centre for fine arts brussels
EXPO
DE belgEN EEN ONVERWACHT MODEVERHAAL 5 JUNI — 13 SEPT. ’15 Bezoekersgids
NL
Palais des Beaux-Arts Bruxelles Paleis voor Schone Kunsten Brussel
02
DE BELGEN Een onverwacht modeverhaal
Vooraf
Een tentoonstelling over Belgische mode? Valt er dan zoveel te vertellen? Vóór mode was er kledij. Onze relatie met kledij is bijna even oud als de mensheid zelf. Mode is een heel ander verhaal. Mode was lange tijd het privéterrein van gespecialiseerde instellingen en musea om een wetenschappelijk antwoord te geven op alle vragen en een beeld te schetsen van stijl en esthetiek. Naast het functionele aspect, illustreert mode ook de evolutie van de samenleving, haar cultuur en haar politieke situatie. Sinds het einde van de 20e eeuw – en nu meer dan ooit – ontpopt mode zich als een voorwerp van hedendaagse kunst. Het werd hoog tijd voor een tentoonstelling over Belgische mode. Dat mode in de mode is, bewijzen de vele grote modetentoonstellingen die in heel wat steden plaatsvinden. Deze tentoonstelling brengt een overzicht van het ongelofelijke traject dat de Belgische ontwerpers hebben afgelegd. De Belgen. Een onverwacht modeverhaal vindt plaats op een scharniermoment in de geschiedenis van de Belgische mode. ‘Onze’ mode is volwassen geworden. Ze heeft een stamboom opgebouwd met tal van symbolische veranderingen. Van de pioniers en de avant-garde tot de leerscholen, de internationale doorbraak en het jonge talent. Met deze overzichtstentoonstelling krijg je een unieke blik op dit fascinerend onderwerp. Leve de Belgische mode!
03
De belgen. Een onverwacht modeverhaal
Anonymous, Girdle ca. 1914
04
De belgen. Een onverwacht modeverhaal
Erfgoed. Een was. De ontwerpers Ann Demeulemeester, Dirk Van Saene en Dirk Bikkembergs surrealistisch wonnen de eerste drie edities. De prijs symboliseert het begin van de Belgische eerbetoon mode, met dank aan de overheid. In 1981 stelde het ministerie van Economische
België is een land dat zich steeds heruitvindt. Al voor het ontstaan van dit koninkrijk in 1830 was het ambacht van naald en draad belangrijk. Van wandtapijten tot kantwerk in de zestiende eeuw, van de industrialisering in de negentiende eeuw tot de modernisering ervan in de twintigste eeuw, België toont zich als een vooraanstaande textielproducent met een onbetwistbare knowhow. Daarnaast blinkt het land uit in non-conformistisch surrealisme. Als je deze absurde, fantasierijke stroming combineert met het vakmanschap en de techniek van de Belgen ontstaat er iets bijzonders. Hiërarchie wordt ingewisseld voor anarchie en subculturen nemen een prominente plaats in. Zo worden volkse tradities gerespecteerd en opgewaardeerd, van de mosselen aan de Noordzee tot de kostuums van de Gilles de Binche. De wereldtentoonstelling van 1958 was een ijkpunt waarbij de Belgen zich van een plaatsje in de toekomst verzekerden. Niet alleen omwille van hun esthetische hoogstandjes, ook omdat zij een vrijheid belichaamden die de nieuwe generatie toejuichte. Samen met de komst van de prêt-à-porter, de nood aan een modecultuur en de opkomst van nieuwe levenswijzen, luidde dit de geboorte van de Belgische mode in. België werd een cultureel kruispunt waar individuele kunst goed kon aarden.
Gouden Spoel, uitgereikt aan Ann Demeulemeester, 1982 Dit onderdeeltje van een naaimachine werd in 1982 verheven tot felbegeerd kleinood voor jonge ontwerpers. Tot 1991 was het de hoofdprijs van de Gouden Spoel-wedstrijd. Die wilde kledingfabrikanten overtuigen van het creatieve talent dat er in België 05
Zaken het Textielplan op, dat de sector weer gezond en creatief moest maken. Het Instituut voor Textiel en Confectie België (ITCB) zorgde voor het creatieve luik van dat plan en bedacht de slogan ‘Mode, dit is Belgisch’.
