Ամրագոտիները փրկու՛մ են կյանքեր. հաջողությունն ամրապնդելու անհրաժեշտություն

вÜð²ÚÆÜ ø²Ô²ø²Î²ÜàôÂÚ²Ü ÊàðÐð¸²îàô

²Ùñ³·áïÇÝ»ñÁ ÷ñÏáõ°Ù »Ý ÏÛ³Ýù»ñ. ѳçáÕáõÃÛáõÝÝ ³Ùñ³åݹ»Éáõ ³ÝÑñ³Å»ßïáõÃÛáõÝ

гٳñ 1, ¹»Ïï»Ùµ»ñ 2009

ºäÐ, ø²Ô²ø²ÎðÂ²Î²Ü ºì ØÞ²Îàô²ÚÆÜ Ðºî²¼àîàôÂÚàôÜܺðÆ ÎºÜîðàÜ

§Ð³Ýñ³ÛÇÝ ù³Õ³ù³Ï³ÝáõÃÛ³Ý ËáñÑñ¹³ïáõݦ Ýå³ï³Ï áõÝÇ Ñ³ë³ñ³Ï³·Çï³Ï³Ý ѻﳽáïáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ³Ù÷á÷Ù³Ý ¨ ï³ñ³ÍÙ³Ý ÙÇçáóáí Ýå³ëï»É г۳ëï³Ýáõ٠ѳÝñ³ÛÇÝ ù³Õ³ù³Ï³ÝáõÃÛ³Ý ³ñ¹Ûáõݳí»ï Ùß³ÏÙ³Ý ¨ Çñ³Ï³Ý³óÙ³Ý ·áñÍÇÝ: øØÐÎ

êáõÛÝ ½»ÏáõÛóÇ ¨ í»ñçÇÝÇë ÑÇÙùáõÙ ÁÝÏ³Í Ñ»ï³½áïáõÃÛ³Ý

ýÇݳÝë³íáñáõÙÁ Çñ³Ï³Ý³óí»É ¿ лﳽáï³Ï³Ý é»ëáõñëÝ»ñÇ ÏáíϳëÛ³Ý Ï»ÝïñáÝÝ»ñ Íñ³·ñÇ ÏáÕÙÇó` ºíñ³ëdz ѳٳ·áñͳÏóáõÃÛáõÝ ÑÇÙݳ¹ñ³ÙÇ ÙÇçáóáí: ¼»ÏáõÛóÇ »½ñ³Ñ³Ý·áõÙÝ»ñÁ ϳñáÕ »Ý ã³ñï³Ñ³Ûï»É ÐèÎÎ-Ç ¨ ÐÇÙݳ¹ñ³ÙÇ ï»ë³Ï»ïÁ:

гÝñ³ÛÇÝ ù³Õ³ù³Ï³ÝáõÃÛ³Ý ËáñÑñ¹³ïáõ

гٳñ 1, ¹»Ïï»Ùµ»ñ 2009

2009Ã. û·áëïáëÇ 13-Ç ÐРγé³í³ñáõÃÛ³Ý ÏáÕÙÇó ֳݳå³ñѳÛÇÝ ³Ýíï³Ý·áõÃÛ³Ý ³½·³ÛÇÝ é³½Ù³í³ñáõÃÛ³Ý ÁݹáõÝáõÙÇó ³ÝÙÇç³å»ë Ñ»ïá ÐРֳݳå³ñѳÛÇÝ áëïÇϳÝáõÃÛáõÝÁ Ó»éݳÙáõË »Õ³í ѳÝñ³å»ïáõÃÛáõÝáõÙ ³Ùñ³·áïÇÝ»ñÇ ûñ»ÝùÇ Ñ³Ù³ï³ñ³Í ÏÇñ³éÙ³ÝÁ: »¨ ϳñ× Å³Ù³Ý³Ï³ÙÇçáóáõÙ ³Ùñ³·áïÇ û·ï³·áñÍáÕÝ»ñÇ ÃÇíÁ ¿³å»ë ³×»ó, í³ñã³Ï³Ý å³ïųÙÇçáóÝ»ñÇó µ³óÇ, ϳé³í³ñáõÃÛáõÝÁ, ÇÝãå»ë ݳ¨ ߳ѳ·ñ·Çé áã ϳé³í³ñ³Ï³Ý ϳ½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ѳÝñ³ÛÇÝ Çñ³½»ÏÙ³Ý Éáõñç ÙÇçáó³éáõÙÝ»ñ ·ñ»Ã» ãͳí³É»óÇÝ: ²Ùñ³·áïÇ û·ï³·áñÍáÕÝ»ñÇ ÃíÇ Ýí³½áõÙÁ ϳÝË»Éáõ ѳٳñ, ֳݳå³ñѳÛÇÝ áëïÇϳÝáõÃÛáõÝÁ å»ïù ¿ ³í»ÉÇ Ñ»ï¨áÕ³Ï³Ý ÉÇÝÇ ûñ»ÝùÇ ÏÇñ³éÙ³Ý ·áñÍáõÙ: ´³óÇ ³Û¹, ߳ѳ·ñ·Çé å»ï³Ï³Ý Ù³ñÙÇÝÝ»ñÁ ¨ áã ϳé³í³ñ³Ï³Ý ϳ½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÁ å»ïù ¿ ѳÝñ³ÛÇÝ Çñ³½»ÏÙ³Ý ÙÇçáó³éáõÙÝ»ñ Ó»éݳñÏ»Ý ³Ùñ³·áïÇ û·ï³·áñÍ»Éáõ åñ³ÏïÇϳÛÇ Ýϳïٳٵ í³ñáñ¹Ý»ñÇ (ÇÝãå»ë ݳ¨ áõÕ¨áñÝ»ñÇ) ßñç³ÝáõÙ Ý»ñùÇÝ Ñ³Ùá½áõÙ ³é³ç³óÝ»Éáõ áõÕÕáõÃÛ³Ùµ: سëݳíáñ³å»ë, ³Û¹ ÙÇçáó³éáõÙÝ»ñÁ å»ïù ¿ 㻽áù³óÝ»Ý ³Ùñ³·áïÇ û·ï³·áñÍ»Éáõ åñ³ÏïÇϳÛÇ Ýϳïٳٵ ѳë³ñ³Ï³Ï³Ý ûñÁÙµéÝáõÙÝ»ñÁ ¨ µ³ó³ë³Ï³Ý ϳñÍñ³ïÇå»ñÁ:

Æð²ìÆÖ²ÎÀ úðºÜøÆ

Ý»ñÇ ÁÝóóùáõÙ:

ÎÆð²èàôØÆò кîà

ØÃáõÃÛáõÝÇó µ³óÇ, ³Ùñ³·áïÇ û·ï³·áñÍ»Éáõó Ëáõë³÷»Éáõ ÙÇçáó »Ý

ú·áëïáëÇ 13-Çó Ñ»ïá ºñ¨³ÝáõÙ ¨

ѳݹÇë³ÝáõÙ Ù»ù»Ý³Ý»ñÇ ³ÛÝ

ºñ¨³ÝÇó ¹áõñë ³Ýóϳóí³Í ¹Ç-

Ù·»óí³Í ³å³ÏÇÝ»ñÁ, áñáÝù ·»ñ³-

ï³ñÏáõÙÝ»ñÁ óáõÛó ïí»óÇÝ, áñ ³ÛÝ

½³ÝóáõÙ »Ý ÃáõÛɳïñí³Í ë³ÑÙ³ÝÁ ¨

׳ݳå³ñÑÝ»ñÇÝ, áõñ ï³ñµ»ñ

Ù»ù»Ý³Ý ¹ñëÇó ³Ýï»ë³Ý»ÉÇ ¹³ñÓ-

ѳݷ³Ù³ÝùÝ»ñáõÙ Ýí³½áõÙ ¿ Ö³-

ÝáõÙ: 2009 Ã. ÑáõÝÇë-ÑáõÉÇë ³ÙÇëÝ»-

ݳå³ñѳÛÇÝ

ñÇÝ ºñ¨³ÝáõÙ ³Ýóϳóí³Í ѳßíáõÙ-

áëïÇϳÝáõÃÛ³Ý

í» ñ³ Ñë Ïá Õá õÃ Ûá õÝ Á,

Ýí ³½ áõ Ù ¿

Ý»ñÇ ïíÛ³ÉÝ»ñáí, ÝÙ³Ý ³å³ÏÇÝ»ñ

ݳ¨ í³ñáñ¹Ý»ñÇ ÏáÕÙÇó ³Ùñ³-

áõÝ»óáÕ Ù»ù»Ý³Ý»ñÇ ù³Ý³ÏÁ ѳë-

·áïáõ û·ï³·áñÍÙ³Ý Ñ³í³Ý³Ï³-

ÝáõÙ ¿ñ 15.4%-Ç:

ÝáõÃÛáõÝÁ: ²Ûëå»ë` ë»åï»Ùµ»ñ

Ð »ï ³ù ñù Çñ ¿, áñ Ñá õÝ Çë ³Ù ëÇ Ý

³Ùëí³ ³é³çÇÝ ß³µ³Ãí³ ÁÝóó-

(³ÛëÇÝùÝ` ÙÇÝ㨠²½·³ÛÇÝ é³½Ù³-

ùáõÙ ºñ¨³ÝÇ »ñÏáõ ÷áÕáóÝ»ñáõÙ

í³ñáõÃÛ³Ý ÁݹáõÝáõÙÁ, »ñµ ֳݳ-

ûñí³ ï³ñµ »ñ ų Ù»ñÇ Ý ³Ýó ϳó-

å³ñѳÛÇÝ áëïÇϳÝáõÃÛáõÝÁ ³ñ¹»Ý

í³Í ѳßíáõÙÝ»ñÇó å³ñ½ ¹³ñÓ³í,

å³ ñï ³¹ ñá õÙ

áñ »Ã » ó »ñ »Ï í³ Å³ Ù» ñÇ Ý ³ Ùñ ³-

í»ñ³µ»ñÛ³É ûñ»Ýë¹ñ³Ï³Ý å³Ñ³ÝçÁ

·áïÇ û·ï³·áñÍáÕ í³ñáñ¹-

áã ù³Õ³ù³ÛÇÝ ×³Ý³å³ñÑÝ»ñÇ íñ³)

