Karagöz oyunundaki kiþileþtirmeler konusunda birçok sýnýflandýrma yapýlmýþtýr. George Jacob kiþileri; 1- Asal kiþiler (Karagöz, Hacivat, Tuzsuz. Beberuhi, Çelebi), 2- Þive taklitleri (Acem, Arap, Yahudi, Rum, Frenk, Laz, Kastamonulu, Arnavut), 3- Hasta kiþiler (Kekeme, Tiryaki, Esrarkeþ, Sarhoþ, Köçek, Deli), 4- Kadýnlar ve çocuklar olarak, Sabri Esat Siyavuþgil mahalleye göre; mahallenin yerlileri ve mahalle dýþý tipler olarak sýnýflandýrmýþlardýr. Selim Nuzhet Gerçek Karagöz oyunundaki kiþileri; 1Zenne taklidi, 2-Þive taklidi, 3- Ýstanbul taklidi, 4- Muhtelif taklitler, 5- Yeni taklitler olarak, Ahmet Kutsi Tecer’de 1- Þive taklitleri, 2- Karakter taklitleri olarak sýnýflandýrmýþtýr. (AND, 1967 a: 275) Prof. Dr. Metin And ise; 1- Eksen Kiþiler; Karagöz, Hacivat, 2- Kadýnlar; Bütün Zenneler, 3- Ýstanbul Aðzý; Çelebi, Tiryaki, Beberuhi, 4- Anadolulu Kiþiler; Laz, Kastamonulu, Kayserili, Eðinli, 5- Anadolu dýþýndan gelenler; Muhacir, Arnavut, Arap, Acem, 6- Müslüman olmayan kiþiler; Rum, Frenk, Ermeni, Yahudi, 7- Kusurlu ve Ruhsal hastalar; Kekeme, Kambur, Hýmhým, Deli, Esrarkeþ, Saðýr, Aptal, 8- Kabadayýlar ve sarhoþlar; Efe, Zeybek, Matiz, Tuzsuz, Sarhoþ, Külhanbeyi, 9- Eðlendirici kiþiler; Köçek, Çengi, Kantocu, Hokkabaz, Cambaz, Curcunabaz, Hayalci, Çalgýcý, 10- Olaðanüstü kiþiler, yaratýklar; Büyücü, Cazular, Cinler 11- Geçici ikinci kiþiler ve çocuklar, þeklinde bir sýnýflandýrma denemesi yapmýþtýr. (AND, 1967a: 276) Þimdi Karagöz oyunundaki tipleri özellikleriyle tanýyalým. Karagöz: Karagöz’ün yuvarlak bir yüzü, büyük siyah gözleri vardýr. Baþý tamamen çýplak olup, “ýþkýrlak” adý verilen þapka giymektedir. Karagöz; olduðu gibi görünen, tepkilerini çabuk açýða vuran, özü sözü bir olan halk adamýdýr. Halkýn ahlak anlayýþýnýn simgesidir. Belli bir iþi yoktur. Okumamýþtýr, cesur ve gözü pektir. Dolantýlara, dolaplara pek aklý ermez, çabuk öfkelenir, öfkesini kavga ederek ve aðzýna geleni söyleyerek çýkartýr, eli açýk, yardýmseverdir, yalancýlýða ve ikiyüzlülüðe tepki gösterir, gerçekçidir, hayale yer vermez, yapmacýk davranýþlarda bulunmaz, içinden geldiði gibi davranýr, her þeyi olduðundan iyi göstermesini bilir.
Beberuhi. Yapým: Metin Özlen
26
Hacivat: Yukarýya doðru kývrýk sakalýyla, kurnaz görünüþüyle, her hareketi önceden hesaplanmýþ bir tiptir. Hacivat karþýlaþtýðý olaylarý her zaman kabullenmeye hazýrdýr, düzen ve güçten yanadýr. Herkesin huyuna suyuna göre konuþur,