Brede Scholen in het voortgezet onderwijs in Amersfoort

Brede Scholen in het voortgezet onderwijs in Amersfoort Stad met een hart

2 | Brede Scholen in het voortgezet onderwijs in Amersfoort

voorwoord Titel

Voorwoord Amersfoort is een stad met veel jonge inwoners. Onze jeugd verdient een goede start om later volwaardig mee te kunnen doen in onze samenleving. Dat vraagt een veilige en zorgzame omgeving om in op te groeien.

Iedereen speelt hier een belangrijke rol in: ouders, opvoeders, maar ook de buurt, de school en de sportclub. En ook de gemeente.

Wij willen bouwen aan een omgeving waar kinderen en jongeren zich optimaal kunnen ontwikkelen. De Amersfoortse Brede Combinatie (ABC) School is daarvan een sprekend voorbeeld. Het verbindt alle factoren die zo vanzelfsprekend en zo belangrijk zijn voor de ontwikkeling van het kind.

In de periode van 2001 tot 2008 is in Amersfoort voortvarend gewerkt aan de realisatie van Brede Scholen in het basisonderwijs. Inmiddels ligt er een kwaliteitssysteem voor de Amersfoortse Brede Combinatiescholen in het primair onderwijs waarin de ervaring die in die jaren is opgedaan, is verwerkt. Het instrument biedt alle ruimte voor meer kwaliteit en doorontwikkeling van het Brede Schoolconcept. Op een manier die past bij de vraag en draagkracht in wijken.

Ook de scholen voor voortgezet onderwijs in Amersfoort hebben de afgelopen jaren niet stil gezeten. De wereld verandert en scholen veranderen mee. Niet alleen in Amersfoort, maar ook in de rest van Nederland. Door samen te werken met alle betrokkenen is het onderwijs breder geworden en bereikt ze meer. Soms is er vanuit omvangrijke projecten samengewerkt,

maar vaker ging het om een ontwikkeling aan de basis: kleinschalig en inspelend op de directe behoefte van de leerlingen en ouders.

In deze publicatie wordt de balans opgemaakt.

Hoe hebben de scholen voor voortgezet onderwijs de afgelopen jaren gewerkt aan de bredere maatschappelijke doelstelling?

Welke afwegingen hebben daarbij een rol gespeeld? Welke partners zijn daarbij betrokken?

Maar ook: welke knelpunten zijn er in dat proces en wat zijn mogelijke oplossingen?

Het boekje is bedoeld om te inspireren en om te leren. Maar vooral om in het licht van de landelijke politieke maatschappelijke en onderwijskundige ontwikkelingen- samen de opties te verkennen voor een verdere doorontwikkeling van het Brede Schoolconcept in onze stad.

De op handen zijnde stelselwijzigingen in de jeugdzorg leggen de regierol bij de gemeente. Wij op onze beurt zullen daarbij het zwaartepunt van die zorg zo dicht mogelijk bij het kind, de jongere en hun directe leefomgeving leggen.

Menno Tigelaar Wethouder Jeugd en Onderwijs, Wijken en Beheer Amersfoort, april 2012

Brede Scholen in het voortgezet onderwijs in Amersfoort | 3

De Brede School - een breed begrip?

De Brede School een breed begrip?

De term Brede School is in Nederland al redelijk ingeburgerd. Maar wie op zoek gaat naar een vastomlijnde definitie, komt enigszins bedrogen uit. Is een school die na lestijd activiteiten aanbiedt, een Brede School of niet? En als je – een deel van de – locatie in de avonduren verhuurt aan een vereniging, heb je dan een wijkfunctie?

Deze publicatie verkent de Brede Scholen in het voortgezet onderwijs. De ontwikkeling van dit concept is in het land al volop aan de gang, dat geldt ook voor Amersfoort. In deze publicatie komen verschillende voorbeelden van Brede Scholen aan bod. Voor we die voorbeelden etaleren, lichten we de meest gangbare begrippen toe.

Ontstaan Brede School

De eerste Brede Scholen zijn rond 1995 van start gegaan. De belangrijkste reden was de opvatting dat een school een belangrijke rol heeft in het achterstandenbeleid. Dit vanuit de visie dat Brede Scholen van meerwaarde kunnen zijn bij het bestrijden van achterstanden bij leerlingen. Dit wordt bereikt door samen te werken met (wijkgerichte) voorzieningen die het welzijn en de ontwikkeling van kinderen en jongeren bevorderen. Daarnaast bood de Brede School de mogelijkheid om aan werkende ouders meer opvangmogelijkheden naast onderwijs te bieden. Dit door het realiseren van een breed aanbod op het terrein van vrije tijd, sport en cultuur waarbij de kinderen van ’s morgens vroeg tot laat in de middag opgevangen worden. Ook biedt een brede school de mogelijkheid om verschillende organisaties, variërend van kinderopvang tot hulpverlening en gezondheidszorg, in één multifunctionele voorziening te huisvesten. Zo worden de basisvoorzieningen die zich richten op de ontwikkeling en het welzijn van kinderen samengebracht, waardoor zij voor ouders toegankelijker zijn.

Brede School in het voortgezet onderwijs

De laatste jaren groeit het besef dat een Brede School in het voortgezet onderwijs op dezelfde manier van meerwaarde kan zijn voor de leerlingen, ouders en de wijk. Er zijn wel een aantal verschillen met het basisonderwijs. In het voortgezet onderwijs zijn leerlingen zelfstandiger en hebben over het algemeen geen opvang na schooltijd meer nodig. Leerlingen van de bovenbouw hebben vaak een baantje en gaan zelfstandig naar sportverenigingen. Maar van deze leerlingen wordt ook meer zelfstandigheid verwacht in

4 | Brede Scholen in het voortgezet onderwijs in Amersfoort

Vakcollege Amersfoort – een school in de wijk

Vakcollege Amersfoort – een school in de wijk “Een Brede School? Ik weet het niet. Zo noemen wij het niet. Maar we vatten onze taak wel breder op dan alleen kennisoverdracht. Het Meridiaan college heeft daarover een duidelijke visie: we zijn een school in de samenleving”.

Aan het woord is Koen Janssen, schoolleider op het Vakcollege voor de afdelingen Zorg & Welzijn en Handel & Administratie. “Tot vorig jaar hebben we hier het project ‘Kleurrijke School’ uitgevoerd. We hebben destijds meegedaan aan het project omdat we 550 leerlingen met uiteenlopende nationaliteiten hadden. Er vormden zich allerlei groepen, en met het project wilden we de integratie en samenwerking tussen die groepen bevorderen. De projectsubsidie vanuit de gemeente is inmiddels gestopt, maar we zijn

doorgegaan met de activiteiten. Op dit moment hebben we op deze locatie bijna 200 leerlingen.

Het vakcollege Amersfoort is gelegen op de grens tussen twee wijken, Liendert en Kruiskamp.

Kruiskamp is een Vogelaarwijk, maar Liendert kent ook gebieden met forse achterstanden.

Niet alle jongeren die hier op school zitten komen uit de wijken om ons heen, maar de wijk waarin je staat heeft wel invloed op de sfeer in de school.

75% van onze leerlingen zijn tweede of derde generatie niet-westerse migranten. Het zijn jongeren die naast school niet veel vertier hebben.

Vaak hebben de ouders niet genoeg middelen om lid te worden van een vereniging, maar het past ook niet binnen de cultuur. We willen voorkomen dat de leerlingen doelloos op straat hangen.

Dan kunnen ze beter hier blijven na de lessen.

Brede Scholen in het voortgezet onderwijs in Amersfoort | 5

Vakcollege Amersfoort – een school in de wijk

Leerlingen kunnen na schooltijd meedoen aan allerlei activiteiten op het gebied van sport en cultuur. De Sportactiviteiten worden in sommige gevallen georganiseerd door de SRO, maar dat gaat altijd via de SWA. Voorbeelden van activiteiten zijn zaalvoetbal en kickboksen, dansen met een buurtwerkster, DJ- workshop en graffiti”.

“We ondernemen ook wel activiteiten in de buurt.

Vorig jaar hadden we een project ‘een kast vol met dromen’. Samen met een kunstenares uit de wijk hebben we een kunstwerk gemaakt dat hier verderop in de vijver heeft gedreven. Als je hier binnenkomt zie je foto’s hangen, dat was voor de kunstroute in de Amersfoortse wijken. We doen wel dingen in de buurt om zichtbaar te zijn en te laten zien dat school ook wil bijdragen aan de wijk. Door de activiteiten met de buurt merk je dat er meer onderling begrip ontstaat. We hebben eigenlijk nooit klachten uit de buurt.

We verhuren de ruimte ook, maar we willen niet naar een fulltime bezetting van het pand.

Een totaalpakket aanbieden voor leerlingen, ouders én wijkbewoners, dat is nog een stap te ver. Het vergt veel van je medewerkers, en we zijn daar nog niet aan toe. Een punt dat wel op de agenda staat voor de komende tijd is het thema ouderbetrokkenheid. Vorig jaar is een student van de Hogeschool Rotterdam bij ons afgestudeerd op dat thema. Uit dat onderzoek kwam naar voren dat wij participatie vooral invullen als betrokkenheid bij de organisatie van de school, terwijl ouders het liefst bijdragen aan activiteiten. Als je de aandacht vooral richt op medezeggenschap, dan zul je daar weinig mensen mee binden. We zoeken nu naar manieren om de ouders de school binnen te krijgen op een manier die beter past bij hun eigen behoeften en beleving van de school als een instituut.

6 | Brede Scholen in het voortgezet onderwijs in Amersfoort

We merken dat kinderen school zien als een plek waar ze thuishoren. Het is hun plek, in de positieve zin van het woord. Diefstal en vandalisme komen eigenlijk niet voor. De leerlingen gaan over het algemeen op een hele positieve manier met elkaar en met docenten om. Een ander voordeel is dat de buurtwerkers makkelijker de school instappen.

We nodigen ze altijd uit voor de activiteiten die we organiseren. Ze komen regelmatig even hun gezicht laten zien. De GGD hadden we altijd al in huis met spreekuren en projecten. Zoiets zou je misschien met de jongerenwerkers van SWA ook kunnen doen. Want het is wel duidelijk dat wanneer je de jongeren binnen wilt houden, je het netwerk rond de jongeren daar wel voor nodig hebt. Als er problemen zijn met leerlingen komen de ouders op school. En als ze een coach of hulpverlener hebben, vragen we die er ook gelijk bij. We hebben ook intensief contact met de wijkagent. De jongeren die daar in beeld zijn, hebben wij ook in de picture. Leerlingen brengen steeds meer tijd op school door, maar voor een groot deel van hun tijdsbesteding heb je er geen zicht op. Daarvoor is het netwerk belangrijk.

