“η ακρή του ουρανού” | Fatih Akin
οικογενειακή εστία-φυλακές ασφαλείας
σεξεργασία στο δυτικό κόσμο
ενδοοικογενειακή βία Vs ελληνικό κράτος
ε.θ φύλου & χώρου 8ου διδάσκουσα:Κωνσταντίνα Βαΐου σπουδάστριες:Λεβέτσιου Χ. ,Μαλτέζου Χ.
_περιεχόμενα υπόθεση......................................σελ.1 κριτικές για την ταινία......................σελ.2-3 προσέγγιση συγγραφέα.........................σελ.4 γιατί επιλέχθηκε η ταινία....................σελ.5 χαρακτήρες...................................σελ.6-9 ιστορική αναδρομή............................σελ.11-16 ο χώρος......................................σελ.17 η πορνεία στο δυτικό κόσμο...................σελ.18 η περίπτωση του Ali & της Yeter..............σελ.19 οικογενειακή εστία ή φυλακές ασφαλείας;......σελ.20-21 ενδοοικογενειακή βία Vs ελληνικό κράτος......σελ.22-23 επίλογος.....................................σελ.24 ηλεκτρονική βιβλιογραφία.....................σελ.25 βιβλιογραφία.................................σελ.26
_η υπόθεση Ο συνταξιούχος Τούρκος μετανάστης Ali παρηγορεί τη μοναξιά του επισκεπτόμενος πόρνες. Όταν συναντά τη Yeter και γίνεται πελάτης της, κάποια στιγμή επάνω στη κουβέντα καταλαβαίνει ότι είναι τουρκικής καταγωγής και αποφασίζει να της προτείνει να την πληρώνει για να μένει μαζί του, δηλαδή να κάνουν ένα είδος σύμβασης. Η Yeter λόγω του επαγγέλματος της δέχεται απειλές από μουσουλμάνους Τούρκους και όντας τρομοκρατημένη αποδέχεται την πρόταση του Ali, ο Nejat, καθηγητής Πανεπιστημίου, όταν μαθαίνει ότι η γυναίκα που παντρεύεται ο πατέρας του είναι πόρνη απογοητεύεται και δυσαρεστείται. Ο Nejat θα έρθει κοντά με την Yeter όταν μάθει από την ίδια πως όλα τα λεφτά που βγάζει τα στέλνει στην κόρη της,που μένει στην Τουρκία. Σε ένα καβγά, ο Ali βιοπραγεί απέναντι στη Yeter, τη δολοφονεί και μπαίνει στη φυλακή. Ο Nejat τότε φεύγει από τη Γερμανία και πάει στην Κωνσταντινούπολη για να βρει την κόρη της Yeter, την Ayten, γοητεύεται από την πόλη και αποφασίζει να μείνει εκεί και να ανοίξει ένα βιβλιοπωλείο. Στο βιβλιοπωλείο, βάζει μια φωτογραφία για να βρει την Ayten. Οι προσπάθειες του Nejat αποβαίνουν άκαρπες, καθώς η νεαρή Ayten έχει διαφύγει στο Αμβούργο, προκειμένου να γλιτώσει από την Τουρκική αστυνομία η οποία την καταδιώκει για την αντικαθεστωτική της δράση. Η Ayten φτάνοντας στην Γερμανία, ψάχνοντας να βρει τη μητέρα της γνωρίζει τη Lotte. Η Lotte ,που μένει μαζί με τη μητέρα της Susanne, προσφέρεται να φιλοξενήσει την Ayten και έτσι αρχίζουν να αναπτύσσουν ερωτικές και φιλικές σχέσεις. Μία νύχτα, η γερμανική αστυνομία συλλαμβάνει την Ayten και την απελαύνει. Η Ayten καταλήγει σε μία φυλακή στην Τουρκία. Η Lotte, για να δείξει τη συμπαράσταση της στην αγαπημένη της Ayten ταξιδεύει στην Κωνσταντινούπολη. Κατά τη διάρκεια της παραμονής της εκεί, η Ayten της δίνει να μεταφέρει ένα περίστροφο, καθώς περπατούσε στο δρόμο, κάποια μικρά αγόρια της κλέβουν την τσάντα όπου εκείνη μέσα είχε το περίστροφο και εκείνη τα κυνηγάει. Όταν τα βρισκεί, ένα από αυτό την πυροβολεί και εκεί πεθαίνει. Η Susanne αν και ήταν ενάντια στη σχέση της κόρης της με την Ayten, την επισκέπτεται στη φυλακή και προσπαθεί να τη βοηθήσει γιατί έτσι θεωρεί πως είναι ένας τρόπος να είναι κοντά στη κόρη της. Ο Nejat βγάζει τη φωτογραφία της Ayten και έτσι η Susanne δεν την βλέπει ποτέ. Ο Ali αποφυλακίζεται και επιστρέφει στην Τραπεζούντα. Η ταινία τελειώνει με το Nejat να πηγαίνει στην Τραπεζούντα για να βρει τον πατέρα του και τον βρίσκει να ψαρεύει.
- 1 -
_κριτικές “Ο Akin δεν ενδιαφέρεται να κάνει μια ταινία για τη μετανάστευση και τις πολιτικο-κοινωνικές της προεκτάσεις. Αντιθέτως, υφαίνοντας αυτόν τον εξαιρετικό ιστό ανθρώπινων ιστοριών θέλει να δείξει τον αέναο αγώνα για την αναζήτηση της πραγματικής μας ταυτότητας, των διαδρομών που περνούν ξυστά η μία από την άλλη χωρίς να διασταυρώνονται (παρά μόνο όταν είναι πολύ αργά), την εσωτερική ερημιά που ο καθένας μας προσπαθεί να εξερευνήσει και, ειρωνικά, τους κύκλους στους οποίους κινείται η ζωή παίζοντας τα δικά της παιχνίδια, ξανά και ξανά, σαν τον ατέρμονο ήχο των κυμάτων που συνοδεύει τους πρώτους τίτλους τέλους. Η ωριμασμένη, ουσιαστική σκηνοθετική του ματιά, η οποία ακολουθεί τους πρωταγωνιστές του χωρίς να χάνει τη γενικότερη εικόνα, και οι πολύ καλές ερμηνείες που αποσπά από όλους τους ηθοποιούς απογειώνουν την οικουμενικότητα του "The edge of heaven" και το κατατάσσουν άνετα στη μέχρι τώρα καλύτερη στιγμή του αγαπημένου αυτού δημιουργού.” Σπύρος Θωμόπουλος “το μωσαϊκό καταστάσεων, πιθανοτήτων και ενεργειών των πρωταγωνιστών που χτίζει ο Akin κρατά το θεατή σε μια συνεχή εγρήγορση, και του δημιουργεί μία αβεβαιότητα για το τι θα ακολουθήσει και πως θα συνδεθούν όλα αυτά που βλέπει στο πανί μεταξύ τους. Δε μιλάμε φυσικά για σινεμά του Inarritu και του Arriaga αλλά για μια τελείως διαφορετική σεναριακή εκδοχή από τον Akin, ο οποίος καταφέρνει με αυτό του το τόλμημα να εντυπωσιάσει και να κερδίσει τόσο τους κριτικούς όσο και το κοινό. Αναμφισβήτητα το δυνατό «χαρτί» της ταινίας είναι το σενάριο του, για το οποίο μάλιστα τιμήθηκε στις Κάννες και στα Ευρωπαϊκά βραβεία ποιότητας. Η κινηματογραφική τεχνική του γερμανοθρεμμένου Τούρκου σκηνοθέτη παραμένει άρτια, στα υψηλά στάνταρντ των προηγούμενων ταινιών του, και κυρίως του « Head-On». Και φυσικά μιλάμε για φωτογραφία (υπέροχες οι σκηνές της Πόλης), μοντάζ, σκηνοθετικά τρυκ... Στις ερμηνείες των ηθοποιών δεν διακρίνουμε κάτι αξιοσημείωτο. Kινούνται στο σύνολό τους σε ικανοποιητικό επίπεδο, χωρίς ¨ομως εξάρσεις που απογειώνουν. Μεγάλη έκπληξη αποτελεί η εμφάνιση της ¨ομω μεγάλης γερμανίδας ηθοποιού Hanna Schygulla, μούσας του Φασμπίντερ. ” Νέστορας Πουλάκος
