Jubileumbrochure 25 jaar De Maagd by Theater De Maagd

De juiste mix!

NR. 4999 |5000

30 A U G U S T U S 2 0 1 5 P R I J S € 5 , 9 5

‘ TROTS ALS EEN PAUW’ Eerste kerk die theater werd 25 JAAR JONG De rol van De Maagd PODIUM VOOR TALENT Theater van de toekomst

Al 25 jaar sfeer, podiumkunsten, events, ontmoetingen, sterren, aanstormend talent, cultuur uit de regio, cocreatie, presentaties, gezelligheid en 100% beleving in de Huiskamer van Bergen op Zoom ... Welkom!

De magie van De Maagd HUISKAMER VOL STERREN

25 jaar DeBackcover.indd Maagd_Cover-spread.indd 1 84-Glossy 84

22-07-15 11:37

22-07-15 11:46

Jubileum Theater De Maagd bestaat 25 jaar. Het gebouw zelf bestaat al veel langer en daarin zit een deel van het unieke van de jubilerende schouwburg, want een eeuwenoude kerk werd ervoor verbouwd. Een jubileum is een mooie aanleiding om terug te blikken. Om de lezer een kijkje te geven in de ontstaansgeschiedenis. Maar we doen nog veel meer. We kijken vooral naar het heden en nog meer naar de toekomst, want generaties na ons zullen van deze rijkdom voor stad en regio lang gaan proﬁteren. Daarom geen jubileumboek over verleden, heden en toekomst maar een Glossy! Modern, kleurrijk en fraai vormgegeven. Veel betrokkenen komen aan het woord, ook de jeugd, want die zal ervoor moeten zorgen dat de ingezette lijnen op het gebied van cultuur worden doorgetrokken. neemt daar een voorschot op en haalt tegelijkertijd weer even terug hoe het theater er uiteindelijk is gekomen. Het gebouw wil overigens veel meer zijn dan alleen maar een cultuurtempel. De Maagd is nu een ontmoetingsplaats voor velen, een huiskamer aan de Grote Markt voor iedereen uit stad en omgeving. De Glossy, die we presenteren probeert ook die aspecten uit te stralen. Deze uitgave is tot stand gekomen in samenwerking met diverse schrijvers die op vrijwillige basis de interviews hebben afgenomen. We danken hen, maar ook alle geïnterviewden die hun verhalen met ons hebben gedeeld, de fotografen / illustrators en De Kok Bouwgroep die de Glossy heeft mogelijk gemaakt. We hopen dat de inhoud zo aanspreekt dat het een bewaarnummer is voor lange tijd. Wij hebben er alles aan gedaan om er dat van te maken. Veel leesplezier! Cees Meijer, directeur Ad Rooms, hoofdredacteur

Colofon: Deze glossy is een speciale uitgave van het Cultuurbedrijf, gemeente Bergen op Zoom, ter ere van 25 jaar De Maagd. Teksten: Ad Rooms, Rob Stroeks, Marion Winnink, Janneke van Luijk, Merijn Sitsen, Robby van der Zande, Jennifer Demmers, Paul Asselbergs, Frans Vogels, Paula Czechowsky, Marianne Wierckx-Hagens, Wouter de Rijk, Els Nagtegaal, Jos Peters, Peter Kunnen, kinderen B.S. Lodijke, Martijn Meerman, Liesbeth Keij, Ans Goorden

Fotograﬁe: Ans Goorden, Merijn Sitsen, Monique van Laarhoven, Chris van Klinken, Dick Vermaas, Dennis Matthijssen, Sybolt Voeten, Bob Bronshoﬀ, Nick van Ormondt, StefBos.nl, Guido Weijers, www.shutterstock.com

Coverbeeld: Kees Warmoeskerken

Productie en vormgeving: Inpladi bv, Cuijk

Hoofdredactie: Ad Rooms Eindredactie: Ans Goorden

2 DE MAAGD

02-Inhoud.indd 2

22-07-15 09:19

In deze Glossy 18

JONGEREN OVER HUN MAAGD: BETER DAN EEN FILM

4 8

Culturele schat van directeur Cees Meijer Kater oud-burgemeester leidt tot schouwburg De Maagd De pastoor sprak een gebed uit Kees Booij postuum in schijnwerpers

ER LIGGEN ZOVEEL HERINNERINGEN

36 BERGSE GLAS-IN-LOOD TRADITIE VERHUIST NAAR AUSTRALIË JOSÉ VAN DE ARTIESTENFOYER: BOEKJE OPEN OVER DE STERREN

12 17 21 32 35 38 41 42 44 48 52 54 57 58 61 70 73 74 78 80

Trouw, trouwer, trouwst: Vaste fans aan het woord MAAGD ©Paul Asselbergs Impresariaten: Theater met unieke uitstraling Belang van theater voor stad en regio Kinderen worden musicalster Eerste schouwburgdirecteur blikt terug 25 jaar De Maagd in cijfers 25 bijzondere momenten Een dag achter de schermen In gesprek met medewerkers eerste uur Architect: Publiek omarmt artiesten Bergenaren on stage TOON ©Rob Stroeks Samenwerking maakt De Maagd 25 jaar jong KROONTJESPEN ©Frans Vogels 25 jaar backstage: Wat er allemaal mis kan gaan Topnotering bij Visit Theatres De klokken luiden nog De Kok Bouwgroep: Nauw verbonden Wat betekent De Maagd in dagelijks leven?

PODIUM VOOR TALENT

STADSBESTUURDERS OVER JUBILERENDE SCHOUWBURG VAN SYMPOSIUM TOT DROOMHUWELIJK

66 02-Inhoud.indd 3

THEATER VAN DE TOEKOMST DOOR KINDEROGEN

DE MAAGD 3

22-07-15 14:47

TEKST AD ROOMS

Directeur Cees Meijer over zijn filosofie:

‘ONZE CULTURELE SCHAT VIA JEUGD VEILIGSTELLEN VOOR TOEKOMST’ 4 DE MAAGD

02-Cees Meijer over zijn filosofie.indd 4

22-07-15 09:22

DE MAAGD 5

02-Cees Meijer over zijn filosofie.indd 5

22-07-15 09:22

Cees Meijer is een druk bezet man. Hij heeft niet alleen de leiding over De Maagd, maar is onder meer verantwoordelijk voor het hele Cultuurbedrijf met ook het CKB en Het Markiezenhof. Hij spreekt over de geweldige cultuurschat in Bergen op Zoom, met culturele verenigingen, honderden vrijwilligers, talloze instellingen en professionals op dit gebied en uiteraard met voorzieningen zoals de jubilerende schouwburg. Hij ziet het als een van zijn belangrijkste taken om die culturele schat via de jeugd veilig te stellen voor de toekomst. “Jonge mensen van nu moeten gaan doen, wat wij nu doen. Daar moeten we ze zo goed mogelijk op voorbereiden”.

ij schetst in een notendop hoe rijk de stad

Ook samenwerking is een element dat Cees Meijer hoog in het

is aan cultuur. “Werkelijk fantastisch en dat

vaandel heeft staan. “We moeten ernaar streven om alle

is geen kwestie van chauvinisme, maar van

mogelijkheden in de stad met elkaar te linken. Zo creëren we

trots. Als ik dit in een andere stad aan zou

meerwaarde en dat is ook de reden dat onze programmeur met onder

treffen, dacht ik er net zo over.”

andere die van Gebouw-T, De Stoelemat en Het Zwijnshoofd rond de

Cees Meijer is een geboren Bergenaar, zijn vader bezat een garage,

tafel zit. De Maagd is er uiteraard voor het professionele theater

maar hij voelde veel meer voor het onderwijs en dan vooral muziek.

waarvan mensen uit stad en regio moeten kunnen genieten, maar wij

Veel jongeren kennen hem nog van de lessen Algemene Muzikale

zijn ook in staat om met onze accommodaties en onze kennis op

Vorming (AMV). Jarenlang was hij op dit terrein actief, later kreeg hij

verschillende terreinen (zoals op het gebied van techniek) cultuur uit

ruimte om aan productontwikkeling te doen onder meer om kinderen

de regio te stimuleren en een professioneel podium te bieden.”

kennis te laten maken met muziek. Uiteindelijk kwam hij terecht in managementfuncties, in 2010 kreeg hij de algehele leiding over

BELEVING

CKB De Maagd en later over het hele Cultuurbedrijf.

Sinds zijn aanstelling als directeur heeft Cees Meijer zich ingezet om extra beleving toe te voegen aan het bestaande product. Hij vertelt

VERBINDEN

daarover: “Wij hebben op de kwaliteit van professionele producties

De huidige directeur weet waar hij mee bezig is en merkt op:

geen invloed. Als om 20:00 uur het doek open gaat, geven wij het uit

“Verbinden zowel in- als extern vind ik belangrijk. Bovendien moeten

handen en zijn we afhankelijk van wat er op de planken verschijnt,

we ons voortdurend realiseren dat we ambtenaren zijn, die zich

maar met onze dienstverlening kunnen wij wel veel doen.” Hij vindt

opstellen ten behoeve van de burger, ervoor zorgen dat het

bijvoorbeeld dat theaterbezoekers warm ontvangen moeten worden.

gemeenschapsgeld zo goed mogelijk besteed wordt en dat de burger

“Onze gastvrouwen en gastheren begeleiden ze, onze horecamensen

trots kan zijn op een theater als De Maagd.”

zijn getraind in gastvrijheid en ook onze technici, kantoormensen en

“Deze stad heeft een klimaat waarin talent zich kan ontwikkelen” 6 DE MAAGD

02-Cees Meijer over zijn filosofie.indd 6

22-07-15 09:22

“Speerpunten zijn talentvol, creatief/innovatief en historisch Bergen op Zoom. Dat past ons als een handschoen!”

medewerkers pr en marketing helpen mee om meer beleving toe te

gaan we zo effectief mogelijk om met de financiële mogelijkheden”.

voegen. Ik ben enorm blij met de manier waarop we dat nu doen.”

Cees Meijer wijst er nog op dat het bezit van een theater voor stad en

Een paar jaar geleden gingen we vanuit de organisatie de straat op

regio een sterke economische factor is. “Als er op jaarbasis 50.000

om mensen te vragen wat zij van De Maagd vonden en waaraan ze

mensen naar De Maagd komen, gaan die ook het centrum in, om wat

dachten bij het horen van die naam. Cees Meijer: “Daar hebben we

te eten en drinken. Ze maken kennis met wat de stad te bieden heeft

ruim 100 belangrijke opmerkingen uit gehaald. Kunstenaar IWAZ

en komen wellicht terug, zeker mensen van buiten. Dat is van een niet

heeft deze als symbolen vastgelegd in een schilderij en van dat beeld

te onderschatten economische waarde. Uit talloze onderzoeken blijkt

is De Stoel gemaakt. Er kwam onder andere naar voren dat De Maagd

dat een goede culturele infrastructuur belangrijk is bij beslissingen

een beetje kil overkwam. Hier hebben we onmiddellijk wat mee

over bedrijfsvestigingen.”

gedaan. De Maagd moet de Huiskamer zijn van Bergen op Zoom en daar hoort warmte bij. Daarom hebben we de foyers aangepakt en

TOEKOMST

ondanks de moeilijke financiële omstandigheden zijn we er volgens

Ten slotte komt hij nog een keer terug op de toekomst. “In deze stad

de bezoekers in geslaagd de sfeer te verbeteren.”

heerst er een klimaat waarin talent zich kan ontwikkelen. En dat kan

Dit geldt zowel voor als achter de schermen. “Wij vragen publiek na

op vele manieren: via verenigingen, instellingen, scholen, opleidingen

afloop hoe ze het vonden, maar dat doen we eveneens bij artiesten die

en hier in De Maagd. Voor mezelf zie ik een belangrijke rol weggelegd

bij ons optreden. Ook zij moeten een warm gevoel hebben. We laten

om dat allemaal te borgen in processen en er op die manier voor te

een briefje in de kleedkamer achter om hen een mooie voorstelling

zorgen dat dit ook in de verdere toekomst doorgaat. We werken

te wensen en weten wat ze graag lusten. Zij zijn net zo goed onze

vanuit een cultuurvisie die interactief tot stand is gekomen en die

gasten en we zijn blij dat veel sterren hier graag komen spelen”,

richting geeft aan waar we met het culturele veld heen gaan.

aldus Cees Meijer.

Speerpunten zijn talentvol, creatief/innovatief en historisch Bergen op Zoom. Dat past ons als een handschoen!”

SAMENWERKING Wat betreft het programma streeft De Maagd naar een gezonde mix van populaire en meer ‘risicovolle’ voorstellingen. “Daarin werken we nauw samen met De Kring Roosendaal. Zo streven we ernaar om bijvoorbeeld dubbelingen uit onze programma’s te halen. Wat minder toegankelijke, culturele producties willen we blijven brengen, omdat er publiek is dat daar recht op heeft. Door die te verdelen tussen Roosendaal en Bergen op Zoom spreiden we het risico en

DE MAAGD 7

02-Cees Meijer over zijn filosofie.indd 7

22-07-15 09:22

TEKST AD ROOMS

Kater OUD-BURGEMEESTER ZEVENBERGEN:

LEIDT UITEINDELIJK TOT SCHOUWBURG DE MAAGD

8 DE MAAGD

03-Oud-burgemeester.indd 8

22-07-15 15:05

Een flinke kater, nadat de gemeenteraad de voorstellen had verworpen, is uiteindelijk de aanleiding geweest dat Bergen op Zoom over het fraaie kerktheater De Maagd beschikt. De toenmalige burgemeester drs. Pieter Zevenbergen wilde zijn humeur na deze tegenslag samen met zijn gezin opvijzelen met een bezoekje aan de hoofdstad. In een Amsterdamse boekhandel kocht hij een boek over de bekende architect Onno Greiner en de basis voor de oplossing van de zalenproblematiek, waarmee de stad al jaren worstelde, was gelegd.

CONSENSUS De oud-burgemeester blikt samen met zijn gemeentesecretaris uit die

bisschop op hoeveel bezwaren we konden rekenen als we er een

periode, Peter Thomassen, uitgebreid terug op hoe Bergen op Zoom

andere functie aan zouden geven. Ernst maakte me duidelijk dat

uiteindelijk een volwassen schouwburg kreeg. Zevenbergen vertelt:

we dit lokaal moesten regelen en dat de katholieke kerk er maar beter

“We hadden destijds al met twee voorstellen bij de raad aangeklopt

aan kon gaan wennen dat sommige gebouwen in de toekomst een

om het probleem aan te pakken. Er was een plan om De Stoelemat

tweede bestemming zouden krijgen. Hij adviseerde ons wel om een

geschikt te maken en later ook nog een om de Luxor op te knappen,

nieuw plan rustig en kalm te presenteren, zodat mensen de tijd

maar geen van deze voorstellen kreeg de steun van een meerderheid.

hadden eraan te wennen.” “Het is op zo’n moment zaak om de

Nu moet ik zeggen dat we te maken hadden met het merkwaardige

emoties te beheersen. Mensen zijn daar gedoopt en getrouwd en

fenomeen dat er binnen de gemeenteraad sprake was van een

hebben dus allerlei gevoelens”, voegt Thomassen daaraan toe.

omvangrijke deskundigheid op het gebied van schouwburgen, want iedereen vond wel iets van zichtlijnen, akoestiek en toneeltorens.”

DE MAAGD IN BEELD

Zoveel zelfs dat er van consensus geen sprake was en een oplossing

Intussen had Zevenbergen zijn boek over Greiner binnen het college

mijlenver weg leek. Peter Thomassen maakt duidelijk hoeveel energie

en het ambtelijk apparaat laten circuleren, kreeg hij enthousiaste

zijn ambtelijk apparaat en het college erin hadden gestopt en

reacties en kwam automatisch De Maagd in beeld. Er volgde een

onderstreept de kater waarmee iedereen achterbleef.

telefoontje naar de Amsterdamse architect die een kijkje kwam nemen en een verbouwing van kerk tot theater wel zag zitten.

GREINER EN VAN GOOR

Zevenbergen: “Hij vond het een aardig idee, maar zei meteen:

Een simpel boek, bij toeval gevonden in Amsterdam, zette de

weet waar je aan begint. Ik reageerde: ja dat weten we, maar eerlijk

oud-burgemeester op het spoor van Onno Greiner en zijn

gezegd konden we toen natuurlijk niet alle details overzien. Zeker

architectenbureau in de hoofdstad. Samen met Martien van Goor

de financiële consequenties niet.”

en zijn andere collega’s had Greiner al theaters ontworpen in onder

Het college polste de fractievoorzitters binnen de gemeenteraad

meer Leiden en Amersfoort. Zevenbergen: “Ik dacht, dit is een

die allerlei vragen hadden, vooral over de centen, maar ook

architect die er echt verstand van heeft.”

enthousiasme toonden. Thomassen: “We kregen te horen dat we de plannen verder konden uitwerken, maar dat financiële risico’s

BISSCHOP ERNST

uitgesloten moesten worden en dat een bedrag van 18 miljoen

Het speelde zich allemaal af in 1987, het jaar waarin de Gertrudiskerk

gulden uit eigen middelen de absolute limiet was.”

opnieuw werd ingewijd en de Maagdparochie verhuisde naar de

Daarmee was een forse basis gelegd voor de oplossing van een

overkant van de Grote Markt. De monumentale Waterstaatskerk droeg

probleem dat al jarenlang als een soort molensteen om de nek van

het bisdom voor een symbolisch bedrag over aan de gemeente.

de stadsbestuurders hing. Iedereen binnen het ambtelijk apparaat

Zevenbergen: “Tijdens de inwijding van de gerestaureerde Gertrudis

kon aan de slag. De raad keerde voldaan terug van een excursie naar

vroeg bisschop Ernst aan mij wat we met de overkant gingen doen.

Leiden en Amersfoort. Greiner, Van Goor en hun mensen gingen aan

Een aantal mensen had al wilde plannen gelanceerd, zoals een

de slag. En wat deed oud-burgemeester Pieter Zevenbergen?

tapijthal en er was zelfs een idee om de kerk geheel of gedeeltelijk

Hij ging op pad om zoveel mogelijk subsidie binnen te halen voor

te slopen, maar dat vonden wij drie keer niks. Ik informeerde bij de

het project. En met succes.

DE MAAGD 9

03-Oud-burgemeester.indd 9

27-07-15 08:52

FINANCIËLE STEUN

geraamd. Dit lag allemaal zeer gevoelig, dus moesten we heel

Thomassen herinnert het zich nog als de dag van gisteren: “We zaten

creatief met tegenvallers omgaan. En dat is heel aardig gelukt.”

met de hele ambtelijke top in Scheveningen, een dagje op de hei. De burgemeester belde dat we onmiddellijk aan het werk moesten,

INTERNATIONALE ALLURE

want er was vanuit Den Haag subsidie mogelijk, maar dan moest er

Het ontwerp was architectonisch gezien een topprestatie met

wel binnen twee weken een goedgekeurd raadsbesluit zijn. We zijn

internationale uitstraling. De Maagd werd de eerste kerk in Nederland

meteen teruggekeerd en met z’n allen aan het werk gegaan. Om half

die was omgetoverd tot een theater. Prinses Margriet verrichtte de

drie ’s nachts lag er een raadsvoorstel, een week later kon het in de

oﬃciële opening en Pieter Zevenbergen, Peter Thomassen en heel

commissies behandeld worden en weer een week later gaf de raad

Bergen op Zoom liepen die dag met een brede glimlach rond. De stad

zijn goedkeuring.”

had eindelijk een schouwburg. Een van allure. Architecten en bouwers

Zevenbergen boorde allerlei potten en potjes aan. “Bij de Rijksdienst

uit het hele land en ver daarbuiten, de vele bezoekers, de grootste

voor de Monumentenzorg vertelden ze mij dat Bergen op Zoom al

artiesten die er optraden en nog steeds op de planken staan, allemaal

disproportioneel veel subsidie had gekregen voor onder andere het

staken ze de loftrompet over wat er tot stand was gebracht.

Markiezenhof en de Gertrudiskerk.” Zevenbergen kreeg het toch voor elkaar: een ﬂink subsidiebedrag voor de verbouwing van De Maagd tot schouwburg. “Maar de directie van de Rijksdienst voegde eraan toe: ik wil je voorlopig hier niet meer zien!” Er kwam uit Den Haag ook geld uit een pot voor bijzondere projecten, de provincie deed een aardige duit in het zakje en uiteindelijk klopte de oud-burgemeester met succes aan bij het Bergse bedrijfsleven, dat vooral ook bij tegenvallers de helpende hand toestak. Peter Thomassen: “Dat laatste was voor ons heel belangrijk, want de raad had duidelijk gemaakt dat het niet meer mocht kosten dan

“Met de komst van De Maagd was een kater voorgoed weggespoeld …”

POSTUUM IN DE SCHIJNWERPERS

Kees Booij: projectleider in hart en nieren Al twee keer had Kees Booij een aardig

slaagde hij erin om de meest ingewikkelde

projecten dat het binnen het gestelde

kunstje geﬂikt. Hij was de projectleider

problemen voor iedereen duidelijk te maken.

budget voor elkaar kwam.”

voor het gemeentebestuur bij de

Hij was creatief, had een scherp oog voor

Later nam Kees Booij ook nog de begeleiding

restauratie van het Markiezenhof en de

details, was oplossingsgericht en sociaal.

van de bouw van het nieuwe stadhuis aan

Gertrudiskerk. Een markant ﬁguur met zijn

Peter Thomassen voegt een belangrijke

Plein 13 voor zijn rekening.

traditionele potlood, die uiteindelijk ook

eigenschap toe: “En hij was zo betrouwbaar

de opdracht kreeg om vanuit het

als de Bank van Engeland.”

Ook postuum kunnen we de geestdrift van

gemeentelijk apparaat de verbouwing van

Ook Zevenbergen steekt de loftrompet over

Kees Booij nog ervaren, want hij is aan het

De Maagd tot theater te begeleiden.

Kees Booij: “We hadden iemand nodig die

woord in de ﬁlm: ‘De Maagd – van Kerkbank

over al deze eigenschappen beschikte. Voor

naar Theaterstoel’, die op www.demaagd.nl

Kees Booij was voor zijn overlijden een

een gemeentebestuur is dat buitengewoon

te vinden is. Deze ﬁlm wordt in De Maagd

projectleider in hart en nieren. Met een paar

plezierig. Kees had bovendien al twee keer

vertoond tijdens Kunsten in de Monumenten

strepen van zijn onafscheidelijke potlood

eerder laten zien bij dergelijke grote

in het tweede weekend van september.

10 DE MAAGD

03-Oud-burgemeester.indd 10

27-07-15 08:52

‘De pastoor sprak nog wel een gebed uit’ De verbouwing van een kerk tot een theater kan onverwachte

respecteren. Bovendien was Jan metten lippen al eens herbegraven

gebeurtenissen opleveren. Tijdens de werkzaamheden vonden

toen zijn restanten van het Markiezenhof naar De Maagd verhuisden.”

de bouwers in De Maagd bij het uitgraven ter hoogte van het

Zevenbergen besprak de situatie met de pastoor van de overkant en

voormalige altaar een kist waarin de botten moesten liggen

er werd besloten om de restanten op een zaterdagochtend in alle

van Jan II (‘metten lippen’) van Glymes. Wat doe je dan?

vroegte en in stilte over te brengen naar de Gertrudiskerk. Daar kreeg Jan metten lippen zijn nieuwe rustplaats. Trouwens Jan niet

Peter Thomassen: “Onze projectleider Kees Booij rende onmiddellijk

alleen, want na deskundig onderzoek bleek de kist de restanten

naar het stadhuis. Hij wist ook niet wat hij er mee aan moest. Ik heb

van meerdere personen te bevatten.

hem maar doorgestuurd naar de burgemeester.”