Anoniem, Patriottistisch korset, ca. 1914 Een Brusselse corsetière ontwierp dit korset uit satijn met zijden boorden in de Belgische driekleur met een duidelijk doel voor ogen. In plaats van het te dragen onder lagen stof, pakte ze er trots mee uit in haar etalage tijdens de Eerste Wereldoorlog. Korsetten zouden enkele jaren later het symbool worden voor de onderdrukking van de vrouw. Dit korset stond nog voor onafhankelijkheid en vrijheid.
Christophe Coppens, Deer Cape uit Dream Your Dream, herfst-winter 2005-2006 Bij ontwerper Christophe Coppens vloeien mode en kunst naadloos in elkaar. Dat zie je in zijn Deer Cape, ontworpen voor de herfst-wintercollectie Dream Your Dream uit 2005. De titel mag je letterlijk nemen. Het model draagt een geruit hert op haar schouder, alsof ze nooit iets anders heeft gedaan. Een bijpassende hoed met hoorntjes uit dezelfde ruitenstof zorgt voor een symbiose tussen model en dier.
De belgen. Een onverwacht modeverhaal
Portrait Honorine Deschryver - Maison Norine - Le Signal Portrait Honorine Deschryver and Paul Gustave Van Hecke by Frits Van Den Berghe - 1924 - copyright KASKA
06
De belgen. Een onverwacht modeverhaal
Maison Norine. Vroeg in de mode Het couturehuis Norine werd tussen 1915 en 1952 gerund in de Brusselse Louizawijk door Honorine Deschryver en Paul Gustave Van Hecke, boegbeelden van de Belgische avant-garde, zowel in de kunst- als de modescene. Dit excentrieke koppel deelde niet alleen lief en leed, maar ook een passie voor het expressionisme en het surrealisme. Ze legden een privécollectie aan met kunstwerken van moderne en internationale kunstenaars als Frits Van den Berghe, Raoul Dufy, Max Ernst, Man Ray - en vooral - René Magritte. Deze artiesten behoorden tot hun vriendenkring en zelfs tot hun medewerkers. Ze waren hun inspiratiebronnen. In een tijd waarin de Parijse mode centraal stond, waren zij lange tijd de enigen die eigen ontwerpen creëerden. Deze creaties waren vooruitstrevend en artistiek verantwoord. Het begrip ‘Belgische mode’ ontstond op de tekentafels van Norine.
Frits Van den Berghe, Dubbelportret van Paul Gustave Van Hecke en Honorine Deschryver, 1924 Dit dubbelportret geeft een perfect beeld van het koppel Van Hecke-Deschryver. De tengere, elegante Norine zit op de voorgrond, de robuuste Van Hecke zit naast haar. Zoals een echte New Woman uit de jaren twintig heeft Norine kort haar, draagt ze rouge op haar wangen en rood op haar lippen. Haar jurk is ongetwijfeld een eigen ontwerp en is versierd met art-decomotieven. Ze licht op tegen de zwarte, kolossale achtergrond. Van den Berghe laat in de achtergrond een kat en een olifant opduiken. De schilder licht de kat op in het donker, net als Norine. De zwarte vorm die achter Van Hecke opduikt, lijkt wel een duivelsstaart. Uiterst links zie je een glimp van een verleidelijke, naakte 07
vrouw. Van den Berghe knipoogt naar het decadente leven van zijn mecenassen. Zij zijn toonbeelden van de vrijgevochten vrouw en de selfmade man.
