// bouwwereld.nl
122014 vakblad over bouwtechniek // pagina 54
// State of the Art Theater De Stoep met aerodynamische vormen // Renovatie Voormalig Casa 400 getransformeerd tot studentencomplex // Nieuwbouw Innovatief duurzaam Concept House leer- en onderzoeksproject // Methoden & Technieken De Waag op nieuwe fundering // Duurzaamheid Utopia, ecologische woning met yurt-vorm // Transformatie Suikerfabriek De Zeeland wordt multifunctioneel gebouw 01_Cover.indd 1
26-11-14 15:55
// Project nieuwbouw
Tekstproductie Henk Wind // Fotografie RenĂŠ de Wit, Leon van Woerkom en Henk Wind // Tekenwerk Henk Heusinkveld
Rond bouwen hoeft met de juiste ontwerpkeuzes niet duurder te zijn.
52 // Bouwwereld
52-57_nieuwbouw3m.indd 52
26-11-14 14:06
Rond kantoorpand 3M // Locatie: Molengraaffsingel, Delft // Opdrachtgever: Panor3ma // Bouw: mei 2013 – augustus 2014
3M past eigen producten toe 3M heeft een opvallend pand aan de A13 in gebruik genomen. Producten van 3M vonden volop toepassing in de uitvoering en detaillering van het gebouw. Zo zijn de glaswanden getapet in plaats van gekit.
Bouwwereld // 53
52-57_nieuwbouw3m.indd 53
26-11-14 14:06
// Project nieuwbouw
Het pand heeft koudgebogen glas, ronde prefab betonnen borstweringen
In het atrium zijn op elke verdieping ontmoetingsplekken gehangen.
en een stalen draagconstructie.
Toen 3M zich in Delft langs de snelweg A13 wilde vestigen, stond voor projectontwikkelaar cepezedprojects en architectenbureau cepezed al snel vast dat het gebouw een alzijdig billboard voor 3M moest worden. Een ronde vorm lag daarom voor de hand. Ontwikkelaar en architect kregen van 3M de opdracht mee om te onderzoeken welk 3M-producten uit het zeer brede product assortiment toepasbaar waren in het gebouw. “Voor ons een leuke uitdaging om nieuwe producten te ontdekken en voor 3M een manier om vanuit bouwperspectief naar haar eigen producten te kijken”, zegt projectontwikkelaar Michael van der Gaag. Atrium over middenas Voor cepezedprojects en cepezed is het belangrijk om gebouwen te ontwikkelen of te ontwerpen die meer bieden dan standaard, maar dan wel binnen het gestelde budget. Het vierlaagse ronde gebouw moest dus ontworpen worden binnen strakke financiële kaders. Daarbij wilde cepezed het gebouw met een atrium over de middenas ook nog in tweeën delen, met een centrale trap en ontmoetingsruimtes in het atrium, vertelt architect Jan-Willem Visscher. Die opdeling maakt het pand ook voor de toekomst flexibel in gebruik. Mocht 3M het pand verlaten, dan kan het zelfs per halve verdieping worden verhuurd. Ronde borstweringen Rond bouwen bleek volgens Van der Gaag met de juiste ont
werpkeuzes niet extra duur te zijn. Belangrijk daarin is de keuze voor koudgebogen isolatieglas, in plaats van warmgebogen glas. Aan de binnenzijde van het vele glas is lichtwering toegepast; tussen deze lichtwering en de glasgevel wordt de warmte afgezogen. In het glazen dak van het atrium is zonweringsdoek uit de kassenbouw toegepast. Om de ronde vorm snel en efficiënt te kunnen maken is gewerkt met gebogen prefab betonnen borstweringen. Het gebouw heeft verder een draagconstructie van staalbetonkolommen met kanaalplaatvloeren. De vloeren zijn opgelegd op een neus aan de borstwering. Dat kon mede omdat er op verzoek van 3M een verlaagd plafond werd toegepast. Bestek Na het basisontwerp is het bestek op tafel gelegd en hebben partijen met elkaar gekeken waar 3M-producten zouden kunnen worden toegepast. Dat bleken er nogal wat te zijn, in een hele brede range. Brandwerende manchetten van 3M waren uiter aard direct toepasbaar, maar ook de droogloopmat in de entree van het pand is van 3M. De Volition databekabeling is tevens van 3M, waar de installateur heel blij mee was vanwege de be schikbare lengtes. In de drinkwaterinstallaties zijn per pantry filters van 3M toe gepast. Verder is de toegangscontrole afkomstig van 3M, met onder meer de vingerscan.
54 // Bouwwereld
52-57_nieuwbouw3m.indd 54
26-11-14 14:06
Het kantoor is ontworpen als alzijdig billboard voor 3M.
