29 minute read
Jimmy Page
«Το τέταρτο άλμπουμ;
Advertisement
Το 2015 η καμπάνια για τις επανεκδόσεις των Led Zeppelin βρισκόταν σε πλήρη εξέλιξη όταν ο Jimmy Page παραχώρησε στο Classic Rock μια συνέντευξη για να αποκαλύψει τα μυστικά των δύο αριστουργημάτων του, Led Zeppelin ΙV και Houses Of The Holy – και να εξηγήσει γιατί μια από τις μεγαλύτερες μπάντες ήταν τελικά κομμάτι της ιστορίας.
Κείμενο: Paul Elliott Πορτρέτα: Ross Haflin
Είναι δέκα το πρωί μιας βροχερής μέρας στα τέλη του καλοκαιριού όταν ο Jimmy Page φτάνει στο Gore Hotel για να συναντηθεί με το Classic Rock. Βρίσκεται στη γειτονιά του Kensington στο Λονδίνο και ο Page γνωρίζει καλά το ξενοδοχείο και την περιοχή. Εκεί κοντά έχει ένα σπίτι, ενώ μερικά λεπτά με τα πόδια πιο πέρα βρίσκεται το Royal Albert Hall, όπου στις 9 Ιανουαρίου 1970, στα 26α γενέθλια του Page, είχε ηχογραφηθεί μια συναυλία των Led Zeppelin.
Στο Πράσινο Δωμάτιο του ξενοδοχείου που είναι διακοσμημένο με πορτρέτα-αντίκες Άγγλων ευγενών και φωτίζεται από έναν τεράστιο πολυέλαιο, ο Page ανταλλάσσει μια θερμή χειραψία και MAIN PIC: PHOTOSHOT / INSET: GETTY βολεύεται σε έναν από τους δυο αντικριστούς καναπέδες. Στα 70 του, με τα μαλλιά του να φτάνουν ως τους ώμους έχοντας φυσικό λευκό χρώμα, ο κιθαρίστας έχει γεράσει καλύτερα από τους περισσότερους συγχρόνους του. Είναι ντυμένος κομψά με μαύρο πουκάμισο, παντελόνι και μπότες και πίνει δυνατό σκέτο καφέ με γλυκαντικό. «Αν πιω πολύ θ’ αρχίσω να σπιντάρω», λέει.
Έχουμε να πούμε πολλά. Σε μια συζήτηση που φτάνει τα 80 λεπτά, ο Page θα συζητήσει τα πάντα, από τη ζωή του στη διάρκεια εκείνων των μεθυστικών πρώτων ημερών στις αρχές της δεκαετίας του ’70 σαν ηγέτης, κιθαρίστας και πρωταρχική δημιουργική δύναμη σε ένα από τα πιο επιτυχημένα συγκροτήματα όλων των εποχών, μέχρι τα σχέδιά του να κυκλοφορήσει καινούργιο υλικό πάνω στο οποίο δουλεύει εδώ και χρόνια το 2015. Επίσης, θα απαντήσει σε ένα από τα μόνιμα ερωτήματα: αν υπάρχει περίπτωση οι Led Zeppelin να εμφανιστούν ξανά μαζί.
Στην προκειμένη περίπτωση όμως, το πιο άμεσο ζήτημα είναι η κυκλοφορία των δύο άλμπουμ των Led Zeppelin που συνιστούν τη δεύτερη δόση στο προβεβλημένο πρόγραμμα επανακυκλοφοριών του συνολικού καταλόγου της μπάντας: του Led Zeppelin ΙV και του Houses Of The Holy. Ο Page χαμογελάει πλατιά όταν θυμάται εκείνη την ένδοξη περίοδο. «Ήταν μια υπέροχη εποχή», λέει. «Δεν μπορώ να τη θυμηθώ όλη. Αλλά ας δούμε τι μπορώ να θυμηθώ…»
Με τα Led Zep IV και Houses Of The Holy επικρατεί η γενική άποψη ότι τότε το συγκρότημα βρέθηκε στο αποκορύφωμά του. Εντάξει, δεν μπορώ να πω ποιο άλμπουμ είναι το κορυφαίο. Το πρώτο άλμπουμ ήταν μια πολύ καλή εισαγωγή για το τι ήταν η μπάντα. Επίσης, το άλμπουμ αυτό έχει πάρα πολλές ιδέες και με τον καιρό οι ιδέες αυτές αναπτύσσονταν περισσότερο. Όμως το τέταρτο άλμπουμ, σύμφωνοι, αυτό ήταν αληθινά σοβαρό, πραγματικά καλό.
Η επικρατούσα αντίληψη είναι ότι το Led Zep IV ήταν μια αντίδραση στην αρνητική υποδοχή των προηγούμενων άλμπουμ. Έτσι το θυμάσαι κι εσύ – ότι η ανταπόκριση στο Led Zeppelin III ήταν ανεπαρκής; Από τον Τύπο, ναι. Οι δημοσιογράφοι δεν «έπιασαν» κανένα από τα άλμπουμ. Με το τρίτο άλμπουμ δεν κατάλαβαν γιατί γράφαμε ακουστική μουσική, παρόλο που αυτή ούτως ή άλλως υπήρχε σε όλο το πρώτο άλμπουμ. Αναρωτιόμουν, μα από πού έρχονται όλοι αυτοί οι άνθρωποι;
Το κοινό πάντως έπιασε το νόημα. Με το κοινό τα πήγαμε σπουδαία επειδή οι Led Zeppelin σε συναρπάζουν με το πρώτο άκουσμα. Πιάνεις το νόημα: τι συμβαίνει, γιατί σε ψήνει, καθώς και το θαυμάσιο μουσικό βάθος.
Οπότε με το τέταρτο άλμπουμ είχες την αίσθηση ότι επιτέλους είχατε χώσει τις κριτικές των δημοσιογράφων στο λαρύγγι τους; Είχαμε φτάσει πλέον σε ένα σημείο να μην τους δίνουμε καμία σημασία. Ακόμα και μετά το τρίτο άλμπουμ υπήρχαν ανόητα στοιχεία του τύπου στην Αμερική που έλεγαν, «Ω, η μπάντα είναι μια μόδα που θα περάσει». Κι εγώ σκεφτόμουν, «Θεέ και Κύριε, μα αυτό πια είναι γελοίο!» Όμως δεν είχε σημασία.
Για τη δημιουργία του τέταρτου άλμπουμ, τον Δεκέμβριο του 1970, η μπάντα πήγε στο Headley Grange, στο Hampshire. Ήταν ένα μέγαρο, ένα παλιό βικτωριανό σπίτι, ένα υπέροχο και πολύ επιβλητικό μέρος. Μου άρεσε η ιδέα να είμαστε όλοι στο ίδιο σπίτι και να δουλεύουμε απομονωμένοι. Οι Fleetwood Mac έκαναν πρόβες εκεί αν και δεν ηχογράφησαν. Έτσι ήξερα ότι δεν θα υπήρχαν προβλήματα με το θόρυβο. Ήταν στην ύπαιθρο κι έτσι δεν θα άκουγες παράπονα από γείτονες. Φαινόταν ιδανικό.