Ý»ñÁ ϳ½ÙáõÙ »Ý 92.7%, ³å³

ÝÙ³Ý Ù»ù»Ý³Ý»ñÇ ù³Ý³ÏÁ ºñ¨³Ý-

ÙáõÃÝ ÁÝÏÝ»ÉáõÝ å»ë ³Û¹ óáõó³ÝÇßÁ ÝÁ-

ì³Ý³Óáñ Ù³ÛñáõÕáõ íñ³ ϳ½ÙáõÙ ¿ñ

í³½áõÙ ¿ 69.5%-Ç: Øáï³íáñ³å»ë ÝáõÛÝ

30 .3 %, Çë Ï ì³ Ý³ Óá ñ ù³ Õ³ ùá õÙ `

óáõó³ÝÇßÝ»ñÁ ÏñÏÝí»óÇÝ ÑáÏï»Ùµ»ñ

42. 4% ( Ãí» ñÇ ³ Ûë ï ³ñµ »ñá õÃÛ áõÝ Á

³Ùëí³ í»ñçÇÝ ³Ýóϳóí³Í ѳßíáõÙ-

ÑáõßáõÙ ¿, áñ Ù³ÛñáõÕÇÝ»ñÇ íñ³

¿ñ

³Ù ñ³ ϳ åí »É áõ

2

гÝñ³ÛÇÝ ù³Õ³ù³Ï³ÝáõÃÛ³Ý ËáñÑñ¹³ïáõ

Ù· »ó í³ Í ³ å³ ÏÇ Ý» ñÁ ³Ù ñ³ ϳ åí»Éáõó Ëáõë³÷»Éáõ ·áñͳéáõÛà ¿ÇÝ Ï³ï³ñáõÙ): г ïÏ ³å »ë ºñ ¨³ Ý ù ³Õ ³ù áõ Ù, ³Ù ñ³ ·á ïÇ Ý» ñÇ û· ï³ ·á ñÍ Ù³ Ý ûñ»Ýë¹ñ³Ï³Ý å³Ñ³ÝçÇÝ ã»ÝóñÏí»Éáõ ѳ׳˳ÏÇ Ñ³Ý¹ÇåáÕ Ó¨»ñÇó ¿ ³Ùñ³·áïÇ Ïñ»Éáõ ÇÙÇï³ódzÝ: ²Ûë ¹»åùáõÙ, í³ñáñ¹Á ϳ٠áõÕ¨áñÁ ³Ùñ³·áïÇÝ å³ñ½³å»ë ³ÝóϳóÝáõÙ ¿ áõëÇ Ï³Ù Çñ³ÝÇ íñ³Ûáí, ë³Ï³ÛÝ ³Ùñ³·áïáõ ËñáóÁ ãÇ ³Ùñ³óÝáõÙ í³ñ¹³ÏÇ Ù»ç: г׳˳ÏÇ »Ý ¹»åù»ñÁ, »ñµ Ù»ù»Ý³ í³ñ»ÉÇë ³Ùñ³·áïÇ ã»Ý û·ï³·á ñÍ áõ Ù å» ï³ Ï³ Ý Ñ³ Ù³ ñ³ ÝÇ ß» ñáí Ù»ù»Ý³Ý»ñ í³ñáÕ Ï³Ù ½ÇÝíáñ³Ï³Ý ѳٳ½·»ëï ÏñáÕ í³ñáñ¹Ý»ñÁ: Èáõñç ѳÝñ³ÛÇÝ Çñ³½»Ïٳٵ ãáõÕ»ÏóíáÕ í³ñã³Ï³Ý å³ñï³¹ñÙ³Ý ù³Õ³ù³Ï³ÝáõÃÛ³Ý Ã»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ѳëϳݳÉáõ ѳٳñ µ³í³ñ³ñ ¿ á õß ³ ¹ñ á õÃ Û áõ Ý ¹³ ñ ÓÝ » É º ñ ¨³ Ý ù³Õ³ùáõ٠ѳñë³Ý»Ï³Ý ß³ñ³ëÛáõÝÝ»ñÇ Ù»ù»Ý³Ý»ñÇ íñ³, áñáÝó í³ñáñ¹Ý»ñÁ ·ñ»Ã» »ñµ»ù ³Ùñ³Ï³åí³Í ã»Ý (ֳݳå³ñѳÛÇÝ á ëïÇϳÝáõÃÛ³Ý Ï áÕÙÇó §Ñ³ñë³ÝÇùÇ Ù»ù»Ý³¦ ϳݷݻóÝ»ÉÁ ËÇëï ³Ýѳí³Ý³Ï³Ý ¿): лï³ùñùÇñ »Ý ݳ¨ ù³Õ³ù³ÛÇÝ µÝ³Ï³í³Ûñ»ñÇó ¹áõñë ·ïÝíáÕ ×³Ý³å³ñÑÝ»ñÇÝ Ñ³Ý¹Çå³Ï³ó áõÕÕáõÃÛ³Ùµ ß³ñÅíáÕ í³ñáñ¹Ý»ñÇ` Éáõë³ñÓ³ÏÝ»ñáí ÙÇÙÛ³Ýó ïñíáÕ ³½¹³Ýß³ÝÝ»ñÁ Ùáï³Ï³Ûùáõ٠ֳݳå³ñѳÛÇÝ áëïÇϳÝáõÃÛ³Ý Ù»ù»Ý³ÛÇ ³éϳÛáõÃÛ³Ý Ù³ëÇÝ: Àëï í³ñáñ¹Ý»ñÇ,

