138
Epistemik Mantık Üzerine B ir Araştırma
inanılabilme-değeri ise, öğelerinin başlangıç inanılabilme-dereceleri, öğeler arasındaki bağlaşıklık (cohererıce) ve üye sayısı olmak üzere üç ayrı faktöre bağlıdır. Birinci faktörü önerme sistemi nin "ortalama başlangıç inanılabilme-derecesi" şeklinde, ikinci fak törü de önerme sisteminin "bağlaşıklık derecesi" şeklinde belirte biliriz. " Bağlaşıklık-derecesi" önerme sisteminin öğeleri arasında ki çeşitli (zorunlu veya olası) içermelerin sıklığını ve gücünü dile getirir. Herhangi bir önerme sisteminin toplam inanılabilmedeğeri bu sistemin ortalama başlangıç inanılabilme-derecesinin, bağlaşıklık-derecesinin ve öğe sayısının artan bir fonksiyonudur. Şu halde, belgelenmiş önerme sistemini seçerken, ilk iki faktörün aynı seviyede olması hallerinde en çok sayıda öğesi olan sistemi seçmek gerektiğini görüyoruz. Nelson Goodman'in de diği gibi, "çatışan önermeler arasmdan, en büyük sayıdaki önermenin en büyük mutluluğunu gerçekleştirmeye çalışırız"7 Bu bakımdan belgelenmiş önerme sisteminin mümkün olduğu kadar çok sayıda öğesi olmasına bakarız. Ancak bunu yaparken öbür iki faktörü de göz önünde tutmak gerekir. Öte yandan bel gelenmiş önerme sistemine başlangıç inanılabilme-dereceleri çok yüksek olan yeni öğeler katmaya çalışırsak, o zaman üye sayısı arttığı gibi, ortalama başlangıç inanılabilme-derecesi de artar. Ama bu da yeni üyelerin adaylığının kabulü için yeterli değildir. Geri kalan faktörün, yani "bağlaşıklık-derecesi" nin düşmemesi ne bakmak gerekir. Oysa ortalama inanılabilme-derecesi ile öğe sayısı yeni öğelerin katılmasıyla sürekli bir şekilde artmasına karşılık, bağlaşıklık derecesi pek büyük bir süreksizlikle her iki yönde de değişebilir. Nitekim sistem bir tek yeni önermenin ka tılmasıyla tutarsız bir önerme kümesi haline düşebilir.
D. Empirik-Bilimsel Teorilerin Belgelenmesi Empirik bilimlerde "crucial experiment" adıyla tanınan "ke sin sonuçlu deney"in mümkün olması bağlaşıklık-derecesinin süreksizlikle değişebilmesine dayanır. Kesin sonuçlu deney (crucial experiment) olgusu yerleşmiş bir bilimsel teorinin bir tek 7Bk. Goodman: Sense and Certainty, s. 163.