Folies Ook raamfolies van 3M vonden hun toepassing, zoals voor de onderste rand van de glazen scheidingswanden. De folie zorgt er hier voor dat de rand van de hogerliggende vloer aan het oog onttrokken is. Architectenbureau cepezed gebruikt vaker folies, maar was zeer gecharmeerd van de kwaliteit, keuze in transparantie en keuze in kleur bij de 3M-folies. VHB-tape Tijdens het ontwerp bleken ook 3M-producten toepasbaar die minder voor de hand lagen. Een daarvan is de Very High Bond tape van 3M. Deze VHB-tape wordt al toegepast voor de montage van gevels, maar is hier toegepast in de glazen scheidings wanden. Normaliter worden deze glasruiten op ongeveer 8 mm van elkaar geplaatst en wordt de naad afgekit. Dat gebeurt in twee keer omdat de ruiten vastgeklemd moeten worden om wisselen tegen te gaan. De VHB-tape bleek een ware uitkomst. Deze dubbelzijdige tape klemt in één keer helemaal vast. Als de ruiten dus recht tegen elkaar worden geschoven, zitten ze ook direct goed vast. Daarbij is de tape slechts een millimeter dik, wat de transparantie ook nog eens ten goede komt. De binnenwandenleverancier, die het product niet eerder had toegepast, gaf gaandeweg de bouw aan voortaan in principe altijd te willen tapen. 3M en cepezed hebben ook onderzocht of de tape toepasbaar
was voor de koudgebogen ruiten in de buitengevel. De tape bleek echter nog niet geschikt vanwege de permanente spanning van het koudgebogen glas. Voor 3M reden dit neer te leggen bij hun R&D-afdeling voor toekomstige productontwikkeling. Blussysteem In de serverruimte van het gebouw is het 3M blusgassysteem NOVEC fire protection fluid toegepast. Het gehele pand is gesprinklerd, maar bij elektronica zoals servers kan niet met water worden geblust. NOVEC heeft minder vloeroppervlak nodig dan vergelijkbare systemen, tast de ozonlaag niet aan en is sneller afbreekbaar dan andere blusgassen. Dit was ook gunstig voor de BREEAM-certificering (very good). NOVEC is al breed bekend bij inrichters van datacenters en 3M richt zich met dit product ook steeds meer op de markt van bouwmaterialen.
Rond bouwen bleek met de juiste ontwerpkeuzes niet extra duur te zijn Bouwwereld // 55
52-57_nieuwbouw3m.indd 55
26-11-14 14:06
// Project nieuwbouw
Het atrium over de middenas van het gebouw deelt het kantoor in twee helften, die eventueel afzonderlijk per verdieping te verhuren zijn.
Lightpipe In de parkeergarage onder het gebouw is de led-lightpipe van BB Lightconcepts toegepast. Dit is een verlichtingsbuis met aan de uiteinden slechts één ledlamp. Deze verlichtingsarmatuur bevat innovatieve producten van 3M, waaronder de 3M optical light film. Het licht van die ene ledlamp wordt hierdoor over grote afstand getransporteerd. De led-lightpipe is veel energiezuiniger en heeft een langere levensduur dan traditionele TL-ver lichting, waardoor de extra investering zich snel terugverdient. Uitvoering Ook in de uitvoering zijn veel 3M-producten toegepast, zoals ducttape, helmen, kantoorartikelen zoals de overbekende Post-it notes en Scotch Magic tape, olie opvangdoek, gehoorbescherming, hel men en stofmaskers en -kapjes. Opvallend genoeg bleek bouwer Cordeel veel van die producten standaard al te gebruiken vanwege de goede kwaliteit. Na de oplevering van het pand is 3M het pand zelf gaan inrichten. Op de begane grond komt onder meer het Innovation Center met een overzicht van 3M-techno logieën en producten. Bovendien paste 3M de eigen producten ook toe bij onder meer de balie, die volledig bekleed is met 3M-folie.
De parkeergarage wordt energiezuinig verlicht met led-lightpipes met speciale reflecterende folie van 3M.
De Very High Bond tape van 3M is toegepast in de glazen scheidings wanden
56 // Bouwwereld
52-57_nieuwbouw3m.indd 56
26-11-14 14:06
Projectgegevens // Locatie: molengraaffsingel, science Park technopolis, delft // Opdrachtgever: Panor3ma (samenwerkingsverband cepezedprojects en Cordeel invest), kantoora13.nl // Ontwikkelaar: cepezedprojects, delft, cepezedprojects.nl // Gebruiker: 3m nederland, delft, 3mnederland.nl // Ontwerp: architectenbureau cepezed, delft, cepezed.nl // Constructieadviseur: smitwesterman, Gouda, smitwesterman.nl // Uitvoering: Cordeel nederland, Zwijndrecht, cordeel.nl // Gebogen glasgevel: Brs Building systems, moerkapelle, brs.nl // Bouwperiode: mei 2013 – augustus 2014
Koudgebogen glas, HR++ Dragende prefab gekromde borstweringselementen Verhoogde vloer
Isolatie Rondgezette metalen beplating
Kanaalplaatvloer 1:500
Verlaagd plafond
Vloer
Atrium Glazen balustrade
Trekstangen
Stijlen vliesgevel
Lichtwering
Metalen kozijn zonder verticale buitenprofilering
Vloer
Koudgebogen glas HR++
Atrium Glazen balustrade
Parkeergarage
Metalen binnenwandafwerking Trekstangen
Stijlen vliesgevel Dragende prefab gekr. borstweringselementen Isolatie
Metalen kozijn zonder verticale buitenprofilering 1:50
Rondgezette metalen beplating Gebogen stalen borstweringselement met isolatie 1:20
Bouwwereld // 57
52-57_nieuwbouw3m.indd 57
26-11-14 14:06