Niet om leerlingen te controleren, maar om te voorkomen dat ze in de problemen komen”.

“Het valt me op, dat je in korte tijd best veel kunt doen. Een goede makelaar zoals de combinatiefunctionaris van de SWA draagt daar aan bij. De kracht is om het niet te groot en te ingewikkeld te maken. Je moet goed weten wie je doelgroep is, en wie zijn je partners en de buurtwerkers? Wat vinden de kinderen leuk om te doen, waar hangen ze uit?

En soms moet je gewoon starten met dingen, het is verbazingwekkend hoe snel je dan een programma op kunt zetten. Vanaf december gaan we naar de andere locatie. Dan gaan we gewoon door, maar het is wel een andere situatie.

Het is dan juist voor de integratie belangrijk om de verbinding te blijven leggen en jongeren te blijven bereiken met de brede aanpak”.

De Brede School - een breed begrip?

het maatschappelijke leven. Dit vergt nieuwe vaardigheden, en de Brede School kan een belangrijke bijdrage leveren in deze groei tot zelfstandigheid en verantwoordelijkheid.

Doelstellingen van de Brede School

Uit onderzoek blijkt dat er verschillende redenen zijn waarom het voor scholen van waarde is om de aandacht te richten op activiteiten die verder gaan dan formeel onderwijs.

Deze redenen zijn globaal in te delen in vier categorieÍn.

Doelstellingen voor leerlingen

De eerste categorie wordt gevormd door doelstellingen die zich op leerlingen richten.

Het gaat hier om het ontwikkelen van sociale vaardigheden, het versterken van de binding met school, het bevorderen van sociale participatie en het verbeteren van de schoolprestaties. Voorbeelden zijn activiteiten die leerlingen helpen bij het leren zoals het aanbieden van bijles, het voorkomen van schoolverzuim en het verbeteren van de studievaardigheden. Maar ook het de pedagogische uitgangspunt is van groot belang: leerlingen die zich prettig voelen op school.

In de doelstellingen voor leerlingen zijn twee hoofdvormen te onderscheiden. De ene vorm richt zich vooral op het ontwikkelen van talenten van leerlingen. Hier staat de visie centraal dat leerlingen meer in hun mars hebben dan alleen leren en studeren. Deze scholen organiseren voornamelijk activiteiten op het gebied van kunst, cultuur en sport buiten lestijd. De tweede vorm gaat uit van het ontwikkelen van sociale vaardigheden om de kans op aansluiting met de maatschappij te vergroten. Het gaat hier vaak om scholen met leerlingen die minder uitblinken in leerprestaties, en die vanuit huis minder worden ondersteund in een zinvolle vrije tijdsbesteding.

Doelstellingen voor de eigen organisatie

De tweede categorie betreft doelstellingen ten aanzien van de eigen organisatie.

Het gaat hier vooral om het bevorderen van een positief pedagogisch en veilig klimaat.

Dit doel hangt sterk samen met de opvatting dat wanneer leerlingen het leuk vinden op school, ze als vanzelf gaan bijdragen aan het positieve klimaat. Een ander doel in deze categorie is het verbeteren van het imago van de school. Voor een school is het belangrijk om een goede naam te hebben.

Doelstellingen voor ouders

Een volgende categorie van doelstellingen betreft de ouders van leerlingen. In deze categorie gaat het om het versterken van de relatie tussen school en gezin, het betrekken van de ouders bij de ontwikkeling van hun kind en het ondersteunen van ouders bij de opvoeding van hun kind.

Doelstellingen voor de wijk

De laatste categorie doelstellingen richt zich op de wijk. Hierin staan het verbeteren van de leefbaarheid en veiligheid in de wijk, met de Brede School als middelpunt, centraal.

Brede Scholen in het voortgezet onderwijs in Amersfoort | 7

Mogelijkheden benutten en de verbinding zoeken

Mogelijkheden benutten en de verbinding zoeken Accent Praktijkonderwijs is een school met twee vestigingen: één in Nijkerk en de locatie aan de Wiekslag in Amersfoort. Op de locatie Amersfoort volgen dagelijks 150 leerlingen uit een ruime regio onderwijs. Praktijkonderwijs is gericht op de leerling. De eigen mogelijkheden van de leerling bepalen namelijk de inhoud van het onderwijs. Bij elke leerling is dat weer anders. Niet het onderwijs, maar de leerling staat centraal. Je zou ook kunnen zeggen: het onderwijs volgt de leerling (in plaats van: de leerling volgt het onderwijs).

“Praktijkonderwijs gaat per definitie uit van een bredere opdracht dan alleen kennisoverdracht.

Onze leerlingen leren veel liever in de praktijk dan uit boeken”. Saskia van Berkel is locatieleider van Accent Amersfoort. “Door het type onderwijs kun je niet zeggen: dit zijn onze lessen en daar moet je het maar mee doen. We kijken goed naar de leerling, niet alleen naar wat hij of zij in zijn of haar mars heeft, maar ook naar de omstandigheden van de leerling. Ook daar hebben onze leerlingen specifieke behoeften.

Als school voelen we ons verantwoordelijk om leerlingen zo breed mogelijk te ondersteunen.

Natuurlijk kun je nooit de verantwoordelijkheid van ouders overnemen en dat willen we ook helemaal niet, maar je kunt wel kijken waar je nog extra ondersteuning of activiteiten kunt bieden”. Voor alle scholen en medewerkers geldt dat er best veel op ze afkomt. We moeten werken aan burgerschap, voorlichting geven over vuurwerk, seksualiteit en homoseksualiteit.

Maar ons team kijkt over de grenzen van het onderwijs heen. Enerzijds is het belangrijk om kennis en vaardigheden op de kinderen over te brengen, maar het is minstens zo belangrijk om te kijken: wat gebeurt er nou daarna?

8 | Brede Scholen in het voortgezet onderwijs in Amersfoort

Wat hebben kinderen ‘s avonds te doen, en welk effect heeft dat?

Daarvoor moet je Out of the box denken.

Eén van de dingen die al jaren naar bovenkomt in het team is het organiseren van een activiteitenweek in de zomervakantie.

Er is een heel ruim aanbod aan zomerkampen en activiteitenweken, na schooltijd en in de vakanties. Maar de ervaring is dat onze leerlingen daar niet makkelijk naartoe gaan. Ze stappen niet zo snel in een nieuwe situatie met allemaal vreemden. En dan kun je dus wel zeggen: er zijn zoveel leuke dingen te doen na schooltijd, maar ze gaan dan gewoon niet. Toen we aan de docenten vroegen wie eventueel bereid zouden zijn om aan zo’n vakantie week mee te werken, waren er zeker zes mensen die zeiden: ach, ik heb zeven weken vakantie. Ik kan best een weekje op deze manier besteden”.

“Maar los daar van proberen we in te spelen op behoeften die we constateren. Zo merkten we dat jongeren het prettig vinden om op school te blijven hangen. Soms werken ouders, of hebben ze geen mogelijkheid om vrienden te ontvangen.

Het alternatief is dan om op straat te gaan hangen. Wij hebben liever dat ze dan op school blijven. Je moet dan wel duidelijke afspraken maken: Je mag hier blijven, maar dan moet je wel zelf ook zorgen dat het gezellig blijft. We hebben een leerlinge waarvan – zoals bij veel leerlingen – de moeder werkt tot half zes. Die zit regelmatig na schooltijd in het lokaal bij de leraar op de gitaar te spelen. Deze leraar ziet leerlingen niet als last, maar vindt het echt leuk om te doen”.

“We hebben een groot schoolplein, we kunnen ons voorstellen dat we hier ook activiteiten gaan

Mogelijkheden benutten en de verbinding zoeken

aanbieden. Er is inmiddels een plan getekend door een architect en we zijn bezig om de benodigde middelen bij elkaar te krijgen. Het zal nog wel zoeken worden: doe je dat dan voor je eigen leerlingen of doe je dat voor jongeren uit de wijk? Met je eigen leerlingen heb je een bepaalde band, met jongeren in de wijk ligt dat natuurlijk weer heel anders. Daar heb je geen band mee, dus die zullen veel minder geneigd zijn om naar je te luisteren. Je krijgt dan wel steun van je eigen leerlingen, maar je neemt toch een risico als je andere jongeren binnen laat”.

“Op dit moment bouwen we op dat schoolplein een tuinkas. Die zal meerdere doelen dienen.

Onze leerlingen kunnen daar praktijkervaring opdoen. Een deel van het gebouw wordt een buurtwinkel. Hopelijk geeft dat een verbinding

met de wijk. We willen die winkel in eerste instantie drie ochtenden open doen. Er is dan koffie en thee met wat lekker. Daar zie ik wel heel veel mogelijkheden om straks ook uit te waaieren naar activiteiten na drie uur ‘s middags.

Of we nog dromen hebben? Ja, een eigen sportzaal zou heel mooi zijn. Maar aan de andere kant is het ook goed om te gaan samenwerken.

We sporten nu bij het Achmea Health Centre.

Geweldig vinden de leerlingen dat! Het geeft een heel andere dynamiek aan gezond bewegen, veel meer van deze tijd. Zo kijken we elke keer opnieuw: waar hebben onze leerlingen behoefte aan en hoe kunnen we daarop inspelen? En hoe kunnen we samenwerken? Want daarin ligt de kracht en dat zorgt ervoor dat je best snel heel veel voor elkaar krijgt”.

Brede Scholen in het voortgezet onderwijs in Amersfoort | 9

De Brede School - een breed begrip?

Samenwerking met externe partners

De partners waarmee wordt samengewerkt binnen een Brede School zijn divers.

Het gaat hier om voorzieningen op het gebied van sport, cultuur, zorg, welzijn en veiligheid.

De samenwerking kan bestaan uit een structureel samenwerkingsverband met meerder partijen rond een bepaald thema. Het kan ook gaan om de samenwerking met één specifieke medewerker of contactpersoon van een instelling, zoals een wijkagent.

Lokale en rijksoverheid

Een belangrijke rol is weggelegd voor de lokale- en rijksoverheid. Vaak zijn gemeenten een belangrijke aanjager van het proces, door samenwerking tussen organisaties te bevorderen en verbinding te leggen tussen beleidsvelden

Criteria voor de Brede School

Hoewel iedere Brede School zich anders ontwikkelt en vorm krijgt, worden een aantal overkoepelende criteria gehanteerd.