гٳñ 1, ¹»Ïï»Ùµ»ñ 2009

³Ûë ëáíáñáõÛÃÁ, áñÁ »ñϳñ ï³ñÇÝ»ñ ·ñ»Ã» í»ñ³ó»É ¿ñ г۳ëï³ÝÇó, ÏñÏÇÝ Ç Ñ³Ûï »Ï³í ³ÛÝ µ³ÝÇó Ñ»ïá, »ñµ ֳݳå³ñѳÛÇÝ áëïÇϳÝáõÃÛáõÝÁ áã ù³Õ³ù³ÛÇÝ ×³Ý³å ³ñÑÝ» ñÇ íñ³ ëÏë»ó å³ñï³¹ñ»É ³Ùñ³·áïÇÝ»ñÇ û·ï³·áñÍáõÙÁ: ºðÀØ´èÜàôØܺð 2009 Ã. ³åñÇÉ-ÑáõÉÇë ³ÙÇëÝ»ñÇ ÁÝóóùáõÙ ºñ¨³Ý, ì³Ý³Óáñ ¨ ػͳÙáñ µÝ³Ï³í³Ûñ»ñáõÙ 400 í³ñáñ¹Ý»ñÇ ßñç³ÝáõÙ ³Ýóϳóí³Í ѳñóáõÙÁ ¨ ѳñó³½ñáõÛóÝ»ñÁ µ³ó³Ñ³Ûï»óÇÝ ³ÛÝ ÷³ëïÁ, áñ í³ñáñ¹Ý»ñÇ ½·³ÉÇ Ñ³ïí³ÍÁ ï³ñµ»ñ ï»ë³ÏÇ Ã»ñÁÙµéÝáõÙÝ»ñ áõÝÇ ³Ùñ³·áïÇ û·ï³·áñÍ»Éáõ ³ÝÑñ³Å»ßïáõÃÛ³Ý í»ñ³µ»ñÛ³É: úñÇݳÏ` §²íïáíóñÇ Å³Ù³Ý³Ï ³Ùñ³·áïÇÝ Ï³ñá±Õ ¿ Ýí³½»óÝ»É Ù³Ñ³óáõÃÛ³Ý Ñ³í³Ý³Ï³ÝáõÃÛáõÝÁ 50%-áí¦ Ñ³ñóÇÝ í³ñáñ¹Ý»ñÇ 15.5%-Á ïí»É ¿ µ³ó³ë³Ï³Ý å³ï³ë˳Ý: ²í»ÉÇÝ, ѳñóí³Í í³ñáñ¹Ý»ñÇ 22.9%Ç Ï³ñÍÇùáí, ³Ùñ³·áïÇÝ ëå³éݳÉÇù ¿ ѳݹÇë³ÝáõÙ í³ñáñ¹Ç ÏÛ³ÝùÇ Ñ³Ù³ñ: ²Ûë ÇÙ³ëïáí, áñå»ë ³Ùñ³·áïÇ ãϳå»Éáõ ³ñ¹³ñ³óáõÙ, í³ñáñ¹Ý»ñÁ µáÉáñÇó ß³ï µ»ñ»É »Ý ³ÛñíáÕ, × ³Ý ³å ³ñ ÑÇ ó ß »Õ í³ Í ¨ çñ Ç Ù »ç ѳÛïÝí³Í ϳ٠ÓáñÁ ·ÉáñíáÕ Ù»ù»Ý³ÛÇó ųٳݳÏÇÝ ¹áõñë ·³Éáõ ³ÝÑݳñÇÝáõÃÛ³Ý ÷³ëï³ñÏÁ: гñóáõÙÝ»ñÇ ³ñ¹ÛáõÝùÝ»ñáí å³ñ½ ¹ ³ñ Ó³ í, áñ ³Ù ñ³ ·á ïÇ Ý» ñÇ Ñ» ï ϳåí³Í ³Ù»Ý³Ù»Í ûñÁÙµéÝáõÙÁ ûñ¨ë í»ñ³µ»ñáõÙ ¿ Ý»ñù³Õ³ù³ÛÇÝ 3

