ISOL AT IE
Vrijdag 27 november 2015, Cobouw 207
15
Zeewier: onbekend en onbemind Peter de Lange
Internet wekt de indruk dat zeewier een veelgebruikt isolatiemateriaal is dat door zijn milieuvriendelijke eigenschappen snel aan populariteit wint. Maar internet en de werkelijkheid zijn twee verschillende dingen, blijkt uit gesprekken met handelaren in ecologische bouwmaterialen. De verwarring rond het product begint al met de naam. “Zeewier wordt nergens gebruikt in de bouw, alleen een bepaald soort zeegras is geschikt,” zegt een van de weinige kenners.
Zeewier is in Nederland geen onbekend goedje. Het is volop verkrijgbaar en kent tal van toepassingen. Het staat onder meer bekend als vitaminerijke ‘groente uit zee’ en is te koop in restaurants en biologische winkels. Het wordt gebruikt in gezondheidsproducten en als meststof. Maar in bouwmarkten zal je er vergeefs naar zoeken. Dat valt tegen, want internet suggereert iets heel anders. Daar lees je bijvoorbeeld: “Zeewier wordt al meer dan 150 jaar gebruikt als bouw- en isolatiemateriaal en is vaak terug te vinden in monumentale panden. Vooral in het noorden van Nederland was het een populair materiaal. Ook vandaag de dag is het nog steeds geliefd. Het kan worden toegepast als gevel- en spouwisolatiemateriaal.” Op veel sites wordt een vakantiehuis opgevoerd dat het Deense architectenbureau Vandkunsten in 2013 bouwde met als bijzonder kenmerk de isolatie van dak en wanden met zeewier. Maar dat huis staat in Denemarken; in Nederland wordt het materiaal, hoe natuurlijk, duurzaam, onbrandbaar en CO2 -vrij ook, nagenoeg niet toegepast. Het Nijmeegse architectenbureau Orga, dat uitsluitend met natuurlijk producten werkt, kent zeewier alleen als dakbedekking, niet als isolatiemateriaal. “Wij gebruiken altijd vlas, hennep of houtwol.”
Duitse leverancier van de verwerking van het zeegras. Foto: Neptutherm.
Geen brood Wesselink Isolatie in Amsterdam, dat veel met natuurlijke materialen werkt, heeft geen plannen om met zeewier te experimenteren. “Daarvoor is deze innovatie nog in een te pril stadium.” Een geluid dat de branche vaker laat horen. Gevolg: de vraag is zo gering, dat de handel geen brood ziet in zeewier. Isolatie-weetjes.nl, intermediair tussen consument en handel, heeft geen kennis over zeewier paraat en weet niet waar het verkrijgbaar is. Probeer eens bij bedrijven die isolatiematerialen leveren op basis van schelpen, die komen ook uit zee, adviseert de klantenservice. Eco-Logisch.nl dan? Die webwinkel verkoopt een heel scala aan milieuvriendelijke bouwmaterialen. Maar géén zeewier. “Dat komt voorlopig niet in ons
assortiment,” laat de beheerder weten. Waarom niet? “We zouden eerst moeten uitzoeken hoe goed de prestaties zijn en vervolgens hoe dit product prijstechnisch ligt ten opzichte van andere natuurlijke isolatiematerialen als vlas, hennep en houtwol. Het kan best een goed product zijn, maar het probleem met veel ecologische materialen is dat ze niet goed in de markt worden gezet. Ze worden vaak ontwikkeld door idealisten zonder enig commercieel inzicht.” Groenebouwmaterialen.nl behoort tot de weinige die de handel wel aandurft. Deze webwinkel verkoopt Neptutherm, een Duits product op basis van zeewier uit de Middellandse Zee dat heel geschikt is voor isolatiedoeleinden, zegt verkoper Frederik Winterwerp. “Het is honderd procent natuurzuiver, vrij van schimmels, onbrandbaar en vochtregulerend.”
Doe-het-zelvers Maar de consument moet de voordelen van Neptutherm nog ontdekken, zegt Winterterp ook. “Het is onbekend en daarom onbemind. Ik verkoop een Duits product omdat er geen Nederlandse fabrikant is, bij mijn weten. En voor zover ik de markt ken, komt die er voorlopig ook niet. Innovatieve materialen hebben het altijd moeilijk. In de isolatie beginnen hennepvezels voor buitengevels en dak een beetje bekendheid te krijgen, maar metisse, dat wordt gemaakt van gerecycled katoen, komt nog niet echt van de grond. Naar zeewier is ook maar heel weinig vraag. Vooral doe-het-zelvers gebruiken het. De bouw is vanouds erg conservatief, die geeft nog steeds de voorkeur aan glaswol of steenwol.” Niet iedereen die warmloopt voor natuurlijke bouwmaterialen, betreurt dat er zo weinig vraag is
Zeegras wordt verwerkt als dakisolatie bij de bouw van een passiefhuis in Duitsland.
naar zeewier. Naar zeegras om precies te zijn, want daarover gaat de discussie, stelt Jeffrey Beerepoot op basis van eigen onderzoek naar het materiaal dat Vandkunsten gebruikte.
Beschermde plant Beerepoot, student HBO bouwkunde: “Uit mijn onderzoek kwam naar voren dat eenjarig grootzeegras genaamd zostera marina het meest geschikt is voor de bouw. Dat is een beschermde plant. Het zou zonde zijn gebruik op grote schaal aan te bevelen.” De bevindingen van Beerepoot worden bevestigd door Klaas Timmerman, marien bioloog bij het Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee. Zeewier hoort niet thuis in de bouw, zeggen Timmermans en Beerepoot. “Zeegras is in monumentale panden terug te vinden als vloerisolatie. Families rondom de Waddenzee leefden van dit product, dat ze van het stand opraapten, tot het in 1930 in nagenoeg alle noordelijke zeeën uitstierf door een wierziekte,” aldus Beerepoot. De soorten zeegras die in Denemarken en Noorwegen in de bouw worden gebruikt, worden volgens Beerepoot ook gewoon van het strand gehaald en daarna gedroogd. “Meer is niet nodig. Je hoeft het niet chemisch te bewerken. Onder de juiste omstandigheden toegepast, kan het ongeveer honderd jaar meegaan. Het stinkt niet, het rot niet en voor ongedierte is het niet interessant. Het heeft ook de eigenschap dat het vocht doorlaat, wat zorgt voor een goed binnenklimaat.” Een nadeel is, dat het niet zo goed isoleert als bijvoorbeeld glaswol, zegt Beerepoot. Een ander praktisch nadeel noemt hij de gebrekkige kennis van het materiaal in Nederland. “Daardoor kan het plaatsen van deze isolatie wel eens prijzig worden.”