• De school ziet haar eigen opdracht breder dan onderwijs alleen. Het gaat om het ontwikkelen van de talenten van leerlingen, het vergroten van de kans op maatschappelijke aansluiting en succes.

• Er is sprake van een substantiële verbreding van het aanbod, bijvoorbeeld extra activiteiten op het gebied van sport, cultuur en welzijn.

• Er wordt structureel samengewerkt met externe partners die zich richten op de ontwikkeling van kinderen en jongeren.

• Er is sprake van een verbreding van de doelgroep. De school richt zich niet meer alleen op de leerling, maar stelt zich open voor wijkbewoners en anderen.

• De regie wordt in sterke mate bepaald door de scholen/schoolbesturen.

Brede Scholen in het voortgezet onderwijs zijn momenteel sterk in ontwikkeling. Op veel scholen wordt aan de bovenstaande criteria handen en voeten gegeven.

10 | Brede Scholen in het voortgezet onderwijs in Amersfoort

Culturen verbinden

Culturen verbinden “We zitten in een wijk die in sociaal- economisch opzicht niet sterk is. Daarnaast bestaat een groot deel van onze populatie uit jongeren die hun roots hebben in een andere cultuur”.

Gerard Herkendaal is directeur van het Trias College, een school voor VMBO in de wijk Koppel. “De gemeente vroeg eind jaren ’90 of wij als school iets konden betekenen in het kader van achterstandsbestrijding. We hebben toen een deel van de gymzaal verbouwd en in twee ruimtes zijn we begonnen om wijkgerichte activiteiten aan te bieden op het terrein van inburgering en socialisatie. Inmiddels is dat initiatief ondergebracht bij de Amfors Groep, maar we hebben nog steeds wel een binding met de activiteiten”.

Een diploma en ‘goede’ toekomst is nog heel abstract. We proberen jongeren en hun ouders bewust te maken: je woont nu in Nederland, daar ligt je toekomst. Als je succesvol wilt zijn, moet je in sommige opzichten harder werken dan andere jongeren. Maar je hoeft het niet alleen te doen.

We nemen de jongeren mee naar Madurodam, naar de haven in Rotterdam, de afsluitdijk, naar Friesland. We gingen bijvoorbeeld met de klassen wadlopen, dat zijn dingen die ze van huis niet meekrijgen. De jongeren hier op school worden vaak gestigmatiseerd, ze moeten meedoen in Nederland, maar horen er niet echt bij. We hopen dat Nederland door die activiteiten ook een beetje van hen wordt, dat ze zich verbonden gaan voelen”.

“In de loop der tijd zijn ook allerlei activiteiten ontstaan voor de leerlingen. De gemeente heeft dat financieel ondersteund. We bieden onder andere veel sportactiviteiten aan. Veel leerlingen hebben niet de mogelijkheid om zich aan te sluiten bij sportverenigingen. Dat heeft met financiën te maken, maar ook met culturele aspecten. Onze gymdocenten gaan na schooltijd voetballen. Waar mogelijk doen we mee met sporttoernooien of we organiseren ze zelf.

Zo vergroot je de binding met de school, maar het heeft ook een belangrijke socialiserende functie. In het begin huurden we voor de activiteiten mensen in buitenaf. Als team moet je er naartoe groeien om dat zelf te gaan doen.

Geleidelijk kregen steeds meer docenten een rol in het buitenschoolse aanbod. Dat wordt gecompenseerd in de jaartaak die elke docent heeft. Of docenten nu wel of niet een taak hebben in het buitenschoolse aanbod, het is belangrijk om altijd te laten zien dat je om de leerlingen geeft. Zo creëer je een band met de leerling. In eerste instantie werken ze voor jou.

“Een aantal docenten is op kennismakingsreis geweest, naar Marokko of Turkije. Dat zijn belangrijke impulsen geweest. Hoe kunnen we aansluiten bij de beleving van de leerling, en tegelijkertijd de brug slaan naar hun leven en toekomst in Nederland? In de Marokkaanse cultuur speelt een groot deel van het leven zich op straat af. Mensen zoeken elkaar daar op. Je ziet dat jongeren dat hier ook doen. We hebben een aantal maanden hulp gehad van twee Marokkaanse mannen die de huiswerkgroepen begeleidden. Niet zozeer om hen inhoudelijk te helpen met de vakken, maar vooral als vraagbaak op allerlei gebied. Jongeren konden bij hen terecht met vragen over de maatschappij, over zaken waar hun ouders weinig vanaf weten.

Wanneer mag je een bijbaantje, waarom moet je belasting betalen, hoe zit het met de leer- en kwalificatieplicht? De leerlingen maakten gretig gebruik van hun kennis en ervaring. Leerlingen van het ROC begeleiden onze leerlingen bij de stagevoorbereiding. Hoe schrijf je een brief, wat is belangrijk bij een sollicitatiegesprek, wat zeg je als

Brede Scholen in het voortgezet onderwijs in Amersfoort | 11

Culturen verbinden

je een bedrijf belt? Het mes snijdt dan aan twee kanten, want ook de ROC leerlingen leren hier veel van”.

“Een ander aspect wat we op die reizen hebben ontdekt is hoe de ouders tegen een school aankijken. Als de kinderen op school zijn, vervullen wij in hun ogen de rol van opvoeder. Ouders zeggen vaak tegen mij: U bent hier op school de vader van mijn kind. Qua betrokkenheid willen we dat ook uitstralen. We willen laten zien dat het voor ons echt belangrijk is dat de jongeren goed terechtkomen, we laten ze niet vallen. Maar we blijven benadrukken: jullie zijn de ouders, het leven in Nederland vraagt van ouders dat ze hun kinderen wegwijs maken en gidsen. Dat neemt niet weg dat we veel inspanningen verrichten om

12 | Brede Scholen in het voortgezet onderwijs in Amersfoort

jongeren te helpen. Er is geen vaste scheidslijn tussen school en de samenleving. Als leerlingen problemen hebben, bijvoorbeeld met justitie, dan zorgen we dat hij of zij terecht komt bij een instantie die kan helpen. Overigens betrekken we ook daar de ouders weer bij. Jongeren vinden dat niet altijd leuk, maar het hoort erbij.

Er gaat de komende tijd flink gesneden worden in de bijdrage die we van de gemeente krijgen.

Dat heeft voor ons aanbod grote gevolgen.

Het is de vraag wat we nog kunnen doen met het budget dat overblijft. Maar daarmee verandert niet dat we naast goed onderwijs, ook blijven bijdragen aan de maatschappelijke toekomst van de leerlingen. Als je eenmaal die insteek hebt gekozen, kun je en wil je niet meer terug”.

Brede Scholen in het voortgezet onderwijs in Amersfoort

Brede Scholen in het voortgezet onderwijs in Amersfoort Uit de inventarisatie in Amersfoort blijkt dat maar weinig scholen zichzelf bestempelen als Brede School, of zich zo profileren. De praktijkvoorbeelden laten zien dat scholen op dit terrein volop in ontwikkeling zijn. Hoewel de vorm, inhoud en organisatie sterk variëren, onderschrijven alle scholen de pedagogische visie dat een school meer is, en moet zijn, dan uitsluitend een plek waar kennis wordt overgedragen.

Een klein aantal scholen geeft aan nog niet of nauwelijks met de Brede School bezig te zijn.

Deze scholen willen de nadruk leggen op de kwaliteit van het onderwijs, zijn net gestart of hebben te maken met aanstaande fusies of verhuizingen.

In het eerste deel van de publicatie is een aantal criteria genoemd, aan de hand waarvan we de stand van zaken in Amersfoort zullen schetsen.

De Brede School biedt meer dan onderwijs alleen

Het concept van de Brede School begint met een visie op de functie en rol van de school ten opzichte van de leerlingen en de samenleving. Die pedagogische visie wordt enerzijds bepaald door de behoeften van de leerlingen. Zij hebben hulp nodig bij het ontwikkelen van de sociale en praktische vaardigheden. Ook wordt de visie gevoed door vragen of eisen vanuit de maatschappij. Steeds vaker wordt bij het constateren van maatschappelijke problemen of risico’s de school aangewezen als plaats waar aandacht aan dit probleem moet worden besteed. Een recente ontwikkeling is de voor alle leerlingen verplichtte Maatschappelijke Stage die ervoor moet zorgen dat leerlingen zich maatschappelijk meer betrokken voelen. Er komt dus veel op de scholen af: de school wordt meer een onderdeel van de maatschappij en de maatschappij komt steeds meer ‘de school binnen’.

Brede Scholen in het voortgezet onderwijs in Amersfoort | 13

Stichting Welzijn Amersfoort – combifuncties in het voortgezet onderwijs

Stichting Welzijn Amersfoort – combifuncties in het voortgezet onderwijs Danny de Graaf is jongerenwerker bij de SWA, en sinds het begin van 2011 in dienst als Combinatiefunctionaris in het Voortgezet Onderwijs. “Ik ben eerst gaan kijken: op welke scholen zit onze doelgroep? De jongeren waarmee wij werken zitten voor een groot deel op VMBOscholen. Vervolgens ben ik gaan inventariseren met welke scholen we al contact hadden, en met welke nog niet. Ik heb zoveel mogelijk scholen benaderd om uit te leggen wat mijn opdracht is: het organiseren van buitenschoolse activiteiten maar vooral de verbinding leggen tussen jongeren en wijken en de voorzieningen in een wijk. Ik ben heel bewust blanco de gesprekken ingegaan en heb eerst maar eens gevraagd: wat zouden we voor jullie en jullie leerlingen kunnen betekenen?

Wat zijn de wensen, wat kunnen jullie daarin doen, wat kan ik daarin doen, en wat kunnen we gezamenlijk doen?”

14 | Brede Scholen in het voortgezet onderwijs in Amersfoort

“Op het Vakcollege Amersfoort organiseren we inmiddels een aantal activiteiten. In samenwerking met de SRO organiseren we zaalvoetbal op de donderdagmiddag. We hebben een oud- stagiaire die danslessen organiseert voor meiden. Samen met de Stichting Future of Fame - een stichting die jongeren begeleid op het gebied van multimedia, video en foto - zijn we aan het kijken of zij kunnen helpen om jongeren daar hun eigen schoolkrant te laten maken. Dat is dan nu ondergebracht bij de jongerenwerker van uit de wijk, zodat ik nieuwe activiteiten kan opzetten op andere scholen.