Zevenbergen: “We weten niet van wie. DNA-onderzoek was toen nog

Pieter Zevenbergen overdacht de mogelijkheden, maar kwam al snel

niet mogelijk.” In de Gertrudis sprak de pastoor nog wel een gebed

tot de conclusie dat een herbegrafenis met pracht en praal niet

uit toen de kist aan de aarde werd toevertrouwd en hij zegende hem

verstandig zou zijn. “Ik zag het al voor me. Een hele processie met een

met wijwater. Later heeft het graf nog een zuil gekregen met een

hoop gedoe. Daar zaten we niet op te wachten en grafrust moet je

adelaar er bovenop.

SCHILDERIJ MARKIEZENHOF

DE MAAGD 11

03-Oud-burgemeester.indd 11

22-07-15 09:28

TEKST LIESBETH KEIJ

De Maagd kan onmogelijk 25 jaar bestaan zonder publiek. Een aantal mensen bezoekt het theater al vanaf het eerste uur of heeft de laatste jaren heel veel voorstellingen bijgewoond. Wat is het verhaal achter deze personen? Een kijkje achter de schermen bij drie trouwe gasten.

Trouw trouwe(r)(n) trouwst 12 DE MAAGD

04-Trouw, trouwer, trouwst.indd 12

22-07-15 09:42

BACKSTAGE BIJ DRIE VASTE MAAGDBEZOEKERS

trouw

Cocky Verbraak uit Bergen op Zoom is niet alleen een bezoeker van De Maagd als theater, ze was ook een trouwe kerkganger in haar kindertijd. Als bewoner van de binnenstad behoorde zij tot de parochie van De Maagd. “We moesten ‘s zondags verplicht de mis bijwonen, anders werden mijn ouders op het matje geroepen.“ Ze herinnert zich vooral de biechtstoelen en de processies. “Bij de processies mocht je tenminste een mooie jurk aan.” Niet alleen Cocky zelf, ook haar echtgenoot bezocht de kerk regelmatig. Doopsel, communie en vormsel: ze hebben het er allemaal meegemaakt. Alleen de inzegening van hun huwelijk in 1975 vond in een andere kerk plaats. Dat kwam volgens Cocky waarschijnlijk door het feit dat zij niet meer in de binnenstad woonde. Als Cocky nu De Maagd binnenkomt, ziet ze de kerk nog voor zich. “Het was een gigantisch gebouw dat is omgetoverd tot een prachtig theater. De transformatie van kerk naar theater heb ik van dichtbij meegemaakt. Mijn echtgenoot heeft tijdens de verbouwing zelfs gipsplaten gezet. Ik ging naar de open dagen om de vorderingen te bezichtigen.” Ze waardeert het enorm dat delen van de kerk, zoals de zuilen en de glas-in-lood ramen nog steeds zichtbaar zijn. Helemaal mooi vindt ze het als een artiest het achtertoneel met de prachtige muurschilderingen gebruikt. Voor Cocky is De Maagd nu een klein, intiem theater dat haar een thuisgevoel geeft. De Bergse is nog steeds een trouwe bezoekster, al geeft zij aan stiekem ook wel eens naar De Kring Roosendaal te gaan. In haar huiskamer hangt een schilderij van de Bergse kunstenaar IWAZ dat als basis diende voor De Stoel van De Maagd. Ze schroomt niet om op de voorste rij te gaan zitten. “Dan kan ik het goed zien en daar gaat het om.” Ze houdt vooral van cabaret, al bezoekt ze ook toneel- en muziekvoorstellingen. En ze laat zich graag verrassen door nieuwe talenten. Voor Cocky Verbraak is theater bijzonder. “Het proeven van de sfeer, de geuren en kleuren. Dat maakt dat de artiesten leuker zijn dan op televisie. Theater leeft veel meer”, zegt ze.

DE MAAGD 13

04-Trouw, trouwer, trouwst.indd 13

22-07-15 09:42

trouwe(r)(n) Joost de Graauw is voorzitter van de geschiedkundige kring en heeft mede daarom al een band met De Maagd, maar op het persoonlijke en emotionele vlak is die binding nog sterker. Hij is er in 1974 in het huwelijk getreden. Zelf behoorde hij niet tot de parochie, maar zijn vrouw was een trouwe kerkbezoekster. De herbestemming van een kerk lag eind jaren ’80 nog niet zo voor de hand en zeker niet de verbouwing tot theater. Hij kan zich herinneren dat er hier binnen het Bergse publiek wel enige ophef over was. Nu kan er volgens hem tevreden teruggekeken worden en hij vindt de herbestemming een gouden greep. “Er zijn veel sporen uit het verleden te vinden, zoals de schilderingen op de pilaren”, zegt hij en hij vindt vooral de zolder boven de absis een bijzondere plek. Ooit kwam hij daar tijdens een rondleiding. “Beseﬀen dat de vloer onder je zo’n 17 meter lager ligt, is toch een magisch moment. Daarnaast is het leuk om in de orkestbak te lopen en uitleg te krijgen over de verlichting en de gordijnen. De zaal had altijd al iets van een huiskamersfeer en vooral na de recente verbouwing heeft de foyer die nu ook. Het intieme maakt zeker deel uit van de aantrekkelijkheid van het theater.” Joost de Graauw woonde een tijdje buiten de stad. In 2002 keerde hij voorgoed terug en in 2005 nam hij met enige scepsis van zijn vrouw een abonnement bij De Maagd. “Gelukkig hebben wij er samen toch een aantal jaren van kunnen genieten. Een zeer bijzondere en emotionele herinnering heb ik ook aan het laatste uitje samen met mijn vrouw in 2007. De laatste keer dat zij nog buiten de deur is geweest, was voor een optreden van Golden Earring in De Maagd.” Joost komt er nog vaak, maar nu helaas alleen. “Theater is nog steeds een leuk uitje en daar geniet ik van.” Hij vindt dat De Maagd een goed en divers aanbod heeft. Hij houdt vooral van cabaret, maar ook van bijvoorbeeld Keltische shows. Daarnaast laat hij zich graag verrassen door andere muziek, zoals Rowwen Hèze, Slagerij van Kampen en Belle Perez. De Bergse Ambtenaren Revue is eveneens vaste prik. Een bezoek aan de opera Don Giovanni viel hem wel tegen en één keer is hij zelfs na de pauze weggegaan. “Dit was bij een harpiste die moderne jazz speelde, wat absoluut niet mijn smaak is.” Volgens Joost is De Maagd goed bezig en gaat het theater zeker met zijn tijd mee. “Het personeel is servicegericht en vriendelijk. Ik hoop nog vele jaren te kunnen genieten van hun aanbod.”

14 DE MAAGD

04-Trouw, trouwer, trouwst.indd 14

27-07-15 09:00

DE MAAGD 15

04-Trouw, trouwer, trouwst.indd 15

22-07-15 09:42

trouwst De trouwste bezoekster van theater De Maagd is, met maar liefst

bij de stoelreservering rekening met de beperkingen in haar

102 voorstellingen in vijf jaar, ongetwijfeld Ethel Noordijk uit

gezichtsvermogen. Servicegericht dus. Bovendien krijgt Ethel

Bergen op Zoom. Zij is een ware Maagdfan en heeft zelfs in haar

het via het personeel vaak voor elkaar om haar idolen te

huiskamer een speciale Maagdmuur met o.a. foto’s van artiesten

ontmoeten en met hen op de foto te gaan.

en de toegangskaartjes. Ze heeft ook een plakboek. De foto’s

Ze vindt wel dat artiesten in het echt heel anders kunnen zijn

helpen haar herinneren aan al die mooie voorstellingen. Door een

dan op het toneel. “Sommige artiesten zijn erg minachtend

hersentumor is haar kortetermijngeheugen aangetast en zo lukt

en vallen dan tegen. Dat geldt niet voor Tineke Schouten. Over

het haar toch herinneringen op te halen. Ondanks haar ziekte

haar zegt ze: “Het is een vriendelijke vrouw en zij is gewoon

probeert ze vooral de ﬂeurige kanten van het leven te zien en

zoals zij is. Dat kan ik wel waarderen.” Ze had ook een aantal

een genieter is zij zeker. Vol enthousiasme vertelt ze over de

bijzondere ervaringen: “Kim-Lian van der Meij kreeg een

verschillende artiesten die zij ontmoet heeft. Voor Ethel is een

bloedneus op het podium, maar liet dit nauwelijks merken.

bezoek aan De Maagd echt een uitje en zij vindt het dan ook niet

En het was prachtig toen acteurs uit ‘Zeg ‘ns Aaa’ in het publiek

erg om al haar vakantiegeld hieraan te besteden.

gingen zitten. Dat geeft toch net iets extra’s aan het hele stuk.”

Ze omschrijft De Maagd als “heel gezellig”. Vaste voorstellingen

De laatste jaren is Ethel Noordijk wel wat selectiever geworden.

voor haar zijn Tineke Schouten, Slagerij van Kampen en het Echt

“Het ﬁnanciële aspect speelt hierbij zeker een rol en het moet

Antwaarps Teater. Als het programmaboekje uitkomt, bespreekt

natuurlijk wel een leuk uitje blijven. Stiekem zou zij ook wel

ze met haar vriendinnen de wensen voor het theaterseizoen

eens naar een kindervoorstelling zoals Pippi Langkous willen

en levert ze de lijst met hun voorkeuren persoonlijk af. De

gaan. Gewoon lekker je gedachten op nul en genieten, maar ja

medewerkers van De Maagd kennen haar inmiddels en houden

dat staat als volwassene wel een beetje raar”, vindt ze.

16 DE MAAGD

04-Trouw, trouwer, trouwst.indd 16

22-07-15 09:42

Alleen de naam al van onze stadsschouwburg is er een die je niet snel kan vergeten, laat staan de unieke geschiedenis ervan en de fantastische aankleding. We genieten er intussen al 25 jaar van. Een maagd van 25, waar kom je die nog tegen!! Bij het woord MAAGD schiet mij direct het volgend verhaaltje te binnen. Het gaat over een zekere Karin. Karin was een leuke vlotte meid. Ze was 18 jaar oud en had met goed gevolg de havo doorlopen. Zin om verder te studeren had ze niet. Ze had avonturiersbloed en wilde graag een jaartje naar het mondaine Parijs als ‘au pair’. (Ze schrijft altijd ‘au père’, want Karin is nogal een vaderskind). Haar ouders vonden het helemaal niet leuk dat hun knappe en lieve dochter al op haar 18e levensjaar naar zo’n wereldstad ging. Maar ja, ze had nu eenmaal de leeftijd der volwassenen bereikt, en bovendien dreef Karin toch altijd haar zin door. Op zekere dag verliet ze dus het ouderlijk huis. Ze had haar ouders wel beloofd dat ze zo af en toe eens iets van zich zou laten horen. Toen ze een paar maanden in Parijs bij een leuk gezin inwoonde, schreef ze een brief met daarin de volgende tekst: “Dag lieve paps en mams, ik heb het hier geweldig naar mijn zin. Ik heb Frans ehh…. m’n Frans al opgehaald. Parijs is een prachtige stad. Het is hier altijd lekker weer. P.S. Voordat ik het vergeet te zeggen: ik ben geen maagt meer. Liefs, Karin” Toen haar vader de brief gelezen had gooide hij hem met een grote vloek op de grond en zei: “’t Is toch niet te geloven. Dat kind heeft nou 5 jaar havo en dan schrijft ze ‘maagd’ nóg met een T ...” Paul Asselbergs

DE MAAGD 17

05-MAAGD - column Paul Asselbergs.indd 17

22-07-15 09:45

TEKST WOUTER DE RIJK & ELS NAGTEGAAL

JONGEREN OVER HUN MAAGD:

‘Hoe ziet het theater van de toekomst eruit?’ EN HET PUBLIEK?

18 DE MAAGD

06-Jongeren over hun Maagd.indd 18

22-07-15 09:39

We vroegen het aan leerlingen van twee middelbare scholen in Bergen op Zoom. Wouter de Rijk, zelf scholier aan het Gymnasium Juvenaat, sprak met medeleerlingen Lucas Hulsman, Fabian Bakerus, Larissa van der Zee en Sybren Zondervan. Ook ging hij op bezoek bij RSG â&#x20AC;&#x2DC;t Rijks, waar hij sprak met Wouter Bakx (mavo 4, doet examen in muziek), ZoĂŤ van Moort (havo 2 cultuurklas, hoofdvak drama en hoofdvak beeldend), Nina Verharen (havo 4 talentklas) en Lisa Voorbraak (vwo 5 talentklas, beiden voorheen cultuurklas).

DE MAAGD 19

06-Jongeren over hun Maagd.indd 19

22-07-15 09:39

eze jongeren hebben allemaal podiumervaring.

Theaterproeverij zou De Maagd dit kunnen doen door middel van

Ze acteren, dansen of musiceren op school, bij het

promotiefilmpjes op scholen. Dit kan weer jonger publiek naar het

CKB of op podia in en rond Bergen op Zoom.

theater trekken.”

Nina is singer-songwriter en volgt net als Lisa de

“Om het programma ook over 25 jaar aantrekkelijk te laten zijn voor

vooropleiding van het conservatorium op ’t Rijks.

jongeren, moeten er veel verschillende voorstellingen zijn. Diversiteit is het sleutelwoord.”

HOE ZIEN JONGEREN DE MAAGD? “De Maagd is prachtig gemoderniseerd. Het huiskameridee, door de

WAT IS DE ROL VAN HET CKB?

verbouwing van de foyer, werkt echt. Het is nu een ontmoetingsplek

“Het CKB is heel belangrijk om de jeugd in contact te brengen met

geworden. Door het gevarieerde programma is er voor ieder wat wils.”

toneel, muziek en andere theatervormen. En het brede cursusaanbod

Alle geïnterviewden vinden het zonde dat er dan maar zo weinig

moet blijven. Het geeft jonge mensen een creatievere kijk naast de

jongeren het theater bezoeken. Want: “aan goede voorstellingen is

‘nuttige’ zaken die ze elke dag op school leren en het leert ze op een

zeker geen gebrek.” Daarnaast wordt er opgemerkt dat voorstellingen

podium te staan.”

van jonge of rijzende sterren meer bezocht moeten worden. “Want er

“CKB docenten wekken bij hun leerlingen interesse voor De Maagd

komen heel veel goede, onbekende artiesten naar De Maagd en de

door ze te wijzen op voorstellingen. Misschien kunnen ze hen vaker

CKB Theaterzaal.”

laten optreden in De Maagd zodat ze ook kennis maken met wat er

Wat betreft promotie en informatie, vinden ze de communicatie via

achter de schermen allemaal gebeurt. De CKB Theaterzaal is een goed

sociale media, website, e-mail en het blad van De Maagd en CKB

opstapje, maar een optreden in De Maagd, dat is de real deal.”

voldoende. Ook is er genoeg samenwerking met scholen wat betreft promotie en activiteiten. Helaas is de speciale Studenten Lastminute

WAT IS HET BELANG VAN THEATERBEZOEK?

(€ 10 voor een kaartje drie kwartier voor aanvang voorstellingen) nog

Jongeren moeten vaker naar het theater, maar het moet wel op hun pad

niet zo bekend. “En een speciale app om kaartjes te kopen zou heel

komen. Ze hebben een stimulans nodig om een voorstelling te gaan

handig zijn.”

bezoeken. “Theater is écht, je ziet hoeveel energie artiesten in hun

Maar verplicht theaterbezoek voor jongeren moet er absoluut niet

passie stoppen. Je maakt kennis met andere vormen van kunst; de

komen, zeggen de geïnterviewden. “Zo gaan ze het alleen maar als

meeste jongeren kennen alleen de bioscoop en de schoolmusical.

een straf zien in plaats van als iets leuks. En ze zullen dan snel de rest

Theater is een uitje, veel leuker entertainment dan een avond voor de

van het publiek tot last zijn.”

televisie zitten.” Alle geïnterviewden zijn het erover eens dat iedere jongere eens naar het theater zou moeten gaan, in plaats van naar

WAT IS HET BELANG VAN ZELF OP HET PODIUM STAAN?

de nieuwste film.

“Niet iedereen is geboren voor het toneel of de muziek. Sommige mensen zitten nou eenmaal liever in de zaal. Iedereen moet voor zichzelf die keuze maken. Het maken van theater door jongeren kan veel meer gepromoot worden. Wie wil moet de kans krijgen ook daadwerkelijk het podium op te gaan.” Je kunt een kind er niet toe dwingen, maar de geïnterviewden zijn ervan overtuigd dat het goed is voor je, het geeft een enorme kick. “Theater maken leert je met druk en faalangst om te gaan en hoe je door samenwerking iets moois en creatiefs bereikt. Je krijgt er zelfvertrouwen van en legt sociale contacten. Je leert hoe het is om een verhaal te vertellen voor publiek en of dat via muziek, poëzie, dans of theater is, maakt niet uit. Deze ervaringen komen in je latere leven zeker van pas.” HOE BETREK JE JONGEREN BIJ HET THEATER … HOE ZIET HET PROGRAMMA ER OVER 25 JAAR UIT? “Workshops in en buiten school en het organiseren van gratis (korte) voorstellingen zijn manieren om meer jongeren met het theater in aanraking te brengen. Een soort ‘afterparty’ na een voorstelling voor jong publiek verandert een theaterbezoek echt in een avond uitgaan. Behalve het presenteren van het programma tijdens de Sneak Preview

“Aan goede voorstellingen is zeker geen gebrek.”

20 DE MAAGD

06-Jongeren over hun Maagd.indd 20

27-07-15 09:03

TEKST AD ROOMS

IMPRESARIATEN OVER DE MAAGD:

‘THEATER MET EEN UNIEKE UITSTRALING’ Ook vanuit de artiestenwereld komen ze graag naar De Maagd.

verbaasd over de akoestiek die je eigenlijk in dit gebouw niet zou

Dat blijkt uit de reacties van de impresariaten die al vanaf het begin

verwachten. “In een kerk gaat het geluid vaak alle kanten op, maar

met het Bergse theater samenwerken. “Een theater met een unieke

de makers in Bergen op Zoom hebben er alles aan gedaan om die

ligging en uitstraling”, zeggen ze.

akoestiek in orde te brengen en dat is prima gelukt.” Hij noemt onder andere de dikke gordijnen die hun werk doen aan de zijkanten.

“Door de bijzondere bouw in een voormalige kerk heeft De Maagd

Zijn artiesten zijn eveneens enthousiast over De Maagd, waar het

ook een bijzondere karakteristiek”, stelt Ruud de Graaf van Impact

publiek lekker dicht op het podium zit en het contact tussen

Entertainment, dat al veel voorstellingen naar Bergen op Zoom

artiesten en bezoekers daarom goed is. Via Senf Theaterpartners

bracht. Ruud noemt er een paar: “Zeg ‘ns AAA, diverse opera’s, De

traden al veel artiesten op, zoals Frans Bauer, Boudewijn de Groot,

Jantjes, Flairck, Kabouter Plop.” De sfeer noemt Ruud de Graaf heel

René Froger en Stef Bos, maar Chris Bergwerﬀ bemiddelde ook bij

bijzonder. “Dat wordt door bijna iedere optredende artiest ook zo

veel andere producties zoals toneel en jeugdvoorstellingen.

gevoeld, hoor ik regelmatig.”

Zijn collega Ruud de Graaf geeft nog even een pluim aan alle

Zijn collega Chris Bergwerﬀ van Senf Theaterpartners is het daar

medewerkers van De Maagd. “Ook die achter de schermen, zoals

van harte mee eens. Hij liep al in De Maagd rond nog voordat de

de mensen van de techniek, de medewerkers in de artiestenfoyer,

verbouwing gereed was. “Ik had al contacten met de vroegere

bij de kaartverkoop, pr, programmering en de directie zijn van groot

directeur Luud Heck toen de voorstellingen nog in De Stoelemat

belang om zo’n mooi theater draaiende te houden.”

waren en hij nodigde mij uit voor een kijkje in De Maagd, die ze toen

Hij zegt dat het publiek in Bergen op Zoom in de loop van de jaren

aan het verbouwen waren. Met helm op ben ik er doorheen gelopen.

bewezen heeft trouw te zijn aan hun theater. “Het is altijd een

Dat vergeet je niet gauw”, zegt hij.

plezier om naar De Maagd af te reizen.”

UITSTRALING

RIJKER

Ook Chris Bergwerﬀ werkt al die jaren nauw met De Maagd samen.

Chris Bergwerﬀ noemt nog de bezuinigingen die de culturele sector

Over het theater zelf zegt hij: “Er is geen beter voorbeeld van een

de laatste jaren hebben getroﬀen en de economische crisis die

verbouwing van kerk tot theater dan in Bergen op Zoom. Het is daar

ongetwijfeld het theaterbezoek heeft geremd. “Die bezuinigingen

bijna perfect, compleet met orkestbak en voldoende hoogte om er

zijn een enorm probleem in ons vak geweest, maar de slechtere tijden

veel producties weg te zetten. En dan die prachtige ligging aan dat

zijn nu hopelijk voorbij. De economie trekt aan en dat zal weer meer

mooie plein. Wat een uitstekende uitstraling heeft De Maagd!”

bezoekers naar de theaters lokken. Want één ding is wel duidelijk.

Hij spreekt niet alleen over de unieke sfeer maar is ook steeds weer

Het theaterleven maakt een stad rijker, dus ook Bergen op Zoom.”

DE MAAGD 21

07-Impresariaten over De Maagd.indd 21

27-07-15 09:05

TEKST AD ROOMS

‘WE LOPEN HIER NOG STEEDS MET EEN

trots GEVOEL ROND’

DE KOK BOUWGROEP MAAKTE VAN DE KERK EEN UNIEKE SCHOUWBURG 22 DE MAAGD

08-De Kok Bouwgroep maakte van kerk een unieke schouwburg.indd 22

22-07-15 11:19

Eén voor één komen ze binnen. Ad van den Nieuwenhuijzen was technisch directeur bij De Kok Bouwgroep en zijn collega Toine Tak was de hoofduitvoerder. Beiden zijn dus zeer nauw betrokken geweest bij de verbouwing van de Maagdkerk tot schouwburg. Samen blikken ze terug op het unieke karwei, waarmee ze meer dan 25 jaar geleden met hun eigen bouwteam en vele anderen aan de slag gingen. Ze beginnen niet onmiddellijk te praten. Nee, ze kijken alleen maar rond en geven hun ogen nog eens de kost om te zien wat er allemaal tot stand is gebracht. Het enthousiasme straalt nog steeds van hen af.

“Is het goed dat we eerst nog eens een

weet je niet wat je ziet. Maar hier ziet alles

rondje maken door het gebouw? Om

er nog perfect uit.

inspiratie op te doen”, zegt Ad van den

Dat zegt ook iets over de degelijkheid

Nieuwenhuijzen. Zijn kompaan uit die tijd

waarmee het gebouw destijds is weggezet,

is het daar van harte mee eens. Al snel

de restauratie en verbouwing ervan en

blijkt dat het helemaal niet gaat om nog

natuurlijk ook het beheer.”

wat inspiratie op te doen voor het gesprek.

