Jest rok 1969. 21 lipca amerykański astronauta Neil Armstrong jako pierwszy człowiek staje na Księżycu, 15 sierpnia rozpoczyna się pierwsza edycja festiwalu Woodstock, 5 października wyemitowany zostaje premierowy odcinek „Latającego Cyrku Monty Pythona”, a 10 listopada „Ulicy Sezamkowej”. W Polsce początek stycznia to procesy o marzec ’68, samospalenie Jana Palacha w Pradze, a chwilę przed nim Ryszarda Siwca w Warszawie. W tym samym roku Chromy rozpoczyna pracę w krakowskiej ASP. Jak sam wspomina, mógł wyjechać na Zachód, ale jednak postanowił zostać wierny ojczyźnie. Choć przecież i na Zachodzie smok pożera swoje dzienne ofiary. Gdzieś na południu Francji umiera zanegowany przez komunizm Gombrowicz, w Stanach Polański traci żonę w wyniku bestialskiego morderstwa, a Komeda ulega śmiertelnemu w skutkach wypadkowi, za który winę już w Niemczech bierze na siebie Hłasko. Z muskularnej bestii pozostał jedynie lichy cień. Skrzydła są za małe, aby mogły unieść nawet tak szkaradne, krabie ciało. Jednak smok pozostaje pełen wewnętrznej grozy. Choć pokraczny, to nie jest przedmiotem litości, ale trwożnego podziwu. Oto tylko podeszliśmy ciut za blisko, bo staje wyprostowany i wyje przeraźliwie w stronę nieba. Jednocześnie wydaje się, jakby nie był władny opuścić kamień, na którym stoi. Przypomina ilustracje „Małego Księcia”, gdzie postaci skazane są na życie na niewiele większych od siebie planetach. Ktoś mógłby zapytać, ale co z siarką i legendarnym fortelem? Gdzie jest ich miejsce w zamyśle Chromego? Czy jest tak, że każdy z nas przychodzi pod rzeźbę, będąc zarazem ofiarą i przynętą?
B . Chromy, rzeźba z cyklu Narodziny planet
B . Chromy, Smok Wawelski
MICHAŁ KOWAL absolwent kulturoznawstwa na Uniwersytecie Wrocławskim oraz kognitywistki i wiedzy o teatrze na Uniwersytecie Jagiellońskim. Zdoby wca pierwszego miejsca w XII Ogólnopolskim Konkursie na Recenzję Poezji organizowanym przez Dom Literatury w Łodzi. Prowadził warsztaty teatralne dla seniorów. Obecnie współpracuje z Wydawnictwem Literackim.
◁ „Smok wawelski,” rycina z
„Cosmographie Universalis Sebastiana Münstera”, 1544
29