De belgen. Een onverwacht modeverhaal
Antwerp Six 1986 © Karel Fonteyne 1986 Dries Van Noten, SS 2005 © Etienne Tordoir
08
De belgen. Een onverwacht modeverhaal
Avant-garde. Tijdloze voorlopers In deze zaal zie je de ontwerpen van Belgische modeontwerpers die met hun avant-gardistische ideeën een plek in de internationale modewereld veroverden. We beginnen met de Gentse Yvette Lauwaert en de Antwerpse Ann Saelens. Terwijl Lauwaert aan het einde van de jaren zestig furore maakt met haute couture in haar modehuis GY Store, viel Saelens op met haar gehaakte franjekleren en spraakmakende modeshows. Het meest recente silhouet is van ontwerper Cédric Charlier, die in 2012 zijn eigen label lanceerde. Tussen Lauwaert en Charlier ligt een hele evolutie, zeg maar revolutie. In de jaren tachtig werd vooral naar mode uit Italië en Frankrijk gekeken. De Belgische mode stond toen nog niet synoniem voor creatie. We blonken wel uit in vakmanschap. Illustere pioniers met een eigen stem waren onder meer Nina Meert en Maggy Baum. In 1981 werd het Textielplan opgericht om de tanende textielsector gezond te maken. Dankzij het Instituut voor Textiel en Confectie België, en de onvoorwaardelijke inzet van voorzitter Helena Ravijst, ontstond de slogan Mode, dit is Belgisch. De Gouden Spoel-wedstrijd werd gelanceerd om de industrie en creatieve talenten aan elkaar te koppelen. Voorbeelden zijn Ann Demeulemeester, Marina Yee, Dirk Bikkembergs, Dirk Van Saene, Walter Van Beirendonck en Dries Van Noten. Nadat zij in het midden van de jaren tachtig – onder de noemer de ‘Zes van Antwerpen’ - hun eerste successen boekten tijdens de British Designer Show in Londen, trokken ze elk afzonderlijk naar Parijs. Martin Margiela maakte er toen al furore met zijn baanbrekende modeshows. Met hun avant-gardeontwerpen zorgden ze in de jaren negentig voor een schokgolf. 09
Zij effenden het pad voor nieuwe namen als Veronique Leroy, Annemie Verbeke, Jurgi Persoons, Veronique Branquinho, Raf Simons of Haider Ackermann. Later maakten ontwerpers als Tim Van Steenbergen, Christian Wijnants en Peter Pilotto hun opwachting. Ook zij genoten mee van het succes van de Belgische school. In amper drie decennia kreeg de Belgische mode een eigen identiteit waarbij vooral de verscheidenheid van de vele ontwerpers opvalt.
Maggy Baum, jurk ontworpen voor de Aiguille d’Or-wedstrijd, 1977 Maggy Baum werd geboren in de textielstad Verviers en was van kinds af vertrouwd met het ritme van de industriële machines. Toen de textielindustrie in de jaren zestig langzaam uitdoofde, startte zij haar eigen atelier en kledinglijn. Een enorm risico, want haar techniek was ongezien. Haar wollen creaties combineren het beste van twee werelden: vakmanschap en creativiteit. Dit silhouet dateert uit 1977 en werd opnieuw gemaakt voor de tentoonstelling De jaren tachtig. De opbloei van de Belgische mode die in 1997 plaatsvond in de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis in Brussel.
A.F. Vandevorst, herfst-winter 1998-1999 A.F. Vandevorst — of simpelweg A.F. voor ingewijden — staat voor An Vandevorst en Filip Arickx. Ze leerden elkaar kennen tijdens hun studietijd aan de Antwerpse modeacademie en stampten in 1997 een eigen label uit de grond. Sindsdien staat A.F. ook voor de wereld van Joseph Beuys, vooroorlogs ziekenhuismeubilair, het Rode Kruis, uniformen, vilt en leder. Dat zie je in dit silhouet met een kaki-groene jas, ingesnoerd met een lederen riem, inclusief zadel, waarmee ze hun eerste defilé in Parijs openden. Het ontwerp is tegelijk onthutsend, bruut en zacht.
De belgen. Een onverwacht modeverhaal
Raf Simons SS 1998 © Ronald Stoops
010
De belgen. Een onverwacht modeverhaal
Inez van Lamsweerde en Vinoodh Matadin, ‘Well Basically Basuco is Coke Mixed with Kerosene…’ voor Véronique Leroy, The Face, april, 1994 Het meest opvallende en kleurrijke beeld in deze ruimte is de foto van de fotografen Inez van Lamsweerde en Vinoodh Matadin voor de ontwerpster Véronique Leroy. Twee gebronsde en blond gebrushte babes genieten van een waterijsje op hun racefiets terwijl op de achtergrond een raket in de lucht schiet. Suggestief, sexy en glamoureus, het zijn niet bepaald de sleutelwoorden waarmee we de Belgen zouden omschrijven. De rook, de felle kleuren, de huidkleurige panty’s: alles is over the top. Van haar perfect getailleerde en felgekleurde ontwerpen tot haar campagnefoto’s, het werk van Véronique Leroy gaat vaak gepaard met een vette knipoog.