Hier en daar halen ze een camera of hun

Ze willen gewoon nog eens van nabij zien

mobiel uit de zak om nog wat plaatjes te

wat er onder hun handen allemaal voor

schieten. “Tsja”, zegt Toine, “hier boven op

moois tot stand is gebracht. Zo wordt het

de zolder komen we natuurlijk niet zo vaak

meer een excursie die ze zelf verzorgen.

meer.” Allebei biechten ze eerlijk op:

Via de kleedkamer, de foyer, het toneel,

“Iedere keer als we weer in De Maagd zijn,

de orkestbak, de bovenverdiepingen met de

of het nu voor een voorstelling is of een

balkons en zelfs de zolder waar de oude

andere gelegenheid, dan lopen we er zo

overkapping van de kerk nog goed te zien

trots als een pauw. Er liggen hier zoveel

is, evenals de staalconstructies die De Kok

herinneringen. Dat gevoel zal altijd wel

Bouwgroep er heeft aangebracht om van

blijven. Het was een uniek project.”

een kerk een prachtig theater te maken. We

In 1988 kreeg De Kok Bouwgroep samen

lopen ook nog even boven de toneeltoren,

met twee andere landelijke bedrijven de

zo’n 17 meter boven de grond. “Daar zitten

uitnodiging om deel te nemen aan de

45 trekken (voor decors en lampen) in met

aanbesteding voor de transformatie van

23 kilometer stalen trekkabel”, zegt Toine

kerk tot theater. Er lag een plan met fraaie

Tak. Hij glundert.

schetstekeningen en een dik bestek met alle technische speciﬁcaties voor de

VERRASSEND GOED

verbouwing, opgesteld door het landelijk

Dat doen ze trouwens allebei tijdens de

bekende architectenbureau van Onno

rondgang. Ze wijzen op mooie details van

Greiner en Martien van Goor. Ad van den

de pilaren, de gebrandschilderde ramen,

Nieuwenhuijzen was verantwoordelijk

de aangebrachte kleuren, de lichtjes aan

voor de ﬁnanciële en technische realisatie

de muren, de fresco’s. Ad merkt op:

van het project dat binnen de gestelde

“Het ziet er allemaal nog verrassend goed

uitvoeringstijd van 16 maanden helemaal

uit, weinig scheuren, weinig zetting. Het

gebruiksklaar opgeleverd moest worden.

lijkt of we nog maar pas de verbouwing

Het berekenen van de kostprijs van een

hebben gedaan. Als je soms bij een tweede

dergelijke grote restauratie en verbouwing

oplevering in een nieuw gebouw komt, dan

was een hele opgave.

DE MAAGD 23

08-De Kok Bouwgroep maakte van kerk een unieke schouwburg.indd 23

04-08-15 10:06

“Wij zijn bouwers en dan vind je overal wel een oplossing voor”

Ad van den Nieuwenhuijzen: “Wij vonden dat een dergelijk mooi

geen optie, de achterkant aan de Potterstraat wel, maar de ruimte

Bergs project gerealiseerd moest worden door een Bergs bedrijf,

daarvoor was erg gering.

maar het was wel ontzettend spannend toen de enveloppen met de inschrijvingsbiljetten tijdens de aanbesteding werden geopend.

LOGISTIEK

Wat me altijd nog bijblijft, is dat we zelfs 20 procent lager zaten dan

Ad: “Het regelen van de logistiek was in eerste instantie het

onze twee concurrenten. Dan ben je weliswaar blij, maar toch slaat

allerbelangrijkste. We moesten al onze spullen binnenkrijgen en

onmiddellijk ook de twijfel toe of we het wel goed becijferd hadden.

kunnen afvoeren. Denk aan de gigantische staalconstructies en

Zo’n groot verschil, maar we werden enigszins gerustgesteld omdat

mobiele kranen om alles ter plekke op te bouwen. De architect had

we boven de begroting zaten die door de architecten was opgesteld.”

bovendien bepaald dat om een geschikte toneeltoren mogelijk te maken er twee pilaren en tussenliggende bogen verwijderd moesten

BEZUINIGEN

worden. Voordat we die konden slopen, moest de hele bestaande

Hoewel De Kok Bouwbedrijf veruit de laagste inschrijver was, lag

kapconstructie opgevangen worden. Een complex probleem dus, waar

het uiteindelijke bedrag toch boven het gestelde maximum van de

we een oplossing voor vonden door de volgorde van werkzaamheden

gemeenteraad. “We moesten al onmiddellijk gaan bezuinigen”,

aan te passen. Want we konden ons niet veroorloven dat, door

vertelt Ad. En dan volgt een technisch verhaal over staalconstructies

bijvoorbeeld het uitdiepen van het orkestbakgedeelte, de toegang

waarvan de uitvoering ook anders kon, waardoor een behoorlijke

zou blokkeren. De orkestbak was precies gesitueerd onder de enige

bezuiniging bereikt kon worden. Niet alleen in geld, maar ook in tijd

toegang tot het gebouw.”

en ook tijd is natuurlijk geld.

Het verwijderen van de twee pilaren en de bogen was volgens Toine

Toine Tak en Ad van den Nieuwenhuijzen beamen dat het een hele

meteen ook het allerspannendste moment van de hele operatie. Als

eer was om aan de schouwburg te kunnen en mogen werken. “En als

dat verkeerd zou gaan, dan kon de hele kerk verzakken of erger ...

we nu terugkijken, dan is het eigenlijk precies zo gegaan als we

Onderzoeken aan de fundamenten en diverse berekeningen maakten

bedacht en berekend hadden. We hebben dat met zijn allen wel heel

duidelijk dat het moest kunnen en dat bleek ook. Toine Tak: “We

goed gedaan”, zegt Toine trots.

hebben het heel zorgvuldig aangepakt en ook nog een trekstang aangebracht tussen de voor- en achterkant ter versteviging.”

ALS EERSTE Op het moment dat de plannen gereed waren, de onderhandelingen

VEEL BELANGSTELLING

afgerond en het licht op groen ging om met de verbouwing te

Gedurende de hele bouw was het in de kerk een komen en gaan van

beginnen, was hoofduitvoerder Toine Tak de eerste die naar de kerk

belangstellenden uit binnen- en buitenland. Tijdens open dagen kon de

werd gestuurd om de voorbereidingen te treffen. “Het was wel even

bevolking een kijkje komen nemen en er was ruime aandacht van de

wennen toen ik daar binnenstapte. De kerk was al ontmanteld. Ik had

nationale en internationale pers. Toine herinnert zich ook nog de details.

de tekeningen en schetsen onder mijn arm en heb die eerst maar

“De architect was een perfectionist. Hij deed er maanden over om de

eens uitgespreid over de vloer om me een goed beeld te vormen

juiste lampjes te vinden en een schilder heeft wel tientallen keren

van wat er allemaal moest gebeuren.”

monstertjes moeten zetten, voordat de juiste kleur gevonden was.”

Hij zegt zich nooit te hebben afgevraagd hoe dat allemaal zou

Ongeveer anderhalf jaar is er aan de kerk gewerkt. En uiteindelijk

moeten. “Welnee. Wij zijn bouwers en dan vind je overal wel een

mochten Ad van den Nieuwenhuijzen en Toine Tak op 30 augustus

oplossing voor”, zegt hij tamelijk nuchter. Toch baarde het hem wel

1990 over de rode loper De Maagd in. Samen met Prinses Margriet

enige zorgen hoe ze uiteindelijk met grote machines, vrachtwagens

die de officiële opening deed. Ze liepen met gepaste trots door hun

en hijskranen in de kerk zouden moeten komen. De voorkant was

gebouw en daar is niets in veranderd.

24 DE MAAGD

08-De Kok Bouwgroep maakte van kerk een unieke schouwburg.indd 24

27-07-15 09:08

TEKST ANS GOORDEN

“R

egelmatig liep ik De Maagd even binnen, ruim

zo dicht mogelijk bij het originele gebouw, in nauw overleg met het

25 jaar geleden, tijdens de gigantische verbouwing

architectenbureau dat betrokken was bij de verbouwing in 1990. Ik

van kerk tot theater. En dat ben ik blijven doen,

heb hier heel wat klussen en bijhorende uitdagingen meegemaakt.”

ik heb nu zelfs de sleutel! Ik vond het uniek wat hier gebeurde, er waren niet veel kerken die op deze wijze een nieuwe bestemming

Hij noemt het glas-in-lood als mooi voorbeeld: “Even leek het erop

kregen. Ik was toen al uitvoerder bij De Kok Bouwgroep maar nog

dat alle glas-in-lood ramen eruit moesten tijdens de vervanging van

niet voor De Maagd, dat gebeurde een jaar na de opening.

kozijnen en thermopeenruiten (voorzetramen). Gelukkig was dit niet

Een gebouw als dit vergt veel onderhoud en we hebben al diverse

nodig en bij de werkzaamheden zijn slechts vijf ruitjes gesneuveld.

aanpassingen gedaan.” Aan het woord is Ad Hoedelmans.

Glaskunstenaar Floor de Groot heeft die op deskundige wijze

Als medewerker van De Kok Bouwgroep is hij tevens de schakel

vervangen. Dankzij een ﬁjne samenwerking met het personeel van

tussen De Maagd en het bouwbedrijf.

De Maagd en Vastgoed Gemeente hebben we in het bouwteam onlangs een project van vijf jaar kunnen voltooien in drie jaar! Daarbij

Als het gaat om aanpassingen noemt Ad Hoedelmans als voorbeeld

is onder andere de foyer verbouwd. De bar moest verplaatst worden

de geautomatiseerde trekkenwand, die nodig was als gevolg van de

en wat eerst kassa was is nu horecaopslag.“ Hij vertelt ook over de

herziene Arbowet. Hij voegt eraan toe: “En de decoraanvoer in de

zijbalkons die net zijn aangepakt en die nu meer zitcomfort bieden.

Potterstraat, die wel heel erg lastig was voor de grote trailers en dus ingekort moest worden. Ook de Kapitelenzaal is aangepast, er kwam

“Met mijn vrouw bezoek ik elk seizoen zeker vier voorstellingen en als

een compleet nieuw plafond in met sfeervolle lichtjes.”

ik hier zit dan ben ik toch best heel trots op De Maagd! Regelmatig neem ik architecten mee die graag een rondleiding willen na het zien

Volgens Ad Hoedelmans heeft De Maagd in 25 jaar twee keer

van de fotowand in ons kantoor. Geen wonder dat De Maagd diverse

helemaal in de steigers gestaan. “Niet altijd leuk voor toeristen, maar

architectuurprijzen heeft gewonnen. Ik hoop er nog vele jaren te

wel voor het personeel! Ze wilden een voor een mee naar boven om

komen, misschien niet om te verbouwen maar wel voor theaterbezoek!”

het torentje van dichtbij te zien en te genieten van het fantastische uitzicht. Ook de binnenkant is twee keer in de steigers geweest. De eerste keer moest onder andere het stucwerk gelijmd worden met gipsrupsen omdat het scheurde door het veranderde klimaat. Deze zomer hebben we het schilderwerk in de zaal aangepakt toen de stoelen werden vervangen. Al eerder zijn de dakleien vernieuwd en hebben de muren weer traditionele knipvoegen gekregen. We blijven

“Ik heb zelfs de sleutel” DE MAAGD 25

08-De Kok Bouwgroep maakte van kerk een unieke schouwburg.indd 25

22-07-15 11:19

TEKST ANS GOORDEN

‘VOOR HET EERST ZAG IK DE

ER DOORHEEN …’

26 DE MAAGD

09-Glas in lood.indd 26

22-07-15 09:57

zon DE MAAGD 27

09-Glas in lood.indd 27

22-07-15 09:57

Al diverse malen was hij over uit Australië en elke keer móet hij even naar binnen om naar het glas-in-lood te kijken. Wim Bergen is altijd welkom in De Maagd om de ramen weer te zien die zijn Bergse vader Karel Mijnsbergen heeft gemaakt. Toen die emigreerde veranderde de naam Mijnsbergen in Bergen, “voor de Australiërs gemakkelijker om uit te spreken”, maar de glas-in-lood traditie werd daar ongewijzigd voortgezet. In de laatste week van 2014 zag Wim voor het eerst de zon echt door de ramen schijnen en kon hij ze in volle glorie aan zijn zoon en schoondochter (“on their honeymoon”) laten zien. Wim wordt emotioneel als hij de naam van zijn vader tussen het glas-in-lood ziet staan en met fonkelende ogen vertelt hij over zijn familie.

“M

ijn vader, Karel Mijnsbergen, heeft rond

overgenomen. Karel moest door een hartaanval het rustiger aan doen

1936 in drie perioden de glas-in-lood

en kreeg nu alle tijd om zijn hobby weer op te pakken: glas-in-lood.

ramen van de toenmalige Maagdkerk

Al snel werd zijn werk ook in Australië zeer gewaardeerd. Toen zijn

gemaakt, waar ik overigens zelf ben

kleinzoon Kim Fitzpatrick vanuit Canada bij ons in het schildersbedrijf

gedoopt. Volgens mij deed hij maar twee

kwam werken, leerde Karel hem in de avonduren zijn skills. Kim heeft

maanden over elk raam. Hij was toen nog geen 30 jaar oud en had

er ‘the feel for’ en maakt nu glas-in-lood voor diverse doeleinden:

een schildersbedrijf in de Rijkebuurtstraat in Bergen op Zoom, waar

kerken, lampen, van alles. Hij maakt ook andere vormen van glaskunst

ik ben geboren. Ook opa Mijnsbergen was schilder en later heb ik

en exposeert in Perth en ver daarbuiten.

weer het schildersbedrijf van mijn vader overgenomen in Perth. Als je dan ziet dat mijn neefje Kim ook in het vak zit, dan hebben

IN DE KRANT

we dus te maken met vier generaties schilders!

Ongeveer tien jaar geleden, kort na het overlijden van zijn opa, zocht

Ik heb helaas niet voldoende kunstenaarsgenen geërfd om ook het

Kim vanuit Australië contact met De Maagd. Het daaropvolgende

glas-in-lood te kunnen maken zoals mijn vader, maar Kim heeft de

kranteninterview met foto van Kim en mijn vader heb ik ook gelezen.

traditie met succes voortgezet en exposeert nu zelfs internationaal.

Dit jaar was het mijn beurt om in de krant te komen, ik werd gespot

Het zou fantastisch zijn als Kim de ramen van De Maagd zelf kon zien,

toen we op het Bal van Bergen waren. Ik was daar met mijn nicht Diny

ik moet hem de volgende keer echt meebrengen!

de Kok, weduwe van Leo de Kok die met zijn bedrijf de verbouwing van De Maagd 25 jaar geleden heeft gerealiseerd. Wie weet, speelde

TRADITIE VERHUIST NAAR AUSTRALIE

onze familieband een rol toen besloten werd om de schitterende

Kort nadat de glas-in-lood ramen in De Maagd geplaatst waren, brak

glas-in-lood ramen te handhaven bij de transformatie van kerk tot

de Tweede Wereldoorlog uit. In onze familie gaat het verhaal dat mijn

theater. Twee ramen moesten wijken voor de toneeltoren en gingen

vader overal kapotgeschoten ruiten verving in ruil voor kaas en brood.

naar de Gertrudiskerk. Ook die vergeet ik niet, als ik in Nederland ben.

Kort na de oorlog vertrok hij met een Nederlandse ‘prefab’ woning naar Australië om die daar weer in elkaar te zetten. Een jaar later (ik

ORIGINELE TEKENINGEN

was toen drie) emigreerde de rest van ons gezin. Bij mijn moeder op

Het werk van mijn vader maakt me keer op keer heel trots en het

schoot hoorde ik de verhalen over mijn Nederlandse familie als ze de

raakt me diep als ik zijn naam op elk raam zie staan. Iedere keer breng

luchtpostbrieven steeds opnieuw voorlas. Toen ik in 1970 voor het

ik weer andere familieleden mee om ze te laten zien en we hebben

eerst de glas-in-lood ramen in De Maagd zag werd ik de nacht erop

allemaal een originele glas-in-lood tekening thuis hangen van Karel

in tranen wakker: de verhalen waren werkelijkheid geworden ...

Mijnsbergen. Die van mij heeft Maria in het midden, het raam in de

Ik had inmiddels in Australië het schildersbedrijf van mijn vader

benedenfoyer rechts. This is why Bergen op Zoom is so special to me.”

28 DE MAAGD

09-Glas in lood.indd 28

27-07-15 09:10

“Hello, my name is Kim Fitzpatrick and I am the grandson of Karel Mijnsbergen”. Met deze woorden begon een mail die ruim tien jaar geleden bij De Maagd werd gevonden tussen de aanvragen voor de digitale nieuwsbrief. Binnen een maand stond er een tweepaginagroot artikel met interview in BN DeStem over hoe de glas-in-lood traditie

Karel Mijnsbergen en Kim Fitzpatrick

met Karel Mijnsbergen van De Maagd naar Perth verhuisde en hoe zijn kleinzoon het stokje daar had overgenomen. Ook in de krant stond de foto hiernaast van Karel en kleinzoon Kim, in het glasatelier in Australië. Kim zelf heeft zijn grootvaders ramen in De Maagd nog nooit in het echt gezien, maar heeft regelmatig contact met zijn oom Wim en voegt met plezier een stukje met mooie foto’s toe aan zijn verhaal. “De foto van mijn grootvader en mij is echt heel bijzonder, want er is er maar een waar we samen op staan. Hij is genomen in Perth, toen ik in 1982 bij hem in de leer kwam. Ik was 17 en net gearriveerd uit Vancouver, Canada. Toen ik naar deze foto op zoek ging, kwam ik ook een paar originele foto’s tegen van zijn werkplaats in Bergen op Zoom waar hij de ramen voor De Maagd maakte. De glas-in-lood traditie heb ik van hem overgenomen en met zeven vaklieden in dienst zijn wij nu in heel Australië leider op de glas-in-lood markt. Nog steeds gebruiken we de freesmachine die mijn opa in 1952 vanuit Holland meebracht. Met liefde en passie oefen ik mijn vak uit en ik ben heel dankbaar voor de kans die mijn opa Karel en mijn oom Wim mij gaven om het familiebedrijf over te nemen. En ik ben zo trots op mijn familiegeschiedenis en de talenten die ik mocht erven. Ik kan niet wachten tot ik (hopelijk zeer snel) in Bergen op Zoom ben, mijn Nederlandse familieleden ontmoet en de glas-in-lood ramen in De Maagd voor het eerst met eigen ogen kan bewonderen!”

DE MAAGD 29

09-Glas in lood.indd 29

27-07-15 09:10

“This is why Bergen op Zoom is so special to me”

30 DE MAAGD

09-Glas in lood.indd 30

22-07-15 09:57

DE MAAGD 31

09-Glas in lood.indd 31

22-07-15 09:57

TEKST JOS PETERS

HET BELANG VAN EEN THEATER VOOR STAD EN REGIO

DE SCHOUWBURG IN EEN HOOFDROL?

32 DE MAAGD

10-Het belang van een theater voor stad en regio.indd 32

22-07-15 11:50

“Al gaan we straks naar Mars, ook daar zal theater ontstaan”, zegt Ellen ten Damme, misschien wel een van de beste Nederlandse zangeressen van dit moment. Het is de vraag of je daar dan een schouwburg voor nodig hebt. Hoe belangrijk is het voor een stad en de regio dat er een theater is?”

Al in een notitie van 1987 voor de Bergse gemeenteraad wordt

bezoekers en de motor van economische ontwikkeling.

geconcludeerd: “de functie van Bergen op Zoom krijgt als

De vrijetijdseconomie maakt een sterke groei door. Bewezen is dat

centrumgemeente voor de regio een extra impuls met een volwaardig

die positief bijdraagt aan de beeldvorming en marktpositie van stad

theater (…) Een theater is ook van belang voor het professionele en

en regio. Cultuur en vrijetijd/leisure zijn sterk met elkaar verweven.

amateuristische culturele leven van Bergen op Zoom en omgeving.”

De belangstelling voor beleveniswaarde is ﬂink toegenomen.

Een schouwburg is tevens al eeuwenlang een plaats waar grote

Inwoners voelen zich sterker verbonden met een stad met

maatschappelijke veranderingen worden ingezet en een belangrijke

toonaangevende culturele accommodaties. Bovendien combineren

inspiratiebron voor velen. Volgens de overlevering kwamen de Belgen

theaterbezoekers hun uitje vaak met een bezoek aan andere

op 25 augustus 1830 door het duet ‘Amour sacre de la patrie’ uit de

horecagelegenheden.

opera ‘La Muette de Portici’ spontaan in opstand tegen koning

Culturele voorzieningen geven de stad een positief imago. Ook

Willem I. Uiteindelijk leidde dat tot de afscheiding van België ...

bedrijven vestigen zich graag in steden die deze kwaliteiten in huis hebben. Ze trekken tevens creatieve professionals die in staat zijn

POSITIEF IMAGO

nieuwe ideeën aan te dragen. Een schouwburg geeft die mensen de

De vraag is of in de tijd van nu het belang van een theater voor stad

gelegenheid elkaar te ontmoeten en met elkaar in gesprek te gaan.

en regio nog steeds zo hoog is. En een schouwburg kan niet zonder andere partijen uit de kunsten cultuursector. Dit vraagt om

Is het mogelijk het belang van een theater te versterken en hoe?

cultureel leiderschap.

Er is steeds meer aanbod in vrijetijdsbesteding. Dat heeft geleid tot

Recente onderzoeken tonen nog steeds overtuigend de link aan

een zapcultuur. Een theater zal het daarom niet moeten hebben van

tussen cultuur en aantrekkingskracht van een stad. Kunst en cultuur

de hypes, maar moeten kiezen voor verdieping en het creëren van

vormen de belangrijkste magneet voor nieuwe bewoners en

een memorabele beleving.

“Er is steeds meer aanbod in vrijetijdsbesteding. Dat heeft geleid tot een zapcultuur”

Hoe trek je de aandacht van je publiek en hoe houd je die vast? Hoe bind je de bezoeker aan je? Een theater kan een belangrijke ontmoetingsplek zijn en kiezen voor artistieke vernieuwing en gemeenschapsvorming. Behalve volle zalen en vermaak heeft een schouwburg ook een culturele, politieke, maatschappelijke en artistieke rol. Goed voorbeeld: de roemruchte toespraak van Den Uyl over de sluiting van de mijnen in Limburg werd 49 jaar na dato op dezelfde plek nagespeeld door Jaap Spijkers. Deze gelegenheidsvoorstelling

DE MAAGD 33

10-Het belang van een theater voor stad en regio.indd 33

27-07-15 09:13

markeerde de opening van het Jaar van de Mijnen. ‘De Toespraak’

programmeren van voorstellingen, maar om het programmeren van

was een samenwerking van acteurs en muzikanten uit het

ervaringen. Een beleving wordt versterkt door alle zintuigen van de

professionele - en amateurcircuit en een Vlaams mijnwerkerskoor,

bezoeker aan te spreken.

onder regie van Servé Hermans (Toneelgroep Maastricht). Aan het eind hield Heerlenaar Frans Timmermans een nieuwe toespraak

Kan een schouwburg meer nieuwe technologieën inschakelen,

met zijn visie over de komende 50 jaar.

waardoor de voorstelling een appèl doet op alle zintuigen?

Nog een voorbeeld: de colleges van wetenschapper Robert Dijkgraaf

Ook talentontwikkeling kan het belang van een schouwburg

voor het programma DWDD, die de regie hadden van een voorstelling.

versterken. Denk hierbij bijvoorbeeld aan samenwerking met de

Onderzoek als schouwburg wat je met andere partijen, zoals (zorg)

kleinkunstacademie in Den Bosch en de toneelacademies in

ondernemingen en maatschappelijke organisaties, samen kunt

Antwerpen, waaronder het Herman Teirlinck Instituut.

organiseren om de kwaliteit van de samenleving te intensiveren.

