araştırma / Bursa’nın İpek Hafızası / Aziz ELBAS
Aziz ELBAS BBB Kültür ve Turizm Daire Başkanı
BURSA’NIN İPEK HAFIZASI Osmanlı İmparatorluğu’nun kurucu başkentliğini yapan Bursa, aynı zamanda dünyanın ilk kalite standardının oluşturulup uygulandığı, bir dönem dünya ticaretinin şekillendiği merkezlerden biri. İpek Yolu’nun önemli şehirlerinden birisi olmasının yanında İpek Yolu ticaret ağının Avrupa’ya geçişin şehri. Böylesine önemli misyonları üzerinde barındıran Bursa’da, belki hiç arzu edilmese de bir ipek şehri markasını, üzerindeki ipekli kaftanını gelişen şartlar neticesinde üzerinden çıkarmak zorunda bırakılmış. Yüzyılların getirdiği bu deneyim, bilgi birikimi ve hafıza kolay kolay yok olacak gibi değil. Bu günlerde bunun somut örneğine hep birlikte şahitlik ediyoruz. ‘Koza’dan Vitrinlere Bursa İpeği Yeniden’ sloganıyla Büyükşehir Belediyesince başlatılan çalışmalar önemli bir aşamaya gelmiş durumda. 2015 yılında startı verilen çalışmalarla öncelikle Bursa’da üretilen kozanın başka yerlere satılmaması burada değerlendirilmesi amaçlanmış idi. Bu çerçevede Muradiye’de daha önce faal olan bir fabrikanın ayakta duran yapılarının bir kısmında, bu işe gönüllü
olarak emek veren Mehmet Ünal beyin kendi imkanlarıyla kurduğu geleneksel yöntemlerle kozadan ipliği üreten tesisi, hem ayakta tutmak hem de geliştirmek amacıyla işbirliğine gidildi. Bu vesileyle Bursa’da üretilen kozaların Bursa’da değerlendirilmesinin önü açılmış oldu. Ardından Umurbey’de yer alan tarihi ipek fabrikasının restorasyon çalışmaları neticesinde hem üretim alanı hem de ipek ile ilgili başka başka çalışmaların yapılabilmesi için uygun mekanlar ortaya çıkmış oldu. “Umurbey İpek Dokuma ve Tasarım Merkezi” adıyla hizmete sokulan tarihi fabrikanın ana misyonu bir yandan Muradiye’de üretilen yüzde yüz Bursa ipeği iplikleri gerek halı gerekse kumaş olarak dokunarak değerlendirmek, tasarım bölümünde yapılacak tasarımlarla nihai ürün şeklinde hediyelik olarak değerlendirmek, diğer yandan ise Bursa’da bir külttür olarak tarihi derinliklerinden günümüze miras kalan bu değeri yeniden hafızalarda yeşerterek yaşatmak şeklinde kısaca özetlemek mümkündür. Ayrıca yaşayan ipek müzesi kimliğiyle de her yaştan ziyaretçilerine bu kültürün anlatılıp bilgilendirilmesi önemsenmesi gereken bir işlev olarak dikkat çekmekte.
Çalışmaların boyutu yalnızca merkezde sınırlı kalmayıp çevre ilçe ve köylere yaygınlaştırılması başkaca bir hedef idi. Bu doğrultuda özellikle Dağ ilçeleri, Harmancık, Büyükorhan, Orhaneli ve Keles merkez ve köylerinde talepler doğrultusunda bulunan uygun mekanlar elden geçirilip atölye haline getirilmiş, yerleştirilen tezgahlar hanımların hizmetine sunulmuştur. Busmek ile birlikte kurulan sistem sayesinde söz konusu mekanlarda bir yandan eğitimler verilirken diğer taraftan hanımlar için birer gelir kaynağı olabilecek alt yapının hazırlığı yapılmıştır. Kozadan hediyelik eşyaya olan sürecin bir sistem dahilin de işler vaziyete getirmesi için Kültür ve Turizm Daire Başkanlığının koordinatörlüğünde Tarım Aş. ve Busmek’le birlikte önemli bir çalışma sürdürülmektedir. Bu çerçeve yakın zamanda Bursa Ticaret Borsası ve Koza Han esnafının katılımıyla daha bir genişleyerek yeni hedeflerle buluşacaktır. Amaç yeni bir şeyler keşfetmek değil, var olan değerimizi hafızalarımızı tazelemek suretiyle geleceğe taşımak ve yaşatmaktır.
Harmancık, Büyükorhan, Orhaneli ve Keles’in köylerine Bursa Büyükşehir Belediyesi’nce gönderilen ipek tezgahları, özellikle hanımlardan yoğun ilgi gördü. Yüzlerce kadın bu tezgahlarda çalışarak hem kendi ekonomisine katkıda bulunuyor hem de yeni bir sektörün doğmasına önayak oluyor. | Ocak 2016 | Sayı 17
99