- 2 -
“Φαίνεται πως έχει δουλέψει πολύ στο περιεχόμενο και προφυλάσσεται από αυθαιρεσίες και τις επικίνδυνες κακοτοπιές του τυχαίου. Φαίνεται επίσης πως έξυσε κάθε έκπληξη και όλες τις ανάσες-ατέλειες, ειρωνικά μιλώντας για τις ατέλειες των ανθρώπινων πράξεων. Ενώ το σενάριό του δεν πιάνεται, σαν μια κισλοφσκική διατριβή με λιγότερο σκληρό πρόσωπο, η σκηνοθετική του ματιά λιμνάζει στον υπολογισμό και την, ίσα ίσα μετρημένη, σπουδαιοφάνεια. Τα στοιχεία είναι όλα στη θέση τους, εκπαιδευμένα και κουρδισμένα, αλλά δεν είναι έτοιμα για πόλεμο. ” Θοδωρής Κουτσογιαννόπουλος
“Αυτή ίσως δεν είναι μια ταινία που απευθυνέται σε όλους; Χρειάζεται ένα άλμα πίστης, αν και δεν είναι ένα πολύ μεγάλο άλμα. Αυτό που πιστεύω πέρα από κάθε αμφιβολία είναι ότι ο Ακίν - ήδη ο νικητής της Χρυσής Αρκούδας στο φεστιβάλ κινηματογράφου του Βερολίνου για την ταινία Head-On του 2004 - είναι ένας σκηνοθέτης που βρήκε μια πραγματική φωνή. Αντιμετωπίζει μεγάλες ιδέες, μεγάλα θέματα, στην υπηρεσία των οποίων δημιουργεί πιστευτά ανθρώπινα όντα και προκαλεί τεράστιες παραστάσεις από τους ηθοποιούς του. Είναι τολμηρή και συναρπαστική ταινία.” The guardian Αυτό που μου συνέβη κατά τη διάρκεια της "άκρης του ουρανού" ήταν ότι με ένοιαζαν οι χαρακτήρες. Τους βρήκα συναρπαστικούς... Δεν ξόδεψαν πολύ χρόνο για να εξηγήσουν ή να δικαιολογήσουν τον εαυτό τους. Μόλις πήγαν με τη ζωή τους, και η ζωή τους συνέχισε μαζί τους, όλη την ώρα κολυμπώντας στις θάλασσες δύο διαφορετικών πολιτισμών, δύο διαφορετικές ομάδες δυνατοτήτων...Τώρα αν πέντε ή τέσσερις από τους χαρακτήρες ανακάλυψαν τον τρόπο με τον οποίο συνδέονταν, ποια θα ήταν η διαφορά; Είμαστε όλοι συνδεδεμένοι, αν μόνο μπορούσαμε να είμαστε αρκετά ψηλοί, να δούμε αρκετά συνδεδεμένοι ευρέως και να κατανοήσουμε επαρκώς. Απλά σημεία γραφής δεν έχουν νόημα. Ο Fatih Akin θέλει να συνειδητοποιήσουμε αυτό που πιστεύω και θέλει επίσης να καταλάβουμε τα πλάσματά του, τα οποία είναι ως επί το πλείστον καλοί άνθρωποι, έχουν καλές προθέσεις, κάνουν λάθη, υποφέρουν για τα λάθη τους και προσπαθούν να επιβιώσουν, όπως όλοι εμείς.” Roger Ebert
- 3 -
_προσέγγιση σκηνοθέτη Η ταινία The Edge of Heaven είναι ένα σύγχρονο τουρκικό δράμα με μια ιστορία που κλιμακώνεται και δένει βαθμιαία τις παράλληλες ζωές των ηρώων της με ένα πολύ γοητευτικό κινηματογραφικά τρόπο. Ο σκηνοθέτης του Head On, κι ο ίδιος παιδί Τούρκων μεταναστών στη Γερμανία Fatih Akin επιλέγει κι εδώ συνειδητά την όσο δυνατό «χαμηλόφωνη» κινηματογράφηση έτσι ώστε η ρεαλιστική απόδοση της ιστορίας που θέλει να διηγηθεί να μη θυσιάζεται ενώ η συγκίνηση των θεατών να επιτυγχάνεται όχι από τη δυνατή μουσική και τα εφέ αλλά πρωτίστως από την ίδια τη δύναμη της ιστορίας! Σε αυτό τον βοηθά καθοριστικά το απολύτως πετυχημένο casting και οι εξαιρετικές ερμηνείες που αποσπά από όλους σχεδόν τους ηθοποιούς του! Αλλά αν ο σκηνοθέτης ήταν Γερμανός ή Αμερικάνος θα έμενε στα παραπάνω, που ούτως ή άλλως επαρκούν για να φτιάξει κάποιος μια όμορφη να την παρακολουθήσεις ταινία! Αλλά έλα που είναι Τούρκος! Και η καρδιά του φλέγεται να πει περισσότερα, να μιλήσει πολιτικά, να αντιδράσει ως μέλος μιας αριστερής καλλιτεχνικής ελίτ (αναπόφευκτο το «αριστερά κι ελίτ μαζί» κι όχι αντιφατικό!) σε όσα βλέπει να συμβαίνουν στην πατρίδα του και στην Ευρώπη αναφορικά με την Τουρκία! Κι έτσι κάνει μια ταινία, πρόκληση μεν για τα χρηστά ήθη και το κεμαλικό κατεστημένο που δεν έχει όρεξη να ακούει γι για κουρδικό, ομοφυλοφιλία κι αριστερούς, σημαντική καλλιτεχνική εκτόνωση όμως για το δημιουργό της! Οι εργατικές πορείες, που χρησιμοποιεί ο σκηνοθέτης ως επαναλαμβανόμενο εισαγωγικό μοτίβο στα 2 από τα τρία μέρη της ταινίας, η ευαισθησία με την οποία αντιμετωπίζει τα θέματα της μετανάστευσης και του πολιτικού ασύλου και ο ρομαντισμός, θα έλεγα, που προσεγγίζει το θέμα-ταμπού για την Τουρκία της (γυναικείας) ομοφυλοφιλίας, όλα αυτά (και άλλα πολλά) κάνουν την ταινία εξεχόντως πολιτική να επικοινωνεί μια κρυστάλλινη θέση υπέρ μιας κοινωνίας περισσότερο δημοκρατικής, ανεκτικής και μιας Τουρκίας, που μόνο η διάχυση της γνώσης σε όλα τα στρώματα του πληθυσμού θα σώσει τον όχλο από τη μοίρα του, θα τον απελευθερώσει, θα τον μεταμορφώσει! Και το πιο ωραίο; Αυτή την πολιτική άποψη του ο σκηνοθέτης και σεναριογράφος της ταινίας ενώ την επικοινωνεί πολύ δυνατά, αποφεύγει εντέλει επιμελώς να κάνει κήρυγμα, να καταφύγει σε λαϊκιστικές απλουστεύσεις και χωρίς καθόλου να κουράζει τους θεατές με ένα θέμα που (μπορεί κάποιοι να αισθανθούν ότι) δεν τους αφορά!