Een mogelijke bedreiging voor het belang van een schouwburg is een verschuiving in het culturele landschap. Het publiek zoekt steeds

Een schouwburg intensiveert haar belang ook door alert te zijn op

meer plaatsen waar voorstellingen onderdeel zijn van een groter

trends en ontwikkelingen en in andere sectoren te kijken. Een theater

geheel (bijvoorbeeld festivals), zoekt voorstellingen buiten de

kan voordeel hebben bij de ontwikkeling van verzorgingsstaat tot

theaterzaal (locatietheater) of tot stand gekomen met het publiek

participatiesamenleving. De Raad van Cultuur spreekt in dit verband

(community-art). Het begrip voorstelling wordt steeds meer opgerekt.

over cultureel burgerschap. Cultuur kan de sociale betrokkenheid

En wat gaat het verschijnsel pop-up betekenen in dit verband?

in een wijk vergroten en daarmee bijdragen aan integratie en gemeenschapszin. Een inspirerend voorbeeld vond zeer onlangs

De schouwburg in de hoofdrol?

plaats in de Amsterdamse wijk Nieuw West, waar een liquidatie had

Ik denk dat de schouwburg de rol van regisseur op zich moet nemen.

plaatsgevonden. In theater De Meervaart werd een theatraal

Van belang is, dat een theater zich steeds weer durft te vernieuwen.

programma georganiseerd met journalistieke, historische en

Het kan dan een inspirerende place to be worden voor jong en oud,

eigenzinnige beschouwingen, met sprekers als Abdelkader Benali en

makers en publiek, amateurs en professionals. Zelfs op Mars. Als

Herman Pleij. Een ongebruikelijk initiatief: met theater de Kalasjnikovs

ontmoetingsplaats voor de bewoners van Mars en van Moeder Aarde.

te lijf! Een schouwburg kan podiumkunstenaars de rol geven om moeilijke onderwerpen bespreekbaar te maken. “Uiteindelijk moeten

De auteur van dit verhaal studeerde aan de HKU (Hogeschool voor de

de inwoners niet bang, maar met een glimlach naar huis gaan. De

Kunsten) in Utrecht (voorheen: Academie voor Expressie door Woord en

kramp moet eruit: praat erover”, zegt theaterdirecteur Fleischmann.

Gebaar). Hij volgde de opleiding theaterdocent en was onder meer docent ondernemerschap, leiderschap en bedrijfsvoering aan de NHTV

Bezoekers zijn voor een schouwburg heel belangrijk. Aansluitend bij

Breda University of Applied Sciences. Jos Peters is ook als expert

de ontwikkeling tot participatiesamenleving kan een theater het

verbonden aan de Stichting Cultuur-Ondernemen.

belang ook intensiveren door de bezoeker een nieuwe rol te geven, bijvoorbeeld bij de programmering en andere activiteiten. Als je als schouwburg je gast weet te inspireren tot participant, dan word je als organisatie ook sterker. Maak zoveel mogelijk gebruik van co-creatie. Organiseer voorafgaand aan een voorstelling activiteiten die inspireren tot meer theaterbezoek en de aandacht van de bezoeker triggeren. En na afloop zorg je dat je de bezoekers vasthoudt, met elkaar in gesprek brengt en ontmoetingen creëert om de beleving van een voorstelling een vervolg te geven en te versterken. Wellicht is het nodig om de openingstijden van een schouwburg aan te passen. Wat zouden de mogelijkheden zijn als je ook in de ochtend een aanbod hebt? Het is de kracht van een theater om beleving te creëren. Steeds meer theaters (ook De Maagd) erkennen dat het niet gaat om het

“Als ontmoetingsplaats voor de bewoners van Mars en van Moeder Aarde”

34 DE MAAGD

10-Het belang van een theater voor stad en regio.indd 34

22-07-15 09:59

TEKST JANNEKE VAN LUIJK

bijschrift

JONGE THEATERBEZOEKERS WORDEN MUSICALSTERREN

Alle lof voor de Zandkabouters! Als jonge moeder ga ik graag met mijn kinderen naar het theater.

Zingen, dansen en acteren. Op de dag zelf kregen ze nog van Efteling

Je ziet ze stralen bij binnenkomst, juichen als het gordijn open

Theater in De Maagd een workshop met generale repetitie.

zwaait en keihard meezingen met de liedjes die ze kennen. Die vrolijke blik in hun ogen is mij alles waard! Daarom moesten we

TROTS PUBLIEK

natuurlijk ook naar de voorstelling van Klaas Vaak in De Maagd.

Na de voorstelling was er speciaal voor de Zandkabouters een tafel gereserveerd bij de kinder High Tea (surprise arrangement).

Op zondag 8 maart was het dan zover, samen met mijn moeder en

Nadat ze hun Zandkabouter-diploma in ontvangst hadden genomen

dochtertje van 4 jaar gingen we naar de sprookjesmusical Klaas Vaak.

werden ze daar lekker verwend. Ik schoof bij hen aan tafel en vroeg

Gebaseerd op de verhalen uit het sprookje van Hans Christian

de kinderen naar hun ervaringen. Al snel kwam naar voren dat deze

Andersen. In deze musical zorgt Klaas Vaak voor fijne dromen bij

jonge Zandkabouters er enorm naar hadden uitgekeken om te mogen

kinderen, door ze speciaal betoverd zand in de ogen te strooien.

optreden in De Maagd. Het spelen in deze musical voldeed volkomen

En heel bijzonder: er mogen 7 kinderen uit de regio een gastrol als

aan hun verwachtingen; ze hadden genoten van de aanstekelijke

Zandkabouter spelen. Voor deze voorstelling zijn er via een speciale

muziek, dansnummers, kleurrijke Zandkabouterkostuums (compleet

CKB workshop 4 meisjes en 3 jongens aan die rol gekomen.

met baard), sprookjeskarakters en in de zaal zat een geweldig publiek met trotse familieleden en vrienden. En, wij hebben het zelf gezien:

OEFENEN VOOR DE MAAGD

de Zandkabouters hebben geschitterd op het toneel!

CKB De Maagd had de selectie in een creatief jasje gestopt, in het thema van de voorstelling. Uiteindelijk waren Sarah, Bas, Ayla,

Enthousiast en vol verhalen van mijn dochtertje over de voorstelling

Giovanni, Laetitia, Thijs en Annabelle benoemd tot Zandkabouters

geniet ik thuis nog heerlijk na. Het was verwonderend en een droom

van Bergen op Zoom. Enkele weken voor de voorstelling gingen deze

kwam uit.

kinderen enthousiast aan de slag met het oefenen voor de scĂ¨nes.

DE MAAGD 35

11-Jonge theaterbezoekers worden musicalsterren.indd 35

27-07-15 09:16

TEKST AD ROOMS

STADSBESTUURDERS OVER JUBILERENDE SCHOUWBURG:

‘DEZE STAD HEEFT EEN

centrumfunctie EN DAAR HOORT EEN THEATER GEWOON BIJ’

36 DE MAAGD

12-Stadsbestuurders over jubilerende schouwburg.indd 36

22-07-15 10:10

Wethouder Arjan van der Weegen (rechts), die cultuur in zijn portefeuille heeft, en burgemeester Frank Petter winden er geen doekjes om: De Maagd is en blijft een parel die de stad nodig heeft. Niet alleen uit zakelijke overwegingen in de zin dat een schouwburg van belang is voor de economie van de stad, maar ook culturele en emotionele argumenten spelen een rol.

“Dit theater is gevestigd in een van de mooiste monumenten. De

werk voor hun medewerkers voldoende redenen en mogelijkheden

deuren staan wagenwijd open en daarmee is De Maagd de huiskamer

zijn om zich te ontspannen en te kunnen genieten.”

van de Grote Markt. We zien bovendien dat lokale verenigingen steeds

Uiteraard komt ook de toekomst van cultuurlocaties zoals theater

meer gebruik maken van dit podium. Wat denk je bijvoorbeeld van

De Maagd ter sprake. Arjan van der Weegen: “Het gemeentebestuur

de BOV? Zeven keer een uitverkochte voorstelling! Welke nationale

heeft laten zien tijdens bezuinigingsrondes, dat we juist niet in cultuur

artiest kan dat evenaren?”, aldus wethouder

willen snijden. Als het aan dit college ligt,

Van der Weegen. Hij wijst op de centrum-

blijft dit zo maar in de politiek weet je dat

functie die de stad heeft in de regio. “Daar hoort gewoon een theater bij. Er komen ook veel mensen van buiten de stad.” Burgemeester Frank Petter is al even positief over de aanwezigheid van De Maagd in zijn gemeente. Hij noemt het zelfs logica. “Bergen op Zoom is zelf ‘theater van het

“Ook op dit punt moeten we innovatief blijven”

goede leven’. Dat kunnen we letterlijk

nooit. Het is voor mij wel een motivatie om wethouder van cultuur te blijven en om als dat nodig is mijn nek uit te steken, want ik vind culturele voorzieningen van eminent belang en om die te grabbel gooien is gewoon slecht voor de stad en de inwoners.” Burgemeester Frank Petter reageert: “Ook

nemen. Het theatrale zit hier in de genen en dat komt op allerlei

op dit punt moeten we innovatief blijven.” Hij doelt daarmee op de

manieren tot uiting, zelfs in protocollen van verenigingen. Een

mogelijkheden die samenwerking biedt, zoals het concept ‘Gluren bij

Bergenaar wil het leven vieren en daar heb je een theater voor nodig”.

de buren’, waarmee het inwoners uit Bergen op Zoom gemakkelijker wordt gemaakt bepaalde voorstellingen in De Kring Roosendaal bij te

ERKENNING

wonen en andersom.

Volgens de stadsbestuurders gebeurt er veel in Bergen op Zoom op het gebied van cultuur. Arjan van der Weegen: “Wij willen kwaliteit

VOORDEEL

bieden en je ziet steeds vaker de erkenning hiervoor; niet alleen in de

Wat de verdere toekomst betreft heeft De Maagd nog een ander

stad, maar ook ver daarbuiten. Men vraagt niet voor niets regelmatig

belangrijk voordeel. Het theater is gevestigd in een rijksmonument.

hoe wij dit voor elkaar krijgen.”

Een rijksmonument wordt nooit afgebroken en zal altijd onderhouden

En het antwoord: ”Wij bieden een doorlopende leerlijn. Bijna vanaf de

blijven. “We hebben hier nu een theater van een mooie schaal met

geboorte heb je educatiemogelijkheden om door te groeien. Dit doen

een heel gevarieerd programma. Dat is een grote kracht en er bestaat

we met bijvoorbeeld het Centrum voor de Kunsten en onze andere

bovendien een link naar de historie van het gebouw. Hier wordt heel

faciliteiten, maar eveneens in samenwerking met het onderwijs.

veel moois met elkaar verbonden”, aldus de wethouder.

Talenten komen hierdoor bovendrijven en die zien we dan weer terug

Ten slotte wijst hij op de privatisering die overal om zich heen grijpt.

op ons eigen podium, zoals met Erol Struijk en Ben Blom is gebeurd.

“Daar ben ik zeker op dit punt geen voorstander van. Wij hebben te

We gaan dat nog vaker terugzien.” Daarmee belandt het gesprek

maken met gemeenschapsgelden en dit gebouw blijft vermoedelijk

automatisch weer bij De Maagd, want om al die talenten te laten

altijd ons eigendom of er zal bij overname onderhandeld moeten

ontluiken en een mooi podium te bieden is zo’n theater nodig.

worden over het behoud en onderhoud. Dat kun je eenvoudigweg niet zo maar aan de markt overlaten.”

AANTREKKINGSKRACHT

Arjan van der Weegen waarschuwt ook, mocht zoiets wel gebeuren,

De burgemeester verwijst naar het nut van een voorziening als De

voor het mogelijke domino-eﬀect op het CKB. “Dan ben je de hele

Maagd bij vestiging van nieuwe bewoners in de stad, maar ook bij het

doorlooplijn kwijt naar zo’n 80 prachtige verenigingen die de stad op

aantrekken van nieuwe bedrijven. De wethouder voegt toe: “Culturele

cultuurhistorisch gebied rijk is en dit moeten we niet willen.

voorzieningen zijn wel degelijk een argument voor internationale

De Maagd is van eminent belang voor onze infrastructuur en dat moet

bedrijven bij hun keuzes. Ze vinden het belangrijk dat er naast het

zo blijven.” De burgemeester is het daar van harte mee eens.

DE MAAGD 37

12-Stadsbestuurders over jubilerende schouwburg.indd 37

27-07-15 09:18

TEKST AD ROOMS

EERSTE (EN ENIGE) SCHOUWBURGDIRECTEUR LUUD HECK:

‘BOUWPASTOOR ZONDER SEMINARIE’ 38 DE MAAGD

13-Eerste schouwburgdirecteur in Bergen op Zoom Luud Heck.indd 38

22-07-15 10:13

In maart 1989 werd Luud Heck officieel benoemd als eerste schouwburgdirecteur van De Maagd in Bergen op Zoom. De kerk was nog niet verbouwd tot theater, er was geen organisatie, geen technische deskundigheid, geen administratie en er waren geen horecaplannen. “Ja, ik was gewoon een bouwpastoor zonder seminarie ...”

Luud Heck geeft ermee aan dat alles vanaf de grond moest worden

ECHTE MUZIEKSTAD

opgebouwd en hij kreeg dit op zijn schouders. Zonder enige moeite

Terugkijkend op die periode zegt de oud-directeur: “Ik had een

somt hij op wat er in de loop der jaren allemaal voor moois is

uitstekend contact met de architect, had in de loop der jaren veel

volbracht. “En daar ben ik heel trots op. Met een hecht, homogeen

banden opgebouwd met onder meer Opera Zuid en andere

team hebben we het voor elkaar gekregen”, zegt hij. Om daaraan

gezelschappen en daar kon ik dus op alle mogelijke manieren

toe te voegen: “Ik heb er al die jaren met veel genoegen gewerkt.

gebruik van maken. En ik realiseerde me natuurlijk dat Bergen op

Ik zag het zo’n beetje als een levenstaak.”

Zoom een echte muziekstad is. Dat zit hier in de genen en daar moet je dan ook iets mee doen.”

Luud Heck, geboren in Roosendaal, was al actief als stafmedewerker culturele zaken in Bergen op Zoom en daarvoor een paar jaar

Zijn conclusie: veel muziek op het programma, maar daarnaast ook

werkzaam in Naarden, waar hij belast was met de organisatie van

andere theatergenres. “Bergse operaliefhebbers waren aangewezen

grote historische festiviteiten.

op Antwerpen of andere grote steden. De Maagd werd uiteindelijk

Hij bracht dus al enige bagage mee naar de Scheldestad waar hij werd

een heel intiem theater, dat uitstekend geschikt bleek voor klassieke

geconfronteerd met evenementenzaal De Stoelemat, in feite een

muziek en ik zag het bovendien als een uitdaging om ook opera,

sportzaal, en later met het financiële debacle van de Stichting Gamma.

operette en ballet met een orkest in de bak naar de stad te halen.

Toen al was er de behoefte aan een theaterprogramma en ontstonden

Zeker toen we de absis achter het toneel konden betrekken bij het

de politieke perikelen hoe dat dan wel moest worden aangepakt.

podium, bleek de nagalmtijd van de muziek ideaal voor opera.”

AANPASSEN

IJZEREN GORDIJN

In eerste instantie kreeg Luud Heck toestemming om met beperkte

Als een van de eersten in Nederland durfde Luud Heck het aan om

middelen De Stoelemat aan te passen voor professionele producties.

dergelijke producties naar een kleiner theater te halen. Later trok hij

“Er waren daar nog turntoestellen en lijnen op de grond voor allerlei

met collega-directeuren langs de landen achter het voormalige

sporten. Niet echt een basis voor een theater”, blikt hij terug.

IJzeren Gordijn om uitvoeringen op hoog muzikaal niveau te bekijken,

Niettemin slaagde hij erin om, voor zover mogelijk, de zaal geschikt te

die beter betaalbaar waren en waarmee hij ook een stuk folklore in

maken voor een aantal producties. Een jaar of zeven organiseerde hij

de programmering kon brengen.

hier professioneel theater en andere evenementen die geld in het laatje brachten: beurzen, congressen en promconcerten om er maar eens een paar te noemen. Deze ervaring nam hij mee naar De Maagd, waar het echte werk moest beginnen. Luud Heck kwam terecht in de bouwcommissie, zodat hij vanaf het begin kon meedenken over de totstandkoming van zijn theater. Hij ging zich nog verder verdiepen in deze wereld. Hij bezocht andere theaters in binnen- en buitenland, volgde cursussen op universiteiten. Er lag niet alleen een verzoek om de organisatie van de grond te tillen en om voor het eerste jaar een programma te maken. “Er moest ook worden gewerkt aan een spectaculair openingsprogramma en we runden aanvankelijk nog het programma in De Stoelemat, dat eigenlijk pas stopte toen De Maagd open ging.”

“Iedereen moest hiert erecht kunnen,w ant de burger betaalt eruite indelijk zelf voor” DE MAAGD 39

13-Eerste schouwburgdirecteur in Bergen op Zoom Luud Heck.indd 39

27-07-15 09:20

“Het was aanvankelijk geen sinecure en iedereen keek over onze schouders mee”

De oud-directeur had oog voor meer dan alleen klassieke muziek

André Rieu, die verschillende keren te gast was. Eén keer zou Rieu

of ballet. “Uiteraard. Onze programmering was heel breed, met het

met een aantal muzikanten nog even naar de foyer komen om voor de

juiste evenwicht. Iedereen moest hier terecht kunnen, want de burger

Vrienden van De Maagd aan te sluiten bij een optreden, dat Harrie

betaalt er uiteindelijk zelf voor”, zegt hij.

Stalpers en Peter Krijger verzorgden. Door omstandigheden en met teleurstelling van velen kon dat niet doorgaan.

CABARET

Luud: “Een jaar later was hij er weer met zijn orkest. En opnieuw

Cabaret was volgens Luud altijd al populair in De Maagd en dat is nog

traden Harrie Stalpers en Peter Krijger op in de foyer. De komst naar

steeds zo. “Wij wilden ook jonge talenten die prijzen wonnen op

de foyer van André Rieu was niet gepland, maar met zijn hele orkest

landelijke cabaretfestivals, maar die blijken soms moeite te hebben

zorgde hij daar voor een fantastisch en onverwacht muzikaal feest. Hij

om een compleet programma te vullen. In overleg met andere

was dus niet vergeten dat het een jaar eerder verkeerd was gegaan en

schouwburgdirecteuren ontstond het idee voor kortere optredens van

stond er nu spontaan. Dat bewijst hoe groot iemand kan zijn.”

meerdere cabaretiers op eenzelfde avond. Daaruit is Cabarestafette ontstaan. Dit fenomeen bestaat nog steeds.”

KABAAL

Hij geeft aan hoe moeilijk het de eerste jaren was. “We hebben heel

Luud vertelt uitgebreid over een concert van Rita Reys en het trio

wat hobbels moeten nemen en met vallen en opstaan heel veel

Pim Jacobs, die stopten met hun optreden omdat er in de zaal teveel

geleerd. Soms leek een productie met alle decors wel in De Maagd te

kabaal binnendrong van een popfestival buiten. “Ik heb toen

passen, maar door latere wijzigingen kon de voorstelling er niet meer

vriendelijk gevraagd of de bassen daar wat lager konden waarna de

in. Ook daar vonden we dan weer oplossingen voor.”

voorstelling bij ons kon worden voortgezet. ”En dan nog het Mechels Theater, dat bij King Lear van Shakespeare geconfronteerd werd met

Het eerste jaar waren er rond de 30 voorstellingen. “Er was direct ook

de klanken van een passerende dweilband. “Het gezelschap speelde

veel belangstelling vanuit de gemeenschap en het bedrijfsleven om

er uitermate ludiek op in. Dat is toch prachtig!”

van het gebouw gebruik te maken. De Maagd was een visitekaartje

Tijdens een drukbezochte receptie nam Luud Heck in 2003 afscheid

voor de stad en daar moesten wij met ons programma om heen

en gaf hij het stokje over aan zijn opvolgers. En toch was hij de laatste

laveren. Het was aanvankelijk geen sinecure en iedereen keek over

directeur van De Maagd, want na zijn vertrek werden het centrum

onze schouders mee.”

voor de kunsten en de schouwburg samengevoegd tot CKB De Maagd

Al snel kon Luud Heck doorstomen in de vaart der volken en liep het

en dus waren zijn opvolgers directeur van de gefuseerde organisatie.

aantal voorstellingen fors op, net als het aantal bezoekers en De Maagd groeide uit tot de top drie van best bezochte theaters in het land. Luud: “In 2003, het jaar van mijn afscheid, hadden we 105 voorstellingen met een gemiddelde zaalbezetting van 83 procent. Dat was ongekend.” ANEKDOTES Hij glundert er nog van en glimlacht ook bij de vele anekdotes die hij zo uit zijn mouw schudt. Zoals Urbanus die voor een optreden 15 belegde witte en 15 bruine pistolets bestelde. Na afloop waren de dozen met broodjes onaangeroerd. “Toen we ernaar informeerden zei Urbanus: mijn vrouw en kinderen moeten deze week ook eten.” Even moet Luud Heck slikken als hij vertelt over de optredens van

40 DE MAAGD

13-Eerste schouwburgdirecteur in Bergen op Zoom Luud Heck.indd 40

27-07-15 09:22

10.000

2.200

keer het voordoek open en dicht

professionele voorstellingen

1.500

keer de Potterstraat geblokkeerd voor een voorstelling

26.000

professionele artiesten op het Maagdpodium

jaar

DE MAAGD IN CIJFERS

195.000

6.500

liter koﬃe geschonken

lampen werden vervangen

748.900 ﬂesjes fris geschonken

6.548.300 931.000 440.000 325.000 bezoekers professionele voorstellingen

bezoekers van commerciële verhuringen

kWh verbruikt

bezoekers van amateurproducties

DE MAAGD 41

14-25 jaar De Maagd in cijfers.indd 41

22-07-15 13:57

BIJZONDERE MOMENTEN 25

bijzondere momenten in 25 jaar De Maagd: ze staan hier op een rijtje, maar er waren er natuurlijk veel meer ... Sinds de opening door Prinses Margriet, op de foto met o.a. Bisschop Ernst en architect Onno Greiner, hebben heel wat sterren, regionale talenten, organisaties, medewerkers, partners en theaterbezoekers De Maagd haar bijzondere sfeer gegeven ...!