Tijdens het kennismakingsgesprek op een andere school bleek dat er een groepje jongeren overlast veroorzaakten. Richting andere leerlingen maar ook richting docenten. Vanuit school waren al diverse gesprekken met deze jongeren gevoerd.

Wij zijn op een bepaald moment ook met deze jongeren in gesprek gegaan, en daaruit bleek dat

Stichting Welzijn Amersfoort – combifuncties in het voortgezet onderwijs

ze eigenlijk al bekend waren met het jongerenwerk uit de wijk, onze collega’s dus. Je praat met ze vanuit andere rol en positie en daardoor konden we hen net wat makkelijker aanspreken. Door die ervaring zijn we gaan nadenken: zou het zinvol zijn wanneer jongerenwerkers op school aanwezig zijn, bijvoorbeeld in de pauzes? Je kunt dan een keer goed kijken naar het gedrag van een jongere en eventueel advies uitbrengen aan school.

Maar ook jongeren ter plekke helpen en begeleiden.

Inmiddels zijn twee collega’s opgeleid tot JIMmy’s, Jongeren Informatie Medewerkers. Jongeren kunnen bij hen terecht met al hun vragen op het gebied van werk, inkomen, zorgverzekeringen en dergelijke”.

het gedrag van jongens. We hebben inmiddels de training ‘Boys Talk’ ontwikkeld. Met jongens praten we aan de hand van bijvoorbeeld video’s over stellingen op het gebied van relaties en seksualiteit. Hoe ga je om met meisjes, wat doe je wel, wat is niet handig? Dit valt allemaal onder voorlichting/ preventie. We hebben met het hele team jongerenwerk ook een cursus gevolgd over middelengebruik van jongeren, van blowen tot harddrugs. Hopelijk kunnen we die kennis ook inzetten op scholen, bijvoorbeeld op themadagen.

Dit is informatie die voor hele groepen jongeren handig is, maar het jongerenwerk bereikt niet iedereen en op scholen is er vaak geen tijd voor.

Zo kun je elkaars kracht versterken”.

“Een ander voorbeeld is een sportproject wat we in samenwerking met ROC ASA in het Soesterkwartier vormgeven. Zij wilden zich – vanuit de opleiding Sport en Dienstverlening – graag inzetten voor de wijk en in samenwerking met de SRO hebben we gekeken waar de behoefte lag. We hebben een project opgezet waarbij we leerlingen van het ROC twee middagen, op vier verschillende plekken in de wijk tegelijkertijd, een sportactiviteit aanbieden voor jongeren in de leeftijd van 6 tot 14 jaar. De leerlingen van het ROC leren op die manier in de praktijk om sport en spellessen te geven aan kinderen.

Ze leren om te gaan met de jeugd, hoe ga je om met de locatie, met materiaal? Met name voor de zomervakantie liep het storm. Voor de winterperiode willen we kijken of de activiteiten op binnenlocaties kunnen voortzetten”.

“Wij staan eigenlijk voor heel veel vragen open, we willen inspelen op behoeften. Maar dat we geen standaard aanbod hebben maakt het ook weer een beetje vaag. Scholen weten daardoor niet altijd waarvoor ze ons kunnen inzetten.

Voorlopig wordt onze inzet door de gemeenten betaald vanuit de ‘Impuls Brede Scholen, Sport en Cultuur’. We weten nog niet hoe de toekomst eruit ziet. Er zijn scholen in Nederland die hun eigen combinatiefunctionaris in dienst hebben. Daarmee voorkom je dat je aanbod heel afhankelijk is van de beschikbare tijd van enthousiaste docenten. Maar nu al lopen op school coördinatoren rond die het buitenschoolse aanbod organiseren. Ik hoop dat scholen bij het vormgeven van de Brede School ook contact leggen met de partners uit de wijk, en ook vooral met het jongerenwerk. Wij beschikken over de kennis en de vaardigheden om met jongeren aan de slag te gaan, daar waar het gaat om het informele leren en de toeleiding naar hulpverlening als dat nodig is. Het gaat om het verbinden van de leefwerelden van jongeren.

Op die manier maak je optimaal gebruik van hun talenten en zorg je dat jongeren niet tussen wal en schip vallen. We zullen daarvoor de verbinding ook op organisatieniveau moeten leggen”.

“Meidenwerk is bij ons een extra aandachtspunt.

Onze meidenwerkers zijn getraind in de methodiek ‘Girls Talk’. Dat is programma om meiden weerbaar te maken op seksueel gebied. Wie ben ik, wie wil ik zijn, hoe zeg ik nee? Vanuit de SWA zijn we daar al langer mee bezig, en dat programma bieden we ook op scholen aan. Tegelijkertijd bleek dat er ook aandacht besteedt moet worden aan

Brede Scholen in het voortgezet onderwijs in Amersfoort | 15

Brede Scholen in het voortgezet onderwijs in Amersfoort

De geïnterviewde scholen willen brede talentontwikkeling bevorderen. Er zit veel meer in een leerling dan alleen intelligentie en leervermogen, en school willen dat stimuleren.

Een andere veel gehoorde opmerking is dat het de sfeer in de school ten goede komt als leerlingen ook leuke dingen mogen doen en zo hun passie mogen ontwikkelen.

Buitenschoolse activiteiten maken dat leerlingen zich verbonden voelen met school.

Sommige scholen zien een direct verband tussen de buitenschoolse activiteiten en de vermindering van agressie, verzuim en vandalisme.

Met name bij het beroeps- en praktijkgerichte onderwijs is sprake van een ‘sense of urgency’. Het gaat dan vooral om een behoefte bij jongeren die thuis niet veel middelen en mogelijkheden hebben om, bijvoorbeeld, lid te worden van een vereniging of kennis te maken met culturele activiteiten. Door op school bepaalde activiteiten aan te bieden wordt de kans op een bredere ontwikkeling geboden waardoor ook de kans op uitval kleiner kan worden. Vooral de scholen voor VMBO en praktijkscholen realiseren zich dat wanneer het op deze school niet lukt, er bijna geen alternatieven zijn. Daarom moet alles in het werk worden gesteld om jongeren op school te houden en een diploma te laten behalen.

Dat vraagt veel meer dan alleen kennisoverdracht.

Afhankelijk van de leerlingen, de ouders en de wijk waarin de school staat kiest de school een aanvullend aanbod dat past bij de vraag. Er kan geconcludeerd worden dat de scholen goed zicht hebben op de behoefte van de leerlingen. Er wordt over de muren van de school heen gekeken: naar het gezin, naar de vrije tijd en naar de wijk. Welke kwaliteiten van de leerlingen worden nog onvoldoende aangesproken? Krijgt de leerling voldoende ondersteuning? Wat doen de leerlingen in hun vrije tijd? Kunnen we hen iets aanbieden zodat ze niet op straat hoeven rond te hangen?

Er wordt niet alleen naar de huidige leefwereld van de leerlingen gekeken, maar ook naar de periode na het verlaten van de school. Wat hebben onze leerlingen nodig als ze een diploma hebben gehaald? Gaan ze verder leren? Gaan ze werken? En wat hebben ze daarvoor nodig?

Iedere school wil de eigen leerlingen hier zo goed mogelijk op voorbereiden, en is bereid daarin te investeren.

Verbreding van het aanbod

Het overgrote deel van de scholen in Amersfoort biedt buiten onderwijstijd activiteiten aan voor leerlingen. Het gaat voornamelijk om activiteiten op het gebied van sport en cultuur.

Voorbeelden zijn: muziekles, dans, toneel, zeilen, voetbal, handvaardigheid, kooklessen, multimedia en techniek. Het is onmogelijk om in deze publicatie alle verschillende activiteiten aan bod te laten komen, we noemen hier een aantal algemene kenmerken.

16 | Brede Scholen in het voortgezet onderwijs in Amersfoort

Avondschool de Baander

Avondschool de Baander De Baander is een school voor praktijkonderwijs.

Sinds het schooljaar 2011-2012 organiseren zij op maandagavond een avondschool voor oud- leerlingen. Guus Rammelt is leerkracht en projectleider van de avondschool. “Vroeger hadden bijna alle scholen voor praktijkonderwijs een avondschool. Door bezuinigingen zijn die voor een groot deel verdwenen. Waarom we er weer mee begonnen zijn? Wanneer onze leerlingen van school gaan, moeten ze de maatschappij in.

Ze gaan dan zelfstandig wonen en zelfstandig werken. Het komt best vaak voor dat na een paar jaar de jongeren keuzes gaan maken die niet handig zijn. Ze wisselen dan van baan of, nog erger, zeggen hun baan gewoon op met

de bedoeling om iets anders te gaan doen.

Dan kunnen grote problemen ontstaan en een deel van deze jongeren vallen dan buiten het arbeids- en maatschappelijke proces. Wij zochten, ondersteund door de gemeente, naar een manier om contact te blijven houden met de jongeren en te zorgen dat ze zich kunnen blijven ontwikkelen”.

“We zijn in het najaar begonnen en elke maandagavond komen ongeveer 20 oudleerlingen naar onze avondschool. Drie van onze docenten zijn vast verbonden aan de activiteiten, maar veel van onze leerkrachten zijn bereid om in de avonduren een cursus voor 6 of 8 bijeenkomsten te geven. Denk bijvoorbeeld aan

Brede Scholen in het voortgezet onderwijs in Amersfoort | 17

Avondschool de Baander

een opfriscursus heftruck- chauffeur. Zo is het te overzien. We werken intensief samen met MEE. Standaard is een medewerker op de avondschool aanwezig en biedt begeleiding op het gebied van zelfstandig wonen, relaties en financiën”.

“Ook voordat we met de avondschool zijn gestart, merkten we al dat oud- leerlingen naar ons toekwamen op het moment dat ze vast liepen in hun privéleven. Ze stappen nu eenmaal niet zo snel op vreemden af of instanties die ze niet kennen. De basis die je hebt gelegd in de tijd dat ze op school zaten biedt dan – gelukkig – in veel gevallen nog aanknopingspunten. Door de avondschool kunnen we daar ook een kader voor bieden. Want naast de cursussen die je biedt, gaat het natuurlijk gewoon om menselijk contact en begrip. Natuurlijk worden ook op andere plekken cursussen aangeboden, zoals in buurthuizen.

Maar we merkten dat onze oud- leerlingen zich daar vaak niet thuis voelen. Van de buitenkant is aan hen niet te zien dat ze meer moeite hebben met lezen en schrijven dan anderen. De standaard aangeboden lesstof sluit vaak niet aan bij hun manier van leren. Datzelfde geldt eigenlijk ook voor sportverenigingen. Onze leerlingen komen daar nog wel terecht, maar het gebeurt heel vaak dat ze op een bepaald moment de aansluiting missen en wegblijven. Sport is voor ons nog een aandachtspunt, we gaan daar de komende tijd zeker mee aan de slag”.

