Teagasc agus teachtaireacht Newman agus na Gaeil An tAth. Leon Ó Giolláin Is léir go raibh an-mheas go deo ag Newman ar stair agus cultúr na nGael agus ar na Gaeil féin. I leabhar atá curtha in eagar ag an Dr. Pádraig Ó Fiannachta in ómós d’Eoghan Ó Comhraí, Ollamh le Stair agus Seandálaíocht na hÉireann san Ollscoil Chaitliceach a bhunaigh Newman, faoi stiúir na nEaspag, tá cur síos álainn ar an gCairdinéal, a léiríonn go maith cé chomh lách, tuisceanach agus tacúil is a bhí sé: ‘B’é an Dr. J.H. Newman, Uachtarán na hOllscoile Caitlicí, a chuir ina luí ar an scoláire cúthalach ó Chontae an Chláir go raibh sé thar a bheith cáilithe agus oiriúnach dá phost san ollscoil2 nuair a cheapadh é in 18541. Thosaigh sé ar an tsraith léachtaí, ‘Lectures on the Manuscript Materials of Ancient Irish History’, an bhliain dár gcionn, 1855, agus lean siad go 1856. I láthair ag gach léacht bhíodh an Sasanach macánta, an Dr. Newman. I ndiaidh gach léachta bhíodh sé 1. Is léir go rabhthas ag caitheamh anuas go tarcaisniúil ar an ollamh ag an am. 2. Ba é Newman, uachtarán na hOllscoile, a cheap é. 3. Is léir é seo ón alt iomlán atá faoi chaibidil anseo.
TIMIRE dec_2010.indd 17
á mholadh agus á ghríosadh mar d’aithin sé a fhiúntas’. Agus is amhlaidh freisin gur íoc an Ollscoil, faoi stiúir Newman, as na léachtaí sin – níos mó ná 700 leathanach! – a cuireadh i gcló in 1861. Sna Sceitseanna Stairiúla, Iml. III, caibidil X – Traidisiún na Sibhialtachta: Oileáin an Tuaiscirt – a scríobh Newman thart ar 1856, léirítear freisin ardmheas an Chairdinéil ar na Gaeil, á gcur fiú i gcomparáid lena chomhthírigh féin! For the Celt, it cannot be denied, preceded the Anglo-Saxon, not only in his Christianity, but in his cultivation and custody of learning, religious and secular, and again in his special zeal for its propagation… In the schools of science, England has no name to rival Erigena in originality, or St. Virgil in freedom of thought; nor among its canonized women any saintly virgin to compare with St. Bridget; nor, although it has 150 saints in its calendar, can it pretend to equal that Irish multitude which the Book of Life alone is large enough to contain. Is amhlaidh a chreid Newman go raibh Éire faoi choimirce speisialta Dé i stair na Críostaíochta, go mór mór san Eoraip3.
10/11/2010 12:44