11 12

42 DE MAAGD

15-Bijzondere momenten.indd 42

22-07-15 11:14

17 18

14 De Maagd krijgt De Ballerina van Anton van Meurs (Rotary liet brons in de mal gieten) Edith Hoff stond als meisje model en zag haar beeld voor het eerst toen ze uit Amerika over was! 15 Maagdfoyer wordt swingende salsatent voor show Terra Brazils 16 De Stoel van De Maagd middenin Amsterdam ArenA dankzij weddenschap personeel 17 Guido Weijers maakt foto van zijn publiek in bomvolle Maagd 18 De assistente van dokter Van der Ploeg maakt vlak voor Zeg ‘ns AAA ook de Maagdfoyer schoon 19 Fré Elich grimeerde zelfs het hele horecateam van De Maagd bij een voorstelling 20 Koning en koningin van Assepoester dansen op muziek van CKB Sprookjesharpen 21 Voor het eerst Gluren-bij-de-Buren, wachten op de bus naar De Kring Roosendaal 22 Bijzondere meeting in De Maagd tussen Bergse OhnO! Jazzband en Chris Barber 23 De vleermuis van De Maagd kwam nou juist bij operette Die Fledermaus de zaal invliegen. Voorpaginanieuws! 24 Youp van ’t Hek geeft enkele Maagdmedewerksters een privé optreden in de theaterzaal n.a.v. hun compliment over zijn liedje 25 De Maagd wordt met vernieuwde, gezellige foyers De Huiskamer van Bergen op Zoom

1 Prinses Margriet opent De Maagd op 30 augustus 1990 als kroon op de spectaculaire verbouwing van Kerk tot Theater 2 Hollywood ontvangst bij TheaterPlusSpektakel Hollywood in Concert 3 Theaterpubliek zamelt bij Plopshow speelgoed in voor kinderafdeling ziekenhuis 4 Afrikaanse showartiest speelt mee bij foyerpresentatie Makasí uit Hoogerheide 5 De koelunit voor de vernieuwde foyer gaat met een kraan over het dak 6 Brandweerman Sam ontmoet bij De Maagd de echte brandweer 7 Turkse aankleding en bijpassende hapjes trekken volle zaal bij Fire of Anatolia 8 De Maagd in rastakleuren voor Bob Marley tribute show trok ook drugstoeristen 9 Wibi Soerjadi toont zijn skills aan ‘de kleine Wibi’: CKB talent Victor Su 10 Paul van Vliet noemt gevelspreuk Bakker Groffen in zijn show en krijgt voortaan elke keer een taart 11 Pas ontdekte opera Bellida van Zeeuwse componist De Pauw wordt door Oost-Europees gezelschap in De Maagd uitgevoerd 12 Glas-in-lood wordt van buitenaf aangelicht bij première GLASS van Isabelle Beernaert 13 De Maagd had al The Voice op haar podium voordat het tv-programma bestond

19 22

20 23

21 24

DE MAAGD 43

15-Bijzondere momenten.indd 43

27-07-15 09:28

TEKST PETER KUNNEN

Gewoon DOEN! EEN DAGJE MEELOPEN IN DE MAAGD?

44 DE MAAGD

16-Een dagje meelopen bij Tineke Schouten.indd 44

22-07-15 15:08

“Vanuit het theater is mij gevraagd om een dag mee te draaien en de lezer een kijkje backstage te geven. Want er komt nog heel wat bij kijken voordat de rode gordijnen open kunnen voor een avondje vermaak! Een hele dag heb ik meegelopen met de crew van zowel De Maagd als Tineke Schouten en het is me een genoegen alle ervaringen te delen.”

Het idee om een dag mee te ‘lopen’ had ik al meteen ontkracht. Ik kan immers niet lopen maar zit in een rolstoel en moet dus rollen. Het werd door De Maagd keurig opgelost en ik kreeg gastheer Wim 12 uur aan mijn zijde. Wie voor de trappen van De Maagd staat kan het niet bevroeden, maar het is echt te doen ... De ingang, zaalfaciliteiten, wc en de gastvrouwen/-heren weten precies wat te doen als je met een lichamelijke beperking naar het theater komt. Niets dan lof! Maar ik moest niet alleen in de zaal zijn, ik wilde ook bij de opbouw en backstage rondkijken. Naast Wim was ook iemand van de pr aanwezig.

De crew van De Maagd zit gemoedelijk aan de koffie in de Artiestenfoyer. Terwijl ik mijn eerste slokje neem meldt Ans dat de vrachtwagen gelost wordt en daar moeten we bij zijn. Voor chauffeurs is een theaterbezoek aan Bergen op Zoom extra spannend. Omdat het vroeger een hele prestatie was om een trailer in één keer bij De Maagd naar binnen te rijden, mochten de chauffeurs dat op de muur zetten. Een hele sport, met vaak ook dubbelzinnige humor!

De trailer is uitgeladen. De crewleden van De Maagd en Tineke Schouten zijn prima uit elkaar te houden. Goed op elkaar ingespeeld beginnen ze met het lichtplan. De spots zijn voor de figuurtjes en strakke bundels, terwijl de parren en de washes voor het tegenlicht zijn. Hier wordt steeds meer gebruik gemaakt van milieuvriendelijke LED verlichting. Terwijl de lampen worden opgehangen valt mijn oog op een theatertechnicus die zich bezig houdt met een totaal andere tak: het geluid. Microfoons werken anno 2015 allemaal draadloos. Na het installeren gaat de geluidstechnicus op zoek naar een vrije frequentie. Op mijn vraag of dat wel eens fout kan gaan hoor ik een volmondig JA. Hulpdiensten bijvoorbeeld hebben een hele sterke frequentie en die storen dan alles. Esmee houdt zich intussen bezig met de rekwisieten. Terwijl het licht al hoog in het theater hangt en de bedradingen voor het geluid zijn bevestigd, zien we langzaam de diverse podiumdelen in elkaar schuiven. Er komt weer ruimte op het podium en een decor wordt zichtbaar.

DE MAAGD 45

16-Een dagje meelopen bij Tineke Schouten.indd 45

22-07-15 10:39

Voor de opbouw van deze voorstelling werken er vanuit De Maagd drie

Samen met Wim besluit ik om 17:30 een snelle hap te doen bij een

vaste theatertechnici en twee oproepkrachten. We maken kennis met

van de vele restaurantjes rondom de Grote Markt. Terwijl ik het glas

Joost. Hij is in 2005 als stagiaire binnengekomen en werkt al een

hef informeer ik naar zijn functie. Wim is sinds september gastheer

aantal jaren in vaste dienst bij CKB De Maagd. “We hebben vijf vaste

(vrijwilliger) bij De Maagd en hij vervult die rol met verve.

theatertechnici, allemaal allround maar met een eigen specialiteit”,

“Ik sta bij de deur om de toegangskaarten te controleren, wijs de

vertelt Joost. “Het werk in het theater is nooit hetzelfde. Vanavond doe

garderobe aan en begeleid mensen naar hun plaats. Ik representeer

ik de trekkenwand, de installatie waaraan boven het toneel lampen en

De Maagd, een theater waar uitgaan 100% beleving is.” Naast deze

decorstukken hangen en die op en neer kan bewegen. Sinds 2002 is

mooie opmerking van Wim zorgt hij er ook voor dat de mensen geen

dat mechanisch (wettelijk verplicht) maar daarvoor gebeurde dit met

drankjes meenemen naar de zaal en dat al te enthousiaste fans niet

touwen. Op mijn vraag of De Maagd ook nadelen heeft zegt hij:

backstage binnenvallen.

“Er is bijna geen zijtoneel en dat levert soms wat problemen op.” Als het decor is gebouwd, het geluid ingesteld en de trekkenwand geprogrammeerd, zit de eerste helft voor de crew erop. Na een uurtje ben ik samen met Wim terug in het theater waar een gezonde spanning hangt. Op het podium wordt de eerste act klaargezet en spelen de orkestleden om het geluid te balanceren. Dankzij een strakke planning is alles nu klaar voor de soundcheck die

Een van hen vraagt of ik Tineke wil spreken want ze had al naar mij

om 19:00 zal plaatsvinden met het orkest en Tineke. Mijn oog valt op

gezocht ...

een vrouw die vlijtig met een strijkijzer aan de gang is en de kleding

Binnen no time zit ik samen met Tineke in de make-up ruimte

uiterst precies in het rek hangt. Ik maak kennis met Mariet Nijhuis,

te praten. Terwijl de 61-jarige artiest geroutineerd haar gezicht

kleedster van Tineke en een belangrijke spil in de theaterproductie.

bewerkt zie ik bij iedere streep meer Tineke Schouten tevoorschijn

Wie een show van Tineke heeft bijgewoond weet hoe snel ze kan

komen.

changeren. Binnen 21 seconden lukt het om een compleet nieuwe

Ik vraag haar op de vrouw af of ze tot haar 67e door wil gaan met de

outfit aan te trekken. Mariet: “Ach je moet wel een beetje op mekaar

shows. “Maar natuurlijk”, zegt ze. “Ik heb nog zoveel typetjes liggen

ingespeeld zijn en wederzijds vertrouwen hebben. Een touch of een

die ik nog niet gedaan heb en ik wil ook nog een ‘Best of’ doen. Over

knipoog is dan al voldoende.”

je gezondheid kun je niets beslissen, maar als dat goed gaat sta ik tot aan mijn pensioen op de planken.” De show van Tineke trekt al 30 jaar met een bezettingsgraad van 95% door het land. Natuurlijk wil ik weten wat Tineke met Bergen op Zoom heeft en in het bijzonder met

Het theater is nagenoeg leeg en verlaten, de technische crew van

De Maagd. “Ach ik ben een gelovig meisje en het voelt daarom extra

De Maagd eet thuis. Het wachten is op de horeca die alles klaar gaat

goed om hier te staan. Bergen op Zoom vind ik een enig stadje, het

zetten voor de gasten die rond 19:15 naar binnen zullen stromen. Van

publiek is fijn en luistert goed, alleen ik mis José vanavond in de

Ans krijg ik te horen dat de voorstelling is uitverkocht. In de laatste

Artiestenfoyer, ze is ziek!” Ik vraag haar of ze een band opbouwt met

week zijn er nog veel reserveringen gedaan.

de theaters. “Jazeker! Kijk, ik ben niet iemand van bosje bloemen

Soundcheck Een handje meehelpen kan ook vanuit de rolstoel

De lampen worden in de trekken gehangen

46 DE MAAGD

16-Een dagje meelopen bij Tineke Schouten.indd 46

27-07-15 09:32

aanpakken en wegwezen. Ik ben meer van even een drankje doen,

Precies 19:50 hoor ik een signaal dat de bezoekers maant hun plaats

gezellig praatje maken, enz.” Op het moment dat er op de deur wordt

op te zoeken. De gastheren en -vrouwen helpen waar nodig en net

geklopt met de vraag om een soundcheck verandert Tineke in een

voor 20:00 zie ik nog snel iemand naar binnen schieten.

van haar typetjes: “Je ziet toch dat ik zit te interviewen met een

Na afloop van de spectaculaire show ‘Gewoon DOEN!’ zie ik de man

belangrijke man van het theater, achterlijke gladiool.”

die ik eerder sprak en vraag hem naar zijn mening. “Oh ik vond het

Waar ligt de kracht van Tineke? Ze gebruikt allemaal huiselijke

fantastisch, maar het ging allemaal zo snel! Zij heeft eerder een

typetjes. Het zijn personages die u en ik gewoon in het dagelijks

compleet pak gewisseld dan ik mijn schoen heb uitgetrokken.”

leven tegen het lijf kunnen lopen. Haar voorstelling ‘Gewoon DOEN!’

Voor wie het ook allemaal te snel ging of voor mensen die deze show

kent weer een heel scala aan dat soort herkenbare typetjes. Van Jill,

gemist hebben, donderdag 14 april 2016 komt ze terug voor de

haar Amerikaanse coach tot danseres van het Zwanenmeer zonder

reprise van deze onewomanshow. En voor de mensen die twijfelen?

de 72 zwanen. Het meest verwonderlijke van Tineke vind ik wel de

Gewoon DOEN!

toegankelijke toon waarmee ze tegen haar publiek spreekt. Ze is een vakvrouw, een nuchtere diva zonder spatjes en iemand die groot is geworden door keihard te werken. Met voldane blikken zitten we met z’n allen weer in de foyer. Ook in 2015 was Tineke Schouten in Bergen op Zoom uiterst succesvol. En dan staat Tineke op de planken en doet ze haar soundcheck.

Peter Kunnen is docent Grafimedia aan het Grafisch Lyceum Rotterdam,

Ze bedankt iedereen, knipoogt naar mij en wenst me een prettige

mediacoach en radiopresentator

voorstelling toe. Om 19:10 is het podium weer leeg en klaar voor de avond.

Vanaf nu krijgt Wim het druk want het is vandaag ‘volle bak’. Naast Wim zijn er nog andere vrijwilligers die alles in goede banen leiden. Ook de horeca staat klaar om de gasten te ontvangen en te voorzien van verschillende drankjes. De mensen stromen verwachtingsvol binnen. Een hippe vrouw uit Goes vertelt mij dat dit de negende keer is dat ze een show van

“Bij elke streep zie ik meer Tineke Schouten tevoorschijn komen”

Tineke ziet en die tiende zal er echt ook wel komen. Vlakbij de linker ingang zit een stel uit Bergen op Zoom dat voor het eerst komt kijken. “Ach”, zegt de man “Mijn vrouw wil haar heel graag zien en tja dan ga ik mee, want op tv moet ik altijd erg om haar lachen.”

Als gastheer bij de kaartcontrole

DE MAAGD 47

16-Een dagje meelopen bij Tineke Schouten.indd 47

27-07-15 09:32

TEKST AD ROOMS

MEDEWERKERS VAN HET EERSTE UUR OVER DE MAAGD:

‘DE MENSEN WILLEN EEN LEUKE AVOND, DAAR WERKEN WE HEEL GRAAG AAN MEE!’ 48 DE MAAGD

17-Medewerkers van het eerste uur.indd 48

22-07-15 10:33

DE MAAGD 49

17-Medewerkers van het eerste uur.indd 49

22-07-15 10:33

Teammanager Erik de Rooij, Theatertechnicus John Kuiper en Mieke Duine, die werkzaam is voor de afdeling Bedrijfsvoering. Alle drie waren ze al van de partij toen De Maagd 25 jaar geleden de deuren opende als schouwburg. Evenals José Moerkens, beter bekend als ‘José van de Artiestenfoyer’, die elders aan het woord komt. Samen zijn ze het over één ding helemaal eens. “De mensen willen hier een leuke avond. Ze komen allemaal voor hun plezier en daaraan werken wij graag mee.”

e gastvrijheid straalt er vanaf, bij iedereen die bij De Maagd

dat er tijdens een voorstelling van de Bergse Operette Vereniging

betrokken is en zeker ook bij de medewerkers van het

(BOV) een storing ontstond in de trekkenwand waardoor geen

eerste uur. John Kuiper was al ambtenaar toen theater De

changementen van het decor meer mogelijk waren. Erik: “Er moest

Maagd van start ging, maar werkte aanvankelijk aan het onderhoud

een monteur komen uit Australië om het op te lossen, maar ook die

van de velden op sportpark Meilust. Op het moment dat de gemeente

kreeg het niet snel voor elkaar. De BOV moest zich behelpen met een

in De Stoelemat met een theaterprogramma begon, verkaste hij daar

aantal decors minder”. Tijdens de voorstelling Aladdin brak er een

naar toe en kwam in aanraking met de theatertechniek en alles wat

keer brand uit boven het toneel omdat een doek over een spot was

daarbij hoort. En dus verhuisde hij ook mee naar De Maagd in 1990.

gevallen. John: “We hebben de pauze toen maar vervroegd, losten het probleem op en konden daarna weer gewoon verder.”

PRAKTIJK

Met het meeste plezier kijken de medewerkers van het eerste uur

John over die beginjaren: “Ik had er aanvankelijk totaal niks mee,

terug op de voorstelling van Peter Pan een aantal jaren geleden.

maar gaandeweg groei je in dit vak. Opleidingen waren in het begin

“Technisch gezien hebben we daar dingen moeten regelen die

maar mondjesmaat beschikbaar, maar in de praktijk kun je veel leren.”

eigenlijk niet te evenaren zijn. Het hele decor moest tijdens de

Hij herinnert zich nog dat ze destijds met drie technici aan de slag

voorstelling omgebouwd worden tot een boot. Daarvoor waren drie

gingen onder leiding van een toneelmeester die van buitenaf was

trailers nodig en een bakwagen. En als je dan weet hoe nauw onze

aangetrokken. “Veel werd spontaan aangepakt, maar in de loop der

laad- en losruimte (decoraanvoer) aan de Potterstraat is, dan zal

jaren is het allemaal een stuk zakelijker en professioneler geworden.”

iedereen begrijpen dat we geen meter ruimte meer over hadden.

Uiteraard moderniseerde De Maagd. Intussen is bijna alles

Elke centimeter werd benut”, beaamt Erik.

computergestuurd en hoef je niet meer aan touwen te sleuren om de decors te wisselen. Ook die werkzaamheden zijn geautomatiseerd.

ACHTER DE SCHERMEN

Erik de Rooij heeft op zijn visitekaartje de functie ‘Teammanager’

En John benadrukt nog even de problemen die er toch vaak zijn

staan en is daarnaast programmeur. Ook hij heeft zijn theater roots in

om via de nauwe ruimte tegenover het Provoosthuis decors en

De Stoelemat liggen. “Ik werkte aanvankelijk voor de VVV en werd

rekwisieten naar binnen te krijgen. “De grote trucks loodsen we naar

gevraagd om de toenmalige directeur Luud Heck te gaan assisteren

binnen door er een mannetje voor en een mannetje achter te zetten,

bij zijn werkzaamheden, zoals het verzorgen van de publiciteit. Dat is

die de chauffeurs aanwijzingen geven. Meestal gaat dat wel goed,

eigenlijk mijn startpunt binnen de theaterwereld geweest.”

want die mannen kunnen wel rijden. Soms zijn ze wat eigenwijs,

Zijn collega Mieke Duine stapte 25 jaar geleden De Maagd binnen als

zoals een bestuurder van een truck van het Koninklijk Ballet van

oproepkracht voor de afdeling horeca. “Mijn kinderen werden wat

Vlaanderen. Die ramde de hoek van het historische pand van Kees

ouder en ik wilde wel eens van huis weg zijn”, zegt ze lachend. “Het

Warmoeskerken schuin tegenover de ingang. Dat is de reden dat Kees

was in die beginperiode allemaal heerlijk chaotisch. We waren bijna

bij zijn huis een grote meerpaal heeft weggezet.”

nooit thuis, maar daar zeurde niemand over. Je kreeg elke week een

Volgens John heeft er ooit ook nog eens een vrachtauto klem gezeten.

roostertje wanneer je werd verwacht en daar zei je gewoon nooit nee

“Die kon er aanvankelijk net binnen, maar na afloop niet meer uit. Er

tegen”, blikt ze terug.

moest een bergingsbedrijf aan te pas komen.” Medewerkers van De Maagd hebben niet alleen te maken met gasten

HERINNERINGEN

in de zaal maar ook met de artiesten. Mieke: “Het is zeker niet altijd zo

Ze hebben alle drie zo hun bijzondere herinneringen aan 25 jaar

dat artiesten achter de schermen net zo leuk zijn als op het podium.

De Maagd. Erik en John herinneren zich nog als de dag van gisteren

Gelukkig zijn de meesten dat wel.”

50 DE MAAGD

17-Medewerkers van het eerste uur.indd 50

27-07-15 09:34

‘Als de mensen met een goed gevoel De Maagd verlaten dan krijgen we allemaal kippenvel’

PARKEERWACHT John wil nog even het verhaal vertellen over de Cadillac die als decorstuk diende voor de musical Grease met Jim Bakkum. “Op een gegeven moment hadden we die wagen (zonder motor) bij het uitladen even geparkeerd aan de overkant op de stoep in de Potterstraat. Er kwam een parkeerwachter langs die ons duidelijk maakte dat de auto verkeerd geparkeerd stond en onmiddellijk weg

ERIK DE ROOIJ

moest. We legden hem uit waarvoor de wagen was, dat die niet kon rijden en even later een plek op het toneel zou krijgen, maar hij geloofde het blijkbaar niet en bleef maar aandringen. We hebben hem toen weggehaald voordat hij een bekeuring zou uitschrijven. Een week later in Almere liep het met die Cadillac en zijn ‘berijder’ minder goed af, want Jim Bakkum belandde er mee in de orkestbak en brak daarbij zijn been”, aldus John. RIJEN VOOR KASSA Erik weet nog dat er vooral de eerste jaren een enorme vraag was naar kaarten aan de vooravond van het seizoen. Hij vertelt: “Internetverkoop was er toen natuurlijk nog niet. Wel 800 tot 900 mensen stonden tot ver op de Grote Markt in de rij te wachten voor de kassa’s. In een paar weken tijd verkochten we 80% van alle beschikbare kaarten, de andere 20% tijdens het seizoen. Nu is dat andersom.” Sinds 2003 is hij belast met de samenstelling van het programma. “Dat is elk jaar weer een hele puzzel. Wij willen ons programma zo breed mogelijk samenstellen met cabaret, toneel, musical, opera,

MIEKE DUINE

jeugdvoorstellingen, dans, muziek ... ja, voor elk wat wils. We blijven ook graag wat meer culturele of experimentele producties brengen tegenover kaskrakers als Guido Weijers, Youp en Najib. Als we aan het eind van de rit maar op nul uitkomen, want alle voorstellingen moeten betaald worden uit de opbrengsten.” Ten slotte voegt hij er aan toe: “Het is overigens niet interessant wat ik zelf van voorstellingen vind. Het gaat om het publiek en dat is nu juist het leuke van dit onderdeel in mijn vak. Als de mensen met een goed gevoel De Maagd verlaten dan krijgen we allemaal kippenvel.” JOHN KUIPER

DE MAAGD 51

17-Medewerkers van het eerste uur.indd 51

22-07-15 15:10

TEKST AD ROOMS

‘Het publiek in De Maagd omarmt de artiesten’ De Amsterdamse architect Martien van Goor hoeft niet lang na te denken over het belang van De Maagd voor zijn bureau Greiner Van Goor Huijten Architecten BV. En ook niet over het bijzondere dat de opdracht in Bergen op Zoom om van een kerk een theater te maken heeft opgeleverd. “Er is uiteindelijk gekozen voor een hoeﬁjzervormige zaal, waardoor het publiek als het ware de artiest op het podium omarmt”, aldus Martien van Goor.