Ποιο ήταν το θέλγητρο να δουλεύετε αλλά και να μένετε εκεί; Μήπως το γεγονός ότι μπορούσατε να φτιάχνετε μουσική όποτε θέλατε, μέρα ή νύχτα, όποτε είχατε έμπνευση; Αυτή είναι όλη η ουσία. Ήταν ένα εργασιακό περιβάλλον. Αν δεν λειτουργούσε θα πηγαίναμε σε κάποιο στούντιο. Στην πραγματικότητα όμως ήταν σπουδαίο. Ενόσω περιοδεύαμε εξελίσσαμε τραγούδια. Αυτό το κάναμε εξαρχής, αλλά τώρα ήταν πλέον προφανές από τη μια συναυλία στην άλλη.
Ακολουθήσατε μια προσέγγιση αυτοσχεδιασμού γράφοντας και ηχογραφώντας το άλμπουμ; Ναι. Και εκμεταλλευτήκαμε την ακουστική του σπιτιού. Κατ’ αρχήν παίζαμε σε εκείνο το σαλόνι και ο John Bonham είχε στήσει ένα δεύτερο σετ από τύμπανα στο χολ που ήταν πολύ ψηλοτάβανο. Όταν αρχίσαμε να παίζουμε είπα, «Ωραία,
Σεπτέμβριος 2014: ο Jimmy φωτογραφίζεται αποκλειστικά για το Classic Rock στο Λονδίνο.
Επιστροφή στην έδρα: οι Led Zep στο Ο2 του Λονδίνου το 2007.
τώρα εδώ κάτι πρέπει να κάνουμε». Ο ήχος των τυμπάνων σε εκείνο το χολ ήταν τεράστιος. Το ακούς στο When The Levee Breaks. Έτσι μεταφερόμασταν από τα τύμπανα στο χολ στα τύμπανα πίσω, σε έναν άλλο χώρο, εκμεταλλευόμενοι την ακουστική του κτιρίου.
Είχατε κάποιον τρόπο προετοιμασίας για να ηχογραφείτε ένα κομμάτι, προκειμένου να πετύχετε τη σωστή ατμόσφαιρα; Σε συλλογικό επίπεδο οπωσδήποτε. Έτσι καταφέραμε να ηχογραφήσουμε πολύ γρήγορα και αποτελεσματικά. Ανά πάσα στιγμή υπήρχαν μερικά τραγούδια που τα επεξεργαζόσουν. Όταν όμως δουλεύαμε κάποιο κομμάτι για να ηχογραφηθεί, ανεβάζαμε ταχύτητες για να λειτουργούν όλοι οι κύλινδροι μαζί και αφού άρχιζε να μαγειρεύεται η αληθινή ουσία του τραγουδιού τότε άρχιζες να ηχογραφείς. Ήταν πάρα πολύ εύκολο να φτάσεις σε αυτό το σημείο επειδή ήδη έχεις κάνει πρόβα, αλλά όταν είναι αναμμένο το κόκκινο φωτάκι του στούντιο η βιασύνη είναι ακόμα μεγαλύτερη. Καταλήξαμε σε αυτές τις εκτελέσεις πολύ σύντομα – μπορεί μόνο με μια χούφτα εκτελέσεις.
Κι αν ένα τραγούδι δεν σας έβγαινε; Αν ένα τραγούδι άρχιζε να μας δυσκολεύει, αν η ουσία του δεν έβγαινε, σταματούσαμε και πιάναμε κάτι άλλο. Δεν προβάραμε πάρα πολύ. Είχαμε τα τραγούδια και τα είχαμε σωστά, οπότε εκεί υπήρχε κάποια ένταση του τύπου «Εκεί μπορεί να υπάρξει κάποιο λάθος. Όμως δεν θα υπάρξει επειδή όλοι θα το κάνουμε με συγκεκριμένο τρόπο και φυσικά θα λειτουργήσει!» Αυτό ήταν ένα κριτήριο για το πόσο καλοί ήταν όλοι σε αυτή την μπάντα. Αυτός είναι ο λόγος που θα μπορούσες να πετύχεις αυτά τα «χαρακτηριστικά» κομμάτια σε όλο το μουσικό φάσμα των Led Zeppelin. Κάθε τραγούδι είχε τον δικό του χαρακτήρα. Σε θεωρητικό επίπεδο δεν είχαμε να κάνουμε τίποτα επειδή σε μουσικό ήμασταν όλοι ικανοί να κάνουμε τα πάντα. Όλοι μαζί, εννοώ. Δεν χρειαζόμασταν να φέρουμε πνευστά και άλλα πράγματα. Όλα τα κάναμε μόνοι μας.
Είχες την αίσθηση ότι με αυτό το άλμπουμ τεντώνατε το σκοινί; Ολόκληρη η ιστορία των Led Zeppelin είναι μια μουσική επέκταση. Νομίζω ότι από κάθε πλευρά υπήρξαμε πρωτοπόροι. Και με αυτό το άλμπουμ, σε εκείνες τις πιο ενδόμυχες περιοχές με τα Going To California και The Battle Of Evermore, μετακινούσαμε την ακουστική αντίληψη όσων είχαμε κάνει στο τρίτο άλμπουμ.
Μαθαίνοντας να ζει στο φως του προβολέα: ο Page στη σκηνή γύρω στο 1970.
Στη συνέντευξη που μου είχες παραχωρήσει ο 1993 είχες πει ότι με το Stairway To Heaven είχες βαλθεί να δημιουργήσεις ένα «βαρυσήμαντο» μουσικό κομμάτι. Αυτό σε δυσκόλεψε για να το γράψεις; Είχα τα μέρη του. Το ζήτημα ήταν να τα συνδυάσω. Επειδή όμως εκ φύσεως είχε ένα σημείο που επιταχύνει, χρειαζόταν κάποια επεξεργασία. Έπρεπε να θυμάσαι πολλά πράγματα στο Stairway όταν το έπαιζες και έβαζες στη σειρά το κομμάτι.
Έχεις πει επίσης ότι ο Robert έγραψε πολύ γρήγορα τους στίχους για το Stairway To Heaven, ενώ εσύ βρισκόσουν με την μπάντα στο Headley Grange δουλεύοντας την ενορχήστρωση. Εγώ θα το πω, αν και μάλλον θα το αρνηθεί, χα, χα, αλλά στη διάρκεια της επεξεργασίας του Stairway θυμάμαι τον Robert καθισμένο στο δωμάτιο να γράφει και να ξαναγράφει. Στη φάση που ήρθε να το τραγουδήσει είχε ήδη έτοιμο ένα σημαντικό ποσοστό των στίχων. Και μετά πήγε σπίτι του και άλλαξε πράγματα. Αυτό συνέβαινε. Αυτή ήταν η όλη μαγεία του περιβάλλοντος. Συνδυαζόταν η δημιουργική ενέργεια του καθενός μας.