011
De belgen. Een onverwacht modeverhaal
Diane von Furstenberg © Cici Olsson
012
De belgen. Een onverwacht modeverhaal
Portretten. Het oog van de kijker De Belgische modeontwerpers ademen hun ontwerpen, denk maar aan de übervrouwelijke wikkeljurk van Diane von Furstenberg, de uitdagende creaties van Walter Van Beirendonck, de haast tastbare gevoeligheid van Olivier Theyskens’ jurken en de excentrieke hoeden van Elvis Pompilio. Sommige ontwerpers hebben een fysieke, je kan zelfs zeggen ‘narcistische’ relatie met hun werk, maar dan in de beste betekenis van het woord. Hun collecties kan je bijna lezen als een biografie. Hun persoonlijkheid zit in de kleuren, de prints, de snit, de manier waarop ze mode interpreteren. Ze drukken hun levensvisie uit in de ontwerpen en zorgen voor een herkenbare eigenheid in hun collecties. Hun interpretatie is zelden klassiek, maar heel eigenzinnig. Ann Demeulemeester, die het roer van haar eigen merk onlangs in de creatieve handen legde van een nieuw team, drukte jaren haar persoonlijkheid uit in haar collecties. Die identiteit was onlosmakelijk verbonden met haar naam en merk.
Walter Van Beirendonck, silhouet uit Warning: Explicit Beauty, herfst-winter 2015 In januari 2015 liep een mannequin de Parijse catwalk op met deze trui die eruitziet als een kubistische collage in pop-artkleuren. Het is het portret van Dirk Van Saene, ontworpen door Walter Van Beirendonck. De twee vormen al een koppel sinds hun Academiejaren aan het einde van de jaren zeventig. Vanaf zijn eerste collecties brengt de stoer ogende, maar gevoelige Van Beirendonck mode met een sociaal geëngageerde boodschap. Voor de komende winter is dat Warning: Explicit Beauty, schoonheid als tegenwicht van het geweld waarmee we de jongste tijd 013
worden geconfronteerd. Enkele weken voor het defilé werd Parijs getroffen door de aanslag op de redactie van Charlie Hebdo. Van Beirendonck reageerde onmiddellijk. Op een van zijn tops verscheen de slogan Stop Terrorizing our World.
Diane von Furstenberg, Wrap Dress De ontwerpster Diane von Furstenberg werd geboren in Brussel. Ze verliet Europa, trok naar de Verenigde Staten en concentreerde zich daar op haar modecarrière. Wilde nachten in Studio 54 wisselde ze moeiteloos af met ontwerpen voor de werkende vrouw. In 1974 ontwierp ze deze wikkeljurk die groeide uit tot een icoon en werd opgenomen in de vaste collectie van het Metropolitan Museum in New York. Ze werd gedragen door figuren als Jacky Kennedy. Wereldwijd vielen vrouwen voor deze iconische wrap dress, gekenmerkt door grafische prints en een touwtje in de taille.
De belgen. Een onverwacht modeverhaal
Manon Kündig - collection 2012 (2)
014
De belgen. Een onverwacht modeverhaal
Laboratoria. Tussen kunst en industrie Het is zoeken naar Belgische ontwerpers die geen opleiding hebben genoten aan een van onze modescholen. De meest vermaarde zijn de modeafdelingen van de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten – AP Antwerpen, de Ecole Nationale Supérieure des Arts Visuels - La Cambre, de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten in Gent, de Stedelijk Academie voor Schone Kunsten in Sint-Niklaas en het Luikse IFAPME Château Massart. Nu nog spreken oud-studenten met groot respect over hun opleiding. Sommigen, bijvoorbeeld Walter Van Beirendonck of Marina Yee, zijn nog verbonden aan een van deze laboratoria. Uit alle uithoeken van de wereld zakken jongeren af naar België om er toegelaten te worden, om in de voetstappen te treden van de Belgische ontwerpers. Je kan de opleiding niet grofweg een ‘modeopleiding’ noemen, want elke student komt er ook in aanraking met andere toegepaste kunsten. Docenten aan Belgische scholen vinden een cross-over met artistieke disciplines onontbeerlijk voor de persoonlijke groei van jonge modeontwerpers. Ze vergaren kennis over het verleden om het heden te kunnen veranderen. Dit draagt bij aan de avantgardistische stijl van de Belgen, net zoals de persoonlijke benadering van de docenten. Studenten worden gemotiveerd een eigen signature en vocabulaire te ontwikkelen.