MARTIEN VAN GOOR VAN AMSTERDAMS ARCHITECTENBUREAU

52 DE MAAGD

18-Martien van Goor.indd 52

22-07-15 10:35

ij stelt zich uitermate bescheiden op en schuift alle lof

tussen de pilaren balkons kwamen. Uiteraard werd ook bij het

door naar zijn toenmalige compagnon Onno Greiner. “Zijn

stoelenplan op de begane grond en de twee grote balkons met deze

naamsbekendheid en ervaring waren de aanleiding tot de

visie rekening gehouden.”

uitnodiging om in Bergen op Zoom de mogelijkheden te komen

Op deze manier kwam er in Bergen op Zoom iets unieks van de grond.

bekijken. Greiner heeft het ontwerp gemaakt in samenwerking met

Martien van Goor onderstreept dit nog eens door er op te wijzen dat

meewerkend architect Bart Mispelblom Beyer.” Onno Greiner is

er een mooi theater is ontstaan, maar waarbij de kerk beslist niet is

intussen helaas overleden. Zelf was Martien van Goor er overigens al

verstopt. Op alle mogelijke manieren komt dat nog tot uitdrukking en

bij toen hun bureau door oud-burgemeester drs. Pieter Zevenbergen

dan vooral via de gigantische pilaren, maar ook door de glas-in-lood

werd uitgenodigd. “Nietsvermoedend stapten Onno en ik de kamer

ramen die behouden zijn gebleven.

van de burgemeester binnen en zagen op zijn bureau het boek liggen over Onno Greiner dat ter gelegenheid van zijn 25-jarig jubileum is

CARRÉ

gemaakt. We kregen de vraag voorgelegd of we van de kerk aan de

Volgens de architect, die nog steeds door De Maagd betrokken

Grote Markt een theater konden maken, want er waren allerlei wilde

wordt bij nieuwe plannen en verbouwingen, heeft de opdracht zijn

plannen om er iets anders mee te doen.” Hij herinnert zich nog

bureau ook veel opgeleverd. “Wij kregen een aantal jaren later het

precies de eerste keer dat ze het gebouw binnen stapten. “De kerk

verzoek ons licht te laten schijnen over de interne verbouwing van

was nog volop in gebruik. Het altaar en alles daaromheen was nog

Carré in Amsterdam. Daar hebben we uiteindelijk de hele zaal

aanwezig en de burgemeester vroeg: wat denkt u er van?”

gereconstrueerd, waarbij er één belangrijke voorwaarde was: Carré moest Carré blijven. Wij namen onze opdrachtgevers mee naar

MET GEVOEL

Bergen op Zoom om te laten zien hoe we daar bepaalde problemen

Volgens Martien van Goor keek hij op dat moment Onno Greiner

hadden opgelost. Ik ben ervan overtuigd dat het geholpen heeft om

aan en onafhankelijk van elkaar gingen ze de breedte tussen de

die opdracht binnen te halen.”

kolommen in de kerk uitpassen. “We deelden het gevoel dat het zou

Martien van Goor spreekt over een kettingreactie, want op het

moeten kunnen, maar wezen ook onmiddellijk op het bijzondere

moment dat Schouwburg Kunstmin in Dordrecht aan een

karakter van het gebouw met een grote betekenis voor veel inwoners

opknapbeurt toe was, kwamen de opdrachtgevers daar via Carré

van Bergen op Zoom. Herinneringen aan rouw en trouw. Daar moest

en dus indirect via De Maagd ook weer bij zijn architectenbureau

met gevoel mee worden omgesprongen, realiseerden we ons

terecht en later volgden opdrachten voor theaters in Zwolle en Assen.

meteen.” Al snel werd het de Amsterdamse architecten duidelijk dat minimaal twee zuilen vreselijk in de weg stonden om een adequate

OPFRISBEURT

toneeltoren te kunnen realiseren. En dat er veel extra onderzoek

Voor haar 25-jarig jubileum kreeg de zaal van De Maagd deze zomer

nodig was om te zien of er meer dan 600 stoelen in konden, hoe het

een opfrisbeurt. Martien van Goor: “Het is heel eervol dat we daar

met de constructie zat, de akoestiek en een hoop andere zaken.

opnieuw bij betrokken zijn. De stoelen, verlichting en tapijt zijn

Volgens Martien van Goor beloofde de burgemeester met het bisdom

vernieuwd. Bovendien zijn op de zijbalkons de krukken vervangen

te gaan praten over een dergelijke ingrijpende verandering van de

voor theaterfauteuils en dankzij een dichte borstwering zit het

functie van het gebouw en op welke manier je dat communiceert met

publiek daar wat minder in de kijker.”

bijvoorbeeld de gemeenteraad en de bevolking. “Dat heeft hij prima gedaan”, zegt de architect nu. Onno Greiner had al de nodige ervaring met de (ver)bouw en renovatie van schouwburgen, onder meer van het oudste theater van Nederland: de Leidsche Schouwburg. “Als architect heb je dan verschillende mogelijkheden. Of je houdt het theater los van de structuur van de kerk, of je vervlecht theater en kerk tot één geheel, waarbij kerk en theater wel herkenbaar blijven”, legt Van Goor uit. HOEFIJZERVORM In Bergen op Zoom kozen de architecten voor de tweede optie. Hij vertelt: “Onno Greiner wist dat vooral acteurs en artiesten van publiek houden dat in een soort hoeﬁjzervorm zit. Dit werkt positief op het contact tussen toneel en zaal, dus wilde Greiner dat ook in Bergen op Zoom. Om een dergelijk gevoel te bereiken, was het wel nodig dat er

“Daar moest met gevoel mee worden omgesprongen, realiseerden we ons meteen” DE MAAGD 53

18-Martien van Goor.indd 53

27-07-15 09:37

TEKST MARIANNE WIERCKX-HAGENS

Bergenaren ON STAGE

De Maagd is een bijzondere locatie voor veel Bergenaren en bezoekers uit de wijde omtrek. Een uniek theater waarin talloze musicals, revues en concerten worden georganiseerd en een plek waar je een speciaal evenement kunt vieren. In dit jubileumjaar vertellen gebruikers over hun eigen ervaringen en wat De Maagd voor hen betekent. STIJLVOLLE OMGEVING

plek waar tot wel 200 mensen kunnen dineren in een stijlvolle

Dat het Bergse theater belangrijk is, benadrukt Hans Stumpel,

omgeving. Zo krijgt ons diner veel meer cachet.”

voorzitter van de Bergse Ambtenaren Revue: “Als de jaarlijkse BAR niet meer hier zou kunnen worden opgevoerd, dan is het over en uit.

ILLUSIE

Zoveel betekent De Maagd voor ons. De sfeer, de faciliteiten en

Wat gebeurt er met je als je optreedt in De Maagd, wanneer de

belichting zijn voor ons erg belangrijk. En het publiek (onze

rode gordijnen langzaam openschuiven en je vanaf het podium

collega’s) kan relaxen in het pluche, dat wordt erg gewaardeerd.”

slechts de eerste rijen ziet? Voel je de adrenaline stromen, ga je

Bianca Jacobs-Poorters, Communications Oﬃcer van Sabic, vindt

hyperventileren of is het een droom? Dat weet Bas van Broekhoven

in De Maagd een goede facilitaire partner met wie ze het jaarlijkse

als geen ander. Als lid van The MusiCompany noemt hij De Maagd

jubilarissendiner organiseert. “Als ik ’s middags kom kijken, is er nog

‘stadse trots’. Hij groeide op in het theater. Al heel jong stond hij

niks. Binnen een paar uur wordt het hele podium omgetoverd tot een

tussen de coulissen en bezocht hij met pa en ma de voorstellingen

54 DE MAAGD

19-Bergenaren on stage.indd 54

27-07-15 09:42

van de BOV en Sinterklaas. Zelf op het podium geeft hij alles.

en in de Artiestenfoyer; er is een goede vertrouwensband. Het geeft

“Ik weet dat het publiek illusie verwacht. Je barst van de zenuwen,

een echt huiskamergevoel.”

want op het toneel moet je die illusie waarmaken. Als de gordijnen opengaan, knallen we. Dan is het echt feest.” Femke van Schilt,

25 JAAR DE MAAGD

bestuurslid PR en sponsoring van The MusiCompany kan het beamen.

De Stichting Sint Nicolaas Bergen op Zoom, al 25 jaar enthousiast

“In de week van de voorstellingen krijg je zó veel energie en

zaalgebruiker, heeft haar succes volgens voorzitter Rieny Hagenaars

adrenaline, hoe moe je ook bent ...”

en vice-voorzitter Daan Touw mede aan De Maagd te danken.

Aan een goede podiumprestatie gaat heel wat vooraf. Alle facetten

“De Sinterklaasvoorstellingen zijn voor veel kinderen een eerste

moeten kloppen en het begint achter de schermen. “Het voelt hier

kennismaking met theater. Daarom houden we die zo laagdrempelig

als een warme jas”, zegt Connie Musters, vice-voorzitter van de BOV.

mogelijk. Het blijft uniek dat er van een kerk een schouwburg is

“Er heerst een hoop gezelligheid bij de medewerkers van De Maagd

gemaakt. De Maagd is een belangrijk podium voor veel plaatselijke

DE MAAGD 55

19-Bergenaren on stage.indd 55

27-07-15 09:42

JACQUES DE GROOT (ERELID BOV):

“De Maagd is een bonbonnière” verenigingen en voor onszelf. Want op één dag 5 voorstellingen

dat Piet Kats dirigent was bij de BOV. Een mevrouw tikte hem op zijn

geven, dat kan alleen in De Maagd!”

schouder en vroeg of hij wilde gaan zitten want hij stond voor haar neus. “Mevrouw”, zei Piet Kats, “ik ben de dirigent.”

HERINNERING

Een verrassend weerzien tussen de muzikanten Michiel Borstlap en Karsu

Al die jaren tellen samen tal van mooie, bijzondere, leuke, spannende

Dönmez in de foyer na een optreden blijft Peter Mennes, voorzitter

momenten. Een om nooit te vergeten voor de Totally Dance Company

van JazzBoZ, altijd bij. “Er ontstond gelijk zo’n sfeer van vriendschap.”

was de uitslaande brand in het zeer nabije Chinees-Indische restaurant Indrapoera. “Omdat er veel kinderen meedoen worden de

TOEKOMST

shows altijd in de herfstvakantie gepland, dus uitstellen was geen

“De Maagd heeft een maatschappelijke rol om de lokale cultuur te

optie.” Annely Bogaers was dan ook opgelucht dat de voorstellingen

ondersteunen. Op een betaalbare manier voor het publiek, maar

toch door konden gaan.

ook om het gebouw optimaal te benutten zoals voor commerciële

Toen de Stichting Sint Nicolaas Bergen op Zoom op het idee kwam om

activiteiten. De kunst blijft om uit het grote aanbod voorstellingen

een kameel te laten meespelen verwachtte Rieny Hagenaars niet dat

te halen die een regionaal publiek bekoren”, zegt Peter Mennes.

dit ooit zou lukken. Waar ze echter niet op hadden gerekend, was het

Karin Brok, bestuurslid creatief, zang en dans van Stichting Bergs Leut

enthousiasme van De Maagd. Dus die kameel kwam er: “echt heel

Tejater vertelt: “Binnen onze stichting is er een groep jongeren tussen

bijzonder.”

de 13 en 17 jaar. Zij vormen de toekomst. Ze zijn trots dat ze kunnen

Bij de BOV vlogen tijdens de allereerste voorstelling de vleermuizen

optreden in dit theater.” Bas van Broekhoven vult aan: “De Maagd zou

door de zaal: “hilarisch!” Ook een leuke herinnering is de eerste keer

meer toegankelijk kunnen zijn voor mensen onder de 30. Laat deze groep meedenken. Misschien een keer alle stoelen eruit en een groot concert?!” De jeugd is ook belangrijk voor Alex Vermeulen, artistiek directeur van Hét Concertkoor. “De overheid is te conservatief als het om de toekomst gaat. Zowel landelijk als plaatselijk. Er moet meer geld worden vrijgemaakt om de jeugd cultuur bij te brengen.” VERBETERPUNTEN Is De Maagd zo goed genoeg of kan er hier en daar wat worden verbeterd? In het algemeen is er veel waardering voor het theater en de beleving in de foyer is sterk verbeterd na de transformatie tot ‘gezellige huiskamer’. Peter Mennes vindt de combinatie diner + voorstelling een goed idee. En als een voorstelling daarvoor geschikt is: je drankje meenemen in de zaal. De entree voor rolstoelgebruikers aan de voorkant in plaats van via de zijingang, vindt Hans Stumpel. Een ander idee komt van Connie Musters. “Halveer het aantal parkeerplaatsen op het achterterrein en maak er een terras van.” DE MAAGD Geen superlatieven genoeg bij de gebruikers om De Maagd te omschrijven. “Mooie vrouw, gastvrij, warm gevoel, intiem, echte theaterbeleving, illusie, charisma, charme, optreden, willen dansen, trots laten zien wat er gemaakt is, huiskamergevoel, gezelligheid, mooi, uniek, warm, uitnodigend, verrassend, professioneel, sfeer, plezier, trots, De Stoel, kerk ...” Is er een mooier eerbetoon dan deze woorden bij het 25-jarig jubileum?!

56 DE MAAGD

19-Bergenaren on stage.indd 56

27-07-15 09:43

“Ik ga vanavond naar De Maagd”, zeg ik tegen Toon. “Heb je zin

wat van de muppetshow op de televisie”, zegt Toon, gravend in zijn

om mee te gaan?” Hij kijkt me verbouwereerd aan, alsof ik een

herinnering. Dat zijn dingen die een theater nog meer theater maken.

oneerbaar voorstel doe. “Naar De Maagd? Maar eh …”

Ik besef dat hij gelijk heeft, hoewel de pluchen gordijntjes met

Ik schiet in een lach. Toon is niet van hier. Ik leg hem uit dat wij

gouden koorden en de chagrijnige kopjes daartussen ontbreken.

een heel bijzonder theater in onze stad hebben en dat dat zo heet. 25 jaar geleden ontstaan door verbouwing van een kerk met een

De Maagd, het klopt helemaal. Zoals Toon Hermans lyrisch kon zijn

naam van gelijke strekking.

over ‘zijn’ Amsterdamse Carré. Zo mogen Bergenaren gerust met

TOON

respect praten over de gouden greep van bestuurders die 25 jaar geleden het initiatief namen om een theater op deze manier in het leven te roepen. Briljant, en het is niet bij De Maagd gebleven. Op enkele plaatsen in Nederland is het idee overgenomen en zijn in onbruik geraakte kerken op dezelfde manier van de sloophamer gered. Terug naar het Bergse theater. Functioneel en een lust voor het oog. Maar dat was niet genoeg. De volgende stap: een programma aanbieden dat het publiek uitnodigt om te komen. De allergrootste

Deels uit nieuwsgierigheid volgt hij me naar de binnenstad en loopt

producties passen er niet altijd in. Kleinere zijn er in allerlei soorten

met mij de helling op waar bovenaan De Maagd over de stad troont.

maar ze moeten wel in de smaak vallen bij een groot publiek. En dan

Toon neemt het gebouw in zich op en als hij daarna de binnenkant en

zijn er nog de fervente cultuurliefhebbers die om erg speciﬁek

het interieur te zien krijgt komt hij superlatieven tekort. “Dit gebouw

aanbod vragen, waar soms geld bij moet. Dan kan het gebeuren dat er

kan haast niet anders dan als theater ontworpen zijn in plaats van

moeilijke keuzes moeten worden gemaakt. Maar alles wijst erop dat

een kerk.” Ik ben het deze keer volmondig met hem eens. Theaters

De Maagd over het algemeen in een breed aanbod voorziet. Voor elk

zijn nu eenmaal theaters en geen kerken. Een architect moet bij het

wat wils dus. Ook voor Toon, want hij komt nog eens terug, heeft hij

ontwerpen van een theater iets heel anders voor ogen hebben gehad

gezegd. En nu maar hopen dat het zwaard van Damocles, in de vorm

dan een gebedshuis. Toon kijkt naar de pilaren aan weerszijden die

van snijden in de cultuursubsidies, afgewend kan blijven. Maar ja.

de dakconstructie dragen. Precies op goede afstand om daartussen

Dat hangt elke cultuuraanbieder boven het hoofd, zelfs De Maagd.

voldoende ruimte te creëren voor de sfeervolle zaal. En dan de kleine loges die op twee verdiepingen tussen de pilaren hangen. “Heeft wel

Frans Vogels

DE MAAGD 57

20-Toon - column Frans Vogels.indd 57

22-07-15 10:41

TEKST MARTIJN MEERMAN

Met haar unieke plaats binnen het culturele leven van Bergen op Zoom en West-Brabant, is De Maagd een geliefde partij om mee samen te werken. Hoewel er vele partners zijn, spreken wij er drie. Drie die ieder ook een belangrijke maatschappelijke rol hebben:Â Ad van Terheijden, directeur van De Kring Roosendaal,Â Gertjan Huismans, directeur Stichting Facilitair Bedrijf in Bergen op Zoom en Andries Boer, manager Zoomvliet Hotelschool en Zoomvliet Studio. De samenwerkingen zijn commercieel, maatschappelijk bewust of juist educatief. Ze hebben in elk geval allemaal een positief en opbouwend karakter.

58 DE MAAGD

21-Samenwerking maakt De Maagd jong.indd 58

22-07-15 10:43

SAMENWERKING HOUDT DE MAAGD AL 25 JAAR JONG DE TONEELKNECHT - DE SCHRIJVER - DE GASTHEER

DE MAAGD 59

21-Samenwerking maakt De Maagd jong.indd 59

22-07-15 11:52

Hoe ontstaat een samenwerking met De Maagd en wanneer is

Wat zijn de belangrijkste voordelen van de samenwerking?

die begonnen?

AT: “De kennis van de markt vind ik het belangrijkst, kennis van de

Ad van Terheijden [AT]: “Al in De Stoelemat en vanaf 1990 bij

middelen die je deelt. Daarnaast is cultuur een goede basis van

De Maagd was ik werkzaam als technicus, wat ze toen toneelknecht

samenwerking, misschien wel een sterkere dan politiek. Op dit vlak

noemden. Nu ben ik directeur van De Kring, het collega-theater uit

is er veel meer uitwisseling tussen beide gemeentes. Het grootste

Roosendaal en is Cees Meijer, met wie ik een speciale band heb,

voordeel is wellicht dat cultuur geen grenzen kent, dit geldt alleen

de gesprekspartner voor het culturele aanbod in de regio.”

voor de mensen zelf.”

Gertjan Huismans [GH]: “Ook bij mij gaat het contact al 25 jaar terug.

GH: “Er zijn genoeg voordelen voor zowel De Maagd als de

Als lid van het schrijverscollectief van de BOV schreef ik mee aan het

verenigingen, zoals een beter gebruik van de beschikbare middelen.

‘Mirakels Spektakel’, de openingsvoorstelling van De Maagd. Nu ben

De tijdwinst die er is voor De Maagd als de verenigingen beter

ik directeur van het Facilitair Bedrijf, dat er als stichting mede voor

voorbereid zijn en wat ook belangrijk is, is het contact met cultuur

zorgt dat amateurtoneel en (culturele) manifestaties kunnen

dat mensen al vroeg hebben.”

plaatsvinden. Wij zijn partner van vele verenigingen, scholen en

AB: “Voor mij is het belangrijkst dat je van elkaar kunt leren.

stichtingen en ons doel is: laagdrempelige voorzieningen bieden.

De Maagd biedt onze studenten een rijke leeromgeving. Daarnaast

En we ondersteunen producties van start tot uitvoering.”

leiden wij de mensen van De Maagd ook op en gebruiken we elkaars

Andries Boer [AB]: “Mijn samenwerking met De Maagd is minder lang

ruimtes.”

geleden begonnen. Voor het Zoomvliet College is De Maagd een rijke leeromgeving. Wij willen onze studenten niet alleen lesgeven in

Wat brengt de samenwerking voor de toekomst?

klaslokalen, maar ook in een omgeving brengen waar ze het vak in

AT: “We streven ernaar dat er uiteindelijk een West-Brabants

de praktijk leren. De Maagd is voor ons een waardevolle plaats. Onze

cultuurbedrijf komt, waarbij je een sterkere band krijgt op het gebied

studenten theatertechniek zijn daar natuurlijk prima op hun plaats. En

van cultuureducatie. CKB en De Maagd zijn al 10 jaar samen een

voor De Maagd is het fijn om jonge, innovatieve mensen over de vloer

aanjager van jong talent. Die educatie wordt nu breder getrokken naar

te hebben, die weer een andere kijk hebben op diverse situaties.”

de regio. Als je theater belangrijk wilt maken in het leven van mensen, is het zaak ze er zo vroeg mogelijk mee in contact te brengen. Dat heb

Hoe ziet zo’n samenwerking eruit?

je in handen met zo’n cultuurbedrijf.”

AT: “Cees en ik zijn ons heel erg bewust dat de bestaansvoorwaarde

GH: “De gezamenlijkheid moet leiden tot een sterke West-Brabantse

afhangt van het aantal bezoekers. De wereld is daarin veranderd.

culturele sector. We bouwen voort aan een stevig netwerk, waarbij

Vroeger had je de luxe dat je voorstellingen programmeerde, die in

ieder instituut zijn sterktes inbrengt. We brengen kennis, huisvesting

een brochure zette die je naar je vaste klanten stuurde en je had al

en goede betaalbare faciliteiten bij elkaar in een theaterwerkplaats

80 procent van je kaarten verkocht. Nu is dat niet meer zo, heb je

en productiehuis met studenten, vrijwilligers en professionals.

concurrentie van internet en andere vormen van vermaak.

Andere samenwerkingen zijn er bijvoorbeeld juist weer op gericht

Mensen geven ook niet meer gemakkelijk geld uit, denken vaak in

om subsidies binnen te kunnen halen waarmee grotere culturele

vormen als ‘what’s in it for me?’. Wij steken dan als theaterdirecteuren

projecten mogelijk worden die stad en regio aantrekkelijk maken voor

de koppen bij elkaar, wisselen onze kennis uit en stellen zelfs

mensen van binnen en van buiten.”

gezamenlijk een seizoensprogramma samen. CKB De Maagd heeft

AB: “Zoals gezegd is de samenwerking erg geïntensiveerd. Dat zal in

bepaalde typen zalen en De Kring ook. Zo kun je specifieke

de toekomst alleen maar meer worden. We zullen veel gaan helpen

voorstellingen in de daarvoor best geschikte zaal programmeren.

bij het uitwerken van concepten die De Maagd haar bezoekers wil

Dat is goed voor ons en voor het publiek natuurlijk.”

laten ervaren. Die werken we dan samen uit en brengen we met de

GH: “De ambitie van de verenigingen is omhoog gegaan. Optreden in

werknemers en studenten in praktijk. Ook zullen we De Maagd

De Maagd is een doel geworden. Samen met De Maagd probeert het

voeden met de toepassing van nieuwe technieken. Zo maken we

Facilitair Bedrijf om de verenigingen klaar te maken voor dit theater.

beiden gebruik van de innovativiteit van onze opleidingen.”

Wij verzorgen ruimte voor decorbouw en repetities, zodat De Maagd daar zo min mogelijk tijd en ruimte aan kwijt is. En wij weten weer wat de mogelijkheden zijn zodat de verenigingen zich daarop kunnen aanpassen.” AB: ”De Maagd stelt haar ruimtes en techniek beschikbaar voor studenten van onze opleidingen. Binnen alle facetten van het theater, zoals techniek, ICT en horeca, kunnen onze studenten stage lopen of opdrachten uitvoeren.”

“De kennis van de markt vind ik het belangrijkst”

60 DE MAAGD

21-Samenwerking maakt De Maagd jong.indd 60

27-07-15 09:45

Kroontjespen Lopend door de Zuidmolenstraat kun je ze niet missen: ‘Die Twee’.

bouwvakker en de kans dat hij gewerkt had aan de totstandkoming

Veel Bergenaren zullen wijzen op het gelijknamige café op de hoek.

van de stadsschouwburg achtte ik aannemelijk. Ik vertelde hem van

Snap ik. Ik kom er net vandaan. Het café waar het bier nog gewoon

de gebogen muren bij de ingang van De Maagd. “Die muren heb ik

uit de ﬂes wordt gedronken. Mijn aandacht richt zich nu echter op

nog betegeld”, liet hij weten. “Een of andere idioot had er nog in

de monumentale torens die de even verderop gelegen Grote Markt

zitten hakken, dat weet ik nog wel”, zei de beste man. Nee, hij wist

van Bergen op Zoom zo’n karakteristiek gezicht geven. De

niet meer wat er in de muren gebeiteld stond. Wel had hij de

Gertrudiskerk en De Maagd: ‘Die Twee’. Je kunt ze hier in één blik

kroontjespen gezien. Verder kwam ik er niet meer tussen. Luisterend

vangen. Dat de ene toren geassocieerd wordt met een peperbus,

naar de tegelzetter wilde ik zijn verhaal niet loslaten en eigenlijk ook

terwijl de toren van de stadsschouwburg trots als een kroontjespen

weer wel. Alsof je in het theater ‘nodig moet’, maar dan weet je: als ik

boven de huizen uitsteekt, geeft onmiddellijk aan waar het

ga, mis ik de clou én kom ik er niet meer in. Uiteindelijk ga je, na (te)

creatieve hart van Bergen op Zoom zich bevindt.

lang uitstellen, tóch. “Waar ga je heen?” De teleurstelling van de man was groot nu hij

De Heilige Maagdkerk heeft zichzelf altijd al knapper gevonden

aanvoelde dat hij zijn ‘gesprekspartner’ niet meer terug zou zien. Toen

dan de toch wat plomper neergezette Peperbus. Verﬁjnder, jonger,

ik hem vertelde dat ik naar De Maagd ging, glom hij van trots. Zoals elke

artistieker. Wat was De Maagd trots toen ze uitverkoren werd om

Bergenaar terecht trots is op de stadsschouwburg. “Kijk nog maar eens

voortaan de toneelwereld, cabaretshows en muziekuitvoeringen

goed naar mijn blauwe tegeltjes.” Ik keek nog even achterom. Hij nam

te mogen omarmen. Van kerk tot schouwburg. Dat is nogal een

een slok bier. Zijn ogen gleden langs de ﬂes. Op zoek naar woorden.

metamorfose. Ze werd omgetoverd tot een prachtig theater. De

Woorden die niet kwamen. Er was even niks om af te dekken.

schitterende raampartijen konden worden behouden en gaven het geheel kleur. Ze werd mooier en mooier. Dan trek je dus de aandacht.