18 | Brede Scholen in het voortgezet onderwijs in Amersfoort

“Ken je de Big Picture- methode?* Die is rond 2004 overgewaaid vanuit de Verenigde Staten naar Nederland. Bijna al onze leerkrachten zijn in de Verenigde Staten gaan kijken. De basis van de methode ligt in het aanspreken van de passie van de leerling. Wat wil jij nu echt? Je moet daarin wel realistisch blijven. Sommige beroepen zijn voor onze jongeren niet weggelegd. Maar je kunt wel kijken naar wat ze leuk vinden om te doen. Het blijkt dat wanneer je op school in staat bent om de passie te voeden, de formele leerprocessen veel makkelijker verlopen en de binding met de school groter wordt. Het kind volgt geen onderwijs, maar het onderwijs volgt het kind. Niet ‘one size fits all’, ma ar ‘one kid at a time’. We hebben, waar mogelijk, het principe van Big Picture in ons hele aanbod ingevoerd. Het is een werkwijze die zowel voor de leerlingen als voor docenten bevredigende resultaten geeft. Wat wil je nog meer?” * Big Picture Nederland heeft een eigen website, met achtergrond informatie en concrete voorbeelden. Kijk op www.bigpicturenederland.nl

Brede Scholen in het voortgezet onderwijs in Amersfoort

• De activiteiten zijn vrijwillig, leerlingen kunnen zich inschrijven via een coördinator of docent. In veel gevallen ligt de uitvoering van de activiteiten bij docenten, maar er wordt ook gebruik gemaakt van externe partners zoals SRO, Scholen in de Kunst en de SWA. Het is per school verschillend of jongeren en ouders een bijdrage betalen voor de activiteiten.

• De verbreding van het aanbod is niet alleen een kwestie van het organiseren van naschoolse activiteiten. Het gaat ook om het breder inspelen op behoeften van leerlingen.

Het schoolontbijt op Accent praktijkonderwijs en de hulp bij praktische problemen zoals op het Trias college zijn hier goede voorbeelden van De omvang van het aanbod aan naschoolse activiteiten verschilt per school. De ene school heeft meer mogelijkheden en faciliteiten dan de andere. Tot nu toe wordt het aanbod elk jaar uitgebreider.

Structurele samenwerking met externe partners

Uit de inventarisatie blijkt dat een groot deel van de buitenschoolse activiteiten wordt uitgevoerd door de eigen medewerkers van een school. Er wordt op het gebied van sport en cultuur samengewerkt met SRO en Scholen in de Kunst. Deze samenwerking bestaat er vooralsnog uit dat de genoemde organisaties een aanbod hebben en dat scholen daar gebruik van kunnen maken. Het gaat dan om activiteiten binnen de onderwijstijd zoals sportoriëntatie en lessen Culturele en Kunstzinnige vorming. Soms ook om buitenschoolse activiteiten zoals ondersteuning bij de organisatie rond een theaterproductie of musical.

Het aanbod van de genoemde organisaties is tegen betaling beschikbaar.

Een deel van het aanbod richt zicht op de vraag van leerlingen na het verlaten van de school.

Bij sommige scholen komen leerlingen, nadat ze van school zijn gegaan, nog regelmatig terug. Soms voor de gezelligheid maar ook voor raad en advies over bijvoorbeeld werk of zelfstandig wonen. Praktijkschool de Baander heeft die signalen opgepakt en is een avondschool voor oud-leerlingen begonnen. Op het moment dat jongeren het lastig vinden om terug te gaan naar hun oude school, is het handig dat zij tijdens hun schooltijd kennis hebben gemaakt met instellingen waar zij ook na het verlaten van de school op kunnen terugvallen. Dat geldt niet alleen voor welzijn, maar ook voor sport en cultuur. Door deze samenwerking wordt het, met name voor kwetsbare jongeren, makkelijker gemaakt om vrije tijd zelfstandig in te vullen nadat ze van school zijn gegaan. Praktijkscholen geven aan dat het reguliere aanbod van vrije tijdsbesteding niet altijd goed aansluit bij de leerlingen.

Scholen blijken in de praktijk heel inventief in het op kleine schaal verbinding leggen met mensen of organisaties die van meerwaarde voor de Brede School kunnen zijn. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij de samenwerking met bedrijven in de buurt. In het kader van praktijklessen of stages werken leerlingen bij of in opdracht van de bedrijven. Deze bedrijven ondersteunen de school dan met faciliteiten of middelen.

Brede Scholen in het voortgezet onderwijs in Amersfoort | 19

Sport en Cultuur

Sport en Cultuur Het merendeel van de scholen biedt na lestijd diverse activiteiten aan. Het gaat dan vooral om sport, culturele, creatieve en technische activiteiten. Scholen kunnen ervoor kiezen om bij de uitvoering van dat aanbod gebruik te maken van externe partijen die daarin gespecialiseerd zijn. Voor sportactiviteiten wordt gebruik gemaakt van SRO, de organisatie die in Amersfoort de sportfaciliteiten beheert en maatwerkoplossingen biedt voor organisaties op het terrein van welzijn, onderwijs en zorg.

Voor culturele activiteiten kunnen scholen samenwerken met Scholen in de Kunst.

Sport, Recreatie en Onderwijs (SRO)

Jan Hardeman is Manager Breedtesport bij SRO. “Het is tegenwoordig op elke school

20 | Brede Scholen in het voortgezet onderwijs in Amersfoort

verplicht om sportoriëntatie als onderdeel van het lesprogramma aan te bieden. Dat betekent dat leerlingen kunnen kennismaken met sporten waar ze uit zichzelf niet zo snel mee in aanraking komen. Scholen kunnen activiteiten inkopen bij SRO, maar ze kunnen het ook zelf organiseren.

We hebben de afgelopen zes jaar het programma ‘De Sportieve School’ uitgevoerd. Dat programma was gericht op VMBO- scholen. Onderzoek wees namelijk uit dat deze leerlingen minder bewegen dan hun leeftijdsgenoten op andere scholen.

In dat programma boden we in samenwerking met de scholen activiteiten aan zoals duiken, skiën en klimmen, maar ook allerlei clinics tijdens de gymles, verzorgd door clubtrainers.

Zulke activiteiten zijn voor jongeren aantrekkelijk, omdat het uitdagend en nieuw voor hen is”.

Sport en Cultuur

“Op de Basisscholen zijn combifunctionarissen actief die met wekelijkse activiteiten de brug slaan tussen onderwijs en sport. Daarnaast zijn in vrijwel alle wijken ook wijksport activiteiten.

Dat zijn er ongeveer 40 per week, op verschillende locaties. Daar doen jongeren uit de wijk aan mee, we werven daarvoor niet specifiek op onderwijsinstellingen. We organiseren jaarlijks een aantal toernooien, en daar betrekken we het onderwijs wel bij. Het verschilt van school tot school in hoeverre ze gebruik maken van het aanbod. Het staat scholen vrij om het budget voor Lichamelijk opvoeding en Sport oriëntatie naar eigen inzicht te besteden.

Scholen leggen in veel gevallen ook zelf contact met sportverenigingen voor het organiseren van clinics”.

“Het grote verschil met het basisonderwijs is dat scholen in het voortgezet onderwijs zelf docenten Lichamelijke Opvoeding in dienst hebben. In die zin zijn ze dus onafhankelijker van SRO. Maar ik zie wel voordelen in het aanstellen van combinatiefunctionarissen in het voortgezet onderwijs. Niet voor elke school apart, maar misschien voor een cluster van scholen.

Deze functionarissen kunnen dan bemiddelen tussen sportverenigingen, andere sportaanbieders en scholen, en een gezamenlijk aanbod ontwikkelen. Je kunt daarmee de kosten beperken en dus meer doen met minder. Je kunt jongeren dan ervaringen bieden die hen stimuleren om lid te worden van een vereniging, of mee te doen met wijksportactiviteiten.”

Scholen in de Kunst

Scholen in de Kunst is een stedelijke instelling voor kunsteducatie voor Amersfoort en de regio Eemland. Vanuit de visie dat kunst in al haar diversiteit een ruimere blik op het leven geeft, bieden we op verschillende locaties cursussen aan op het gebied van muziek, dans, theater, literatuur en beeldende kunst.

Christel Ploeger is coördinator jongeren bij Scholen in de Kunst. “Elk jaar maken we voor het voortgezet onderwijs een Docentenmagazine waarin een breed kunst en cultuuraanbod van alle kunstdisciplines opnemen. Na het uitbrengen van dit docentenmagazine gaan we in gesprek met alle voortgezet onderwijs scholen en inventariseren hun wensen op het gebied van kunst en cultuur. De scholen maken gebruik van dit aanbod voor verrijking van hun eigen lesprogramma en voor de praktische invulling van het verplichte vak CKV Culturele Kunstzinnige Vorming. We werken ook met scholen samen die professionele ondersteuning willen voor hun eigen activiteiten”.

“Iedere leerling in het voortgezet onderwijs heeft een Cultuurkaart met een tegoed van 15 euro, scholen zetten dit vaak in om klassikale culturele projecten van Scholen in de Kunst te financieren.

Scholen in de Kunst heeft samen met de theaters en Cultuurbewust een jongerenkeurmerk ontwikkelt zodat de CKV leerlingen sneller kunnen zien wat een leuke voorstelling hen is”.

Binnen ICOON krijgt de gedachte van de Brede School aardig vorm in een multifunctionele voorziening. “We zitten daar als Scholen in de Kunst samen met de bibliotheek, een kinderopvang, ICOON theater, een sportzaal en het Vathorst College in één gebouw. Het Vathorst College maakt tot vier uur gebruik van de kunstvaklokalen, en daarna zitten wij erin. We proberen deels met het aanbod van onze cursussen in ICOON bewust in te spelen op de wensen van de leerlingen van het Vathorst College. We hebben combinatiefunctionarissen in dienst die werkzaam zijn voor scholen in het Basisonderwijs. We gaan nu samen met de scholen en betrokken partijen zoals de Stichting Welzijn Amersfoort, Versa en SRO kijken op welke manier we de krachten kunnen bundelen voor het voortgezet onderwijs.”