- 4 -
_γιατί επιλέχθηκε αυτή η ταινία; Όπως είπαμε και προηγουμένως,ο σκηνοθέτης χειρίζεται με μεγάλη ευαισθησία ζητήματα όπως είναι η μετανάστευση,η γυναικεία ομοφυλοφιλία,η σεξεργασία και τα πατριαρχικά κατάλοιπα που εξακολουθούν να υπάρχουν.Επομένως, σε μια τέτοια κατασκευή,είναι πολύ εύκολο να παρατηρήσει κανείς τις έμφυλες αναπαραστάσεις και τη σχέση τους με την εξουσία και το χώρο, ώστε να καταλήξει κανείς σε ένα μάλλον ασφαλές συμπέρασμα σε σχέση με την κοινωνική κατασκευή.
- 5 -
_χαρακτήρες Έξι χαρακτήρες, προερχόμενοι από τα τέσσερα σημεία του κοινωνικού ορίζοντα, αλλά και από διαφορετικές γενιές και διαφορετικές τοποθεσίες, μπλέκονται σ’ ένα διαρκές αλισβερίσι της τύχης, χωρίς ποτέ να αποκτούν την πλήρη εικόνα της γενικότερης ιστορίας, εγκλωβισμένοι στο δράμα της δικής τους υποϊστορίας. Ο σκηνοθέτης Fatih-Akin υφαίνοντας αυτόν τον ιστό ανθρώπινων ιστοριών θέλει να δείξει τον αέναο αγώνα για την αναζήτηση της πραγματικής μας ταυτότητας, των διαδρομών που περνούν ξυστά η μία από την άλλη χωρίς να διασταυρώνονται (παρά μόνο όταν είναι αργά),την εσωτερική ερημιά που ο καθένας προσπαθεί να εξερευνήσει. Σ αυτή την εργασία θα μας απασχολήσει η πρώτη ιστορία με το γαμό της Yeter και του Ali,καθώς θα θέλαμε να εμβαθύνουμε περισσότερο με ζητήματα που σχετίζονται με την σεξεργασία και τη πατριαρχία.Έτσι,θα επικεντρωθούμε στους τρεις από τους έξι χαρακτήρες που παίζουν στη πρώτη ιστορία,τον Ali,την Yeter και το Nejat.
- 6 -
_Ali Ένας από τους έξι χαρακτήρες που πλαισιώνουν την ταινία και ουσιαστικά εμφανίζεται και δραστηριοποιείται ενεργά στην πρώτη φάση της ταινίας. Πιο συγκεκριμένα, ο Ali είναι ένας ηλικιωμένος συνταξιούχος μετανάστης Τουρκικής καταγωγής από την Τραπεζούντα. καταγωγή Είναι χήρος αρκετά χρόνια και έχει ως συνήθεια να επισκέπτεται οίκους ανοχής. Φαίνεται πως έχει ανάγκη για συντροφικότητα γι΄ αυτό και προτείνει στην σεξεργάτρια Yeter να παντρευτούν και να την συντηρεί εκείνος. Ο Ali ανήκει στη πρώτη εκείνος γενιά μεταναστών και αυτό κατ’ επέκταση σημαίνει πως έχει επηρεαστεί από τον μουσουλμανικό πολιτισμό, τα ισχυρά πατριαρχικά πρότυπα της Ανατολής και οι πρακτικές του είναι ανάλογες. Στον έγγαμο βίο του με τη Yeter, παρατηρούμε πως έχει το ρόλο του άντρα-αφέντη που μοιράζει ρόλους στο σπίτι και θέλει τον άνδρα να είναι έξω από το σπίτι και τη γυναίκα να αναλαμβάνει την φροντίδα και την ευθύνη του νοικοκυριού, αφού ανέκαθεν στις πατριαρχικές αφο οικογένειες γινόταν διάκριση ανάμεσα σε ανδρικούς και γυναικείους ρόλους.
- 7 -
Γι’ αυτό το λόγο την Yeter την βλέπουμε σε “πολλούς” ρόλους, της νοσοκόμας, της συζύγου, της καθαρίστριας, της υπηρέτριας, της μαγείρισσας κ. α. Μάλιστα, ο Ali είναι ο τύπος άνδρα που θέλει τη γυναίκα να “μπαίνει” κάτω από την εξουσία του και να τον υπακούει εξουσί όταν εκείνος της ζητάει κάτι. Αυτές οι συμπεριφορές αποτυπώνονται στη σκηνή της ταινίας όπου εκείνος της ζητάει να κάνουν σεξ, εκείνη δεν θέλει, της μιλάει με απαξίωση και λειτουργεί σαν να ήταν κτήμα του. Όταν εκείνη σα αρνείται, εκείνος δεν διστάζει πάνω στη διαμάχη τους να βιοπραγήσει απέναντι της με αποτέλεσμα να την δολοφονήσει.
_Yeter H Yeter είναι ένας από τους έξι χαρακτήρες της ταινίας που θα μας απασχολήσει αρκετά καθώς έχει κεντροβαρικό ρόλο στην ανάλυση μας. Είναι μια όμορφη και καλοστεκούμενη γυναίκα ανάμεσα στην ηλικία 40 με 50 που για βιοποριστικούς λόγους και κυρίως για την ανατροφή της κα κόρης της έχει μεταναστεύσει στη Βρέμη, αφήνοντας πίσω την πατρίδα της την Τουρκία για να δουλέψει ως σεξεργάτρια. Είναι μία γυναίκα αγωνίστρια που μεγάλωσε μόνη της την κόρη της. Ας σημειωθεί εδώ πέρα, πως η Yeter προσπαθεί με τον πέρα δικό της τρόπο να προστατεύσει την κόρη της Ayten αποκρύπτοντας απ’ αυτήν την αλήθεια για την πραγματικής της εργασία, αφού η κόρη της νομίζει πως δουλεύει σε μαγαζί με υποδήματα στη Γερμανία. Προχωρώντας πιο πέρα, έχει ενδιαφέρον να σχολιάσουμε ότι η Yeter ζει σ’ ένα “γκέτο” με οίκους ανοχής και δραστηριοποιείται κυρίως σ΄ αυτό τον χώρο. Λόγω της Τουρκικής της καταγωγής, κάποιοι ομοεθνείς της την απειλούν να σταματήσει τη δουλειά που κάνει σταματήσε γιατί δεν το επιτρέπει η θρησκεία τους.Όντας τρομοκρατημένη και νιώθοντας απροστάτευτη δέχεται την πρόταση του Ali για το γάμο αν εκείνος της δίνει ένα συγκεκριμένο ποσό και κάνουν μία σύμβαση.
- 8 -
Βέβαια, όπως αναλύσαμε και παραπάνω, η Yeter μετακομίζει σ’ ένα πατριαρχικό περιβάλλον με αποτέλεσμα τα δικαιώματα της σε σχέση με τον άντρα της να μην είναι καθόλου ευνοϊκά. Ας μην ξεχνάμε, πως στην Ανατολή οι άνδρες αρκετά συχνά αντιμετωπίζουν τις γυναίκες σαν δεύτερης κατηγορίας ανθρώπους. Η Yeter όλο αυτό το βίωνε καθημερινά με αποκορύφωμα τον ξυλοδαρμό της όταν αρνήθηκε να κάνει σεξ με τον Αli, ο οποίος την οδήγησε και στο θάνατο της. Συμπερασματικά, η βία και η απειλή αποτελούν πολύ περισσότερο “αυθεντικά στοιχεία κυριαρχικών σχέσεων των φύλων” και η “συστηματική ανασφάλεια των γυναικών” είναι η “εγγενής διάσταση του σύγχρονου κράτους”, γιατί το κρατικό μονοπώλιο της βίας, στο στενό κοινωνικό χώρο της λεγόμενης ιδιωτικής σφαίρας, δεν εγγυάται την ασφάλεια από την οποία αντλεί την νομιμοποίηση του.