2 X GETTY
Με τα χρόνια ο Robert έχει υποβαθμίσει τη σημασία εκείνων των στίχων, σαν να αισθάνεται άβολα με την αφέλειά τους. Όμως τα λόγια σε αυτό το τραγούδι είναι πολύ υποβλητικά, πολύ βαθιά. Έτσι είναι. Σου έρχονται από διάφορα επίπεδα. Πίστευα ότι οι στίχοι του ήταν μεγαλειώδεις. Εντάξει… όλοι μπορεί να ασκούμε κριτική στις περασμένες δουλειές μας. Δεν θα σου πω σε ποιο, αλλά θα μπορούσα να πω, «Εντάξει, στο τάδε ή στο δείνα κομμάτι θα μπορούσα να έχω παίξει καλύτερη κιθάρα». Αλλά δεν θα το κάνω επειδή είναι αυτό που είναι.
Αληθεύει ότι ηχογραφούσες τα σόλα σου μόνος σου, σε απόλυτη απομόνωση; Πάντα. Χρησιμοποιούσα την ίδια προσέγγιση όπως όταν έγραφα τα κομμάτια. Προσπαθούσα να βάζω το σόλο στο τέλος επειδή ήθελα να ταιριάζει απόλυτα με το χαρακτήρα του τραγουδιού και με τους στίχους. Αυτό που έκανα ήταν ένα συνεχές ζέσταμα και μετά έλεγα, «Ωραία, τώρα ανάψτε το κόκκινο φωτάκι». Εκείνα τα σόλα δεν χρειάστηκαν ατέλειωτες ώρες. Καταλάβαινα πότε τα είχα. Και σε μεγάλο βαθμό ήταν αυτοσχε- ➤
Οι Εποχές
του PAGE
«Κανένας απολύτως εγωισμός»
«Πρέπει να ήταν το 1964. Τα μέλη της μπάντας μου, των Carter-Lewis And The Southerners (φωτογραφία) δεν ήταν σταθερά και ενώ ετοιμαζόμασταν για περιοδεία δεν είχαμε κανονικό συγκρότημα. Εγώ και ο Ken Lewis ξέραμε τον Jimmy από ηχογραφήσεις. Είχαμε παίξει μαζί στο The Crying Game [του Dave Berry] και τον είχαμε κλείσει για μερικές ηχογραφήσεις των Carter-Lewis όπου ήταν θαυμάσιος. Έτσι του ζητήσαμε να παίξει: “Ναι, γιατί όχι”. »Θυμάμαι την πρώτη ηχογράφηση, όταν είδα για πρώτη φορά τον Jimmy. Ήταν δεκαοκτώ ή δεκαεννέα χρονών παλικαράκι. Φορούσε φυσιολογικά ρούχα της δεκαετίας του ’60. Δεν θυμάμαι καν αν είχε μακριά μαλλιά. Συναντηθήκαμε όλοι στη γωνία των στούντιο της Decca μετά τις ηχογραφήσεις και πήγαμε για ένα ποτό. Μιλήσαμε για μουσική, για τους παλιούς μπλουζίστες και για ροκ εντ ρολ. Μπορεί να ήταν ήσυχος με τους άνδρες αλλά όχι και με τα κορίτσια. Εντάξει, δεν θέλω να αποκαλύψω κάποια μυστικά. »Ο Jimmy ήταν διαφορετικός από κάθε άλλο μουσικό στη γύρα. Η δεξιοτεχνία του ήταν η καλύτερη εκείνη την εποχή. Ποτέ όμως δεν το παράκανε σε μια ηχογράφηση. Κανένας απολύτως εγωισμός. Έλεγε, “Τι θέλετε;” Κι εμείς λέγαμε, “Απλώς σκέψου κάτι”. Τότε έπαιζε ένα σόλο που ήταν πέρα για πέρα φανταστικό. Τότε ήταν που έβγαζε τον καλύτερο εαυτό του. »Τι συνέβη στη συνέχεια; Οι ηχογραφήσεις τον κρατούσαν πολύ απασχολημένο και νομίζω ότι ήθελε να συγκεντρωθεί σε αυτές αντί να βρίσκεται στο δρόμο επειδή κέρδιζε περισσότερα χρήματα. Λίγο αργότερα το συγκρότημα διαλύθηκε. Πραγματικά είχα σκεφτεί πως ήταν για μεγάλα πράγματα. Χάρηκα μαζί του με τους Zeppelin επειδή του άξιζε να γίνει διάσημος. Ήταν και τότε υπέροχος, αλλά με τους Zeppelin πήγαινε όλο και πιο ψηλά. »Για ένα διάστημα κρατήσαμε επαφή. Ξανάδα τον Jimmy πριν από τέσσερα ή πέντε χρόνια σε ένα αεροδρόμιο. Περάσαμε ο ένας δίπλα από τον άλλο και είπαμε ταυτόχρονα: “Αχά! Εσύ είσαι!”» ΗΥ
Ταξιδεύοντας με ένα ντέφι: ο Page και ο Robert Plant σε πλήρη τροχιά.
διασμοί. Δεν τα δούλευα νότα προς νότα. Ποτέ. Ανέκαθεν τα σόλα ήταν… πάρε μια βαθιά ανάσα και ξεκίνα. Μπορεί να επεξεργαζόμουν την αρχή τους, αλλά αυτό ήταν όλο. Ακριβώς από αυτή την εξίσωση προέρχεται το Stairway.
Υπάρχει μια πασίγνωστη ιστορία ότι η κυκλοφορία του τέταρτου άλμπουμ καθυστέρησε επειδή υπήρξε κάποιο πρόβλημα στη μίξη στο στούντιο Sunset Sound του Λος Άντζελες. Δεν ήταν στ’ αλήθεια καθυστέρηση. Δεν ήμουν ούτε μια εβδομάδα στο Sunset Sound. Έφτασα εκεί με τον [ηχολήπτη] Andy Johns και τη στιγμή που βγαίναμε από το αεροδρόμιο γινόταν κυριολεκτικά σεισμός. Στο ξενοδοχείο ένιωθες συνεχώς το κρεβάτι να τραντάζεται από τους μετασεισμούς. Ήταν προγραμματισμένο να πάμε στο στούντιο και είπα, «Πάμε, αλλά το Going To California θα το μιξάρουμε τελευταίο».
Γιατί; Επειδή οι στίχοι σε αυτό το τραγούδι μιλούν για ένα σεισμό κι εμείς είχαμε φτάσει εκεί στη διάρκεια του σεισμού! Αλλά δεν σκόπευα να κάνω μεταβολή και να γυρίσω στην Αγγλία. Ήμασταν μόνο ο Andy Johns κι εγώ και το Sunset Sound ήταν ένα θαυμάσιο στούντιο. Μιξάραμε μπόλικο υλικό από ό,τι είχε ηχογραφηθεί στο Headley. Αλλά το μόνο στοιχείο που ξέρετε μέχρι τώρα από τις ηχογραφήσεις στο Sunset Sound είναι το When The Levee Breaks, επειδή αυτή ήταν η μίξη που μπήκε στο άλμπουμ.
