Eğitim adı:2.BURSA su sempozyumu 23.Mart 2010 AYFER ÇIRAK
Revizyon Tarihi :00
Suyun Önemi • Su, tüm canlıların en temel gereksinimidir. • En küçük canlı organizmadan en büyük canlı varlığa kadar, bütün biyolojik yaşamı ve bütün insan faaliyetlerini ayakta tutan bir maddedir. • Su, insan vücudunun ağırlık bakımından yaklaşık %70’ini oluşturmaktadır. • Bir insan, yemeden 30 gün yaşayabilmektedir, susuz ise 30 gün yaşayamamaktadır. – Ancak, ılıman bölgede 6 gün, çölde ise 14 saat susuzluğa dayanabilmektedir.
Suyun Önemi • Su, yenilenebilir kaynak türünden olmakla birlikte, dünyanın farklı yerlerinde farklı miktarlarda bulunmaktadır. • Su ile ilgili, son yıllarda artan dünya nüfusu, çevre kirliliği ve küresel iklim değişikliğine bağlı olarak, çeşitli sorunlar yaşanmaktadır. • Suyu kullanan ihtiyaç gruplarının çok dağınık olması ve bunların suyu çok farklı şekilde kullanmak istemeleri, sorunların çözümünü de zorlaştırmaktadır.
Suyun Önemi • 21. yy’da artık savaşların şekli değişmiştir; • İnsanlar toprak için birbirini silahla yok etmek yerine, ekonomik savaşları öne çıkararak, birbirini açlık ve susuzlukla köleleştirmeye ve yok etmeye çalışmaktadır. • İşte; bu savaşın içinde, geçtiğimiz yüzyılda en önde enerji kaynakları yani kömür ve petrol varken; önümüzdeki yüzyılda, su; petrolün önüne geçecektir. • Bugünden su ile ilgili olarak geleceğe dönük plan, proje ve politikalar üretmeyen ülkeler; bu çatışmadan mutlaka yenik ayrılan taraf olacaktır.
4
Suyun Ă–nemi
Suyun Önemi • Yeryüzündeki içilebilir su miktarı sabit kalmakta, dünya nüfusu hızla arttığından su tüketimi de hızla artmaktadır. Bu nedenle önümüzdeki yüzyılın en önemli sorunlarının başında yoksullukla birlikte su yer alacaktır. •Ve hatta içinde yaşadığımız yüzyılda, küresel ısınmanın hızla artması sonucu; su sorunu, ne yazık ki yoksulluğun da önüne geçecektir.
Suyun Önemi Hepimiz farkındayız; • Dünyamız her geçen gün biraz daha kuraklaşıyor, yeşil alanlar bir bir yok oluyor, • Doğal yaşantıdaki hayvanların her geçen gün nesli tükeniyor.
Ekosistemdeki Suyun Önemi
• Susuz hiçbir canlının yaşamadığını biliyoruz; ancak, ne yazık ki, bu gerçeği insanoğlu anlamış değil. • Suyun, ekosistem ve yaşam için önemini anlamış olsaydık “sudan sebeple kavga ettiler” veya “sudan ucuz” diyerek konuşmazdık. • “Akarsu kir tutmaz” der miydik; Hem de nasıl tutar. Yurdumuzun birçok bölgesinde endüstriyel atık sular nedeniyle kirlettiğimiz akarsularımız var.
Ekosistemdeki Suyun Önemi • Suyun kıt olduğu, son dönemlerde kirlendiği ve paylaşımı ve yönetiminin nasıl olması gerektiği de en çok konuşulan konular arasındadır. • Ayrıca suyun kıtlığı kadar bol kullanılması da sorun yaratmıştır. • Ülkemiz su zengini olmamakla birlikte, komşularına görece daha çok suya sahiptir ve ayrıca pek çok akarsu topraklarımızdan doğmakta ve böylece ülkemiz açısından tartışmalı da olsa fiili ve hukuki bir avantaj yaratmaktadır.
Ekosistemdeki Suyun Önemi • “Sürdürülebilir ekonomik kalkınmanın anahtarı, tatlı su ekosistemlerinin kullanılmasına sınırlama getirilmesine bağlıdır. • Her ülkenin kendi su yönetimini oluşturması gerekmektedir. • Su sorunu, dünya nüfusunun yaklaşık üçte birini etkilemekte, altıda birini sağlıklı içme suyundan mahrum bırakmaktadır. • Su artık, ne yeterli miktarda, ne de yeterli temizliktedir. Yer altı su seviyeleri tehlikeli derecede alçalmakta, bazı nehirler, bazı dönemlerde denize ulaşamamaktadır.