_Nejat Ο Nejat είναι ο τρίτος από τους έξι χαρακτήρες που θα μας απασχολήσουν. Ο Nejat είναι το μοναχοπαίδι του Ali, γερμανοτουρκικής καταγωγής καθ’ ότι είναι μετανάστης δεύτερης γενιάς μεγαλωμένος στη Βρέμη της Γερμανίας. Το μεγάλωμα του σε μία Ευρωπαϊκή χώρα όπως η Γερμανία, οι σπουδές του, η θέση του ως καθηγητής Πανεπιστημίου στο Αμβούργο τον έκαναν ένα σκεπτόμενο άνθρωπο σε αντίθεση με τον πατέρα του και τις πατριαρχικές του πρακτικές.Ο Fatih-Akin ίσως λόγω πρακτικές. της γερμανοτουρκικής του καταγωγής και της ίδιας ηλικίας με τον Nejat, βλέπει το πρόσωπο του σ’ αυτόν.
Ο Nejat φαίνεται βέβαια να αγαπάει την Τουρκία καθώς η ταινία αρχίζει με κάποια πλάνα από την Τραπεζούντα, στην οποία αυτός είχε παραβρεθεί εκεί για τη μουσουλμανική γιορτή του μπαϊραμιού.Έπειτα, τον συναντάμε στη σκηνή που τρώει στο σπίτι του πατέρα του μαζί με την νέα σύζυγο του πατέρα του, την Yeter για να την γνωρίσει, κατά τη διάρκεια του φαγητού, φαίνεται απόμακρος, διστακτικός και μας δείχνει με τη στάση του όταν μαθαίνει τη δουλειά της Yeter ότι είναι αρκετά προκατειλημμένος και διακατέχεται από ορισμένα κοινωνικά στερεότυπα. Βέβαια, αργότερα προσπαθεί να την πλησιάσει και αρχίζει να υπάρχει μια “τρυφερή” επικοινωνία μεταξύ τους, κυρίως όταν αυτός μαθαίνει από την ίδια την Yeter σε μία συζήτηση τους ότι εκείνη δουλεύει για να στέλνει τα χρήματα στη κόρη της που σπουδάζει. Ο θάνατος της Yeter τον επηρεάζει σε αρκετά μεγάλο βαθμό, καθώς φεύγει αμέσως για Κωνσταντινούπολη για να βρει την κόρη της και να την βοηθήσει, με αφετηρία αυτό το γεγονός αποφασίζει να μείνει μόνιμα εκεί.
- 9 -
Οι σχέσεις εξουσίας που αναπτύσσονται κατά τη διάρκεια της ταινίας αποτυπώνονται έντονα στη σχέση των πρωταγωνιστών με το χώρο. Στα πρώτα πλάνα της ταινίας βλέπουμε τον Ali να μεταβαίνει από το δημόσιο χώρο, όπου διαδραματίζεται μια παρέλαση, στο “γκέτο” των σεξεργατριών. Αυτό είναι διαμορφωμένο από τα σπίτια-χώρους εργασίας τους, τα οποία είναι παρατεταγμένα στη σειρά, ισόγεια ή ημιυπόγεια. Έτσι, καθίστανται ευκόλως προσβάσιμα από το δρόμο, ορατά από το δημόσιο χώρο και αναγνωρίσιμα λόγω των έντονων χρωμάτων που είναι βαμμένα. Οι σεξεργάτριες στέκονται στα κατώφλια τους προκειμένου να προσελκύουν τους δυνητικούς πελάτες τους. Φαίνεται πως οι συγκεκριμένες γυναίκες, δεν δυνητικού ελέγχονται από νταβατζήδες, ούτε δουλεύουν σε οργανωμένους οίκους ανοχής, παρά είναι κυρίες των εαυτών τους, γεγονός που τις καθιστά σύμφωνα με την κυρίαρχη αφήγηση “πόρνες του πεζοδρομίου, που εργάζονται σε ιδιωτικούς χώρους”. Για να κατανοήσουμε τη δομή του γκέτο χρειάζεται να κάνουμε κάποιες αναφορές σε ιστορικά στοιχεία σχετικά με την διαμόρφωση της πορνείας στη Γερμανία.
- 10 -
_ιστορική ανασκόπηση Γενικά μέχρι το 1927 η πορνεία ήταν παράνομη στη Γερμανία, ωστόσο πόλεις που ίσχυε η κρατική ρυθμισμένη πορνεία, ανέχονταν τις καταγεγραμμένες πόρνες. Το σύστημα αυτό υπέβαλλε τις σεξεργάτριες σε υποχρεωτικούς ιατρικούς ελέγχου ς για Σ ΜΝ, τους απαγόρευε τη ν παρεύρεση σε πολυσύχναστους δημόσιους χώρους, τους επιβαλλόταν η διανομή σε εγκεκριμένα από την αστυνομία ξενοδοχεία, καθώς και οι άλλοι περιορισμοί της προσωπικής τους ελευθερίας. Το 1927,ο Νόμος για την Καταπολέμησης των Αφροδίσιων Νοσημάτων της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης κατάργησε το καθεστώς της κρατικά ρυθμισμένης πορνείας. Αυτό συνέβη διότι από τη μια μεριά οι φεμινίστριες που είχαν από καιρό ασκήσει κριτική στη μισογύνικη λογική του συστήματος αυτού, αναβάθμισαν τον αγώνα τους ενάντια στο καθεστώς της ρυθμισμένης πορνείας (αξιοποιώντας και την απόκτηση δικαιώματος ψήφου που είχε κατακτηθεί από το 1919).Από την άλλη μεριά, μια μερίδα φιλελεύθερων άσκησε κριτική στην αναποτελεσματικότητα του συστήματος, προβάλλοντας την πορνεία ως απειλή για τη δημόσια υγεία και απαιτώντας εντατικότερη πορνεί ιατρική επιτήρηση. Και αυτό γιατί υπήρχαν εκτιμήσεις ότι οι πόρνες του πεζοδρομίου, οι οποίες δεν υποβάλλονταν σε ελέγχους) έχουν αυξηθεί κατά πολύ. Προκειμένου, λοιπόν, να ενθαρρυνθούν όσον αφορά την αναζήτηση ιατρικής βοήθειας ,οι συγκεκριμένοι φιλελεύθεροι υποστηρίζαν την αποποινικοποίηση της πορνείας. Εν τέλει, ο φόβος για το “φυλετικό δηλητήριο” των αφροδίσιων νοσημάτων οδήγησε στην επικύρωση του νόμου, ο οποίος αποποινικοποίησε την πορνεία εν γένει στη Γερμανία, κατήργησε το τμήμα ηθών και έθεσε εκτός νόμου τα υπό κρατική ρύθμιση μπουρδέλα. Οι μηχανισμοί της δημόσιας υγείας, απέκτησαν σημαντικό ρόλο στην επιβολή των νέων ρυθμίσεων. Η αστυνομία, η οποία θορυβήθηκε από την απώλεια ελέγχου που μέχρι τότε ασκούσε στην πορνεία, είχε τις σφοδρότερες αντιδράσεις. Βασικό τους επιχείρημα ήταν πως: “Οι πόρνες του δρόμου θα ξεφυτρώνουν σαν μανιτάρια και η αστυνομία θα είναι ανίκανη να προστατέψει τους ευυπόληπτους πολίτες. Στους κόλπους της αστυνομίας και των θρησκευόμενων συντηρητικών διαμορφώθηκε μια άποψη περί της ανόδου και εξάπλωσης της ανηθικότητας που ενισχύθηκε από την άνοδο του ναζιστικού κόμματος. Ο Χίτλερ στο βιβλίο του “Ο Αγών μου”, είχε κάνει ειδική αναφορά στο ζήτημα της πορνείας: “Ο αγώνας ενάντια στη σύφιλη και την πορνεία […] αποτελεί αποστολή της ανθρωπότητας.[…] Η ασθένεια του σώματος δεν αποτελεί τίποτε άλλο παρά τη διαδοχή της ασθένειας των ηθικών, κοινωνικών και φυλετικών ενστίκτων.”