Λέγεται ότι οι μίξεις στο Sunset Sound ήταν σκέτη καταστροφή. Πώς μπορεί να είναι καταστροφή όταν ακούς το When The Levee Breaks; Είναι μύθος.
Γιατί τότε μιξάρατε ξανά το άλμπουμ στη Βρετανία; Όταν οι υπόλοιποι στην μπάντα άκουσαν τις μίξεις του Sunset Sound δεν έπιασαν το νόημα. Οπότε είπα, «Εντάξει, θα το ξαναμιξάρουμε εδώ». Στο Sunset Sound, το σύστημα του πλέιμπακ ήταν πολύ φανταχτερό, πολύ ψηλά πρίμα, πολύ χαμηλά μπάσα. Όταν όμως γυρίσαμε εδώ και το ακούσαμε στο Olympic [στούντιο στο Λονδίνο] όπου οι μεσαίες συχνότητες στα ηχεία ήταν πολύ τονισμένες, ξαφνικά όλο το τονικό εύρος είχε εξαφανιστεί. Αυτό ήταν όλο – τα συστήματα των μόνιτορ σε κάθε στούντιο είχαν τεράστια διαφορά. Απλώς χρειαζόταν λίγη επεξεργασία στην εξισορρόπηση για να ακουστεί φανταστικά.
Στο CD που συνοδεύει τη νέα έκδοση του IV υπάρχει μια μέχρι πρότινος ακυκλοφόρητη μίξη του Stairway To Heaven από το Sunset Sound. Πώς σου φαίνεται; Είναι το Stairway. Το έχεις ακούσει ένα εκατομμύριο φορές.
Ακούγεται λίγο πιο ζεστό, ίσως λίγο πιο καθαρό. Έτσι λες; Προσωπικά νομίζω ότι μάλλον είναι μια μίξη υψηλής πιστότητας. Έχει αυτή την έκταση, αυτό το τονικό εύρος, ένα πραγματικό βάθος. Αλλά αυτή είναι η ➤
Επιδέξιος με τους αριθμούς: ο Page δείχνει ότι οι επανεκδόσεις του τέταρτου και πέμπτου άλμπουμ των Led Zeppelin βρίσκονται ήδη στον αέρα.
Οι Zeppelin στη δεκαετία του ’70: (α-δ) Robert Plant, Jimmy Page, John Paul Jones, John Bonham.
όλη ιστορία με το συνοδευτικό CD. Απλώς δίνει περισσότερες πληροφορίες, περισσότερα χρώματα. Πραγματικά πιστεύω πως είναι σημαντικό να δίνονται όλες οι επιπλέον πληροφορίες για το σύνολο της ζωής των Led Zeppelin στο στούντιο… για τους θαυμαστές. Ξέρω ότι τους αρέσει. Έδωσα μεγάλη προσοχή στο τι κυκλοφορούσε στην αγορά των πειρατικών σαν υλικό στο στούντιο, επειδή ήθελα να είμαι βέβαιος ότι αυτό που θα υπήρχε σε εκείνες τις κυκλοφορίες δεν κυκλοφορούσε ήδη. Ξέρω ότι έξω από την μπάντα κανείς άλλος δεν είχε ακούσει ποτέ τη μίξη του Stairway.
Παίξατε για πρώτη φορά ζωντανά τα Stairway To Heaven, Black Dog και Rock And Roll στο Μπέλφαστ στις 5 Μαρτίου 1971, οκτώ μήνες πριν κυκλοφορήσει το άλμπουμ. Θυμάσαι την αντίδραση; Εκείνη την εποχή στο Μπέλφαστ συνέβαιναν οι Ταραχές. Δεν ξέρω το ποσοστό των καθολικών και των προτεσταντών που ήταν σ’ εκείνη την αίθουσα στο Μπέλφαστ, αλλά η ανταπόκριση στα πάντα ήταν φανταστική. Και εδώ είναι η ουσία. Μόλις είπες ότι πήγαμε εκεί πριν κυκλοφορήσει το άλμπουμ. Αυτό δεν θα μπορούσες να το κάνεις τώρα. Η όλη μαγεία και το μυστήριο θα είχαν χαθεί επειδή οι άνθρωποι θα είχαν αναρτήσει στο YouTube όλα τα νέα κομμάτια. Εκείνες τις μέρες όμως ήταν πραγματικά ωραίο, επειδή όλα ταξίδευαν από στόμα σε στόμα.
Όταν κυκλοφόρησε εκείνο το τέταρτο άλμπουμ στις 8 Νοεμβρίου 1971, στο εξώφυλλο δεν υπήρχε ούτε όνομα μπάντας ούτε τίτλος. Ήταν δική μου ιδέα να μην υπάρχει τίτλος. Ήταν μια καινοτομία να κυκλοφορείς κάτι χωρίς τίτλο αντί να πουλάς κάτι μόνο χάρη στο όνομα.
Το άλμπουμ επισήμως δεν έχει τίτλο, αλλά κυκλοφορούν διάφορα ονόματα: Led Zep IV, «Four Symbols», αλλά και «Zoso» από το σύμβολό σου… Νομίζω πως είναι καλό που όλοι το αποκαλούν αλλιώς. Το ότι κάποιοι το αποκαλούσαν με το σύμβολο [Zoso] ενοχλούσε τους υπόλοιπους στην μπάντα [γελάει]. Δεν υπήρχε όμως τέτοια πρόθεση.
Τα αφεντικά στην Atlantic Records νόμιζαν ότι ένα άλμπουμ χωρίς τίτλο και χωρίς όνομα συγκροτήματος ισοδυναμούσε με εμπορική αυτοκτονία. Πράγματι. Επισκέφθηκα τη Νέα Υόρκη με τον [μάνατζερ των Zep] Peter Grant και η Atlantic ήταν αποφασισμένη να βάλει μερικές λέξεις στο εξώφυλλο. Ήξερα ότι σκέφτηκαν: μ’ αυτόν εδώ δεν βγάζεις άκρη. Όμως αυτό ήταν το σωστό. Το εξώφυλλο αυτού του άλμπουμ είναι πολύ κλασικό.
Είναι αλήθεια ότι το εξώφυλλο του άλμπουμ το ανακάλυψε ο Robert σε κάποιο παλαιοπωλείο; Ναι. Όταν έμενα στο Pangbourne συνήθιζα να επισκέπτομαι τα παλαιοπωλεία και να αγοράζω διάφορα αγγλικά έπιπλα από τα τέλη του 19ου αιώνα. Σε εκείνη την περίπτωση είχε έρθει μαζί μου ο Robert και να σου αυτός ο πίνακας. Το εξώφυλλο ήταν συμβολικό: ο πίνακας του ηλικιωμένου πάνω στον τοίχο ενός κατεδαφισμένου σπιτιού και πίσω του σύγχρονες πολυκατοικίες. Η ιδέα είναι ότι το παλιό ανοίγει δρόμο στο νέο. Εκείνα τα νέα κτίρια δεν μοιάζουν πια τόσο νέα. Αλλά αυτή ήταν η ιδέα.