Ekosistemdeki Suyun Önemi • Dünya bir su sorunuyla karşı karşıyadır; çünkü, içilebilir suyun miktarı sabittir; buna karşılık, su tüketimi artmaktadır. • Son yüzyılda büyük kısmı tarımda olmak üzere, su tüketimi 8 kat artmış, her 20 yılda ikiye katlanma eğilimine girmiştir. • 1 litre petrolün 800 bin litre suyu kirletebileceği gerçeği ortadayken malesef var olan suyumuz geniş çapta ve süratle kirletilmektedir. • Çünkü, suyun alternatifi yoktur. Alternatifi olmamasına rağmen, su tüketimi ile ilgili yasa yoktur, yani hukuku yoktur. Suya, çeşitli mevzuatlarda yer verilmiş; sadece su ile ilgili bir yasa yapılmamıştır.
Ekosistemdeki Suyun Önemi
• Kirletilen su arıtılmalı, dönüştürülmeli ve doğaya yeniden ancak böyle salınmalıdır. • Su özelleştirilemez, satılamaz, gereksinen herkese yeterince sağlanması bir kamu görevidir. • Su tutumlu dağıtılmalı ve kullanılmalıdır. • Su kaynağının yönetimi demokratik ve katılımcı olmalıdır. • Su, insanlarla birlikte her canlıya aittir.
Dünyadaki Suyun Dağılımı Tatlı su %3
Tuzlu su (okyanuslar) % 97
Tatlı Yüzey suyu % 0,3
Nehirler %2
Yeraltı suyu
Bataklıklar % 11
% 31,4
Göller
Buz dağları ve buzullar
% 87
% 68,3
Dünyadaki su
Tatlı su
Tatlı yüzey suyu
Dünya’da kişi başına düşen yıllık tatlı su dağılımı haritası (SWAP, 2004)
Su fakiri : Yılda kişi başına düşen kullanılabilir su miktarı 1 000 m3’den daha az Su azlığı : Yılda kişi başına düşen kullanılabilir su miktarı 2 000 m3’den daha az Su zengini: Yılda kişi başına düşen kullanılabilir su miktarı 8 000-10 000 m3’den daha fazla
Türkiye su fakiri
–2030 yılına kadar ülkemiz nüfusunun 100 milyona ulaşması durumunda, kişi başına kullanılabilir su miktarı 1 000 m³’e düşecektir. (TÜİK)
Su Kaynakları Potansiyeli YAĞIŞ
YÜZEY AKIŞI BUHARLAŞMA
SU KAYNAKLARI POTANSİYELİ KOMŞU ÜLKELER
AKİFERE SIZMA
YAS ÇEKİMİ
KOMŞU ÜLKELER
YERALTI SUYUNDAN NEHİRLERİ KAYNAK SUYU OLARAK BESLEME
Akiferler (Aquifers) : Genel olarak yer altındaki su içeren geçirimli kaya veya toprak birimlerdir. Suyu depolar ve iletirler
Ülkemizde hala en büyük su kullanılan alan “TARIM”dır 10%
15%
7% 7%
10%
16%
23%
16% 12%
38% 46%
51% 86% 72%
67% 52% 39%
Dünya
Gelişmiş ülkeler
Tarım %
33%
Gelişmekte olan ülkeler
Az gelişmiş ülkeler
Sanayi %
AB
Türkiye
İçme ve kullanma %
Su Çevrimi
Su tüketimleri Ürünlerin üretimi sırasında tüketilen su SANAL SU olarak tanımlanır. •Bir fincan kahveyi pişirmek için kullanılan çekirdekler, ekilmesinden toplanmasına kadar 140 litre su tüketiyor. • Bir kilo pirincin sofraya gelinceye kadar ihtiyaç duyduğu su miktarı ise tam 3 ton. •Bir otomobil üretimi için 300-400 ton • Bir ton çelik üretimi için 240 ton • Bir varil ham petrolün rafine edilmesi için 7 ton • Bir kg baskılı ve boyalı kumaş üretimi için 200 Litre Suya gereksinim vardır Prof. Dr. Aysen Müezzinoğlu, ülkelerin çok su gerektiren ürünleri yetiştirmek yerine ithal etmeye başladığını söyledi
YAPMAMIZ GEREKENLER 1.