гÝñ³ÛÇÝ ù³Õ³ù³Ï³ÝáõÃÛ³Ý ËáñÑñ¹³ïáõ

׳ݳå³ñÑÝ»ñÇÝ ³Ùñ³Ï³åí³Í ÉÇÝ»Éáõ ³ÝÑñ³Å»ßïáõÃÛ³Ý Ñ³ñóÇÝ: (ֳݳå³ñѳÛÇÝ áëïÇϳÝáõÃÛ³Ý ïñ³Ù³¹ñ³Í ïíÛ³ÉÝ»ñÇ Ñ³Ù³Ó³ÛÝ, 2008 Ã. ÁÝóóùáõÙ ºñ¨³ÝÇÝ µ³ÅÇÝ ¿ ÁÝÏ»É áÕç ѳÝñ³å»ïáõÃÛ³Ý ï³ñ³Íùáõ٠׳ݳå³ñѳïñ³Ýëåáñï³ÛÇÝ å³ï³Ñ³ñÝ»ñÇ 41.7%-Á ¨ ¹ñ³Ýó å³ï׳éáí ½áÑí³Í ³ÝÓ³Ýó 21.3%-Á:) ì³ñáñ¹Ý»ñÇ 56.6%-Ç Ñ³Ùá½Ù³Ùµ, ³Ù ñ³ ·á ïÇ Ý` áñ å» ë ³Ý íï ³Ý ·á õÃÛ³Ý ÙÇç áó, ³ÝÑñ ³Å»ßï ¿ Ï ³å»É ÙdzÛÝ ù³Õ³ù³ÛÇÝ µÝ³Ï³í³Ûñ»ñÇó ¹áõñë` Ù³ÛñáõÕÇÝ»ñÇ íñ³: ²Ûë ¹»åùáõÙ áñå»ë ³ñ¹³ñ³óáõÙ ÑÇÙݳϳÝáõÙ µ»ñíáõÙ »Ý ù³Õ³ùáõÙ ¹³Ý¹³Õ »ñè»ÏáõÃÛ³Ý, ϳñ× áõÕ¨áñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ¨ ßá· »Õ³Ý³ÏÇ Ñ»ï ϳåí³Í ÷³ëï³ñÏÝ»ñÁ: ´³óÇ ³Û¹, ѳñóí³Í í³ñáñ¹Ý»ñÇ 33.5% -Ç Ï³ñ ÍÇùáí , å»ïá õÃÛáõ ÝÁ ãå»ïù ¿ å³ñï³¹ñÇ ³Ùñ³·áïÇÝ»ñÇ û·ï³·áñÍáõÙÁ, ù³ÝÇ áñ ¹³ Çñ»ÝÇó å»ï³Ï³Ý Ý߳ݳÏáõÃÛ³Ý ËݹÇñ ãÇ Ý»ñϳ۳óÝáõÙ: ä»ïù ¿ Ýß»É, áñ ²½·³ÛÇÝ é³½Ù³í³ñáõÃÛ³Ý ÁݹáõÝáõÙÇó Ñ»ïá` û·áëïáë-ÝáÛ»Ùµ»ñ ³ÙÇëÝ»ñÇÝ ³Ýóϳóí³Í ѳñó³½ñáõÛóÝ»ñÁ ¨ ¹Çï³ñÏáõÙÝ»ñÁ å³ñ½»óÇÝ, áñ, ó³íáù, í³ñ áñ¹ Ý»ñ Ç ÙÇ ½·³ ÉÇ Ñ ³ïí ³ÍÇ ßñç³ÝáõÙ ãÇ ³é³ç³ó»É Ý»ñùÇÝ Ñ³Ùá½áõÙ ³Ùñ³·áïÇ û·ï³·áñÍ»Éáõ ³ÝÑñ³Å»ßïáõÃÛ³Ý í»ñ³µ»µ»ñÛ³É, ÇëÏ Ö ³ Ý ³ å ³ ñ Ñ ³ Û Ç Ý á ë ï Ç Ï³ÝáõÃÛ³Ý ÏáÕÙÇó ûñ»Ýë¹ñ³Ï³Ý å³Ñ³ÝçÇ å³ñï³¹ñáõÙÁ ¹ÇïíáõÙ ¿ áã û áñå»ë ³Ýíï³Ý·áõÃÛ³Ý ÙÇçáó³éáõÙ, ³ÛÉ` í³ñã³Ï³Ý ùٳѳ×áõÛù: ê³ ¿ å³ï׳éÁ, áñ ߳ѳ·ñ·Çé å»-