- 11 -
Σχετικά με το νόμο για την καταπολέμηση Αφροδίσιων Νοσημάτων, η εφημερίδα Volkisher Beobachter κυκλοφόρησε με άρθρο που ισχυριζόταν πως ο νόμος θα προκαλούσε ραγδαία αύξηση στα αφροδίσια, γιατί αναβάθμιζε την πορνεία στο επίπεδο ενός σεβαστού επαγγέλματος και κατά ως τους Εβραίους και Σοσιαλδημοκράτες που υπονόμευαν τα ηθικά και φυλετικά οικογενειακά θεμέλια. Το 1933 μετά την άνοδο του Χίτλερ, οι Ναζί έθεσαν εκτός νόμου την πορνεία του πεζοδρομίου και ποινικοποίησε κάθε μορφή “δημόσιας προκλητικής πράξης”. Πραγματοποιήθηκαν χιλιάδες συλλήψεις σεξεργατριών. Αυτά τα μέτρα έτυχαν ευρείας αποδοχής από τους θρησκευόμενους συντηρητικούς. Ωστόσο οι ίδιοι αντέδρασαν στην κινητοποίηση της αστυνομίας για την επανεγκαθίδρυση των κρατικά ελεγχόμενων μπουρδέλων, φοβούμενα για την προσβολή της οικογενειακής ηθικής από τον εθισμό του πληθυσμού στην “αμαρτία”. Στη συνέχεια απαγορεύτηκε στις καταγεγραμμένες πόρνες να εμφανίζονται σε δημόσιους χώρους και τους επιτρεπόταν να δουλεύουν μόνο σε συγκεκριμένα σπίτια. Η αστυνομία απέκτησε και πάλι τον έλεγχο της πορνείας και ηγήθηκε της μαζικής επέκτασης των κρατικά ελεγχόμενων μπουρδέλων. Για τις περιοχές που δεν διέθεταν ειδικά σπίτια για πόρνες, θεσπίστηκε νόμος όπου προέβλεπε πως η αστυνομία θα έπρεπε να ιδρύσει τέτοια. Έτσι το κρατικά μπουρδέλα εγκαθιδρύθηκαν ως μοναδική μορφή νόμιμης πορνείας. Με τη μετάβαση σε φιλελεύθερα πολιτικά μοντέλα, τα μπουρδέλα πέρασαν στην κατοχή των ιδιωτών. Ωστόσο, ποτέ δεν διακόπηκαν οι σχέσεις τους με το κράτος και την αστυνομία, που εξακολουθούν να ελέγχουν την υγεία των καταγραμμένων σεξεργατριών καθώς και τη λειτουργία των οίκων ανοχής.
- 12 -
«Η “εύκολη” φιλενάδα μεταδίδει Σύφιλη και Γονόρροια, οι οποίες αν δεν λάβουν την κατάλληλη θεραπεία μπορούν να προκαλέσουν τύφλωση, τρέλα, παράλυση και πρόωρο θάνατο – Αν έχεις πάρει ήδη το ρίσκο, αναζήτησε άμεσα τη βοήθεια ειδικού. Η θεραπεία είναι δωρεάν και εμπιστευτική». Αφίσα, Αγγλία, 1943-44.
«Μπορεί να δείχνει καθαρή ΑΛΛΑ οι εύκολες, τα «ευχάριστα» κορίτσια και οι πόρνες, μεταδίδουν σύφιλη και γονόρροια. Δεν μπορείς να νικήσεις τον Άξονα αν κολλήσεις αφροδίσια». Αφίσα, Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος.
- 13 -
Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 80 “ανακαλύφθηκε” ότι ο ιός HIV/AIDS θέτει σε κίνδυνο τον “γενικό πληθυσμό” μέσω περίφημων ομάδων “φορέων” και υπήρξαν μαγικές εκκλήσεις για απομόνωση και περιθωριοποίηση τους σε όλο το δυτικό κόσμο. Αποτελέσματα στατιστικών μελετών επιστρατεύτηκαν για να καταδείξουν την εναλλαγή ερωτικών συντρόφων ως αιτία διάδοσης του HIV και προγράμματα δημόσιας υγείας επικεντρώθηκαν στην υπευθυνοποίηση του πληθυσμού σε σχέση με τις σεξουαλικές επιλογές. Η πορνεία, ως αντίποδας της συζυγικής σχέσης, ταυτίστηκε με τον κίνδυνο. Οι σεξεργάτριες ενοχοποιήθηκαν ως η σημαντικότερη πηγή διάδοσης του HIV στους ετεροφυλόφιλους άντρες, οι οποίοι με τη σειρά τους θα μόλυναν τις αθώες συζύγους τους και κατ’ επέκταση τα αγέννητα παιδιά τους. Θεσμοθετήθηκαν νόμοι που επέβαλλαν πρόστιμα ή φυλάκισή για τις πόρνες του πεζοδρομίου ικανοποιώντας τα συμφέροντα της βιομηχανίας υπηρεσιών του σεξ με την αποποινικοποίηση των οίκων ανοχής. Ο νέος νόμος προστάτευε την πορνεία σε ιδιωτικούς χώρους και ταυτόχρονα καταδίκαζε την πορνεία στο δημόσιο χώρο. Έτσι σταδιακά πολλά εξέχοντα μέλη των κοινοτήτων του δυτικού κόσμου έγιναν ιδιοκτήτες μπουρδέλων προσφέροντας “καθαρές και εκλεπτυσμένες” πόρνες στον αντίποδα της “μολυσμένης πόρνης του πεζοδρομίου”.
