brandweer blust de jeugd de restanten van de kerstbomen.
De zeer populaire, van hoog niveau zijnde en steeds originele Dorpsquiz in een zoals altijd bomvol Jeugdland in 2023.
De Ulvenhoutse jeugd op de gladde ijzers in de mooie ijstempel van Ulvenhout on ice.
Impressie van de grote drukte in de Dorpstraat in afwachting van de doorkomst van de renners bij de Vuelta in 2022.
Eén van de befaamde acts van de Sisters, waar zij altijd veel succes mee hebben, zoals hier in 2013.
76
Ulvenhout
Opperste concentratie bij de worp van deze koninklijke deelnemer aan de jeu de bouleswedstrijd tijdens de Koningsdag.
Ulvenhout
77
Enthousiasme bij het Ulvenhouts Kinderfestival, een driedaags festival speciaal voor alle basisschoolleerlingen uit Ulvenhout (2023).
Het kerstconcert van Ulvolume in 2014.
Het peloton van de Vuelta raast in een lang lint door de Dorpstraat, luid aangemoedigd door het talrijke publiek.
De open dag van de vrijwillige brandweer in 2016 trok veel bekijks, met name de spectaculaire demonstratie van het blussen van een brand. De brandweer is trouwens nog steeds op zoek naar vrijwilligers. Dus wat let u?
Het door Ulvenhout Leeft in 2014 georganiseerde ludieke curlingtoernooi.
Ulvenhout uit de Kunst organiseert tweejaarlijks de Kunstronde door het dorp.
Natuurlijk komt Sinterklaas ieder jaar in ons dorp aan, de enige echte wel te verstaan.
De après skate and curling party bij Ulvenhout on ice.
78
Ulvenhout
Ulvenhout
79
Eigenlijk zouden we een heel boek aan de evenementen kunnen wijden, maar daarvoor ontbreekt helaas de ruimte. Dit hoofdstuk bevat dan ook geen absoluut overzicht Een mooie creatie van cv De Boereknuppels in de optocht van 2019.
van alle evenementen, maar een bloemlezing van wat er in ons mooie dorp aan de Mark gebeurt.
Deelnemers aan de Avondvierdaagse op een fraai traject langs de Mark, een ansichtkaart waardig.
80
Ulvenhout
Nieuwjaarsbijeenkomst met o.a. de uitreiking van de Platte Buis door Piet Nuijten.
Ulvenhout
81
82
Ulvenhout
Ulvenhout
83