Ik laat het café achter me en staar naar de artistieke, ranke toren in de

Toch zeker van mensen uit de creatieve en artistieke wereld.

verte. Zonder woorden. Wat is ze mooi.

Toen de entree met de 8 trapsgewijze verhogingen 25 jaar geleden

Rob Stroeks

bijna klaar was, gebeurde het. Een bekende schrijver zag zijn kans schoon. Bovenaan de trap, tegen het gebouw, waren de twee gebogen muren. Links en rechts van de entree. De schrijver huiverde bij het idee dat deze uitnodigende entreemuren betegeld zouden worden. Hij had een prachtige tekst in gedachten en was vastbesloten deze ’s nachts in de muren te beitelen. Zo geschiedde. De nachtelijke stilte

“Watis ze mooi”

werd doorbroken door het vereeuwigen van woorden bij de entree van de aanstaande stadsschouwburg. De auteur liet symbolisch een kroontjespen achter in een van de muren. Helaas. De tekst zou nooit bekend worden. De volgende dag was een bouwvakker begonnen met het plaatsen van tegeltjes tegen de gebogen muren. Lelijke kille blauwe tegeltjes. Het contrast met de aangrenzende gezellige foyer, de ‘Bergse huiskamer’, kon niet groter zijn. De tegeltjes, later vergezeld door asbakzuilen, nodigden spontaan uit tot wildplassen. In het café waar het bier nog gewoon uit de ﬂes wordt gedronken, was ik in gesprek geraakt. De man, blij met een nieuw gezicht in deze kroeg, bleef vertellen. Beetje bij beetje wist hij mijn woorden te bedekken met zijn eigen stortvloed. Hij was gepensioneerd

DE MAAGD 61

22-Kroontjespen column.indd 61

22-07-15 11:07

TEKST AD ROOMS

JOSÉ VAN DE ARTIESTENFOYER:

‘MET HEEL VEEL VAN HEN STA IK OP DE FOTO’

62 DE MAAGD

23-José van het Artiestencafé.indd 62

22-07-15 11:11

DE MAAGD 63

23-José van het Artiestencafé.indd 63

22-07-15 11:11

Het kost José Moerkens geen enkele moeite om de vele verhalen en anekdotes, die ze als gastvrouw in de Artiestenfoyer van De Maagd meemaakte, zo uit haar mouw te schudden. Een flinke doos met gastenboeken vol knipsels, foto’s en opmerkingen van al die artiesten die in 25 jaar de revue passeerden, staat onder handbereik. Regelmatig pakt ze er een uit en bladert hem door. Met veel artiesten ging ze zelf op de foto.

“

ja, artiesten zijn ook gewoon mensen. Met de een

blessures optraden en reed met de Engelse imitator tussendoor even

heb je een hele warme band, met de ander is dat

naar de EHBO-post om zijn dikke voet te laten behandelen. “Tabletten

een stuk minder. En sommige zijn na de voorstelling

en een spuit, en om kwart voor acht nog gauw een kleine soundcheck,

meteen weg”, vertelt ze. Maar te oordelen naar de

want de show must go on …”

honderden positieve opmerkingen over José en haar

gastvrouwschap, valt dat laatste nogal mee. Heel wat artiesten die

MET HART EN ZIEL

José ‘graag geziene gasten’ noemt lieten dat ook ondubbelzinnig

Uit haar verhaal en uit de loftuitingen van de vele artiesten die in

blijken met hartverwarmende opmerkingen in de gastenboeken.

De Maagd optraden wordt één ding volstrekt duidelijk. José Moerkens

Veelzeggend is de opmerking van Youp van ’t Hek bijvoorbeeld, toen

werkte er met hart en ziel. De laatste jaren is ze nog veelvuldig als

ze er een keer zelf niet kon zijn omdat ze jarig was. Youp schreef: “Dus

gastvrouw actief in de Artiestenfoyer, maar als gevolg van een nieuwe

je vond je verjaardag belangrijker. Wat een trut. Van harte. Youp.”

opzet in het kader van gemeentelijke bezuinigingen verricht ze nu eveneens andere werkzaamheden.

GASTENBOEKEN

Soms tot teleurstelling van de velen die vragen waar ze is.

Bert Visscher vroeg haar eens om na afloop van de voorstelling mee

“Dan stel ik ze natuurlijk niet teleur en ben ik zeker weer in de

te gaan op kroegentocht in Bergen op Zoom. Ze haalt nog maar weer

Artiestenfoyer te vinden, maar artiesten komen nu ook regelmatig

een gastenboek te voorschijn met mooie woorden aan haar adres.

naar de bezoekersfoyer”, zegt ze.

Namen? José wil eigenlijk geen namen noemen, want ze is bang om iemand te vergeten, maar het zijn er veel en niet de eerste de besten.

VADER

José Moerkens is vrijwel vanaf het begin bij De Maagd betrokken

José duikt opnieuw in de doos met gastenboeken en vertelt het

geweest. Aanvankelijk als oproepkracht en later in vaste dienst bij de

verhaal over de vader van Erik van Muiswinkel, die net als zijn zoon

afdeling horeca. In 1995 nam ze het werk als gastvrouw in de

artiest was en opgetreden heeft in De Maagd. “Later begreep ik dat hij

Artiestenfoyer over van een vertrekkende collega. “Ik had haar

inderdaad ‘de vader van’ was en toen we Erik van Muiswinkel zelf te

weleens geassisteerd en toen zij stopte vroeg ze of dit niks voor mij

gast hadden, informeerde ik hoe het met zijn vader ging. Die was een

was. Daar hoefde ik niet lang over na te denken. Ik vond het prachtig

beetje verbaasd en zei: dit is de enige foyer in het land, waar iemand

om contacten op te bouwen en te zorgen dat ze niets tekort kwamen

naar mijn vader vraagt.” Ze vertelt het met enige trots.

in de Artiestenfoyer. Trouwens niet alleen de artiesten zelf, maar ook

Mooi vond ze ook een belevenis met Youp van ’t Hek. “We hadden een

begeleiders en chauffeurs.”

try-out voor een oudejaarsshow van Youp. Hij kwam na afloop met zijn Ajax handdoek de Artiestenfoyer in. Vanuit de Potterstraat gaapte een

José kreeg de gelegenheid om van de Artiestenfoyer haar eigen ding

aantal koppen de foyer binnen. Youp ging naar buiten en nodigde ze

te maken. “Daar had ik alle vrijheid in, ik maakte als het ware mijn

uit voor een rondje. Die mensen hadden de avond van hun leven.”

eigen café met een vitrine waarin allerlei herinneringen aan eerdere voorstellingen staan, zoals foto’s en attributen.”

SLAGROOMGEBAKJE

De Woensdrechtse stond altijd klaar voor haar gasten. “Ik begon met

Als ik vraag naar de meest bijzondere herinnering hoeft José

werken op het moment dat de artiesten bij De Maagd binnenkwamen

Moerkens niet lang na te denken. Ze begint onmiddellijk te lachen.

en stopte pas als ze weer vertrokken.” Als het nodig was zorgde José

“Mensen die mij kennen vragen regelmatig of ik het verhaal van dat

ook voor handdoeken of een strijkijzer. Ze regelde de catering, naaide

slagroomgebakje nog eens wil vertellen”, zegt ze.

knopen aan als dat nodig was, zorgde voor een coolpack als er

En dan komt het: “We hebben in de Artiestenfoyer een koelkast staan,

64 DE MAAGD

23-José van het Artiestencafé.indd 64

22-07-15 11:11

“Dus je vond je verjaardag belangrijker. Wat een trut. Van harte. Youp.”

waar iedereen gebruik van kan maken. Personeel om een boterham of iets anders in te bewaren, voor na de voorstelling bijvoorbeeld. Op een keer zag ik dat er één slagroomgebakje in een doos zat. Het gebeurt wel vaker dat overdag iemand van de medewerkers trakteert en er wat overblijft. Ik had er wel zin in en heb het opgegeten.” Op de planken stond die avond cabaretière Lenette van Dongen en het bleek dat het gebakje als rekwisiet nodig was tijdens de voorstelling. José: “Kort voor de voorstelling ontstond lichte paniek. Waar was het gebak? Wie had het opgegeten en hoe moest het worden opgelost?” De gastvrouw schakelde de toenmalige chef horeca in en die kon via hotel De Draak nog wat regelen. Na aﬂoop heeft José het toch nog opgebiecht. Niet aan Lenette zelf, maar aan één van de musici uit de begeleidingsband. “Ik had het op een briefje geschreven, in een enveloppe gestopt en tegen hem gezegd dat hij het pas mocht lezen als hij onderweg terug naar huis in de auto zat …” En wat vond ze nou het leukste van allemaal? Ze denk even na en zegt dan: “Soms mocht ik ook bloemen geven tijdens het slotapplaus. Dat was dan mijn apotheose van de avond. Even meeproeven op het toneel. Bij welke baan (overigens de mooiste van allemaal) vind je dat nog?” Ze noemt in dat verband toch wat namen: “Mijn allereerste was Paul van Vliet, daarna Herman van Veen, Tineke Schouten, Maria de Lourdes, Youp van ’t Hek, Bert Visscher, Johnny Kraaijkamp, Henk Poort en … ik vergeet er nog een heleboel!

”

DE MAAGD 65

23-José van het Artiestencafé.indd 65

22-07-15 15:13

TEKST MERIJN SITSEN

VAN SYMPOSIUM TOT DROOMHUWELIJK

‘DE MAAGD OOK STEEDS MEER CULTUREEL ONDERNEMER’

De Maagd biedt verschillende mogelijkheden voor de meest uiteenlopende evenementen. Hoewel theaterproducties uiteraard de core business blijven, zal het Bergse theater zich in de toekomst steeds meer profileren als cultureel ondernemer. “Dit doen we omdat we graag blijven innoveren. Een avondje uit moet helemaal top zijn en we willen niet afwijken van onze hoge standaard op het gebied van kwaliteit, programma en service.” 66 DE MAAGD

24-De Maagd als cultureel ondernemer.indd 66

27-07-15 09:55

De cultuursector komt steeds meer onder

En er is nog een vorm van partnership. “Bij

druk te staan. “Dat zie je in de afname van

co-productie werken we samen, we nemen

overheidssubsidies op cultuur”, zegt

een stukje financieel risico weg en denken

Dennis Matthijssen, Teammanager Facilitair

mee over de invulling van het evenement.

bij het Cultuurbedrijf waartoe De Maagd

Door ons brede netwerk binnen het

behoort. Ook stellen theaterbezoekers hun

culturele veld kunnen we van toegevoegde

beslissing steeds vaker uit. “De diensten

waarde zijn”, legt Gerard uit.

die we leveren zijn van hoog niveau en dat

Ook op het vlak van pr en marketing

blijven we graag doen. We investeren in

kunnen ze professionele ondersteuning

training en opleiding van ons personeel.

geven. Tot slot bestaat er nog co-creatie

Mensen willen beleving en kwaliteit en wij

waarbij De Maagd samen met een partij

willen ons op dit gebied onderscheiden.”

aan de slag gaat om een goed artistiek evenement neer te zetten.

CULTUREEL ONDERNEMEN

“Op deze manier kijken we samen of een

Het theater is zich meer gaan richten op

productie haalbaar is of niet en verbinden

cultureel ondernemerschap. De unieke

we ook onze naam aan de uitvoering.

ruimtes zijn naast professioneel theater

Deze vormen van samenwerking zijn voor

geschikt voor allerlei andere activiteiten.

culturele verenigingen een goede manier

“We hebben het niet over zomaar een

om zich te profileren.”

gebouw maar over een prachtige locatie, met geweldige technische mogelijkheden

Al met al zijn er dus genoeg mogelijkheden

en een team van professionals. Dit maakt

voor bedrijven, culturele organisaties en

De Maagd aantrekkelijk voor heel veel

andere partijen om op een mooie locatie

bedrijven en andere organisaties.”

een evenement te organiseren.

VEELZIJDIG

Voor meer informatie over zakelijke

Het Cultuurbedrijf heeft op meer locaties

evenementen, verhuringen en co-creatie:

(ook o.a. het CKB en het Markiezenhof)

www.demaagd.nl/verhuur/

allerlei ruimtes ter beschikking. Er kunnen

business-events

veel verschillende evenementen worden georganiseerd. Om enkele voorbeelden te noemen: zakelijke evenementen, beurzen, congressen, vergaderingen, fotoshoots, recepties en diners. Accountmanager Gerard Hogeman: “De mogelijkheden zijn eindeloos. Omdat een dergelijke verhuring altijd maatwerk is, gaan we in overleg met de organiserende partner. Ons team denkt graag mee over aspecten als entourage, sfeer en indeling.” CO-CREATIE Het meedenken met partners kent diverse vormen. In eerste instantie kan een partij ervoor kiezen om een bepaalde ruimte in De Maagd of het complete theater af te huren. “De huurder krijgt in dat geval ook de beschikking over de theatertechniek en onze medewerkers.”

DE MAAGD 67

24-De Maagd als cultureel ondernemer.indd 67

27-07-15 09:55

Hoe ziet De Maagd er over 25 jaar uit â&#x20AC;Ś? Deze vraag legden we voor aan groep 7B van Basisschool Lodijke. Nou, daar wisten deze kids wel raad mee! Eerst zetten ze in een Woordenwolk wat De Maagd voor hen betekent en daarna gaven ze hun beeld van het theater van de toekomst.

25-Hoe ziet De Maagd er over 25 jaar uit.indd 68

27-07-15 09:57

WAAR DENK JE AAN BIJ STADSSCHOUWBURG DE MAAGD?

Mijn theater van de toekomst:

et speelt zich af om je heen. Je wordt soms helemaal mee genomen in de musical, je kunt niet meer weg.

n ons theater over 25 jaar is het helemaal van glas, er zijn 3 zalen, 1 voor theater, 1 voor festivals, 1 voor de oefenzaal. 2x zo groot, heel heel modern. Elke week een theateropvoering en een festival. Goedkopere kaarten.

chouwburg helemaal van glas, massagestoelen, Star Wars-achtige zaal, robots, mooie kleding, popcorn, drinken en eten dicht bij je, mooie muziek, lichtgevende stoelen, stoelen met gekleurde lichtjes, zelf optreden als bezoeker, kostuums van plastic en nog veel meer â&#x20AC;Ś

e Maagd mag best groter en er mogen meer zitplekken komen. Ook mag De Maagd meer voorstellingen geven voor kinderen en volwassenen. Er mag meer muziek komen, bijvoorbeeld bands. De tickets mogen goedkoper. Een bar waar ze na het optreden nog wat kunnen drinken met vrienden en het mag wat moderner.

obots, mooie kleding, popcorn, computers, lichtgevende stoelen, soort 4D, mooie muziek, liggende stoelen, nog wel cultuur, kids shows, nog gewoon optredens en musicals, podium van licht, zelf optreden, rondleiding.

Raf, Tom, Marius, Eva, Vincent, Ruth, Esmira, Femke, Rowan, Fleur, Iris, Aron, Daphne, Joris, Laurens, AimĂŠe, Brent, Ilse, Annick, Fenna, Zorayma, Dennis, Nasir Dien, Nina, Pascal, Wytske, Ciara

DE MAAGD 69

25-Hoe ziet De Maagd er over 25 jaar uit.indd 69

27-07-15 09:57

TEKST ANS GOORDEN

WAT ER ALLEMAAL MIS KAN GAAN

jaar

DE MAAGD BACKSTAGE 70 DE MAAGD

26-Wat er allemaal bijna mis ging.indd 70

22-07-15 11:23

Als de rode gordijnen opengaan en iedereen verwachtingsvol in het rode pluche klaarzit, besef je niet dat de term ‘verrassende theaterbeleving’ backstage iets heel anders inhoudt. Een voorstelling ‘draaien’ betekent dat alle radertjes van de molen (artiesten, decors, licht, geluid, kleedkamers, beveiliging, personeel, pr, tickets, etc. etc.) perfect op elkaar moeten zijn afgestemd. Er hoeft maar iets mis te gaan, of … WODKA, ASIEL, VLEERMUIZEN En inderdaad in die 25 jaar ging er weleens iets verkeerd of kreeg De Maagd te maken met onverwachte situaties. Het publiek merkt er meestal niets van. Want, heb jij die ene violist na de pauze gemist bij die mooie opera met toporkest? De Rus was in de pauze even de stad in gegaan, op zoek naar wodka en kwam terug toen de bus met het gezelschap al lang vertrokken was. Extra spannend was het toen er in een trailer de verkeerde productie bleek te zitten, terwijl die van ons net in Den Bosch was aangekomen. Of, die keer dat de hoofdrolspeler en zijn stand-in beiden dachten dat ze die avond vrij waren ... Het kwam steeds slechts vijf minuten voor aanvang toch goed, zodat het doek op tijd open ging. Ook een bijzondere uitdaging was The Titanic van de BOV die pas tien minuten voor aanvang wilde kantelen, maar het wel deed op het moment suprême! Misschien heb je wél gemerkt dat die ene Zuid-Afrikaanse show veel minder artiesten had dan in de theaterbrochure was beloofd. Dat kan kloppen, want onderweg naar De Maagd was de helft van de cast de tournee ontvlucht om in ons land asiel aan te vragen! Het publiek had geen last van de overstroming in de stemkamer (ontdekt door werkster Cor de Crom) en een toneelbrandje (snel geblust door theatertechnici), maar de bezoekers van Het Echt Antwaarps Teater moesten wel De Maagd via de zijdeur verlaten. Gelukkig pas na de voorstelling, want ‘the show must go on’, ook al staat De Draak in de hens. En dat kon alleen doordat het personeel van minuut tot minuut in contact stond met de wachtmeester van de brandweer, die de situatie nauwkeurig in de gaten hield. Wie er ook weleens roet in het eten willen gooien, zijn vleermuizen. Ze komen niet vaak naar beneden, dus was het extra bijzonder dat ze dat wel deden bij Die Fledermaus! En River Dance-koor Anúna stak het die andere keer maar op de sonarhoogte van hun zang.

DE MAAGD 71

26-Wat er allemaal bijna mis ging.indd 71

27-07-15 10:06

REDDER IN NOOD “We zaten soms met doeken achter de vleermuizen aan, om ze buiten te krijgen”, vertelt Cor de Crom. Zij stond 25 jaar geleden voor een van de grootste uitdagingen: De Maagd gruisvrij en brandschoon krijgen na de enorme verbouwing. “Het was geen doen: iedere morgen was ik mijn stofzuiger kwijt en mijn emmers, die werden door de bouwlui gebruikt om op te zitten. We moesten werksters uit Sint Willebrord halen om alles op tijd schoon te krijgen. Maar het lukte en zelfs de toiletten hadden we van extra luxe voorzien, speciaal voor het koninklijk bezoek. En toen Prinses Margriet de opening deed, zaten wij als genodigden ﬁer in de zaal. Het was prachtig!” Cor was 17 jaar lang ‘de moeder van De Maagd’. Ze zorgde met haar team niet alleen elke morgen voor stralende zalen, foyers en kleedkamers, zij was het ook die de brandweer belde toen het water na hevige regenval vanuit de Potterstraat De Maagd binnenliep. Ook zag ze de dozen toiletpapier voorbijdrijven toen de leiding bevroren was. “Maar, we hebben ook heel veel gelachen. Zoals die keer dat we de kleedkamer van Jos Brink schoonmaakten en zijn grote Cinderella pruiken even pasten. Net op dat moment stapte Jos Brink zelf (boos) binnen.” Toen Cor in 2007 De Maagd verruilde voor haar pensioen, kreeg ze een groots afscheid en een interview op de voorpagina.

THEATERSCHEUREN Ook in de krant kwam de wel heel bijzondere fresco van De Maagd, die uit nood drie afwijkende apostelen kreeg. Want, niet lang na de opening in 1990 begon de voormalige kerk te protesteren tegen al die theaterwarmte. Op het podium viel op nog geen meter afstand van de pianostemmer het stucwerk naar beneden en de kerkelijke muurschildering op het achtertoneel kreeg een ﬂinke scheur. Drie apostelen gingen daarbij verloren, maar gelukkig had De Maagd nog een paar ‘heilige gezichten’ rondlopen. Zo vonden TD-ers Cor Raats, Guido de Weert en John Kuiper dankzij schilder Zeef Zevenbergen hun vaste plaats tussen de bijbelse ﬁguren. Bij rondleidingen en open dagen kun je ze daar zelf bewonderen.

72 DE MAAGD

26-Wat er allemaal bijna mis ging.indd 72

27-07-15 10:06

TEKST ROBBY VAN DER ZANDE

VISIT THEATRES

De Maagd

IN TOPNOTERING

CARRÉ AMSTERDAM

DE MAAGD

STADSSCHOUWBURG AMSTERDAM

MOOISTE SCHOUWBURGEN NEDERLAND, BELGIË EN ENGELAND

RONDLEIDING

Een theater bezoeken voor een mooie voorstelling is één, maar het

België is op het lijstje ongeveer gelijk als Nederland vertegenwoordigd,

theater bezoeken om de locatie zelf is een geheel andere optie. En

de meeste aanbevelingen bevinden zich echter in Engeland. Sommige

dat is precies de gedachte achter Visit Theatres met een lijstje van de

locaties zijn niet direct in het overzicht of op de kaart weergegeven,

meest bezienswaardige theaters in Nederland, België en Engeland.

maar wel bij aanbevelingen in de buurt van een eerder geselecteerde

En daarop prijkt ook De Maagd!

locatie. Wie alles wil zien, moet een beetje moeite doen. De website van Visit Theatres biedt naast een overzicht uitgebreide

Liefhebbers van architectuur en geschiedenis maken via Visit

informatie over de verschillende schouwburgen met beeldmateriaal.

Theatres kennis met de 24 locaties die op dit moment aangeprezen

Bij de locaties staat ook waar ze liggen, wanneer ze open zijn én hoe

worden. Het initiatief maakt deel uit van een groter programma

je een rondleiding kunt aanvragen. Wie eens een heel andere

waaraan 12 landen uit Europa meedoen. Gemeenschappelijk doel is

vakantie wil, kan met deze info een trip langs de diverse theaters

om de meest bijzondere locaties onder de aandacht te brengen.

maken. En voor wie liever dichtbij huis blijft is er goed nieuws.

De Maagd bevindt zich bij Visit Theatres in goed gezelschap, met

Stichting Bezichtiging Monumenten Bergen op Zoom (SBM) organiseert

naast haar (slechts) 4 andere locaties in Nederland, waaronder

met regelmaat rondleidingen in De Maagd, bijvoorbeeld tijdens

Stadsschouwburg Amsterdam en Koninklijk Theater Carré, en in België

Kunsten in de Monumenten in het tweede weekend van september.

o.a. de Antwerpse Bourlaschouwburg.