Brede Scholen in het voortgezet onderwijs in Amersfoort | 21

Brede Scholen in het voortgezet onderwijs in Amersfoort

Scholen hebben ook onderling contact en organiseren incidenteel activiteiten gezamenlijk.

Ook wordt gebruik gemaakt van elkaars faciliteiten, of van praktische diensten zoals catering door leerlingen. Meestal gaat het om contacten die er al zijn, of die min of meer toevallig worden gelegd. Deze worden makkelijk ‘verzilverd’ omdat het vaak om een situatie gaat die voor beide partijen ‘winst’ oplevert.

Op veel scholen is een medewerker, meestal een docent, of een groepje medewerkers verantwoordelijk voor de planning van activiteiten. Zij onderhouden het contact met externe organisaties. In de meeste gevallen is dat sectorgebonden: de docent lichamelijke opvoeding houdt zich bezig met de sportactiviteiten en overlegt met de SRO en sportorganisaties.

De Stichting Welzijn Amersfoort heeft enkele combinatiefunctionarissen in dienst die welzijnsactiviteiten op scholen organiseren. In sommige gevallen komen ook activiteiten met bijvoorbeeld sportorganisaties door hun bemiddeling tot stand. Ook bij het project ‘Toezicht in de wijk’ dat bij de voorbeelden aan bod komt, speelt de combinatiefunctionaris een belangrijke verbindende rol.

Verbreding van de doelgroep

Van de vijf criteria blijkt dat het verbreden van de doelgroep de grootste uitdaging is voor scholen in Amersfoort. Het merendeel van de activiteiten is gericht op de eigen leerlingen.

Scholen hebben over het algemeen wel de ambitie om op termijn een bredere doelgroep aan te spreken, maar zijn daar nu nog terughoudend in. Met de leerlingen die op school zitten is een verstandhouding, daar heb je als school ook enige zeggenschap over. Met jongeren uit de wijk of van een andere school ligt dat anders. Eén school gaf aan dat het schoolplein na lestijd gebruikt wordt door kinderen in de buurt om te voetballen, basketballen en tafeltennissen. Een buurtbewoner heeft de sleutel van het schoolplein en sluit ’s avonds af.

Ouderparticipatie

Met name allochtone ouders zien school als een instituut: een plek waar de docenten en de directeur verantwoordelijk zijn voor (het leerproces van) de leerling. Zij zijn van mening dat je je daar als ouders niet mee hoort te bemoeien. Leerlingen en docenten kunnen daardoor het idee krijgen dat hun ouders niet betrokken zijn bij de schoolprestaties. Gebrek aan belangstelling en betrokkenheid blijken meestal niet de achterliggende reden te zijn van de geringe participatie, maar een verschil in opvattingen over verantwoordelijkheid.

22 | Brede Scholen in het voortgezet onderwijs in Amersfoort

Het Nieuwe Eemland – mogelijkheden benutten

Het Nieuwe Eemland – mogelijkheden benutten Misschien is de herfst wel de mooiste periode om een bezoek te brengen aan Het Nieuwe Eemland. Gelegen aan de licht glooiende westkant van Amersfoort, omgeven door bont gekleurde bossen, laat het naoorlogse gebouw zich van haar beste kant zien. Maaike Swets is rector van de school en vertelt: “Dit gebouw biedt ruimte aan ruim 1200 leerlingen. We hebben hier de opleidingen MAVO, HAVO, VWO en Gymnasium. De Brede School is een prachtig model. Het past erg goed bij de visie van Het Nieuwe Eemland dat je taak als school breder is dan alleen kennisoverdracht.

Al jaren bieden we de leerlingen meer dan alleen onderwijs. We organiseren diverse activiteiten na lestijd: toneel, dans, cultuur. Dit jaar starten we met een techniekclub, vooral voor eerste en tweede klassen, We hebben veel sportfaciliteiten met velden en gymzalen. Er gebeurt dus al best veel, maar we willen dat graag uitbreiden.

De tekendocent bijvoorbeeld wil ontzettend graag dingen doen die met tekenen te maken hebben maar waar hij niet aan toe komt tijdens de reguliere lessen. Dat zou dus heel mooi na schooltijd kunnen met leerlingen die daar ook echt warm voor lopen”.

Brede Scholen in het voortgezet onderwijs in Amersfoort | 23

Het Nieuwe Eemland – mogelijkheden benutten

“De activiteiten worden voor het grootste deel door onze eigen docenten gegeven. Aan de ene kant is de werkdruk voor docenten best fors, en we moeten ons afvragen of we niet meer moeten samenwerken met andere organisaties.

We hebben wel contacten met SRO en Scholen in de Kunst, maar concreet gebeurt daar nog weinig mee. Aan de andere kant, we hebben een jong en enthousiast team van medewerkers, die het eigenlijk té leuk vinden om het uit handen te geven. Het gaat om een goede balans.

Als je teruggaat naar het voorbeeld van de tekendocent: het kan ook extra energie geven om meer uit je vak te halen met studenten die er echt voor gaan.”

Maaike Swets benadrukt dat het belangrijk is dat leerlingen zich thuis voelen op school.

“Dat geldt niet alleen tijdens de lessen maar ook daarna. De school mag - tot op zekere hoogte - van hun zijn. We hebben een actieve leerlingenraad. Op een gegeven moment kwamen ze met het plan om een chill- ruimte in te richten. Ergens een hoekje met banken, stoelen en tafels. Je ziet het aan het gebouw al, er zijn mogelijkheden genoeg. Ik vroeg hen: ‘en wie gaat er dan toezicht houden?’. Het bleef een poosje stil. Daar hadden ze nog niet over nagedacht.

Uiteindelijk hebben we gekozen voor een hoek in de overblijfruimte. Daar is automatisch toezicht, maar het is ook wel een plek waar jongeren zichzelf kunnen zijn. “

24 | Brede Scholen in het voortgezet onderwijs in Amersfoort

“De ligging aan de rand van de stad biedt veel voordelen. We hebben heel veel ruimte, en er is amper sprake van overlast voor anderen.

Ook intern hebben we veel mogelijkheden.

Onze aula is een theaterzaal, daar kunnen we nog veel meer gebruik van maken dan we nu al doen.

Onze ambitie? Als je alle dingen bij elkaar optelt: de faciliteiten die we hier hebben, de leerlingen die het prettig vinden om op school te zijn, de medewerkers die daar graag aan bijdragen, dan zie ik nog zoveel mogelijkheden voor uitbreiding.

Zodat je leerlingen een dagarrangement kunt bieden met sport, toneel, techniek, ontspanning en ontmoeting. Natuurlijk kunnen leerlingen na schooltijd naar een sportvereniging, maar de sportvereniging kan ook hier komen om lessen te geven. Dat stimuleert andere leerlingen dan ook weer, die uit zichzelf misschien niet zo snel op een vereniging afstappen. Hetzelfde geldt voor toneel en dans. Als daar behoefte aan blijkt te zijn, en we kunnen dat intern regelen, dan wil ik zelfs de mogelijkheid bieden voor een warme maaltijd aan het einde van de dag.”

“Zulke plannen realiseer je niet van de ene op de andere dag. Het belangrijkste is dat je er samen naar toe kunt groeien. Het is niet alleen een kwestie van plannen, organiseren en regelen.

Het campus-model, want daar hebben we het dan over, moet in elke vezel van de school geworteld zijn om een succes te worden. Dat kan alleen door stap voor stap verder te bouwen op het fundament wat hier al ligt.”

Brede Scholen in het voortgezet onderwijs in Amersfoort

Vaak wordt bij ouderparticipatie gedacht aan medezeggenschap, en het dragen van verantwoordelijkheid. Een aantal scholen geeft aan dat zij ouders maar moeilijk kunnen stimuleren tot deze vorm van participatie maar dat ouders heel behulpzaam zijn als het gaat om praktische dingen zoals helpen met koffie schenken of koken voor een bijeenkomst.

Op het Van Lodenstein College wordt gewerkt met een vrijwilligerspool die onder andere uit ouders bestaat. Deze vrijwilligers worden ingezet tijdens uitgevallen lessen, bij excursies en buitenschoolse activiteiten.

Wijkbewoners en verenigingen

Veel scholen stellen hun school – vaak tegen betaling – open voor andere groepen.

Het gaat dan om verenigingen of kleinschalige initiatieven van wijkbewoners of organisaties. Het is de vraag of dit onder de noemer ‘verbreding van de doelgroep’ valt. In ieder geval zijn de meeste scholen van mening dat het jammer is om de vaak ruime faciliteiten in een schoolgebouw alleen voor onderwijsdoeleinden te gebruiken.

Er is bijna geen sprake van dat de school zelf activiteiten organiseert voor de ruimere doelgroep. Wel zien de meeste scholen de leefbaarheid in de wijk als een gedeelde verantwoordelijkheid. Zo wordt geprobeerd de overlast te beperken, zwerfvuil door leerlingen op te laten ruimen en zijn er wijkacties zoals het bakken van koekjes voor bewoners van nabijgelegen verzorgingtehuizen.

Regie en organisatie door de school

Het beginpunt van een Brede School is vaak een combinatie van enkele enthousiaste docenten die bereid zijn om extra tijd te investeren en het management dat een brede visie heeft of onderschrijft. Het onderzoek in Amersfoort laat zien dat zonder steun van de schoolleiding, het proces niet of nauwelijks op gang komt. Als de schoolleiding wel overtuigd is van de nieuwe koers, maar het team nog niet, komt het proces evengoed op gang, al verloopt het in dat geval trager.

Medewerkers

In hoeverre de medewerkers warmlopen voor het concept van een Brede School hangt van een aantal belangrijke elementen af. In hoeverre de brede pedagogische visie wordt uitgedragen en gecommuniceerd door de schoolleiding en de ruimte die geboden wordt aan de medewerkers om hierin actief te zijn naast de reguliere taken. Daarnaast is het belangrijk of de medewerkers meerwaarde zien in de manier van werken. Op het moment dat de school ook voor docenten een prettige plek wordt om les te geven, is het animo om extra tijd te besteden aan naschoolse programma’s groter. Dus niet van bovenaf opleggen ‘wat’, maar vooral ‘waarom’. Het ‘wat’ krijgt dan vorm vanuit de ruimte en het enthousiasme.

Medewerkers doen het voor hun kinderen, voor hun school. Als meerwaarde verwachten (of krijgen) zij een prettig schoolklimaat en de mogelijkheid om hun vak naast de lessen nog wat verder uit te diepen. Dit levert vaak ook een betere band met leerlingen op, wat het makkelijker maakt om te corrigeren en conflicten op te lossen.