- 14 -
“Πλέον κανείς δεν είναι ασφαλής από το AIDS”. Το εξώφυλλο του περιοδικού Life,Ιούλης 1985
- 15 -
“AIDS,η απειλή που γιγαντώνεται”. Το εξώφυλλο του περιοδικού Time,Αύγουστος 1985
- 16 -
_ο χώρος Επανερχόμενοι, λοιπόν στη ταινία, γκέτο, αντιλαμβανόμαστε τη διαφοροποίηση του και αποκοπή από τον υπόλοιπο δημόσιο χώρο σαν μια συνήθη στρατηγική των δυτικών πολιτικών να διατηρούν σχετικά αόρατες αυτές τις περιοχές από τους χώρους όπου διακινούνται οι υπόλοιποι πολίτες-οικογενειάρχες που διεξάγουν το βίο τους σύμφωνα με τις κυρίαρχες ηθικές αφηγήσεις. Η βασική ηρωίδα Yeter διαπιστώνουμε ότι πρόκειται για μία σεξεργάτρια που δεν εργάζεται σε οίκο ανοχής ελεγχόμενο από ιδιώτη αλλά σε δικό της προσωπικό χώρο. Έτσι, ναι μεν δεν είναι θύμα αλλ εκμετάλλευσης εργασίας της, ωστόσο δεν γλιτώνει τους κινδύνους του πεζοδρομίου. Διαπιστώνουμε ότι ο καθένας έχει πρόσβαση στο σπίτι-χώρο εργασίας της και ίδια απειλείται από δύο μουσουλμάνους άντρες που επιμένουν να τη σωφρονίσουν να εγκαταλείψει το επάγγελμα της πόρνης ως κάτι το ανήθικο, κάτι που δεν αρμόζει σε μια σωστή μουσουλμάνα. Αντιλαμβανόμαστε το φόβο της στη σκηνή όπου μόλις έχει φύγει ο Αli από το σπίτι της και ετοιμάζεται να ξανασταθεί στο κατώφλι, εμφανίζονται αυτοί οι 2 άντρες κ εκείνη σπεύδει να κλειδωθεί μέσα τρομοκρατημένη. Διαπιστώνουμε μια ευρύτερη ανασφάλεια να τη διακατέχει όταν κινείται εκτός του “γκέτο” στον υπόλοιπο δημόσιο χώρο όπως για παράδειγμα στη σκήνη που μπαίνει στο λεωφορείο, φοράει γυαλιά ηλίου, καθημερινά απλά ρούχα, κοιτάει συνεχώς τριγύρω ανήσυχη. Συμπεραίνουμε ότι για μια σεξεργάτρια ο δημόσιος χώρος ελλοχεύει κινδύνους λόγω του κοινωνικού της στιγματισμού και πως ακόμα υπάρχουν έντονα κατάλοιπα των παλιότερων πρακτικών σχετικά με την σεξεργασία. Αποδεικνύεται στη συνέχεια ότι δικαίως φοβάται διότι οι δύο μουσουλμάνοι άντρες την είχαν παρακολουθήσει και στο λεωφορείο με απειλητικό ύφος την προσέγγισαν ξανά, ζητώντας της να συνετιστεί,να εγκαταλείψει το επάγγελμα της και να εγκολπωθεί σε μια οικογένεια σαν σωστή Τουρκάλα-μουσουλμάνα. Επιπλέον, επιθυμούμε να τονίσουμε την καθαρότητα την οποία διέπει το σπίτι της Yeter καθώς και την επιμονή της για χρήση προφυλακτικού καθ’ όλη τη διάρκεια της σεξουαλικής πράξης. Αυτή η προσέγγιση καταρρίπτει την θεωρία που θέλει τις ελεύθερες σεξεργάτριες βρώμικες και άλογες σχετικά με την ασφάλεια της σεξουαλικής πράξης.
Δυο Τούρκοι άντρες απειλούν τη Γετερ στο λεωφορείο.
- 17 -
_η πορνεία στο δυτικό κόσμο_συμπεράσματα Είναι σαφές ότι οι υπηρεσίες σεξεργατριών είναι αναγκαίες στο σύγχρονο δυτικό κόσμο. Ωστόσο επειδή ανέκαθεν το επάγγελμα αυτό προσέδιδε στις γυναίκες μια οικονομική ανεξαρτησία, και η συναναστροφή με πλήθος ανδρών εκτός οικογενειακών δεσμών ήταν αναγκαία, βρίσκεται στον αντίποδα των πατριαρχικών πεποιθήσεων που δεσπόζουν στις σύγχρονες κοινωνίες όπου θέλουν τη γυναίκα πρωτίστως μητέρα και νοικοκυρά συνδεδεμένη και υποτελή σε κάποιον άντρα-“προστάτη”. Αυτές οι ηθικές κρίσεις αποσκοπούν στη διατήρηση της πατριαρχικής οικογένειας η οποία είναι βασική μονάδα διατήρησ αναπαραγωγής και συνέχισης της κοινωνίας. Ο ρόλος της μητέρας που ανατρέφει τους μελλοντικούς εργάτες αμισθί συγκρούονται με το ρόλο της γυναίκας-σεξεργάτριας που δεν βρίσκεται “υπό την οικογενειακή σκεπή". Στιγματίζεται κοινωνικά, αντιμετωπίζεται σαν γυναίκα αμφίβολης ηθικής και περιθωριοποιείται. Η ίδια η πολιτεία που παράγει σεξεργάτριες για την κάλυψη των σεξουαλικών αναγκών του πληθυσμού της, στη συνέχεια τις περιθωριοποιεί από το κοινωνικό σύνολο και προσπαθεί να τις ελέγξει νομιμοποιώντας τις μόνο υπό προστασία. Είτε του κράτους-αστυνομίας είτε μαστροπών που τις διακινούν. Έτσι εξασφαλίζεται η κατάργηση της ανεξαρτησίας τους και η απομάκρυνση τους από τον δημόσιο χώρο. Ουσιαστικά μια νόμιμη πόρνη, αποδεκτή από το κράτος μπορεί να κινείται ελεύθερα μόνο στο χώρο εργασία της, ο οποίος την ετεροπροσδιορίζει απόλυτα. Στις υπόλοιπες κινήσεις της σε δημόσιους χώρους εάν της επιτρέπονται πρέπει να παραμένει αόρατη. Φαίνεται σε πρώτη φάση και σύμφωνα με την κυρίαρχη κοινωνική αφήγηση πως η μόνη διέξοδος από την ελεγχόμενη σεξεργασία ή την μη ελεγχόμενη και καταδιωκόμενη, είναι η εγκόλπωση της γυναίκας σε οικογενειακή εστία. Η Yeter βρίσκεται σε ακριβώς αυτό το δίλημμα. Δεν αντέχει πλέον τις κοινωνικές πιέσεις που προσλαμβάνει όταν υποκύπτει και δέχεται την πρόταση γάμου του Αli. Οι ερωτικές και σεξουαλικές σχέσεις δεν υπάρχουν σε κάποιο ασφαλές πεδίο αποκομμένο από την υπόλοιπη κοινωνία. Μάλλον αποτελούν συστατικά στοιχεία σχεδόν κάθε πτυχής της κοινωνικής ζωής. Η επιθυμία ρέει και κυκλοφορεί ανάμεσα σε χώρους απασχόλησης, διαμάχες μεταξύ διανοούμενων, πολιτικές οργανώσεις, καλλιτεχνικούς κύκλους, παιδικές χαρές και νεκροταφεία.
Αυτές οι ροές των λιμπιντικών επιθυμιών επενεργούν εντός και μεταξύ ευρύτερων κοινωνικών μηχανισμών, με τέτοιο τρόπο ώστε να αναζωογονούν τις δυναμικές της οικονομικής και πολιτικής ζωής. Η επιθυμία, συχνά εστία πολιτικής, εισχωρεί στο λεγόμενο «δημόσιο» πεδίο.
- 18 -
_η περίπτωση Yeter-Ali Για να ολοκληρωθεί λοιπόν η μορφή-ζευγάρι σύμφωνα με την επιθυμία του Αλί προσπαθεί να υποτάξει σεξουαλικά τη Yeter παρά τη θέλησή της. Όταν εκείνη αντιστέκεται τη δέρνει, προσπαθεί να τη βιάσει και τέλη τη σκοτώνει. Αυτές οι εκδηλώσεις ενδοοικογενειακής βίας δεν είναι πρωτοφανείς στο δυτικό κόσμο. Ο Αλί όντας Τούρκος και μεγαλωμένος με βαθιά πατριαρχικές και σεξιστικές πεποιθήσεις, θεωρεί τη Yeter κτήμα του. Δεν μπορεί να διανοηθεί ότι η επιθυμία της γυναίκας του μπορεί να είναι διαφορετική της δικής του. Δεν μπορεί να δεχτεί το όχι. Αυτός είναι ο αφέντης και αυτή δική είναι υποχρεωμένη να τον υπακούει. Τα όχι της Yeter μόνο μια αντίδραση μπορούν να προκαλέσουν στον Ali, τη βία. Έτσι, ο Ali επιβάλλει την επιθυμία του, υπενθυμίζει ποιος είναι ο αρχηγός της οικογένειας στον οποίο κανείς δεν φέρνει αντιρρήσεις, επιβεβαιώνει το "θιγμένο ανδρισμό του". Ωστόσο, τέτοιες συμπεριφορές ωστόσο είναι συνηθισμένες στο δυτικό κόσμο. Ο Ali φυλακίζεται για το φόνο της Yeter και μετά από λίγα χρόνια αποφυλακίζεται και ζει πάλι ελεύθερος. Θέλουμε, λοιπόν σε αυτό το σημείο να εξετάσουμε τον τρόπο με τον οποίο το ελληνικό κράτος αντιμετωπίζει την κακοποίηση γυναικών από τους συζύγους τους κι όχι από "τυχαίους" άντρες.
