bursa’da zaman
KÜLTÜR VE MEDENİYETİMİZİN TEMEL ESERLERİNDEN BİRİ:
KUTADGU BİLİG Prof. Dr. Mustafa KARA Türk Kültür ve Medeniyeti, Türk Dili ve Edebiyatı ile ilgilenen herkesin öncelikle tanıdığı ve sevdiği dört kişi ve dört kitap vardır: Yusuf Has Hâcib - Kutadgu Bilig Kaşgarlı Mahmud - Divanu Lugati’t-Türk Yüknekli Edib Ahmed - Atabetü’lHakayık Ahmed Yesevî - Divan-ı Hikmet Birinci eser Siyasetname türünde olup devlet idaresinin temel ilkeleri üzerinde durur, yöneten ve yönetilen insanların özelliklerini mesnevi nazım şeklinde aruz vezniyle anlatır. İlk Müslüman Türk devletlerinden biri olan Karahanlılar devrinde kaleme alınan Kutadgu Bilig 6645 beyit olup Hakan Bugra Han’a sunulur. İkinci eser Araplara Türkçe öğretmek için 1074 tarihinde kaleme alınan ilk Türkçe sözlüktür.
46
bursa’da zaman
Üçüncü eser ise ahlak ve nasihat kitabıdır. Dördüncü eser dinî-tasavvufî ahlakı şiirle anlatan bir eserdir. Malazgirt Zaferi’nin arifesinde 1070’de Balasagun ve Kaşgar bölgesinde yazılan ve Mutlu Olma Bilgisi anlamına gelen eserin bölümleri şunlardır: • Allah’ın, Peygamber’in ve Dört Halife’nin Övgüsü • Güneşli Yaz Mevsimini ve Buğra Han’ı anlatır • İnsanoğlunun Yücelik Ve Değerinin Bilgi ve Akıl Sayesinde Olduğunu Söyler • Dilin Faziletini Ve Kıymetini Anlatır • Kitap Sahibi Kendi Özrünü Söyler • İyilik Yapmayı Över Faydalarını Anlatır • Bilginin Aklın Ve Faziletin Faydalarını Anlatır • Eserine Niçin Böyle Ad Verdiğini Bir de Kendi İhtiyarlığını Anlatır • Söz Başı: Padişah Kün Togdı’yı Anlatır • Ay Toldı Hükümdar Kün Togdı’nın
Hizmetine Geldiğini Anlatır • Hâcib’in Küsemiş’e Cevabı • Hâcib’in Ay Toldı’ya Sorusu • Ay Toldı’nın Hâcib’e Cevabı • Hükümdar Ay Toldı’ya Adaletin Niteliklerini Anlatır • Kutluluğun Süreksizliğini Ve Saadetin Vefasızlığını Anlatır Yazar şu beyitlerinde kitabına niçin bu isimleri verdiğini açıklar: Kitab atı urdum Kutadgu Bilig Kutadbu okıglıka tutsu elig Sözüm söyledim men bitidim bitig Sunup iki ajunnı tutgu elig Kişi ik ajunnı tutsa kutun Kutadmış bolur bu sözüm çın bütün Bugünkü Türkçe ile şöyle diyor: “Okuyanın elinden tutup yol göstermesi