Bryan magee büyük filozoflar

Ortaçağ Felsefesi 67 olduğunu düşünmüşlerdir. Şimdi eğer siz ve ben özgür isek, öyle görü­ nüyor ki sizin ve benim bugün yapmaya karar verdiğimiz şeyler, yarın öbür gün nelerin olup biteceğini belirliyor. Fakat eğer Tanrı zaten her­ şeyi, sizin ve benim yarın ne yapacağımızı biliyorsa, bugün karar verir­ ken nasıl olup da özgür olabiliriz? Bu İncil 'de Tanrı hakkında yazılan­ lara inansın inanmasın, herşeyi bilen bir Tanrı 'ya inanan herkesin karşı­ laşacağı bir problemdir.

Hristiyanlar içinse, o daha özel bir sorundur, özell ikle de Aziz Augustinus tarafından sunulan biçimiyle Hristiyanlığa inanlar için. Çünkü Aziz Augustinus, özellikle yaşamının son günlerinde, hiçbir kimsenin, Tanrı önceden yazgılarını böyle yazmamış olması durumunda, kurtuluşa ve cennet mutluluğuna erişemeyeceği öğretisine büyük vurgu yapmıştır. O bu nedenle Hristiyanlar için ayrıca bir problem teşkil eder.

Ortaçağda teologlar ve filozoflarca özgürlük ve öncedenbilme kav­ ramlarını çözümleyen ve ikisinin bağdaşhrılabileceğini göstermeye ça­ lışan çok sayıda çalışma yapılmıştır. Felsefi açıdan ilginç olan bütün bu denemelerin, çoğunlukla bilmeden, bugün Tanrı 'yla ilgilenmeyen ama bilimsel determinizme i lgi gösteren insanlar tarafından yİnelenmiş olmasıdır. Yirminci yüzyılda fiziki determinizm i le özgürlük deneyi­ mimizi bağdaştırmaya çalışan mantık hareketleri, epeyce sık biçimde, on dördüncü yüzyılda ilahi yazgı ile insan özgürlüğünü bağdaştırmaya ça­ lışan insanların geçtikleri yollardan geçiyorlar.

Magee. Eğer tartışmamız kimi kişilerde Ortaçağ felsefesini ilk defa okuma isteği uyandırdıysa, ki umarım uyandırmıştır, onlara işe ne­ reden başlamalarını önerirsiniz?

Kenny. Yeni başlayanlar için yalın çok fazla Ortaçağ yapıtı yok.

Bunun nedeni, daha önce de söyledi ğim gibi , Ortaçağ felsefesinin büyük yapıtlarının birçoğunun üniversite geleneği içinde yazılmış olmasıdır.

Hepsi oldukça teknik, üniversite ders kitaplarıdır. Yine de başlanabile­ cek iki kısa kitap bulunmakta. Bunlardan ilki Augustinus 'un, sizin de kendisiyle başladığınız, İtiraflar' ı .

Magee. Bu kitabın gerçekten de olağanüstü bir eser olduğunu düşü­ nüyorum. Üstelik bugünlerde bulunması çok kolay bir kitap.

Kenny. O gerçekte tüm zamanların en büyük otobiyografisidir de.

Belki çağdaş anlamda yazılmış i lk otobiyografidir. Eser kişisel düşün­ meler, duygulu aile anılan, kendi çocukluğu ve gelişimi üzerine derin vukuflar ile doludur. Öte yandan, felsefe yapmanın en soyut düzeylerine