Brede Scholen in het voortgezet onderwijs in Amersfoort | 25

Toezicht in de wijk

Toezicht in de wijk Precies tussen de wijken Kattenbroek en Zielhorst, naast winkelcentrum Emiclaer, ligt een forse vijverpartij omzoomd door een groene zone: De Groene Huiskamer. Het is een deel van Amersfoort met veel potentie, maar ook met een onweerstaanbare aantrekkingskracht op hangjongeren. De gemeente Amersfoort, politie, Wijkbewoners, SWA, jongeren werken sinds eind 2009 samen aan de herinrichting van het gebied, met als doel de leefbaarheid te vergroten en te zorgen dat jong en oud weer volop van deze bijzondere plek kan genieten.

26 | Brede Scholen in het voortgezet onderwijs in Amersfoort

Er is veel verbeterd qua voorzieningen, zo is er een speeltoestel gebouwd, er is een heus ooievaarsnest geplaatst en er kwam een basketbalpaal. En daarmee houdt het niet op, want de planning is om nog een sportveld aan te leggen en een ontmoetingsplek voor jongeren te realiseren. Er bleef echter sprake van overlast door jongeren, en daarom sloegen de SWA, wijkbewoners en jongeren de handen ineen.

Er is door de combinatiefunctionaris van de SWA contact gelegd met het Prisma College, die de

Toezicht in de wijk

opleiding Sport, Dienstverlening en Veiligheid in huis heeft. Leerlingen worden onder andere opgeleid tot bewakers en toezichthouders.

Johan Prenger, adjunct- directeur van het Prisma College, vertelt: “Vanuit de projectgroep De Groene Huiskamer kwam de vraag of wij met leerlingen van die opleiding iets konden betekenen voor de leefbaarheid in het gebied.

In vrij korte tijd is toen een pilot project opgezet, waarbij jongeren uit Kattenbroek en leerlingen van de opleiding SDV in koppels toezicht houden in de wijk. We zijn na de zomervakantie gestart, met drie avonden in de week. De koppels lopen herkenbaar in het gebied, ze hebben allemaal een jas aan met de tekst ‘toezichthouder Groene Huiskamer’. Alleen dat al werkt preventief.”

“De koppels hebben formulieren bij zich waarop ze kunnen invullen wat ze aantreffen tijdens hun surveillance, zoals vernielingen en vervuiling, maar ook de groepen en de jongeren. En dat is interessant in het kader van hun opleiding.

Spreek je jongeren aan, hoe spreek je ze aan, hoe leg je vast wat je hebt gedaan? De ervaringen op straat kunnen ze gebruiken voor hun opleiding”.

Danny de Graaf, combinatiefunctionaris van de SWA: “Voordat we begonnen met het project wist ik niet precies hoe het zou gaan lopen en wat we ervan mochten verwachten. Het kan twee kanten op, want ook de leerlingen van

Prisma zijn jongeren. Laten andere jongeren zich aanspreken door hen? Ik moet zeggen dat ik achteraf ontzettend positief ben over dit project. Het bleek dat de jongeren heel trouw hun ‘diensten’ draaiden. Er waren meestal meer jongeren aanwezig dan op het rooster was vastgelegd. Zelfs als het flink regende, was iedereen op zijn post. Zowel de leerlingen, als de jongeren en de wijkbewoners zijn enthousiast over dit experiment. Vanuit deze periode is veel informatie verzameld door de toezichthouders, en daar kan de projectgroep van de Groene Huiskamer dan weer mee aan de slag.”

Ook Johan Prenger is blij met de ervaring.

“We zien dat onze leerlingen door de verantwoordelijkheid die ze in het project kregen, zich op school ook anders gingen gedragen. We denken er nu over om dergelijke projecten een wezenlijk onderdeel van het onderwijsprogramma te maken. Een mooi neveneffect is dat we meer contact hebben met de SWA, ook op andere terreinen. We maken voor de profielklassen Expressie & Entertainment nu geregeld gebruik van ‘De Reset’, het jongerencentrum. En we onderzoeken of de jongerenwerkers van de SWA een rol kunnen krijgen in het programma voor die opleiding.

Ik kan me voorstellen dat zij workshops kunnen geven vanuit hun ervaring en expertise.”

Brede Scholen in het voortgezet onderwijs in Amersfoort | 27

Brede Scholen in het voortgezet onderwijs in Amersfoort

De docenten worden gecompenseerd voor de buitenschoolse activiteiten in hun taakjaarplan, of door minder lesuren of door een groter dienstverband. De motivatie om extra taken op te pakken komt van binnenuit, van de schoolleiding en vanuit de visie dat zij op deze manier nog meer kunnen bijdragen aan de toekomst van de leerlingen.

Een aantal schoolleiders geeft aan dat het niet altijd eenvoudig is om het team te overtuigen van het nut van de brede taakopvatting. Veel van de gunstige neveneffecten, zoals een prettig en veilig schoolklimaat, worden niet direct zichtbaar. Deze schoolleiders wijzen er nadrukkelijk op dat het belangrijk is om aan te sluiten bij het tempo van het team, waarbij een voordurende stimulans wel gewenst is. EĂŠn schoolleider spreekt over het gevoel van veiligheid van de medewerkers. Niet zozeer de fysieke veiligheid, maar het vertrouwen dat je mag experimenteren, dat het fout mag gaan en dat je daar niet persoonlijk op afgerekend wordt. Als medewerkers de kans krijgen om in hun brede rol te groeien, waar ruimte is voor de eigen inbreng en experiment, worden de beste resultaten geboekt.

28 | Brede Scholen in het voortgezet onderwijs in Amersfoort

Deuren openzetten en verbindingen leggen

Deuren openzetten en verbindingen leggen In de inventarisatieronde langs de Amersfoortse scholen kwam de term ‘out-of-the-box-denken’ vaak ter sprake. Maar als het geturfd zou zijn, stond het gesprek met Ben Stoelinga, rector van het Hooghe Landt College en zijn collega Mirjam Onderdelinden, met stip bovenaan.

“Wij hebben een lange traditie met buitenschoolse activiteiten. We noemen ze hier ‘para-scholaire’ activiteiten. Aan het begin van het schooljaar is er een markt voor leerlingen, de para-scholaire markt, waar je informatie kunt vinden over alles wat er wordt georganiseerd.

Leerlingen kunnen zich daarvoor inschrijven.

De activiteiten richten zich op dans, zang, toneel, sporten, zeilen, eigenlijk van alles wat.

Naast de para-scholaire activiteiten hebben we een huiswerkinstituut in huis. Je ziet hier tot laat in de middag leerlingen rondlopen die gebruik maken van dit aanbod”, aldus docente Mirjam Onderdelinden. Ben Stoelinga is groot voorstander van een structurele verbinding tussen onderwijs en het bedrijfsleven: “Wij waren één van de eerste scholen die de maatschappelijke stage heeft ingevoerd, lang voordat het een verplichting werd. We vinden het belangrijk dat onze leerlingen zich betrokken voelen bij de

Brede Scholen in het voortgezet onderwijs in Amersfoort | 29

Deuren openzetten en verbindingen leggen

maatschappij. Jongeren leven tegenwoordig best veel in hun eigen wereld, communiceren via hun eigen media. Het is mooi om te zien dat ze echt enthousiast worden als ze ervaren welke bijdrage ze in de maatschappij kunnen leveren.

Veel van de maatschappelijke stages proberen we in de directe omgeving van de school plaats te laten vinden. Zo krijgen de jongeren binding met de wijk. We hebben op het Hooghe Landt een Technasium, en leerlingen van die opleiding voeren projecten en onderzoeken uit voor bedrijven in de buurt”.

Stoelinga wil de school in de wijk een volwaardige functie geven: “ Wat ons betreft mag de verbinding tussen school en de wijk nog veel duidelijker vorm krijgen. Je ziet dat veel wijkvoorzieningen worden geconfronteerd met bezuinigingen. Wijkcentrum ‘Het Middelpunt’ wordt met sluiting bedreigd, en ook de dependance van de bibliotheek -onze buren eigenlijk- moet inkrimpen of zelfs verdwijnen.

Wij hebben hier op school een mediatheek.

In hoeverre zou je elkaar kunnen helpen en versterken? Onlangs vond het filmfestival Scenecs plaats in Amersfoort. Onze leerlingen hebben een film gemaakt over ‘Onze school in de wijk!’.

In die film, die op het festival is vertoond, spelen de leerlingen na hoe verschillende groepen gebruik maken van onze faciliteiten. Het gaat om activiteiten als schilderen, een zangkoor, cursussen communicatie en klaverjassen voor ouderen”. Om de wensen in de praktijk te realiseren gaat de school actief aan de slag: “In het voorjaar willen we op een zaterdag de deuren van de school openzetten voor de wijk. Kom eens binnen kijken, en zie wat de school voor de wijk kan betekenen. We willen de dag dan beginnen met de film die de leerlingen hebben gemaakt”

30 | Brede Scholen in het voortgezet onderwijs in Amersfoort

Mirjam Onderdelinden, naast docente ook leerlingbegeleider op ’t Hooghe Landt, vervolgt: “We hebben hier recentelijk thema avonden georganiseerd. Het CJG en Stadring 51 organiseerden een ouderavond in het kader van de week van de opvoeding over jongeren en geld.

Daar waren de ouders van de leerlingen voor uitgenodigd. Maar toen ik daar zat, vroeg ik me af waarom we niet óók mensen uit de wijk hadden uitgenodigd. Volgende keer willen we de wijk nadrukkelijker betrekken bij zulke initiatieven”.

Stoelinga pleit voor samenwerking in de wijken en het letterlijk loslaten van ‘heilige huisjes’: “ Je ziet dat organisaties verschrikkelijk hun best doen om hun eigen werk en gebouwen overeind te houden. Dat is behoorlijk inefficiënt, en in deze tijd van bezuinigingen ook niet meer mogelijk. De kracht ligt in de samenwerking die je aangaat, gebruik maken van elkaar in termen van gebouwen, maar ook inzet van personeel. Er zijn vast werkzaamheden waarbij onze jongeren in het kader van de maatschappelijke stage iets kunnen betekenen. We willen de partijen uit de wijk hier een keer aan tafel vragen. SWA, de bibliotheek, maar ook verenigingen, ondernemers en mensen die een goed idee hebben. Met elkaar kun je heel ver komen, maar alleen als je het institutionele denken kunt loslaten.

Out-of-the-box dus. Vervolgens kun je samen een plan maken. En doordat je met verschillende partijen bij elkaar zit, moet het volgens mij niet ingewikkeld zijn om zo’n plan ook te realiseren.

