8 In Beeld
Robert Mapplethorpe Nog steeds gecontesteerd, maar eindeloos mooi Grootste en laatste Europese tentoonstelling van zijn volledig oeuvre in NRW-Forum Düsseldorf Twintig jaar geleden, op 9 maart 1989, stierf de Amerikaanse fotograaf Robert Mapplethorpe aan de gevolgen van aids. Zijn fotografie was op dat moment de meest besproken van de laatste honderd jaar. Met absolute tegenstanders en fervente aanbidders. Deze controverse leidde kort voor zijn dood tot de oprichting van de Robert Mapplethorpe Foundation, een stichting met als voornaamste doelstelling de promotie van de fotografie en het verderzetten van de strijd tegen aids. Mapplethorpe werd geboren op 4 november 1946 in Floral Park, Long Island. Als tiener leerde hij saxofoon spelen en wilde hij muzikant worden. Het pakte anders uit want hij volgde een kunstopleiding (schilder- en beeldhouwkunst) aan het Pratt Institute in New York. Zijn geaardheid volgende, verzamelde hij verboden foto’s uit pornobladen en bewerkte die in collages tot erotische taferelen. Fotografie volgde pas later toen hij in contact kwam met het medium polaroid begin jaren 70. Samen met Brigid Polk en Andy Warhol toonde hij in 1973 voor het eerst zijn polaroids. Deze groepsexpositie leverde hem een solotentoonstelling op in 1976 in de Light Gallery in New York, waar hij zijn lievelingsonderwerpen toonde: erotische scènes, bloemen en portretten. Dit was de start van zijn carrière en talrijke tentoonstellingen wereldwijd volgden. Een grote retrospectieve in 1988, enkele maanden voor zijn dood, in het Whitney Museum of American Art in New York, zorgde voor grote ophef in de kunstwereld. De foto’s van Mapplethorpe onthullen zowel de complexe menselijke verhoudingen als zuivere vormen uit de natuur. Het zijn vaak harde, erotische beelden, wreed en schokkend, brutaal en morbide maar altijd ook met een zekere gevoeligheid en een buitengewone tederheid. Zijn werk kan ingedeeld worden in een aantal strak afgelijnde periodes. De start van zijn korte fotografische carrière begint bij zijn polaroidopnames, een korte periode die hij gebruikt om te ontdekken dat fotografie voor hem een vorm kan zijn van optimaal en direct communiceren. De periode waarin hij een relatie had van zeven jaar met de dichteres, later zangeres, Patti Smith gebruikte hij om over te schakelen naar groot-formaatfotografie. Van Patti Smith maakte hij opmerkelijke portretten en voor haar platen ontwierp hij bekende platenhoezen. Na de breuk met Patti Smith neemt zijn homoseksuele geaardheid steeds meer de bovenhand en fotografeert hij lichamen die een sculpturale dimensie aannemen. Vaak zijn het zwarte lichamen of een combinatie van blank én zwart, die hij in symmetrische en harmonische vormen giet. Ook mannelijke geslachtsdelen, de grote probleemfoto’s bij tentoonstellingen, komen direct en uitvergroot in beeld. Rond 1978 begint Mapplethorpe te experimenteren met bloemen. Lelies, calla’s, tulpen, met hun specifieke vormen en kleuren, associeert hij met menselijke lichamen. Hij fotografeert de bouw, de materie, de soepelheid en de schoonheid van de bloemen die zijn verbeelding tarten. Hij kiest resoluut voor zwart-witfotografie omdat geen enkele combinatie van vorm en licht met zwart-wit het kleurenpalet van een bloem zo goed kan weergeven. Het uitzetten, groeien en zwellen van een bloem in al haar sensuele vormen boeit
hem en wil hij vastleggen. Vanaf 1983 maakt het model Lisa Lyon indruk op Mapplethorpe en hij fotografeert haar in vele gedaantes: als Venus, Diana, acrobate of als play-girl. Samen met de fotograaf wilde het model de vrouwelijke schoonheid herdefiniëren via het sculpturale van haar eigen lichaam. In 1986 verneemt Robert Mapplethorpe dat hij besmet is met het aidsvirus. Aan zijn lange reeks zelfportretten voegt hij in 1988 ‘Self Portrait with Skullcame’ toe, waar zijn aangezicht verschijnt op de duistere achtergrond, terwijl zijn hand een doodskop naar de toeschouwer slingert. Enkel het aangezicht en de hand tekenen zich af op de zwarte achtergrond, die ze opslorpt in het niets. Deze integratie van de dood karakteriseert de laatste foto’s van Mapplethorpe. Hij overlijdt op 9 maart 1989 en laat een gigantische hoeveelheid fotografische iconen na in zijn inmiddels beroemde stichting. Mapplethorpe is ongetwijfeld één van de grootste fotografen uit de 20ste eeuw. De fotografie was autobiografisch voor hem. Doorheen de fotografie, opgevat als beeldhouwwerk, wilde Mapplethorpe de traditionele grenzen, toegekend aan de vormen, verleggen, de tegenstrijdigheden in harmonie brengen en het uiterste van de afbeelding doorheen de compositie en belichting bereiken. “I don’t understand the way my pictures are. It’s all about relationship I have with the subject that’s unique to me. Taking a picture and sexuality are paralles. They are both unknows. And that’s what exites me most.”, was de laatste eigen synthese van zijn fotografische drang. Tot 15 augustus is de grote Mapplethorpe retrospectieve met zijn 150 meest bekende foto’s voor het laatst te zien in Europa. Het NRW-Forum in Düsseldorf exposeert het werk op een dusdanig indrukwekkende manier dat voorzitter Michael Ward Stout van de Robert Mapplethorpe Foundation op de opening stelde: “Dit is de mooiste overzichtstentoonstelling van Mapplethorpe die ik in mijn vijfentwintigjarig voorzitterschap wereldwijd heb gezien.” Liefhebbers van deze fotografie mogen deze (laatste) kans dus niet laten voorbijgaan. (js) n Robert Mapplethorpe, NRW-Forum Düsseldorf, tot 15 augustus 2010. Alle info op www.nrw-forum.de.