Ο τρόπος που τοποθετήσατε αυτό το άλμπουμ – τα hard rock κομμάτια δίπλα στα ακουστικά είναι δεξιοτεχνικός. Φτιάχναμε άλμπουμ για την αγορά των άλμπουμ, κάπως έξω από τα ποπ σινγκλ. Έτσι νόμιζα πως ήταν σημαντικό να έχουμε τη ροή και την άνοδο και την πτώση της μουσικής και την αντίθεση, έτσι ώστε κάθε κομμάτι να έχει μεγαλύτερο αντίκτυπο στο άλλο.
Τοποθετήσατε το Stairway To Heaven στο τέλος της πρώτης πλευράς του αυθεντικού LP. Δεν σκεφτήκατε να το βάλετε στο τέλος της δεύτερης σαν ένα επιβλητικό φινάλε; Όχι, όχι, όχι! Έπρεπε να τελειώνει με το Levee Breaks επειδή ήταν πολύ δυσοίωνο και πυκνό και θα τάραζε κάπως τους ακροατές. Αφού πρώτα τους είχες χαϊδέψει με το Stairway τώρα επρόκειτο να τους ταράξεις [γελάει]. Αυτή είναι η ουσία – να ξυπνάς όλα αυτά τα διαφορετικά συναισθήματα.
Εκείνη η πρώτη πλευρά μπορεί να είναι η σπουδαιότερη πλευρά βινυλίου σε όλη την ιστορία της ροκ: Black Dog, Rock And Roll, The Battle Of Evermore, Stairway To Heaven. Πραγματικά, είναι αχτύπητη. Είναι καλή, έτσι; Όμως όλο το άλμπουμ σού δίνει την αίσθηση του πόσο δημιουργική ήταν αυτή η μπάντα. Λειτουργεί σε πλήρη ισχύ. Δίνει
Οι Zeppelin σε ακουστική διάθεση.
τη συνολική εικόνα του τι είναι αυτή η μπάντα σε μουσικό επίπεδο. Αυτές είναι πραγματικά ειλικρινείς ερμηνείες – ερμηνείες που τις αισθάνεσαι. Δεν χωράει αμφιβολία γι’ αυτό.
Αν το τέταρτο άλμπουμ των Led Zeppelin ήταν το αριστούργημα της μπάντας, αυτό που ακολούθησε είναι το παραγνωρισμένο κλασικό τους: το Houses Of The Holy που κυκλοφόρησε στις 28 Μαρτίου 1973. Κατά μία έννοια επισκιάστηκε από αυτό που προϋπήρξε πριν από αυτό που ακολούθησε –τo IV και το μονολιθικό Physical Graffiti του 1975– αλλά περιείχε μερικά από τα πιο δυνατά κομμάτια που δημιούργησαν ποτέ οι Zeppelin: No Quarter, The Rain Song, Over The Hills And Far Away, The Song Remains The Same. Ένα επιπρόσθετο μυστήριο ήταν το εξώφυλλο, μια δημιουργία της Hipgnosis: μια σουρεαλιστική εικόνα γυμνών παιδιών που σκαρφαλώνουν στο βραχώδες περιβάλλον του Giant’s Causeway στη Βόρεια Ιρλανδία, κάτω από έναν λαμπερό πορτοκαλί ουρανό. «Είναι επιβλητικό, έτσι;» λέει ο Page. «Η αθωότητα και η ιδέα ότι όλοι εμείς είμαστε σκεύη των οίκων της ιερότητας».
Ο μύθος λέει ότι απορρίψατε την αρχική ιδέα του Storm Thorgerson της Hipgnosis και στραφήκατε στον άλλο σχεδιαστή της, τον Aubrey «Po» Powell. Εντάξει, τα πήγαμε καλύτερα με τον Po παρά με τον Storm, αλλά έτσι ήταν. Όταν δεν σου αρέσει ο ένας συνεργάζεσαι με τον άλλον.
GETTY X2
Ήξερες ότι τα παιδιά στο εξώφυλλο είναι ο Stefan Gates που σήμερα είναι τηλεπαρουσιαστής και αδελφός της Samantha; Εγώ είχα ακούσει ότι είναι η Sam Fox. Άρα δεν είναι αλήθεια;
Η παλιά ιστορία με τη Sam Fox; Οι περισσότεροι την απορρίπτουν ως έναν ακόμα αστικό μύθο γύρω από τους Zeppelin. Νόμιζα πως είχε νόημα επειδή προφανώς εκείνη ανήκε σε κάποιο πρακτορείο σαν παιδί-μοντέλο και ούτω καθεξής.
Ίσως μπορείς να επιβεβαιώσεις μια άλλη ιστορία σχετικά με το Houses Of The Holy – ότι έγραψες το The Rain Song όταν o George Harrison παραπονέθηκε ότι οι Zeppelin δεν γράφουν ποτέ μπαλάντες. Όχι, αυτό δεν ήταν από τον George Harrison. Δεν μου το είπε εκείνος. Απλώς είχα ακούσει από κουτσομπολιά ότι είχε πει, «Α, οι Led Zeppelin δεν γράφουν μπαλάντες». Μπορεί να το παραφράζω, αλλά ήταν κάτι παρόμοιο. Μπορεί να το είχε πει για αστείο. Μπορεί να μην είχε ακούσει πολύ Led Zeppelin.
Υπάρχει επίσης κάποια ομοιότητα, στις πρώτες νότες του The Rain Song με το Something, το κλασικό κομμάτι του Harrison στους Beatles. Ναι [γελάει]. Σκέφτηκα πως θα είχε ενδιαφέρον να βάλω τις δύο πρώτες νότες του Something στην αρχή του The Rain Song. Φαντάστηκα όμως ότι το The Rain Song δεν έχει καμία σχέση με το Something οπότε δεν θα το σκεφτόταν κανείς.
