araştırma / İmparatorluğun Romantik Devrimcisi Cem / Samet ALTINTAŞ
bu teklifi kesin ve sert bir dille reddeder. Çünkü din-i Mübin-i İslam’a ihanet etmek aklının sınır uçlarından bile geçmez. Bu arada bir yığın olay yaşanır. Papa ölür, Fransa yakın takiptedir, Bayezid İstanbul’da tiyatronun kendi lehine sonlanmasını bekliyordur. 1489’da Fatih’in oğlu olarak geldiği Roma’dan 1495’te yenik sultan olarak ayrılır Şehzade Cem. O ise kendi sergüzeşt-i ömrünü, kaleme aldığı Raiyye Kasidesi’nde şu ifadelerle cem etmiştir: Cam-ı Cem nuş eyle iy Cem bu Frengistandur Her kulun başına yazılan gelür devrandur. İhtimaldir ki aklından Tuğrul Tanyol’un resmettiği dizeler geçmektedir,
tevafuklar demeti olduğunun küçük bir göstergesi olsa gerek. Fransa’dadır… Frenk diyarında yetiştiği kültürün tam tersi bir hayatla karşılaşır Cem. Onuruna verilen yemeklere ve balolara iştirak eder adamlarıyla birlikte. Yüzüne yalancı gülümsemeler bırakan soyluların anlattıkları hikâyelere kâh inanır kâh inanmaz. Bazı asil kadınların çekim alanına girdiği rivayet edilir. Cem’in, La Batie de Royans Şatosu’nun sahibi Baron Jaques de Sassenage’nin kızı Helene ile aşk yaşadığı anlatılır örneğin. Bu arada ağabeyinin elindeki oğlu Oğuzhan’ın devletin başına babası gibi ‘sorun’ olmaması için boğdurularak hayatına nihayet verilir. Küçük bir çocuk cennet kuşu olurken dünya saltanatı devam eder Bayezid’in. Cem, acı haberi Frengistan’da alır. Halet-i ruhiyesini en iyi yaptığı işlerden biri olan mısralara dökerek dile getirir ve oğluna mersiye yazar. Tarif edilmez bir acı ile yazdığı şiirde, feleğinin karaya boyandığından bahseder.
ROMA’DA BİR OSMANLI! Esaretin ikinci yeri Roma’dır. Vatikan Sarayı’nda Papa’nın misafiridir. Papa VIII. İnnocent ile konuşan Cem, amacının yabancı memleketlere gelmek değil, Rumeli’ye gitmek olduğunu anlatır, bir kez daha. Ancak Papa, onun üzerinden Osmanlı ülkesine Haçlı seferi düzenlemeyi planlıyordur. Kafasındaki düşünce gerçekleşmeyince de makamına güvenerek; Cem’e Hıristiyan olması teklifinde bulunur. Sultan Cem, 60
BURSA’DA ZAMAN
| Ocak 2017 | Sayı 21
“Ben Cem, daha dün yarım imparatordum Kestirdiğim paralarda soldu vücudum Öldüm binlerce ölümle, kıyıya vuran cesedime baktım Yağlı urganlar bağlayıp boynuma (iskele, gün batımı Rodos’a doğru batık tekneler) yürüdüm, artık Bana bu dünyada yer yok Ne saray, ne köşk; ne rütbe, ne taht Ağabey el ver yanına geleyim Al beni, sonra istersen boğdur Bir yanım zifiri karanlık, bir yanım… Birden yağmur!” VATANDA OLMAK GİBİ SALTANAT YOK!
Bayezid’in sefer düzenleme tehdidi üzerine cenaze vatanına getirtilir. Bu arada Cem’in vefatı çok sevdiği ve sevildiği Anadolu’da büyük üzüntüye sebebiyet verir. Gıyabî cenaze namazları kılınır, üç gün matem tutulur. İstanbul’daki dükkanlar kapatılır. Yine fukaraya İstanbul’da 100 bin, Edirne’de 80 bin akçe sadaka dağıtılır. Ağabeyi de üç gün boyunca siyah sarık sarar. Vasiyetinde; ağabeyi Mustafa’nın yanında, Bursa’da, Muradiye’de yatmayı dilediğinden buraya getirilir. Çünkü ruhuçün ‘vatanda olmak gibi saltanat’ yoktur.
Hayatı, sağanak halindedir hakikaten. İstanbul’dan gönderilen Tellak Mustafa, hani şu Koca Mustafa Paşa, Cem’in berberbaşı olur ve kaplanboğan otu zehri sürülmüş usturayla Sultan’ı tıraş eder. Napoli’ye olan son yolculuğu büyük sıkıntılarla geçer, at üstünde dahi duramaz. Yüzü, gözü ve boynu şişen Şehzade, hiçbir tedaviye cevap veremez. Ölümün soğuk döşeğinde son dakikalarını geçiren Cem, 25 Şubat 1495’te seher vakti ayrılır dünyadan, 36 yaşında sahneden çekilir. On dört yıllık gurbeti nihayet bulur.
Evliya Çelebi, Cem’in naaşının Bursa’ya nakli sırasında esrarengiz olayların vuku bulduğunu söyler ve “İkinci Murad’ın yakınına defin için mezar kazılınca, türbe içinde şimşek çaktı ve kıyamet gibi bir gürültü koptu ki bütün çalışanlar oradan kaçtılar. Üç gün boyunca türbeye kimse giremedi. Sonunda yine İkinci Murad’ın yanında bir türbeye defnettiler ve olayı da İstanbul’a bildirdiler.” notunu düşer. Sahi, bu neyin sesidir? Padişahlık yaptığı şehre, yine imparator olarak giren Cem’i karşılama töreni midir acep?
Şehzade’nin baştan beri yanından ayrılmadığı adamlar Celal ve Kapıcıbaşı Sinan Beyler, dinî vecibeleri yerine getirir. Cem’in iç organları Napoli Krallığı’nın bahçesine gömülür. Cenazesi ise dört yıl bekletilir diyar-ı küfürde. Cem’in sürgünü öldükten sonra da devam eder yani. Avrupalılar için kazanç kapısı kapanmamıştır çünkü. Fransız Kralı VIII. Charles, tabutun Osmanlı ülkesine gitmesini engeller. Ağabeyi
CEM ŞAH ÖLMEDİ Mİ? Cem, Avrupa’yı derinden etkilemiş bir Türk sultanıydı şüphesiz. Hayatı, aksiyon filmlerine taş çıkartacak zenginlik ve gerçeklikteydi. Tam burada Evliya Çelebi yine devreye giriyor ve bize senaryonun bir bakıma bugün de devam ettiğini naklediyor Fransız kaynaklarından. Efsaneye göre,