гٳñ 1, ¹»Ïï»Ùµ»ñ 2009

ï³Ï ³Ý Ù ³ñÙ ÇÝÝ »ñÁ , ѳ ë³ñ ³Ï³ Ï³Ý Ï³½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÁ, Éñ³ïí³ÙÇçáóÝ»ñÁ å»ïù ¿ Çñ³½»ÏÙ³Ý ³ñ¹Ûáõݳí»ï ù³Õ³ù³Ï³ÝáõÃÛáõÝ Í³í³É»Ý ³Ùñ³·áïÇÝ»ñÇ` ÇÝãå»ë ù³Õ³ù³ÛÇÝ, ³ÛÝå»ë ¿É áã ù³Õ³ù³ÛÇÝ ×³Ý³å³ñÑÝ»ñÇÝ û·ï³ ·á ñÍ »É áõ ³Ý Ññ ³Å »ß ïá õà ۳ Ý ¨ û·áõïÝ»ñÇ í»ñ³µ»ñÛ³É: ²Û¹ ³éáõÙáí, ѳïϳå»ë û·ï³Ï³ñ ϳñáÕ ¿ ÉÇÝ»É Ö³Ý³å³ñѳÛÇÝ áëÇϳÝáõÃÛ³Ý í»ñçÇÝ íÇ׳ϳ·ñ³Ï³Ý ïíÛ³ÉÝ»ñÇ (Áëï áñáÝó 2009Ã. ÁÝóóùáõÙ Öîä-Ý»ñÇ ù³Ý³ÏÇ ¨ ٳѳóáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ³Ýݳ˳¹»å Ýí³½áõÙ ¿ ï»ÕÇ áõÝ»ó»É) í»ñ³ µ»ñÛ ³É ѳ Ýñ³Û ÇÝ Çñ ³½»Ï áõÙÁ ` Ù³ëݳíáñ ¹»åù»ñÇ ß»ßï³¹ñٳٵ: ØÞ²Îàô²ÚÆÜ Î²ðÌð²îÆäºð ØÇ Ýã ²½ ·³ ÛÇ Ý é ³½ Ù³ í³ ñá õà ۳ Ý ÁݹáõÝáõÙÝ ³Ýóϳóí³Í ѳñóÙ³Ý ³ñ¹ÛáõÝù»ñÁ óáõÛó ïí»óÇÝ Ý³¨, áñ г Û³ ëï ³Ý áõ Ù ³Ù ñ³ ·á ïÇ Ý» ñÇ û ·ï³·áñÍÙ³ÝÁ ËáãÁݹáïáÕ Ï³ñ¨áñ ·áñÍáÝ »Ý ѳݹÇë³Ýáõ٠ѳë³ñ³Ï³ ϳ Ý ÁÝ Ï³ Éá õÙ Ý» ñá õÙ ·á Ûá õà Ûá õÝ áõ Ý» óá Õ µ ³ó ³ë ³Ï ³Ý ϳ ñÍ ñ³ ïÇ å»ñÁ: ²Ûëå»ë, ѳñóí³Í í³ñáñ¹Ý»ñÇ 53 .1 %- Ç Ï³ ñÍ Çù áí , г Û³ ëï ³Ý áõ Ù ³Ùñ³·áïÇÝ»ñÇ û·ï³·áñÍÙ³Ý ×³Ý ³ å ³ ñ Ñ Ç Ý Ï ³ Ý · Ý ³ Í ³ Ù » Ý ³Ù » Í Ëá ãÁ ݹ áï Á Ñ ³ë ³ñ ³Ï áõ ÃÛ ³Ý Ñ» ·Ý³Ï³Ý í»ñ³µ»ñÙáõÝùÝ ¿ ³Ùñ³·áïÇ û·ï³·áñÍáÕ í³ñáñ¹Ý»ñÇ Ýϳïٳٵ: ²ñ¹ÛáõÝùÝ»ñÇ í»ñÉáõÍáõÃÛ³Ý ßÝáñÑÇí ѳçáÕí»ó å³ñ½»É, áñ ³Û¹ ϳñÍñ³ïÇå»ñÁ ѳٳå³ï³ë˳ÝáõÙ »Ý Ù³ëÏáõÉÇÝ, ³ÛÝ ¿` ïÕ³Ù³ñ¹Ï³ÛÇÝ Ñ³ë³ñ³ÏáõÃÛáõÝÝ»ñÇÝ 4