Στο The Rain Song υπάρχει τόση ομορφιά. Το θεωρείς σαν ένα από τα καλύτερά σας; Συνολικά σαν κομμάτι, ναι, σίγουρα βρίσκεται πολύ ψηλά. Σαν κιθαριστικό κομμάτι πράγ- ➤
Οι Εποχές
του PAGE
«Πίναμε μαζί Jack Daniels»
«Ποτέ δεν είχα συναντήσει τον Jimmy πριν αρχίσουμε να δουλεύουμε μαζί το ’87 στο Outrider. Ο μάνατζέρ του μου τηλεφώνησε και με ρώτησε αν με ενδιέφερε να ηχογραφήσω κάτι μαζί του. Έτσι πήγα στο στούντιό του και γράψαμε το Wasting My Time, το Wanna Make Love και μερικά άλλα. Τζαμάραμε μαζί και προέκυψαν μελωδίες. Πέρασε λίγος χρόνος μέχρι να τον γνωρίσω αλλά τελικά κολλήσαμε. Και ανακάλυψα ότι είχε μια φοβερή αίσθηση του χιούμορ. Έπειτα αποφάσισε να βγει σε περιοδεία με το άλμπουμ και μια μέρα με ρώτησε: “Μπορείς να το κάνεις;”. »Οι περισσότερες συναυλίες ήταν στην Αμερική. Και αισθανόμουν μεγάλη πίεση επειδή έπρεπε να τραγουδάω τραγούδια του Robert Plant – νομίζω ότι και ο Jimmy κατάλαβε την πίεσή μου. Θυμάμαι ότι σε μια συναυλία στη Βοστόνη εμφανίστηκε ο Robert. O Jimmy δεν τον ήθελε πουθενά κοντά στο κτίριο κι έτσι ο Robert εμφανίστηκε μεταμφιεσμένος και φορώντας καπέλο του μπέιζμπολ. »Δεν είχαμε πολύ ελεύθερο χρόνο, αλλά όταν είχαμε, συνήθως έπινα Jack Daniels μαζί με τον Jimmy. Θυμάμαι μια φορά που πετούσαμε για μια συναυλία στη Νέα Ορλεάνη με ιδιωτικό αεροπλάνο. Καθώς καθόμουν με τον Jimmy και κουβεντιάζαμε, κοίταξα έξω από το παράθυρο και είδα τις γαμημένες φλόγες να βγαίνουν από τη μηχανή. Έτσι ήπιαμε μερικά ποτά ακόμα! Ήταν σουρεαλιστικό. »Υπήρχαν ιδέες που έμειναν έξω από το Outrider, αλλά δεν βρεθήκαμε για να τις υλοποιήσουμε. Υπήρξαν κουβέντες για άλλο ένα άλμπουμ αλλά είχα την αίσθηση ότι η όλη φάση των Zeppelin τραβούσε τον Jimmy προς τα πίσω. Η απαίτηση για μια επανασύνδεση ήταν πολύ γελοία. Έτσι κάθε σχέδιο μπήκε στην άκρη. »Η αγαπημένη μου ανάμνηση από τον Jimmy; όταν βρισκόμουν μαζί του στη σκηνή. Στεκόταν εκεί γεμάτος ιδρώτα, με ένα τσιγάρο να κρέμεται από το στόμα του. Ήταν απίστευτο να κάνω μεταβολή και να τον βλέπω να τα δίνει όλα παίζοντας».
RH
Παρελθόν και παρόν: τώρα ο Jimmy Page κοιτάζει προς το μέλλον.
ματι ήταν καλό, αλλά ουσιαστικά ζωντάνεψε όταν ο Bonzo έπαιξε τις σκούπες με τόση ευαισθησία.
Στην περιοδεία Houses Of The Holy το καλοκαίρι του ’73, η συναυλία των Zeppelin στο Tampa Stadium κατέρριψε το ρεκόρ θεατών που είχαν οι Beatles. Πόσοι ήταν, 52.000;
Περισσότεροι. Για την ακρίβεια, 56.800. Εντάξει, την προηγούμενη μέρα στη Φλόριντα είχαμε παίξει σε πενήντα και κάτι χιλιάδες. Έπειτα έγινε αυτή η τεράστια φάση στην Τampa όπου η κύρια ανησυχία σου είναι αν θα μπορούσαν να ακούσουν οι τελευταίοι αυτό που κάναμε.
Αισθανόσουν κάποια νευρικότητα όταν έπαιζες για τόσο τεράστιο κοινό; Πάντα αισθανόμουν κάπως στην τσίτα, μπορείς να το πεις νεύρα ή οτιδήποτε άλλο. Αναρωτιόμουν μήπως ήταν απλώς αδρεναλίνη. Ανέκαθεν όμως ήμουν στην τσίτα. Δεν χωράει αμφιβολία γι’ αυτό – ξαφνικά υφίστασαι αυτή την αλλαγή που μπορείς να την πεις και τρακ. Όμως ήμουν πιο ρεαλιστής για το τι πιθανώς ήταν αυτό. Δεν αισθανόμουν φόβο πάνω στη σκηνή. Την αγαπώ τη σκηνή. Δεν υπάρχει λόγος να τη φοβάμαι. Σίγουρα πάντως υπάρχει αυτή η τσίτα.
Με όλο αυτό το βαρυφορτωμένο πρόγραμμα συναυλιών των Zeppelin στη δεκαετία του ’70 παίζοντας για τρεις ώρες, τι ήταν αυτό που σας έκανε να συνεχίζετε; Ήταν η μουσική που σας έφτιαχνε; Η διάρκεια συνεχώς αυξανόταν επειδή τη βρίσκαμε να παίζουμε. Θα μπορούσαμε να παίζουμε μόνο μιάμιση ώρα αλλά δεν το κάναμε. Κάθε βράδυ θέλαμε να τα δίνουμε όλα. Ήμασταν απολύτως αφοσιωμένοι στις αξίες αυτού που κάναμε.
Ας μιλήσουμε για τη ζωή σας εκείνη την εποχή. Με όλη τη δουλειά, την επιτυχία κι όλα τα άλλα που τα συνόδευαν, νιώσατε ποτέ να χάνετε τον προσανατολισμό σας; Όχι, τίποτα τέτοιο. Όλα ήταν μια φυσική πρόοδος.
Εκ των υστέρων, αν κοιτάξεις το έργο που παράγαμε σκέφτεσαι, Μα πώς έγινε όλο αυτό; Ξέρεις, όμως, ήμασταν πολύ νέοι. Σήμερα δεν θα μπορούσα να αναλάβω τόσο όγκο δουλειάς – όλες αυτές τις περιοδείες, πέντε νύχτες την εβδομάδα και όλα τα άλλα. Αλλά τότε ήμουν νέος. Ήταν απολύτως φυσικό. Αυτό είναι όλο.
Μήπως η φήμη των Zeppelin σε εκείνο το σημείο ήταν κάτι εξουθενωτικό, μπορεί και τρομακτικό; Όχι. Τότε το όλο κλίμα ήταν διαφορετικό, σωστά; Όταν μιλάς για όλο εκείνο το πάθος από τους θαυμαστές – ο τρόπος που το εκδήλωναν έκανε τις συναυλίες να γίνονται όλο και πιο μεγάλες. Μπορούσες επίσης να διαπιστώσεις από τις πωλήσεις των δίσκων ότι η δημοτικότητα ήταν τεράστια. Και αυτό ήταν η υλοποίησή της, να κάνεις μεγαλύτερες συναυλίες με την ανάλογη ανταπόκριση. Και αυτό δεν έφυγε ποτέ. Η πραγματικότητα των Led Zeppelin, όταν ανατρέχεις σε όλα αυτά, ήταν ότι το κοινό μεγάλωνε συνεχώς μέχρι που τελικά φτάσαμε στο Knebworth το 1980.