2.
3.
Suyun havza bazında idaresi, yeşil örtünün genişletilmesi ve tahribinin önlenmesi, güvenilir su kaynaklarına ulaşma, ülke çapında teraslama faaliyetiyle kar ve yağmur sularının akışa geçmesi yerine yeraltı rezervlerine (depolarına) inmesini sağlamak, Suyun, tüketim noktasında kullanan tarafından doğrudan yönetimi, suda israf ve kirlenmeyi önleme; suyu, hakiki fiyatını ödeyerek kullanma, Su yasasının çıkarılması,
4. Yasa ve yönetmeliklerin uygulama gerekliliğinin topluma öğretilmesi, 5. Stratejik Planlama yapılması,
YAPMAMIZ GEREKENLER 6. Su kaynaklarının korunmasında eğitime önem verilmesi ve eğitim her seviyede desteklenmelidir. (okullarda, mahallelerde, yan sanayide, kahvelerde, camilerde, vb) 7. Çevre kirliliğinin önlenmesi çalışmalarının iyileştirilmesi ve ödül ceza sisteminin getirilmesi, suyu koruyan ve yeniden kullanan çabaların desteklenmesi, öne çıkarılmalıdır. 8. İyi tarım sulama uygulamaları,(kapalı damlama/püskürtme v.b) 9. Su kullanımına yönelik politikalar oluşturularak; tarımsal kirleticilerin içme suyuna karışımının engellenmesi, 10. Kurumlar arası iletişim ve işbirliğinin sağlanması, ortak koordinasyon merkezinin kurulması,
YAPMAMIZ GEREKENLER
11. Üniversite ve STK lar ile ortak projeler üretilmesi, 12. Su projelerinin hazırlanmasında çevresel faktörler ve yerel koşullar gözönüne alınması, 13. Su kaynaklarının korunması için en önemli araçlar, atıksu arıtma tesisleridir. Arıtma tesislerinin uygun proseslerle tasarlanması, inşa edilmesi, işletmesi ve korunması için her çaba desteklenmelidir. 14. Su talebinin azaltılabilmesi için arıtılmış atıksuların yeniden kullanımı, ciddi kalite kontrolü yapılarak bölgesel olarak teşvik edilmelidir.
YAPMAMIZ GEREKENLER
15. Mevcut atıksu arıtma tesisleri mevzuata göre iyileştirilmeli, arıtma çamurları sürdürülebilirlik prensiplerine göre arıtılmalı ve bertaraf edilmelidir. Çamurun ekonomik olarak sağlayabileceği faydalar, araştırma ve geliştirme çalışmaları ile desteklenmelidir. 16. Su kalitesinin korunması, miktarının korunması kadar önemlidir. Suya bağlı hastalıklar insan sağlığı açısından en önemli tehlikeyi oluşturmakta, dolayısıyla yağmur suyu ve kanalizasyon sistemlerinin inşa edilmesi oldukça büyük önem arz etmektedir. Yağmur ve kanalizasyon sularının ayrık sistemlerle toplanması sağlanmalıdır.
Sonuç •
Günlük yaşamımızda pek hepimizce bilinmektedir.
çok
kesimde
suya
olan
ihtiyacımız
•
Ayrıca çağdaş ve sağlıklı yaşamın vazgeçilmez önemi olduğu gayet açıktır.
•
O halde suyun önemine farkında olan bizlerin, – Özelde günlük su kullanımlarımızda daha tasarruflu, – Genelde ise çevremizdeki su ve toprak kaynaklarını koruma konusunda daha duyarlı olmamızın, önemli bir kazanım olduğunu belirtmek isterim.
•
Şimdi bile su fakiriyiz. İleride daha da fakirleşeceğiz. En önemli mirasımız su. Tedbir almazsak çocuklarımız bizi hiç de iyi yadetmeyecek. Unutmayalım, doğa biz insanlar olmadan da yaşar, ama biz doğa olmadan yaşayamayız.
sürdürülmesinde
suyun
TEŞEKKÜRLER
Her damla suyun gelecek olduğunu unutmayalım...
Kaynaklar: www.akid.org.tr Doç.Dr.A.Öztüfekci-Yüksek lisans ders notları