o Ali κάνει πρόταση γάμου στη Yeter
- 19 -
_οικογενειακή εστία ή φυλακές ασφαλείας; Η πατριαρχία υποβάλλει ακατάπαυστα αυτές τις επιθυμητικές ροές σε ένα σύστημα οργάνωσης, σε μια λογική που στρέφει τις επιθυμητικές ροές ενάντια στον ίδιο τον εαυτό τους. Αυτή η οργάνωση των σεξουαλικών και ερωτικών σχέσεων ως λογική του ζευγαριού – αυτή που διοχετεύει, απλοποιεί και ανάγει την ερωτική επιθυμία στις ανάγκες της πατριαρχίας εντός του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, είναι μια λογική που υποθέτει ότι οι γυναίκες δεν έχουν παρά έναν μόνο χώρο εκπλήρωσης των κοινωνικών και σεξουαλικών επιθυμιών τους, τη ρομαντική σχέση με έναν άντρα. Το ζευγάρι λειτουργεί ως κατώφλι, ως εισιτήριο εισόδου, ως το χρυσό κλειδί που επιτρέπει σε μια γυναίκα να συμμετάσχει στον κοινωνικό κόσμο. Το ζευγάρι υπόσχεται ότι, αφού εισέλθει στη λαβή του, καμιά πλέον δεν θα υποφέρει από αλλοτρίωση, απομόνωση, ανία, ξεριζωμό. Το ζευγάρι παραχωρεί στη γυναίκα την ιδιότητα του προσώπου και την κοινωνική ορατότητα. Αποκτά έναν τίτλο, μια χρονικότητα, έναν χώρο μέσω του ζευγαριού. Ο γάμος εσωκλείει ευλαβικά αυτή τη λογική και τη διαιώνιση της συγκεκριμένης μορφής που πήρε η αυτ πατριαρχία στον καπιταλισμό. Η Yeter τη στιγμή που αποφασίζει να παντρευτεί τον Αli, ακριβώς αυτούς τους φόβους ελπίζει να καταπολεμήσει και να αποκτήσει έναν ασφαλή βίο στους κόλπους μιας οικογενειακής εστίας μακριά από τους κινδύνους του πεζοδρομίου. Ωστόσο, τίποτε δεν εξελίσσεται όπως της υποσχέθηκε ο Αli. Μετά το καρδιακό επεισόδιο που παθαίνει ο Αλί, αρχίζει να συνειδητοποιεί ότι γερνάει. Αμέσως, μπαίνει σε φάση άρνησης. Πίνει και καπνίζει περισσότερο από πριν, αρνείται να προσέξει την υγεία του πιστεύοντας πως τίποτε δεν θα τον επηρεάσει. Αντιδράει στις συμβουλές του γιου του για μια τίποτ πιο συνετή διαχείριση της κατάστασής του. Αρχίζει να τον βλέπει σαν εχθρό. Έναν άντρα νέο, δυνατό που έχει περισσότερες πιθανότητες να αρέσει στη Yeter. Αρχίζει να παραλογίζεται και έχει ακραία ξεσπάσματα ζήλιας. Παράλληλα, υιοθετεί μια επιθετική συμπεριφορά προς τη Yeter. Τη διατάζει να τον υπηρετεί. Την κλείνει σπίτι να ασχολείται με τα οικοκυρικά. Η πατριαρχία συστηματικά αποκλείει τις γυναίκες από την πράξη και τον λόγο, ξαποστέλνοντάς τες ως τάξη στην εκτέλεση της άμισθης εργασίας κοινωνικής αναπαραγωγής. Αντίθετα από μια ουσιοκρατική έννοια, η κατηγορία της γυναίκας προκύπτει από έναν έμφυλο τρόπο εκμετάλλευσης και υποβιβάζει ορισμένους τύπους εργασίας στην ιδιωτική, άμισθη σφαίρα. Ενώ οι γυναίκες εργάζονται δραστήρια σε έμμισθες δουλειές εκτελώντας επιπλέον την οικιακή εργασία, οι άντρες δημιουργούν τη σφαίρα της δημόσιας ζωής προκειμένου να μονωθούν από την αποδοχή της κοινοτυπίας και της προκειμένο περιττότητάς τους.
- 20 -
Οι άντρες παραχωρούν στις γυναίκες πρόσβαση στην πράξη και τον λόγο μέσω της ανάπτυξης σεξουαλικών σχέσεων με τους άντρες αυτού του κύκλου. Οι εργένισσες, εκείνα τα αδέσποτα σκυλιά, παραμένουν στην περιφέρεια, πάντα σε απόσταση από τον χώρο όπου διεξάγονται διαβουλεύσεις, σχέδια και γεγονότα. Το ζευγάρι ενεργεί ως κοινωνική μορφή η οποία απαιτεί από τις γυναίκες, για να μπορέσουν να συμμετάσχουν σε οποιαδήποτε πρακτική ή τομέα επιθυμούν, να προσδεθούν στους άντρες μέσω του μηχανισμού του ζευγαριού. Η μορφή-ζευγάρι συχνά συγκροτεί τη μοναδική τεχνική που ζευγαριού προστατεύει μια γυναίκα από τον μισογυνισμό μιας ομάδας αντρών. Ως μια άλλη όψη του ζευγαριού-ως-λύση, οι λόγοι που περιβάλλουν τα μέτρα λιτότητας και τη νεοφιλελεύθερη αναδιάρθρωση εμφανίζουν το ζευγάρι ως θεραπεία για τη φτώχεια. Διαβάζει καμιά φορά ιστορίες νεαρών ανθρώπων που κινούνται μεταξύ φτώχειας και φυλακής ως αποτέλεσμα του γεγονότος ότι προέρχονται από μονογονεϊκές οικογένειες, ιδιαιτέρως με τον πατέρα να απουσιάζει, λες κι η αποκατάσταση του ζευγαριού θα θεράπευε τη φτώχεια και τον δομικό ρατσισμό που παράγει ο καπιταλισμός. Οι κρατικοί γραφειοκράτες λένε στις γυναίκες ότι το ζευγάρι κι η οικογένεια που γραφειοκράτε στηρίζεται σ’ αυτό έχει αντικαταστήσει τα κοινωνικά προγράμματα πρόνοιας: " δεν χρειάζεσαι βοήθεια με τη φροντίδα των παιδιών ή κουπόνια τροφίμων· χρειάζεσαι έναν άντρα! Ο πιο σίγουρος δρόμος εξόδου από τη φτώχεια είναι να παντρευτείς!" Ενώ πολλές γυναίκες ίσως δεν αποκτήσουν ποτέ πρόσβαση στην απασχόληση, εκείνες που όντως δουλεύουν για έναν μισθό αντιμετωπίζουν έμφυλες εισοδηματικές διαφορές, οι οποίες πιθανόν τις εξωθούν να στηριχτούν σε αντρικούς μισθούς για να υποστηρίξουν τα παιδιά τους. Αυτοί οι οικονομικοί μηχανισμοί διατηρούν τη βιαιότητα της μορφής-ζευγάρι ως παγίδα για τις γυναίκες εντός του καπιταλισμού, ο οποίος μεταμφιέζει την άμισθη εργασία σε πράξεις αγάπης και στοργής.