Ποιος άλλος εκτός από το συγκρότημα άκουγε τη μουσική πριν παρουσιαστεί για κυκλοφορία; Μήπως ο Ahmet Ertegün, το αφεντικό της εταιρείας σας; [Ξερά] Εκείνος έπαιρνε το ολοκληρωμένο άλμπουμ. Έτσι ήταν η φάση. Ήταν υπέροχο, επειδή ήταν τόσο εσωστρεφές. Ξέρεις ποιο ήταν το κλίμα ως προς αυτό που έπρεπε να κάνεις εκείνη την εποχή. Κυριολεκτικά αυτό που είχες να κάνεις ήταν να ηχογραφείς άλμπουμ, μετά να τα παρουσιάζεις έτοιμα –με το εξώφυλλο– και μετά να δίνεις κι άλλες συναυλίες. Η δισκογραφική εταιρεία δεν ήταν συνεχώς από πάνω σου. Δεν μπορούσε να είναι επειδή τους έλεγες, «Αυτό είναι και τέλος – αυτό είναι το νέο άλμπουμ». Και επειδή τα άλμπουμ των Led Zeppelin είχαν ζήτηση, δεν μπορούσε να περάσει το δικό τους. Δεν ήθελαν να παρεμβαίνουν. Επειδή καταλάβαιναν –και νομίζω το απέδειξε η ιστορία– ότι ξέραμε τι κάναμε.
Η δύναμή σας ήταν η δημοτικότητά σας; Ναι. Και όπως μπορείς να διαπιστώσεις από την ιστορία, η απόφαση να μην κυκλοφορούμε σινγκλ ήταν σωστή. Αυτό μας έδινε το πλεονέκτημα να κάνουμε αυτό ακριβώς που θέλαμε χωρίς να χρειάζεται να σκεφτόμαστε ποιο πρέπει να είναι το σινγκλ. Χωρίς να έχουμε κάποιον από την εταιρεία να μας λέει, «Πού είναι το σινγκλ;» Ή, ακόμα χειρότερα, να λέει, «Νομίζω ότι αυτό πρέπει να κάνετε!»
Οπότε δεν ανακατεύονταν ποτέ; Όχι. Το είχα ζήσει με τους Yardbirds και ήξερα ότι δεν ήταν το σωστό κλίμα.
Ήσουν τόσο τελειομανής με τις επιχειρήσεις όσο με τη μουσική; Θεέ μου, όχι! Αλλά για να πω την αλήθεια, η τελειομανία εφαρμόζεται στα πάντα.
Όντας τελειομανής, είσαι δύσκολος σαν συνεργάτης; Όχι. Δεν νομίζω να ήμουν ποτέ.
Είχες ποτέ την αίσθηση ότι το συγκρότημα σκεφτόταν μήπως το ζόριζες πάρα πολύ; Αυτό είναι κάτι που δεν το γνωρίζω. Πάντα πασχίζεις συνεχώς για το καλύτερο. Αυτό είναι όλο. Και μερικές φορές ό,τι κι αν κάνεις δεν είναι αρκετά καλό. Προσπαθείς για το καλύτερο. Ξέρεις όμως, αυτή είναι η φάση μου. Και δεν έχω αλλάξει. Έτσι είμαι.
Στα 34 χρόνια από τη διάλυση των Led Zeppelin μετά το θάνατο του John Bonham, o Page συνέχισε να δημιουργεί μουσική, αν και σε περιορισμένη κλίμακα. Υπήρξαν συνεργασίες με τον Paul Rodgers και τον David Coverdale, ακόμα και με τον παλιόφιλό του τον Robert Plant – οι δυο τους έπαιξαν ο ένας στο προσωπικό άλμπουμ του άλλου πριν επανασυνδεθούν επίσημα για δύο άλμπουμ, τα No Quarter: Jimmy Page And Robert Plant Unledded (1994) και το Walking Into Clarksdale (1999).
Όμως όλο αυτό το διάστημα οι Led Zeppelin παρέμειναν κομμάτι της ζωής του. Από την αρχειακή συλλογή Coda του 1982, ο Page έχει λειτουργήσει ως έφορος και θεματοφύλακας της παρακαταθήκης του συγκροτήματος. Ήδη, επτά χρόνια μετά τη μία και μοναδική συναυλία επανασύνδεσης, αυτό είναι ό,τι απομένει από τους Led Zeppelin: το παρελθόν. Και για τον Page είναι πλέον καιρός για μια νέα πρόκληση.
Τι σου επιφυλάσσει το μέλλον; Σε σχέση με τη μουσική που δημιουργείς τώρα επιβάλλεται να έχεις ένα συγκρότημα; Ναι. Δεν σκοπεύω να βγω και να δίνω συναυλίες με μια ή δυο κιθάρες – μια ακουστική και μια ηλεκτρική.
Αν είναι να κάνεις ένα νέο άλμπουμ… Μπορεί…
Αν ναι, θα μοιάζει με το Outrider όπου είχες τρεις τραγουδιστές; [Χαμογελώντας] Ας περιμένουμε για να δούμε, σωστά; Η μουσική που γράφω έχει διάφορες διαθέσεις, διάφορες υφές. Αυτό δεν πρόκειται να αλλάξει. Επομένως, θα περιέχει αληθινές εκπλήξεις. Έτσι θα έπρεπε. Ειδάλλως δεν θα με ικανοποιούσε πραγματικά. Έχω όμως υλικό. Το υλικό υπάρχει. Και από μια μεριά είμαι πραγματικά ευχαριστημένος που δεν το έχω ηχογραφήσει ακόμα.
Γιατί; Επειδή και πάλι θα είναι καλό. Αν κάτι είναι καλό, είναι καλό, σωστά; Μελωδίες και διάφορα – είτε είναι καλά είτε όχι.
Προσφάτως ο Robert Plant ρωτήθηκε για το ενδεχόμενο της δημιουργίας ενός σύγχρονου άλμπουμ των Zeppelin. Απάντησε: «Το βάρος των προσδοκιών είναι πολύ μεγάλο». Καταλαβαίνεις γιατί το είπε; Όχι. Όχι, όχι. Επειδή εγώ δεν κάνω ένα σύγχρονο άλμπουμ των Led Zeppelin. Κάνω τη μουσική που θα συνοψίζει το σημείο όπου βρίσκομαι αυτή τη στιγμή. Καταλαβαίνεις όμως τι έλεγε ο Robert; Δεν αισθάνεσαι ότι αυτά που δημιούργησες με τους Led Zeppelin στο παρελθόν κατά κάποιον τρόπο είναι ένα βάρος καθώς δημιουργείς καινούργια μουσική; Εντάξει, υπάρχει πίεση. Έπειτα όμως πρέπει να το τοποθετήσεις σε ένα πλαίσιο σκεφτόμενος όλη εκείνη την πίεση που υπήρχε όλες εκείνες τις δεκαετίες και να βάλεις κάτω τον κώλο σου για μια νύχτα στο Ο2. Το σόι πίεση είναι αυτή; Μπορείς να τη φανταστείς πώς ήταν γι’ αυτή τη συναυλία. Καταλαβαίνεις, μια κι έξω. Τουλάχιστον, όταν ηχογραφείς ένα άλμπουμ έχεις περισσότερες από μία ευκαιρίες στο σόλο. Επομένως, πρέπει να το δεις έτσι. Η καινούργια μουσική είναι καινούργια μουσική. Και πάλι όμως πρέπει να είναι καλή. Πρέπει να είναι σφριγηλή. Πρέπει να συνδέεται με τον κόσμο. δεν θέλει να είναι πλαδαρή και μεσοβέζικη. Χρειάζεται πραγματικά να συνδέεται στο ένα ή το άλλο επίπεδο, είτε έχει ένταση μέσα της είτε είναι κάτι που είναι πιο ρυθμικό ή πιο υπνωτικό είτε κάτι που είναι πιο ευαίσθητο ή τρυφερό. Και αυτό ακριβώς κάνεις – είσαι μουσικός. Δεν σκέφτεσαι αν ωχριά στη σκιά των Led Zeppelin. Τι είδους κουταμάρα είναι αυτή; [γελάει] Αλλά καταλαβαίνεις τι λέω. Έλα, Jimmy, μη γίνεσαι ανόητος. Ωραία, ας το θέσουμε ως εξής: εγώ δεν τραγουδάω. Το έχω δηλώσει αναρίθμητες φορές. Δεν είμαι τραγουδιστής.