гÝñ³ÛÇÝ ù³Õ³ù³Ï³ÝáõÃÛ³Ý ËáñÑñ¹³ïáõ

ѳïáõÏ ·»Ý¹»ñ³ÛÇÝ ¹»ñ»ñÇ ¨ í³ñùÇ ÝáñÙ»ñÇ ³í³Ý¹³Ï³Ý µ³Å³ÝÙ³ÝÁ: ì»ñçÇÝÇë ѳٳӳÛÝ` ïÕ³Ù³ñ¹Á å»ïù ¿ ÉÇÝÇ áõÅ»Õ, ѳٳñÓ³Ï, ÏáåÇï, ÙñóáÕ, ÙÇÝã¹»é ÏÇÝÁ`³í»ÉÇ ÃáõÛÉ, Ýí³½ ѳٳñÓ³Ï, Ýáõñµ ¨ ѳٳ·áñͳÏóáÕ: Àëï ѳñóÙ³Ý ³Ù»Ý³Ñ³×³Ë ѳݹÇåáÕ å³ï³ë˳ÝÝ»ñÇ` г۳ëï³ÝáõÙ ù³Õ³ù³ÛÇÝ ÙÇç³í³ÛñáõÙ ³Ùñ³·áïÇ û·ï³·áñÍáÕ ïÕ³Ù³ñ¹Á ѳë³ñ³ÏáõÃÛ³Ý ÏáÕÙÇó ϳñáÕ ¿ñ ÁÝϳÉí»É áñå»ë §³Ý÷áñÓ¦, §»ñÏãáï¦, ϳ٠§»ÝóñíáÕ¦ ³ÝÓݳíáñáõÃÛáõÝ, ѳïϳÝÇßÝ»ñ, áñáÝù ³Ýѳٳï»Õ»ÉÇ »Ý ïÕ³Ù³ñ¹áõ ³í³Ý¹³Ï³Ý Ï»ñå³ñÇ Ñ»ï: ä³ï³Ñ³Ï³Ý ã¿, áñ ÙÇÝã ²½·³ÛÇÝ é³½Ù³í³ñáõÃÛ³Ý ÁݹáõÝáõÙÁ, ºñ¨³ÝÇ ÷áÕáóÝ»ñáõÙ ³Ýóϳóí³Í ѳßí³ñÏÝ»ñÁ óáõÛó ïí»óÇÝ, áñ ³Ùñ³·áïÇ û·ï³·áñÍáõÙ »Ý í³ñáñ¹ ϳݳÝó 29%-Á, ÙÇÝã¹»é ïÕ³Ù³ñ¹Ï³Ýó ¹»åùáõÙ ³Û¹ óáõó³ÝÇßÁ ϳ½ÙáõÙ ¿ Áݹ³Ù»ÝÁ 1.1%: ²Ûë ÇÙ³ëïáí ݳ¨ å»ïù ¿ Ýß»É, áñ å³ñï³¹ñ»Éáí ³Ùñ³·áïÇÝ»ñÇ Ñ³Ù³ï³ñ³Í ÏÇñ³éáõÙÁ ÐÐ-Ç ï³ñ³ÍùáõÙ` ϳé³í³ñáõÃÛáõÝÁ ³Ï³Ù³ÛÇó Ó»éù Ù»ÏÝ»ó ³ÛÝ í³ñáñ¹Ý»ñÇÝ, áñáÝù ·Çï³ÏóáõÙ ¿ÇÝ ³Ùñ³·áïáõ ϳñ¨áñáõÃÛáõÝÁ, ë³Ï³ÛÝ ã¿ÇÝ û·ï³·áñÍáõÙ ³ÛÝ` ѳë³ñ³ÏáõÃÛ³Ý ÏáÕÙÇó ëË³É ÁÝϳÉí»Éáõ Ùïí³ËáõÃÛ³Ý å³ï׳éáí: гßíÇ ³éÝ» Éáí µ³ó³ë³Ï³Ý ϳñÍñ³ïÇå»ñÇ ß³ñáõݳÏíáÕ ³éϳÛáõÃÛáõÝÁ, ÇÝãå»ë ݳ¨ г۳ëï³ÝÇ Å³Ù³Ý³Ï³ÏÇó ѳë³ñ³ÏáõÃÛáõÝáõÙ ËÙµ³ÛÇÝ Ï³ñÍÇùÇ` ³ÝÑ³ï ³ÝÓ³Ýó í³ñùÇ íñ³ áõÝ»ó³Í Ñëϳ۳-