Heb je die vast afgestreept … Kijk voor Visit Theatres op www.visitheatres.org

DE MAAGD 73

27-De Maagd in topnotering.indd 73

27-07-15 10:08

TEKST PAULA CZECHOWSKI

PROJECTLEIDER ERFGOED IN BERGEN OP ZOOM:

‘DE KLOKKEN VAN DE MAAGD LUIDEN NOG, MAAR WEL IN EEN ANDERE GEMEENTE’ “Helaas”, zegt hij, “heb ik niet het genoegen gehad om van het begin af aan over de herbestemming van de kerk mee te mogen beslissen. Die eer had mijn voorganger Kees Booij.” Tom van Eekelen is werkzaam als projectleider/adviseur Erfgoed bij de Gemeente Bergen op Zoom. Dat is een hele mond vol voor een man die alles weet over de monumenten in de stad en hier ook alles voor regelt. Dus ook voor het monument De Maagd! Hij is hier sinds 2000 bij betrokken.

Tom is gepassioneerd. Hij vertelt snel en boeiend en begint met

KLOKKEN

een stukje geschiedenis over de verbouwing van een monument

“Omdat de gemeente Gilze-Rijen in 1990 toe was aan nieuwe

tot een schouwburg. “Eigenlijk was al besloten om de voormalige

kerkklokken en daar geen geld voor had, heeft de gemeente Bergen

parochiekerk Heilige Maagd Maria ten Hemelopneming te slopen,

op Zoom besloten die van De Maagd te schenken. Het is dus mooi

maar daar werd door de toenmalige Rijksdienst voor de

dat de Maagdklokken nog steeds luiden, alleen in een andere

Monumentenzorg een stokje voor gestoken. Het gemeentebestuur

gemeente”, aldus Tom van Eekelen.

moest een nieuwe invulling geven aan de kerk met behoud van de

De grootste klus was destijds in zijn beleving de verplaatsing van

monumentale waarden. In 1987 kwam het voorstel om de kerk te

het Duitse orgel met Belgische omkasting naar de Gertrudiskerk.

verbouwen tot schouwburg en Onno Greiner, een op dit gebied

Tom: “Het orgel is later drastisch opgeknapt wat maar liefst één

ervaren architect uit Amsterdam, had (samen met zijn medewerkers)

miljoen euro heeft gekost. Nu wordt er door internationaal bekende

de eer om zijn visie op dit plan te geven.” De architect kreeg de

organisten op gespeeld.”

opdracht om een multifunctionele schouwburg te realiseren met ruim

Tom van Eekelen krijgt tot op de dag van vandaag vrijwel wekelijks

600 zitplaatsen. “Naast de grote zaal moesten er andere (kleine) zalen

telefoontjes of mailtjes van mensen over de hele wereld die interesse

voor uitvoeringen komen, plus een ruimte voor kleedkamers en een

hebben in hoe in Bergen op Zoom een kerk tot theater werd verbouwd.

ruime foyer”, voegt de projectleider eraan toe. Een dergelijke

“Je zou denken dat het na 25 jaar wel een beetje rustiger wordt, maar

transformatie beschouwde men in die tijd bijna als “vloeken in de

niets is minder waar. We kunnen de mensen die zelf plannen hebben

kerk” en er was goedkeuring van het bisdom voor nodig. Tom van

in die richting behoeden voor de valkuilen die we zelf hebben

Eekelen: “Zo was de afspraak om de buitenkant zoveel mogelijk

ervaren. Zo hebben we in de loop der tijd gemerkt dat bij het

intact te laten en de toneeltoren onder het dak te houden, zodat je

gebruik van behoorlijke geluidsvolumes, bassen en hoge tonen

hier aan de buitenkant dus niets van ziet.” Alle losse elementen,

de plafondconstructies daarop berekend moeten zijn. Vroeger

zoals het grote Ibachorgel en de biechtstoelen, zijn verhuisd naar de

maakte men de plafonds van houten latjes met een pleisterlaag er

Gertrudiskerk. “Wat veel mensen niet weten: het kruis van drie meter

tegenaan. Toen het kruitmagazijn in 1831 in de lucht vloog gaf dat

hoog staat nu tegen de zijgevel van diezelfde kerk.”

zo’n druk dat een gedeelte van het plafond naar beneden is gekomen

74 DE MAAGD

28-Projectleider Erfgoed.indd 74

27-07-15 10:12

ken

Torentje nu zonder klok

en er een stuc op gaas constructie is gemaakt”, zegt de Bergse monumentenman. “Toen het gebouw in gebruik is genomen namen wij aan dat het hele plafond was vernieuwd, maar bij een grondige inspectie bleek een paar jaar geleden dat 75% van het plafond nog steeds op latjes gemonteerd was en dat geluid en klimaatwisselingen hier grote invloed op hadden gehad. We hebben het kunnen vervangen zonder dat het publiek hier iets van heeft gemerkt.” Wat velen vast ook niet weten is dat er boven de fraaie plafonds van de kerk nog een grote zolderverdieping zit. “Hier zie je de zware kapconstructie van hout die in 1825 ambachtelijk is gemaakt en gesteld en het is een genot om te zien dat dit allemaal nog optimaal functioneel is.” Volgens Tom blijven aanpassingen aan modernere wensen en technieken nodig. “Zo hebben wij op een gegeven moment ook het concept losgelaten dat het gebouw alleen maar de functie van stadsschouwburg zou moeten vervullen. Er worden nu ook bijvoorbeeld lezingen, vergaderingen en symposia gehouden.” En ten slotte: “Doordat de grote zware gesloten deuren bij de ingang vervangen zijn door transparante deuren ontstaat er in combinatie met het steeds weer verrassend uitlichten van de voorgevel een uitnodigend gebaar naar het publiek om binnen te komen. Na 25 jaar is De Maagd nog steeds een icoon in de stad om trots op te zijn.”

DE MAAGD 75

28-Projectleider Erfgoed.indd 75

27-07-15 10:12

TEKST MARION WINNINK

De magie van De Maagd CKB BIEDT TALENT EEN PODIUM

76 DE MAAGD

29-De Magie van De Maagd.indd 76

22-07-15 11:29

Opgewonden geluiden klinken door het gebouw als ik binnenstap bij het CKB. Het zijn de kinderen die zo meteen les krijgen in het leerorkest.

en nieuw project”, lacht Cees van Broekhoven,

Volgens mij hoorde ik dat enthousiasme toen ik binnenkwam?

projectleider bij het Cultuurbedrijf en de

“Ha, ha, dat waren de kinderen van het leerorkest, een nieuw project

coördinator van co-creatie en presentaties in

waar we vorig jaar mee begonnen zijn. Het gaat om groep vijf van de

De Maagd, zoals de CKB dansvoorstelling.

ABBO-scholen in Bergen op Zoom (Algemeen Bijzonder Basis

“Het CKB is van oudsher (zo’n 150 jaar) een

Onderwijs). Nadat ze kennis maken met alle instrumenten uit een

muziekschool. Later zijn daar Dans, Theater en Beeldend bijgekomen

symfonieorkest mogen de kinderen er een uitkiezen om te leren

en werden we het Centrum voor de Kunsten. De Maagd bestaat als

bespelen. Na eerst in groepjes per instrument, zitten ze binnen een

schouwburg 25 jaar en in 2004-2005 werden we CKB De Maagd.

half jaar al samen in het grote leerorkest. In groep zes gaan ze hier

Vanaf dat moment brengen we ook onze grote CKB dansproductie in

mee door en starten er weer nieuwe vijfdegroepers. Wie weet, komen

De Maagd. Zo’n voorstelling organiseren we om de twee jaar met een

er talentjes bovendrijven, die het zó leuk vinden dat ze er mee verder

thema dat door de docenten gezamenlijk wordt bepaald. Bijvoorbeeld

gaan en over een paar jaar een groot concert geven in De Maagd.

Jazz, Vakantie of Beroepen. Iedere docent geeft daar zijn/haar eigen

Dat zou mooi zijn!

invulling aan en alle groepen moeten mee kunnen doen, van de allerkleinsten tot de volwassenen. Elke productie heeft meestal drie

CKB TALENT DRUMT MEE IN SHOW LUCAS VAN MERWIJK

voorstellingen en dan zit de zaal bomvol en nagenoeg alle cursisten doen mee. Dat is logistiek een ingewikkelde operatie. De bezetting van de kleedkamers, een A-cast en een B-cast … een heel gepuzzel met strakke schema’s. Zo’n voorstelling vinden we belangrijk want voor de kinderen is het een enorme stimulans om op het grote podium te dansen. Daar is het echt! In het CKB Theater hebben we maar een derde van de ruimte die we in de schouwburg hebben en De Maagd heeft ook een andere uitstraling. Vooral de kleintjes zijn een en al verwondering. Op het toneel zijn ze volledig gebiologeerd door licht en entourage. Papa en mama in de zaal zien ze nauwelijks (een donker gat, natuurlijk), maar het is wel hun eerste ervaring met de magie van theater. Heel veel kinderen beginnen al op jonge leeftijd en kiezen daarna voor klassiek, modern of een van de andere dansvormen. Voor hen is het écht een

Het is ook echt ons doel en bovendien een van de speerpunten in de

feestje als ze weer naar het theater mogen: een magische wereld

gemeentelijke cultuurvisie: talent de kans geven. Dat doen we in huis

waar iedereen graag wil zijn.”

maar ook in samenwerking met verenigingen. We hebben in Bergen op Zoom sinds kort een danscollectief van oud-cursisten: Wilde

Heeft het CKB op deze manier ook talenten opgeleverd die regionale

Mossels. Die gaven hun eerste avondvullende voorstelling in de

of landelijke bekendheid hebben gekregen?

CKB Theaterzaal (is o.a. de professionele kleine zaal voor De Maagd)

“Als je met passie kunt doen wat je graag wilt, is het minder belangrijk

en ze presenteerden zich tijdens Kunsten in de Monumenten op het

of je wel of niet bekend bent. Maar er zijn hier genoeg talenten. Van

grote Maagdpodium. Zo’n initiatief ondersteunen we graag.”

alle afdelingen zijn best veel mensen doorgestroomd naar een beroepsopleiding (conservatorium, dansacademie, academische theaterschool) en zeer geslaagd in hun werk, ook al komt hun kop niet op tv. Een enkeling wel hoor. Alex Hendrickx bijvoorbeeld, die heeft in ﬁlms en televisieseries gespeeld. Zijn broer Martijn was hier eveneens theatercursist. Hij kreeg de hoofdrol in de ﬁlm ‘De scheepsjongens van Bontekoe’. En zo zijn er ook muziek- en danscursisten die het vak in zijn gegaan. Hier wordt een gedegen basis gelegd, maar ze worden vooral geënthousiasmeerd. Dat begint al van kleins af aan.”

“De Maagd dat is écht de place to be” DE MAAGD 77

29-De Magie van De Maagd.indd 77

27-07-15 10:14

TEKST AD ROOMS

DIRECTEUREN DE KOK BOUWGROEP BERGEN OP ZOOM:

‘WE VOELEN ONS

NAUW VERBONDEN MET DE MAAGD EN HEEL BERGEN OP ZOOM’

78 DE MAAGD

30-De Kok.indd 78

22-07-15 11:30

In het kantoor van De Kok Bouwgroep aan de Westersingel zie je gelijk dat er een hechte band bestaat tussen het bouwbedrijf, dat van de kerk een prachtig theater maakte, en De Maagd zelf. In de vergaderruimte sieren fraaie foto’s van het gebouw een van de wanden en ook elders kom je prachtige platen van de stadsschouwburg tegen. Het was 25 jaar geleden het aannemersbedrijf Adriaan de Kok BV

DYNAMISCH BEDRIJF

dat van de gemeente opdracht kreeg om van de leegstaande

De Kok Bouwgroep is een dynamisch bedrijf met kantoren in Bergen

monumentale Waterstaatskerk aan de hand van een ontwerp van het

op Zoom, Breda en Oosterhout, met 140 medewerkers. De Maagd

architectenbureau Onno Greiner en Martien van Goor een theater te

staat hoog op het lijstje belangrijke projecten, maar daar komen ook

maken. Een uniek project in Nederland en ver daarbuiten. Een project

andere bijzondere bouwopdrachten op voor. Zo zijn ze o.a.

waar ze bij De Kok Bouwgroep nog steeds apetrots op zijn.

verantwoordelijk voor de verbouwingen en het onderhoud van

Een prestigieuze opdracht met veel positieve uitstraling die voor een

Nederlands oudste herberg De Draak in Bergen op Zoom, de bouw

hechte band zorgde en die, als het aan de huidige directeuren Robbert

van het gloednieuwe Jan Tinbergen College in Roosendaal, het

van de Sande en Bart de Kok ligt, in de toekomst blijft bestaan.

vernieuwen van 20 OK’s in het St. Elisabeth Ziekenhuis te Tilburg, de uitbreiding van de meubelboulevard in Breda, de restauratie van

VERANTWOORDELIJKHEID

de Heilig Hartkerk in diezelfde plaats en de aanpassing van dit

De Kok Bouwgroep is een familiebedrijf dat al bijna 100 jaar bestaat

gebouw voor nieuwe bestemmingen. Ook voltooide het bedrijf de

en daarom een grote verbondenheid voelt met Bergen op Zoom.

verbouwing van Den Enghel in Bergen op Zoom, de nieuwbouw van

Voor de onderneming is dat heel belangrijk en De Kok Bouwgroep

de bibliotheek en het groot onderhoud aan Heiningenflats. De Kok

voelt het als een maatschappelijke verantwoordelijkheid om iets

Bouwgroep kreeg verder de opdracht voor de verbouwing van 60

voor de gemeenschap te blijven doen.

ABN AMRO-kantoren in Zuid-West Nederland en de verbouwing en

De bouwmaatschappij was niet alleen verantwoordelijk voor de

uitbreiding van het Zeeuws Museum in Middelburg. Er wordt veel

restauratie en de indrukwekkende verbouwing van kerk tot theater,

samengewerkt met woningcorporaties in het kader van onderhoud,

maar de afgelopen 25 jaar verzorgde de Bergse onderneming ook

renovatie en service en natuurlijk ook op het gebied van nieuwbouw.

het onderhoud van De Maagd.

Het bedrijf rust in feite op drie pijlers: nieuwbouw, renovatie van woningen en bedrijfspanden, service en onderhoud. De Kok

PARTNER

Bouwgroep maakt deel uit van de ontwikkeling van landschapspark

De Kok Bouwgroep treedt al vanaf het begin op als partner. Het logo

Bergsche Heide. Hiervoor is een Green Deal ondertekend tussen

prijkt dan ook op elk theaterticket. “We vinden dat het onze plicht is

bedrijven (waaronder De Kok Bouwgroep), organisaties, burgers

om iets bij te dragen voor de gehele regio, waar wij ondernemen,

en overheden met als doel: gezamenlijk werken aan duurzame

werken en leven.” Voor het bedrijf is dit een bewuste keuze. “We

ontwikkelingen. Dit convenant is onderschreven door de ministeries

kiezen voor partnership in Bergen op Zoom zodat iedereen er gebruik

van Economische Zaken en van Infrastructuur en Milieu, provincie

van kan maken. En zo konden wij weer relaties meenemen naar het

Noord-Brabant, waterschap Brabantse Delta, gemeente Bergen op

door ons zelf gebouwde theater in onze eigen stad.” Nu stelt De Kok

Zoom, stichting Brabants Landschap en Holding Bergsche Heide.

Bouwgroep de kaarten, die ze in ruil voor hun partnership ontvangen, graag beschikbaar voor maatschappelijke organisaties binnen de

DE MAAGD ALS PRACHTIG VOORBEELD

Bergse samenleving om ook op die manier weer wat terug te doen.

De directie van De Kok Bouwgroep houdt het oog verder gericht op herbestemming van leegkomende kerken. “Het aantal zal alleen maar

NAAMSBEKENDHEID

toenemen. Dit betekent dat deze gebouwen, vaak als monument

Bij de Bergse bouwer zijn ze ervan overtuigd dat de transformatie van

aangewezen, gerestaureerd moeten worden en aangepast aan een

kerk tot theater de onderneming een veel grotere naamsbekendheid

nieuwe bestemming. Wij zien hier een mooie uitdaging in en hebben

in de regio en zelfs in het land heeft opgeleverd. Ook al is moeilijk te

speciaal daarvoor een deelneming genomen in een restauratiebedrijf

bewijzen of De Maagd de directe aanleiding was tot nieuwe projecten,

uit Bergen op Zoom, Cauwenborgh BV.” De Maagd is van zo’n

het is wel duidelijk dat velen hierdoor de naam De Kok hebben leren

herbestemming dan meteen een prachtig voorbeeld!

kennen. En dat blijft. “Wat 25 jaar geleden actueel was, is dat anno 2015 nog steeds: het eigentijds herbestemmen van cultureel erfgoed naar een nieuwe functie en gebruik daarvan”, zegt de directie.

DE MAAGD 79

30-De Kok.indd 79

27-07-15 10:17

TEKST JENNIFER DEMMERS

WE VROEGEN HET AAN DE MENSEN OP STRAAT:

‘WELKE ROL SPEELT DE MAAGD IN HET DAGELIJKS LEVEN?’ De Maagd is al 25 jaar een plek die niet alleen door Bergenaren graag wordt bezocht, maar ook door mensen uit de hele regio. Wat is haar aantrekkingskracht? Waarom bezoeken mensen De Maagd? Met die vragen gingen we het winkelcentrum van Bergen op Zoom in.

Dit gezellige stel uit Dordrecht trof ik aan bij de ingang van De Maagd. Zij zijn fervente bezoekers van theatervoorstellingen in Papendrecht en Dordrecht. Sinds kort ontvangen ze ook de nieuwsbrief van De Maagd. “We vinden het een mooi theater dat zeker een bezoekje waard is. Onze interesse is breed en we zijn laatst naar Veldhuis & Kemper geweest.”

80 DE MAAGD

31-Welke rol speelt De Maagd in het dagelijks leven.indd 80

27-07-15 10:20

p een koude regenachtige zaterdagmorgen, als de winkels net geopend zijn en de straten

nog niet zwart zien van de mensen, ga ik op zoek naar winkelend publiek. Als eerste tref ik een stel aan uit Sint Maartendijk. “We zijn bekend met De Maagd en bezochten met regelmaat een voorstelling”, vertellen ze. “Het is weer een tijdje geleden dat we naar De Maagd zijn geweest omdat het aanbod ons wat minder aansprak. Uit het brede scala kozen we musicals, cabaretiers zoals Paul de Leeuw en kindervoorstellingen als Mega Mindy. Genieten van een avondje zang, dans of een potje goed lachen. En samen gezellig met de kids naar een kindervoorstelling.”

Vervolgens kom ik een 58-jarige mevrouw tegen die met haar zoon aan het winkelen is voor zijn bruiloft. “Op zoek naar een bijpassende riem voor de schoenen”, vertelt ze. Als ik aangeef dat De Maagd dit jaar 25 jaar bestaat, vertelt ze dat ze af en toe De Maagd bezoekt voor musicals en naar de voorstellingen van Jac. Danst gaat. “Ik geniet ook van de shows met die enorme grote trommels. Goede ritmische muziek, heerlijk!”

DE MAAGD 81

31-Welke rol speelt De Maagd in het dagelijks leven.indd 81

27-07-15 10:20

“Waar denkt u aan bij De Maagd”, vraag ik

Deze spontane vrouw houdt van klassiek

aan een stel van rond de vijftig uit

ballet. Ze is naar het Zwanenmeer in

Ossendrecht. “De Maagd is een mooie

Antwerpen geweest. “Maar De Maagd heb

sfeervolle schouwburg die voorheen een

ik nog niet bezocht.” Ze vertelt dat ook haar

kerk was. Een plek waar we met plezier

14-jarige dochter van ballet houdt en dat

komen. We bezoeken graag de Golden

die de theateropleiding van Hofplein heeft

Earring, Urbanus en Brigitte Kaandorp.

gedaan. “Hofplein Rotterdam is een

Een mix dus van muziek en cabaret.”

theaterinstelling voor kinderen, jongeren en volwassenen en is opgericht door acteur/ Deze vrolijke Bergse helpt graag mee achter

schrijver/regisseur/artistiek leider

de coulissen bij de Sinterklaasvoorstelling.

Louis Lemaire”, legt ze uit.

“Maar ik geniet ook van voorstellingen als Ciske de Rat, Tineke Schouten en Karin Bloemen”, vertelt ze. Ze zou graag wat vaker naar De Maagd willen gaan maar ze vindt de kaartjes een beetje prijzig.

Twee mooie jonge vrouwen, samen onder een paraplu, schuilend voor de regen … Ik spreek ze aan. Het blijkt een moeder en haar 14-jarige dochter te zijn. Van origine

“Een dagje winkelen in Bergen op Zoom

komt de moeder uit Polen. Voor de foto

is eens wat anders”, vindt dit stel uit

kruipt haar dochter onder de paraplu

Roosendaal. “En een keer naar De Maagd

vandaan en vertelt: ”Ik ga af en toe naar

in plaats van De Kring is zeker wat wij van

De Maagd. Niet om naar een voorstelling

plan zijn.” Ze hebben inmiddels hun eerste

te gaan kijken, nee, om er zelf op te treden!

bezoek aan De Maagd achter de rug.

Ik zit in een zangkoor van het CKB. Twee keer

Als Bergse brandweerman brengt hij

“Musical is het genre wat ons aanspreekt.

per jaar sta ik met plezier op de planken.”

regelmatig een bezoekje aan De Maagd, voor

We hebben ons nu aangemeld voor de

Moeders daarentegen zou zelf graag wat

controle van het gebouw. “Ik ken De Maagd

nieuwsbrief van De Maagd.”

vaker De Maagd bezoeken. Maar, omdat ze

als mijn broekzak, bij wijze van.”

een groot gezin heeft, vindt ze het moeilijk

Ook gaat dit stel met regelmaat naar cabaret

een avondje uit te organiseren. “Ik woon

en musicals als Ciske de Rat. “En tijdens

wel een Sinterklaasvoorstelling bij en mijn

een Nieuwjaarsborrel heffen wij het glas met

interesse gaat ook uit naar Russisch ballet.”

collega’s in De Maagd.” De Bergenaar had nog wat noten op zijn zang aan het einde van het gesprek. Hij vindt namelijk het balkon

Ze zeggen wel eens: verandering van spijs

een goede locatie om te zitten. “Maar voor

doet eten. Dat is ook de gedachte van de

mensen in de overgang is het niet aan te

35-jarige inwoonster uit Halsteren. Zij kiest

raden”, vertelt hij met een lach. “Het wordt

elk jaar een ander genre om zo haar

daar namelijk best wel warm.”

interesse te verbreden. “Mijn lijstje bestaat zoal uit de Notenkraker, moderne dans, muziek en cabaret zoals Bert Visscher en Klaas van Eerde. Elke keer weer genieten van een ander soort voorstelling samen met een vriend of vriendin, dat is wat ik leuk vind.”

“Verandering van spijs doet eten”

82 DE MAAGD

31-Welke rol speelt De Maagd in het dagelijks leven.indd 82

27-07-15 10:21

83-Toen-nu2.indd 83

22-07-15 11:44

De juiste mix!

Al 25 jaar sfeer, podiumkunsten, events, ontmoetingen, sterren, aanstormend talent, cultuur uit de regio, co-creatie, presentaties, gezelligheid en 100% beleving in de Huiskamer van Bergen op Zoom ... Welkom!

84-Glossy Backcover.indd 84

27-07-15 10:24