O Ali παρενοχλεί τη Yeter
- 21 -
Η ποινική διαμεσολάβηση είναι ο θεσμός τον οποίο εισήγαγε ο νόμος για την ενδοοικογενειακή βία και δίνει όπως λέγαμε και προηγουμένως τη δεύτερη ευκαιρία στο σύζυγο-κακοποιητή. Ο απαράδεκτος αυτός θεσμός παρουσιάστηκε από τον τότε υπουργό Δικαιοσύνης ως άλλη μια μεγάλη «τομή» στην ελληνική νομοθεσία. Εν τάχει, η διαδικασία της ποινικής διαμεσολάβησης είναι μια διαδικασία συμβιβασμού και έχει ως εξής: σε περίπτωση που ο άντρας ασκήσει βία στη γυναίκα ή το παιδί του και στην περίπτωση που η βία αυτή εντάσσεται στην κατηγορία του πλημμελήματος (π.χ. απλές σωματικές βλάβες και όχι βιασμός, που είναι κακούργημα), και αν εναντίον του κινηθεί ποινική διαδικασία, τότε ο εισαγγελέας δικαιούται να καλέσει τον άντρα, να του ζητήσει το «λόγο της τιμής του» ότι δεν θα επαναλάβει την πράξη του «στο μέλλον». Επίσης, τον καλεί να παρακολουθήσει συμβουλευτικό-θεραπευτικό πρόγραμμα, απόρροια της κλασικής άποψης ότι οι βιαστές έχουν κάποιο ψυχιατρικό/ψυχολογικό πρόβλημα, για όσο χρονικό διάστημα ορίσουν οι θεραπευτές του, όπως και να αποζημιώσει χρηματικά τη γυναίκα του σύμφωνα με όσα προβλέπει ο νόμος. Αν ο σύζυγος-δράστης δεχτεί να κάνει όλα αυτά τα δύσκολα πράγματα, τότε ο εισαγγελέας καλεί τη γυναίκα-θύμα και τη ρωτά αν αποδέχεται και η ίδια τον συμβιβασμό. Αν η γυναίκα δεχτεί τον συμβιβασμό τότε η ποινική δίωξη του συζύγου τίθεται για τρία χρόνια στο αρχείο, κοινώς δεν διώκεται καθόλου. Σε περίπτωση που ο δράστης κρατήσει το «λόγο της τιμής του» για τρία χρόνια, τότε το αδίκημά του παραγράφεται, και η δικογραφία σε βάρος του βγαίνει από το αρχείο. Σε περίπτωση που ο σύζυγος υποτροπιάσει μέσα στα τρία αυτά χρόνια, τότε κινείται κανονικά η ποινική διαδικασία εναντίον του. Το συμπέρασμα είναι πως οι θεσμοί προσπαθούν να διατηρήσουν αναπόσπαστη την οικογένεια πάση θυσία. Προτιμάται μια οικογένεια με έναν προβληματικό γονιό από μια μονογονεϊκή οικογένεια. Η σύζυγος πιέζεται να δεχτεί όλους τους συμβιβασμούς που προτείνει νόμος με βασικό επιχείρημα "Κάνε το για τα παιδιά σου". Οι θεσμοί για άλλη μια φορά δρουν καταπιεστικά εναντίων των γυναικών και προστατεύουν τον αντρικό πληθυσμό.
- 23 -
_επίλογος Η ταινία "Στην άκρη του ουρανού" υπήρξε πρόσφορο έδαφος για έμφυλες αναλύσεις του χώρου, καθώς έθιγε στοχευμένα τέτοια ζητήματα. Μέσα από τη ζωή της Yeter, Tουρκάλας σεξεργάτριας στη Γερμανία, κάναμε μια ιστορική ανασκόπηση στη διαχείρηση και εξέλιξη της σεξεργασίας στο δυτικό κόσμο από τα μέσα του 20ου αιώνα μέχρι σήμερα, με σκοπό να αντιληφθούμε πως γίνεται η διαχείρηση τους μέσα στις πατριαρχικές, καπιταλιστικές κοινωνίες. Στη συνέχεια, με την εγκόλπωση της Yeter στην οικογένεια του Αli, δόθηκε η ευκαιρία να να κάνουμε μια ενδοσκόπηση στη δομή της Αli σύγχρονης οικογένειας. Καταλήξαμε στο ότι οι πατριαρχικές τάσεις διόλου δεν έχουν εξαληφθεί στο σύγχρονο δυτικό κόσμο, αλλά αντίθετα διατηρούνται και διαιωνίζονται απόλυτα συνυφασμένες με τα καπιταλιστικά πρότυπα.Είναι πλήρως ενσωματωμένες στο κυρίαρχο δόγμα παρόλες τις προσπάθειες,διεκδικήσεις και νίκες του φεμινιστικού κινήματος.Επομένως,υπάρχει αρκετός δρόμος μπροστά μας και πολλές μάχες ακόμα μέχρι την εξάλειψη τους.
- 24 -
_ηλεκτρονική βιβλιογραφία 3 Πόρισμα της Ομάδας Εργασίας του ΥΠΕΣΔΔΑΑ για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας και της βίας κατά συνοικούντων προσώπων, 8/7/2005. Μπορείτε να το βρείτε στην ιστοσελιδα της Γενικής Γραμματείας Ισότητας και πιο συγκεκριμένα στο: http://www. isotita.gr/index.php/docs/c60/. https://www.theguardian.com/film/2008/feb/22/worldcinema.drama https://www.academia.edu/6946640/An_Analysis_of_The_Edge_of_Heaven_-_ A_film_by_Fatih_Akin http://www.rogerebert.com/reviews/the-edge-of-heaven-2008 http://www.cinemanews.gr/v5/movies.php?n=5264 http://www.cine.gr/film.asp?id=709120&page=4
- 25 -
_βιβλιογραφία John Scott, Governing prostitution: differentiating the bad from the bad, 2011 Julia Roos, Βacklash against prostitutes’ rights: origins and dynamics of nazi prostitution policies , 2002. Julia Roos, Prostitution Reform and the Reconstruction of Gender in the Weimar Republic John Scott, Prostitution and public health in New South Whales, 2003 Ντομινίκ Καραμαζώφ, Η Μιζέρια του Φεμινισμού, εκδόσεις Ελεύθερος Τύπος, 1987. Αόρατη εργασία και επιδεικτική κατανάλωση: Δίχως ρολόι ούτε μισθό εικόνες και πραγματικότητα των γυναικών των μεσαίων στρωμάτων στην Αθήνα (1833 - !870), Βαρίκα Ελένη Ντίν Βαϊου, Άρης Καλαντίδης, Πόλεις των άλλων. Καθημερινές Πρακτικές και Ντίνα συγκρότηση του δημοσίου χώρου Βαϊου Ντίνα, 2004, Δημόσιο /Ιδιωτικό. Στερεότυπα φύλου και αποκλεισμοί στην πόλη. Green Eileen, 1990, Η διαδικασία του κοινωνικού ελέγχου στη δημόσιο κα ιδιωτική σφαίρα. Ντίνα Βαϊου, Η πόλη: Ένας χώρος για τις γυναίκες; φυλο@ερευνα, Κείμενα θεωρίας του φύλου από τη Γερμανία, 2010 επιμέλεια/συντελεστές: Βαΐου Κωνσταντίνα, Στρατηγάκη Μαρία, Μεϊτάνη, Ιωάννα εκδόσεις Μεταίχμιο,μετάφραση Αθήνα
- 26 -
Ο θάνατος της Yeter