Πώς είναι η φωνή σου όταν τραγουδάς; Δεν ξέρω. Δεν το έχω προσπαθήσει πραγματικά αν και κάπως τραγούδησα στο πρώτο άλμπουμ των Zeppelin και λίγο στο δεύτερο.
Μα για να απαντήσεις στην ερώτηση σχετικά με τον τραγουδιστή… Με ρωτάς τι σκοπεύω να κάνω; Ωραία, ας το θέσουμε ως εξής. Πρώτα θα συγκεντρωνόμουν στη μουσική που υπάρχει. Δεν θα προσέγγιζα καθόλου επιπόλαια ό,τι ήταν να ηχογραφηθεί. Αλλά αυτή τη στιγμή δεν έχω έτοιμους κάποιους μουσικούς για να κάνω οτιδήποτε, επειδή αυτό θα είμαι σε θέση να το κάνω μόνο τον επόμενο χρόνο. Έχω να κάνω πολύ διαφημιστική δουλειά με όλα αυτά [τις επανεκδόσεις των Zeppelin].
Υπάρχει κάτι τελευταίο που πρέπει να ρωτήσω και ξέρω ότι προκαλεί πονοκέφαλο. Λέγε.
Ναι, αλλά όταν σκεφτόμαστε το Walking Into Clarksdale, το τελευταίο αυθεντικό άλμπουμ σου… Ναι, αυτό είναι ένα μινιμαλιστικό άλμπουμ.
Αυτό ήταν πριν από δεκαέξι χρόνια. Αυτό ήταν το τελευταίο μου άλμπουμ;
Το τελευταίο καινούργιο σου, ναι. Ωραία. Ούτως ή άλλως, στο παρελθόν είχα μόνο ένα προσωπικό άλμπουμ κι αυτό ήταν το 1988. Επομένως, δεν προσπαθώ να αποκομίσω κέρδη από την αγορά, σωστά; Στην πορεία έχω κάνει άλλες δουλειές. Συνεργάστηκα με τον David Coverdale και το ένα και το άλλο.
Πιστεύεις όμως ότι έχεις κάνει αρκετά; Εντάξει, ποτέ δεν μπορείς να κάνεις αρκετά. Αλλά δεν με νοιάζει. Είναι αυτό που είναι. Και αν όλα πάνε καλά, του χρόνου σκοπεύω να παίξω επειδή χρειάζεται να παίζω. Γι’ αυτό και έχω καταβάλει τόσο μεγάλη προσπάθεια αποθηκεύοντας όλο αυτό το νέο υλικό. Ξέρω τη σημασία της παρακαταθήκης των Led Zeppelin. Γι’ αυτό και συγκεντρώνω υλικό εδώ και κάμποσα χρόνια. Πιστεύω πως είναι σημαντικό. Έτσι το βλέπω κι έτσι το κάνω.
Επομένως, χρειάζεσαι έναν τραγουδιστή για να κάνει τη νέα μουσική να λειτουργήσει. Γιατί, μήπως προσφέρεσαι εσύ;
Μετά τη συναυλία στο Ο2 εσύ ήθελες να συνεχίσετε με τους Led Zeppelin, να δώσετε κι άλλες συναυλίες. Ο Robert όμως δεν ήθελε. Επτά χρόνια αργότερα τίποτα δεν έχει αλλάξει. Έχεις παραιτηθεί στο γεγονός ότι οι Led Zeppelin έχουν τελειώσει και ότι πρέπει πλέον να το αποδεχτούν και οι θαυμαστές; Ναι, είναι καιρός να προχωρήσω σε άλλα πράγματα. Έχω μια πολύ καλή μουσική κληρονομιά. Πάει μακριά, πολύ μακριά, στην εφηβεία μου. Διατρέχει όλα τα χρόνια από τότε μέχρι σχεδόν χθες. Αυτό το απολαμβάνω. Από τότε που ήμουν παιδί το πάθος μου ήταν να παίζω μουσική, να δημιουργώ μουσική και, ξέρεις, αυτό δίνει χαρά στους ανθρώπους. Αν κάνεις κάτι που σε ζει και κάνει τον κόσμο χαρούμενο, τότε είσαι ένας πολύ τυχερός άνθρωπος. Αυτό είναι σπουδαίο. Και δεν το λέω ελαφρά τη καρδία λέγοντας ότι είναι ένα υπέροχο επίτευγμα ζωής. Είναι ένα σπουδαίο συναίσθημα.
Για τον Jimmy Page, επτά χρόνια απογοήτευσης έχουν φτάσει στο τέλος. Μετά τη συναυλία στο Ο2, όταν ο Plant αρνήθηκε μια περιοδεία των Led Zeppelin –ανεξάρτητα από τα χρήματα που έπεφταν στο τραπέζι– οι Page, Jones και Jason Bonham έκαναν πρόβες με τον Steven Tyler και τον Myles Kennedy. Ο Page δεν έλεγε αν θα χρησιμοποιούσουν το όνομα Led Zeppelin. Τελικά όμως δεν βγήκε κάτι από αυτό. Η συνεκδοχή ήταν πολύ απλή: χωρίς τον Robert Plant δεν υπάρχουν Led Zeppelin. Τον Αύγουστο του 2014, ο Plant είπε για τον Page: «Πρέπει να προχωρήσει και να κάνει κάτι. Είναι ένα μοναδικό ταλέντο. Δείξ’ το μας». O Plant φτιάχνει νέα μουσική και περιοδεύει σε όλον τον κόσμο μετά την τελευταία εμφάνιση των Led Zeppelin. Και τώρα, έστω και καθυστερημένα, o Page οργανώνεται για να κάνει το ίδιο. «Μου αρέσει να δημιουργώ μουσική. Μου αρέσει να βρίσκομαι στη σκηνή. Αυτό είναι. Αυτό θα έπρεπε να κάνω σε αυτή τη φάση. Κοιτάζω μόνο μπροστά».