De gemeente kan dan, waar nodig, het proces financieren, maar niet de inhoud. Als je al gebruik maakt van subsidies, dan moet daar van tevoren een afbouw voor worden vastgesteld. Anders steekt het institutionele denken zo de kop weer op, gaan mensen vastzitten en ebt de creativiteit weg. Voor je het weet zit je weer ‘in-the-box’ en dat verhoudt zich slecht met de gedachte achter de Brede School.”

Leidraad voor een Brede School.

Leidraad voor een Brede School Uit de inventarisatie in Amersfoort blijkt dat de manier waarop de Brede School vorm krijgt voor elke school verschillend is. Soms is de school begonnen met het formuleren van een duidelijke visie en missie, aan de hand waarvan de activiteiten vorm krijgen. Er zijn ook scholen die juist bij de activiteiten beginnen en waar zich na verloop van tijd een visie en structuur begint af te tekenen. In dit hoofdstuk presenteren we een beknopte leidraad die gebruikt kan worden bij het vormgeven en structureren van de Brede School.

Visie

Een Brede School begint met een brede visie op de rol van onderwijs in de totale ontwikkeling van kinderen en jongeren. De vragen die een school zich kan stellen zijn: Wat vinden wij belangrijk voor onze leerlingen? Wat is hun toekomstperspectief en in hoeverre kunnen wij bijdragen aan dat toekomstperspectief in termen van onderwijs ĂŠn sociale ontwikkeling? Op welke manier betrekken wij de ouders van de leerlingen bij het onderwijs? Wat kunnen wij nog verbeteren? Wat zijn de kenmerken van de wijk waarin onze school staat? Kunnen en willen wij als school bijdragen aan de leefbaarheid van de wijk?

Het is van belang dat zowel schoolleiding als team het Brede School- concept ondersteunen, waarbij de opstelling van de schoolleiding als doorslaggevend kan worden gezien.

Waar mogelijk moeten in een vroeg stadium zoveel mogelijk mensen binnen de school mee kunnen denken en brainstormen over de uitwerking van het concept.

Doelstellingen

De doelstellingen zijn een concrete uitwerking van de visie. In het eerste deel van deze brochure staan de verschillende doelstellingen die gehanteerd kunnen worden. Over het algemeen worden zij ingedeeld in: doelstellingen ten aanzien van de leerlingen, ten aanzien van de eigen organisatie, ten aanzien van de ouders en ten aanzien van de wijk. De visie en doelstellingen samen kunnen worden beschreven in een visiedocument. Dat is het fundament waarop de activiteiten als bouwstenen geplaatst kunnen worden.

Brede Scholen in het voortgezet onderwijs in Amersfoort | 31

Leidraad voor een Brede School.

Activiteiten

Aan de hand van het visiedocument kunnen de activiteiten vorm krijgen. Het is belangrijk dat het visiedocument inspireert en niet als knellend kader wordt ervaren. Veel hangt af van het enthousiasme van de medewerkers. Uit de lokale verkenning blijkt dat waar ruimte is voor experiment, waar medewerkers kunnen doen wat dicht bij hun eigen passie en interesse staat, de beste resultaten worden geboekt.

Het is belangrijk waakzaam te zijn voor een wildgroei van activiteiten. De basis is en blijft enthousiasme. Het is goed om zicht te hebben op het aantal leerlingen dat gebruik zal maken van de activiteiten. Op het moment dat leerlingen zich massaal aanmelden terwijl de capaciteit niet voldoende is, heeft dit effect op het animo van leerlingen om nog eens te komen. Aan de andere kant is het ook niet leuk om maar met twee of drie leerlingen deel te nemen aan bijvoorbeeld een sportactiviteiten.

Interne samenwerking

Een Brede School levert in de meeste gevallen een aantal neveneffecten op, zoals een positief schoolklimaat en een betere verstandhouding met de leerlingen. Enkele scholen hebben aangegeven dat de Brede School ervoor zorgt dat zaken zoals verzuim en vandalisme verminderd zijn. Daartegenover staat dat een Brede School ook energie kost, vooral wanneer een groot deel van de uitvoering bij docenten berust. Het is belangrijk dat de kosten en baten in balans zijn. Het aanstellen van een interne coördinator kan hierbij ondersteunend zijn. Op sommige scholen is sprake van werkgroepen of kernteams, specifiek voor de buitenschoolse activiteiten. Voordeel daarvan is dat de activiteiten goed op elkaar afgestemd worden en continuiteit niet meer van individuen afhankelijk is. Hoe groter het draagvlak in een school of binnen een team, hoe meer mogelijkheden.

Samenwerking met externe partners

De externe samenwerkingpartners kunnen worden ingedeeld in: sport, cultuur, welzijn, zorg en veiligheid. In Amersfoort blijkt er veel te worden samengewerkt met organisaties die bekend zijn. Nieuwe contacten komen min of meer toevallig tot stand. Het is de moeite waard om in het verlengde van de gesprekken over visie en doelstellingen, actief op zoek te gaan naar organisaties met een vergelijkbare doelstelling. Als een samenwerking structureel wordt, is het goed om vast te leggen welke verantwoordelijkheden en taken de partners hebben, en hoe de communicatie verloopt.

De belangrijkste tip is om breed te kijken en ‘out-of-the-box’ te denken. Er zijn steeds meer draaiboeken en rapporten van succesvolle voorbeelden op het internet te vinden. Er kan ook informatie verkregen worden bij andere scholen of samenwerkende organisaties.

32 | Brede Scholen in het voortgezet onderwijs in Amersfoort

ICOON in Vathorst

ICOON in Vathorst Bij de nieuwbouw van basisscholen in Nederland wordt tegenwoordig uitgebreid rekening gehouden met het Brede Schoolconcept. Voor het voortgezet onderwijs is dat minder gebruikelijk, maar in de wijk Vathorst staat het multifunctionele gebouw ICOON. Naast de bibliotheek, een kinderdagverblijf, en theater en Scholen in de Kunst, is ook het Vathorst College in dit pand gevestigd.

“Vathorst is een relatief nieuwe wijk, met veel woningen. Door de ligging en de omvang is het belangrijk dat er voldoende voorzieningen zijn voor de bewoners, zonder dat zij naar het centrum van Amersfoort hoeven. Het gaat dan om openbaar vervoer, winkels, culturele voorzieningen maar ook onderwijs en welzijn.

Daarnaast staan veel ontwikkelingen en projecten in het teken van vernieuwing. Het Vathorst College sluit daarbij aan met een eigentijds en vernieuwend onderwijsconcept voor VMBO-T, Havo en VWO . Er wordt gewerkt in leerhuizen. In deze leerhuizen is ruimte voor instructie. Het onderwijs van het Vathorst College steunt op 4 pijlers, te weten kunst en cultuur, zelfstandigheid en eigenverantwoordelijkheid,

thematisch onderwijs en een digitale leeromgeving. Juist de huisvestiging in het ICOON stelt het Vathorst College in staat om echt vorm te geven aan het onderwijsconcept”.

“Samen met Scholen in de Kunst maken we gebruik van de ruimtes in het ICOON voor Beeldende Vorming, Muziek, Dans en Theater.

Er is sprake van een goede samenwerking met de bibliotheek (alle leerlingen worden automatisch lid), Scholen in de Kunst en Stichting Kinderopvang Amersfoort. Leerlingen kunnen tijdens en na schooltijd gebruik van maken van de bibliotheek. Eventueel kunnen zij na schooltijd door naar een cursus die zij volgen via Scholen in de Kunst. Het Vathorst College staat mede door de huisvesting in het ICOON midden in de wijk. De school is zichtbaar voor gebruikers van de bibliotheek en kinderopvang. Het Vathorst College werkt samen met de winkeliersvereniging van Vathorst en het zorgcentrum St. Pieters Blokland voor o.a. maatschappelijke stages.

Met een bibliotheek en Scholen in de Kunst onder hetzelfde dak kan het Vathorst College haar leerlingen informatievoorziening en culturele activiteiten om de hoek aanbieden.”

Brede Scholen in het voortgezet onderwijs in Amersfoort | 33

Meer lezen?

Meer lezen?

Op de website van het Landelijk Steunpunt Brede Scholen, www.bredeschool.nl, zijn praktisch alle relevante documenten en rapportages over en voorbeelden van Brede Scholen te vinden. Ook het voorgezet onderwijs ontbreekt hier niet. Voor wie aan de slag wil met de Brede School of het aanbod verder wil ontwikkelen is dit een goed startpunt!

Berg, t. van den, P. P. Bakker en F. Studulski, Landelijk Steunpunt Brede Scholen i.s.m.

NJi en Sardes, Verkenning naar verschijning, een brede benadering van Brede scholen in het voorgezet onderwijs, Juni 2011 Oberon in opdracht van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, De brede school in het voorgezet Onderwijs, 2003 Oberon in opdracht van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Brede scholen in Nederland, Jaarbericht 2009 Sardes, De brede school in de praktijk - Handreiking voor brede scholen in het voortgezet onderwijs, december 2006

34 | Brede Scholen in het voortgezet onderwijs in Amersfoort

Aan deze publicatie werkten mee

Aan deze publicatie werkten mee Onderwijsgroep Amersfoort

• ’t Atrium • De Borgwal • Johan van Oldenbarnevelt Gymnasium • Mondriaan VMBO • Trias College • Vathorst College

Meerwegen Scholengroep • Corlaer College • Farel College • Prisma College • Accent Praktijkonderwijs

Guido de Bres Van Lodenstein College Meridiaan College met de locaties: • ’t Hooghe Landt • Het Nieuwe Eemland • Vakcollege Amersfoort

Stichting Katholiek Praktijkonderwijs • De Baander

Wellant College Sport, Recreatie en Onderwijsvoorzieningen (SRO) Stichting Welzijn Amersfoort Scholen in de Kunst

Brede Scholen in het voortgezet onderwijs in Amersfoort | 35

Colofon Tekst: Jeugd in Perspectief – Jurja Steenmeijer Vormgeving: brayn.nl Druk: Mailfors In opdracht van: Gemeente Amersfoort, afdeling Welzijn & Onderwijs April 2012

Gemeente Amersfoort afdeling Welzijn & Onderwijs

Postadres Postbus 4000 3800 ea Amersfoort

Bezoekadres Stadhuisplein 1 3811 lm Amersfoort

t 14 033 f 033 469 54 54 e info_gemeente@amersfoort.nl i www.amersfoort.nl