гٳñ 1, ¹»Ïï»Ùµ»ñ 2009

Ï³Ý ³½¹»óáõÃÛáõÝÁ, ߳ѳ·ñ·Çé å»ï³Ï³Ý ¨ áã å»ï³Ï³Ý Ù³ñÙÇÝÝ»ñÁ å»ïù ¿ ÙÇçáóÝ»ñ Ó»éݳñÏ»Ý ³Ùñ³·áïÇ û·ï³·áñÍ»Éáõ åñ³ÏïÇϳÛÇ Ýϳïٳٵ ¹ñ³Ï³Ý ѳë³ñ³Ï³Ï³Ý ÁÝϳÉáõÙÝ»ñ ëï»ÕÍ»Éáõ ¨ ù³ñá½»Éáõ áõÕÕáõÃÛ³Ùµ` ß»ßï³¹ñ»Éáí ¨ ·áí³½¹»Éáí ³Ýíï³Ý· ¨ å³ï³ë˳ݳïáõ Ï»Ýë³Ï»ñåÇ ³é³í»Éáõ ÃÛáõÝÝ»ñÁ: º¼ð²Î²òàôÂÚàôÜ ì»ñáÑÇßÛ³É í»ñÉáõÍáõÃÛ³Ý ÑÇÙ³Ý íñ³, ߳ѳ ·ñ·Ç é å»ï ³Ï³Ý Ù³ñÙÇ ÝÝ »ñ ÇÝ , á ã Ï ³é ³í ³ñ ³Ï ³Ý ϳ½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ»ñÇÝ ¨ Éñ ³ï í³ ÙÇ çá óÝ »ñ ÇÝ ³é ³ç ³ñ Ïí áõ Ù ¿ Ñ ³Ý ñ³ ÛÇ Ý Ç ñ³ ½» ÏÙ ³Ý ï³ ñµ »ñ Ù»Ãá¹Ý»ñÇ ( ÑáÉáí³ÏÝ»ñ, ó áõó³Ý³ÏÝ»ñ, µñáßÛáõñÝ»ñ ¨ ³ÛÉÝ) û·ï³·áñÍٳٵ ÙÇçáóÝ»ñ Ó»éݳñÏ»É

!

³Ùñ³·áïÇÝ»ñÇ o·ï³·áñÍÙ³Ý ³ÝÑñ³Å»ßïáõÃÛ³Ý í»ñ³µ»ñÛ³É Ñ³Ýñ ³ÛÇÝ ·Çï» ÉÇùÝ »ñÁ Ëáñ³ óÝ»É áõ ¨ ³Ùñ³·áïÇÝ»ñÇ í»ñ³µ»ñÛ³É ·á Ûá õà Ûá õÝ áõ Ý» óá Õ Ñ ³ë ³ñ ³Ï ³Ï ³Ý ûñÁÙµ éÝáõÙÝ »ñÁ í»ñ ³óÝ»Éá õ áõÕÕáõÃÛ³Ùµ` û·ï³·áñÍ»Éáí ѳ۳ëï³ÝÛ³Ý ¨ ÙÇç³½·³ÛÇÝ åñ³ÏïÇϳÛÇ ûñ ÇÝ ³Ï Ý» ñÁ ¨ í Ç× ³Ï ³· ñá õà Ûá õÝ Á.

!

³Ùñ³·áïÇ û·ï³·áñÍ»Éáõ åñ³ÏïÇϳÛÇ ßáõñç µ³ó³ë³Ï³Ý ϳñÍñ³ïÇå»ñÁ 㻽áù³óÝ»Éáõ ¨ ¹ñ³Ï³ Ý å³ïÏ »ñ ëï» ÕÍ»Éá õ áõÕÕáõÃÛ³Ùµ (ûñÇݳÏ` Çñ ÁÝï³ÝÇùÇ, ÁÝÏ»ñÝ»ñÇ ¨ å»ïáõÃÛ³Ý ³éç¨ å³ï³ë˳ݳïáõ í³ñáñ¹Ç ÇÙÇçÇ ëï»ÕÍáõÙ): 5

гÝñ³ÛÇÝ ù³Õ³ù³Ï³ÝáõÃÛ³Ý ËáñÑñ¹³ïáõ

гٳñ 1, ¹»Ïï»Ùµ»ñ 2009

ÐРֳݳå³ñѳÛÇÝ áëïÇϳÝáõÃÛ³ÝÝ ³é³ç³ñÏíáõÙ ¿ ³í»ÉÇ Ñ»ï¨áÕ³Ï³Ý ÉÇÝ»É ³Ùñ³·áïÇÝ»ñÇ û·ï³·áñÍÙ³Ý ûñ»Ýë¹ñ³Ï³Ý å³Ñ³ÝçÇ ÏÇñ³éÙ³Ý ·áñÍáõÙ` ѳïϳå»ë áõß³¹ñáõÃÛáõÝ ¹³ñÓÝ»Éáí ÃáõÛɳïñí³Í ³ëïÇ׳ÝÁ ·»ñ³½³ÝóáÕ Ù·»óí³Í ³å³ÏÇÝ»ñáí Ù»ù»Ý³Ý»ñÇ ËݹñÇÝ ¨ ³å³Ñáí»Éáí ûñ»ÝùÇ ³éç¨ µáÉáñ í³ñáñ¹Ý»ñÇ Ñ³í³ë³ñáõÃÛáõÝÁ: ä³ïñ³ëï»ó î.سÃáëÛ³ÝÁ

6

cccs@ysu.am