Billie Mertens, Afstudeersilhouet La Cambre, 1992. Gouden medaille, Hyères, 1992 “Waarom zou je altijd stof moeten gebruiken om een model te creëren? Kan een gesofisticeerde mantel niet uit strandmatjes bestaan?” Ontwerpster Billie Mertens stelde hiermee een verrassende maar gegronde vraag. Haar antwoord was duizelingwekkend mooi. Ze won hiermee 015
de gouden medaille op de zevende editie van het prestigieuze Festival International de Mode et de la Photographie in het ZuidFranse Hyères en maakte een kopie van de jurk ter gelegenheid van de twintigste verjaardag van het festival.
Carine Lauwers, Koperen jurk, 1991 Dit silhouet werd ontworpen voor de Aguille D’Or-wedstrijd in 1991, een internationale competitie voor pas afgestudeerde ontwerpers. Binnen het opgelegde thema ‘Bloemen’ durfde Château Massart-laureaat Carine Lauwers deze koperen jurk te presenteren. De techniek doet op het eerste gezicht denken aan de ontwerpen van Paco Rabanne uit de jaren zestig: kleine koperen plaatjes die met koperdraad met elkaar zijn verbonden. Waar Rabanne een mechanische en futuristische jurk ontwierp, wilde Lauwers de natuurlijke vormen van het lichaam bewaren. De kleine koperen blaadjes kregen een organische vorm en vallen soepel rond het lichaam.
Manon Kündig, Afstudeersilhouet, Academie voor Schone Kunsten van Antwerpen, 2012 De Zwitserse Manon Kündig studeerde af aan de Koninklijke Academie van Antwerpen in 2012 en trok meteen de aandacht met haar digitale prints en felle kleuren. De jonge ontwerpster gebruikt herkenbare en humoristische beelden uit de popcultuur, het resultaat van lange nachten research op Google Images. Toch heeft dit silhouet iets bevreemdends. Er is geen enkel deel van het lichaam zichtbaar, de drager blijft volledig anoniem. Het silhouet schreeuwt om aandacht, maar geeft de identiteit van zijn eigenaar niet prijs. Haar humor neigt hier eerder naar sarcasme en haar schijnbare voorliefde voor popcultuur maakt deel uit van een onderzoek naar de aard van de mens.
De belgen. Een onverwacht modeverhaal
Martin Margiela SS1991 © Ronald Stoops
016
De belgen. Een onverwacht modeverhaal
MARTIN MARGIELA In deze zaal is er een speciale vermelding voor ontwerper Martin Margiela. Dat is geen toeval. Hij heeft zijn atelier in een oude school in Parijs en veel ontwerpers zien hem als een leermeester. Hij cultiveert doelbewust zijn anonimiteit door zichzelf op de achtergrond te plaatsen en zijn team van medewerkers in witte schort naar de voorgrond te schuiven. Margiela maakte van zijn modehuis een laboratorium voor nieuwe ideeën. Als een onderzoeker experimenteert Margiela met formules om in elke collectie bestaande coupes te vervormen en nieuwe creaties te brengen. Denk aan de vele varianten van het oversized silhouette, de trompe l’oeil-print of de upcycling-techniek. Hij onderzoekt en ontleedt alle mogelijke referenties in de mode en maakt er een eigen vormentaal van: de stiksels op de rug, een vest gemaakt uit een traditionele Stockmanpaspop of de iconische Tabi-boots.
Maison Martin Margiela, Tabi-laarsjes Al vanaf de allereerste collectie waren ze erbij: de iconische Tabi-boots. Strakke enkellaarsjes met een ronde hak en een split tussen de tenen, geïnspireerd op de Japanse Tabi-sokken. Voor ze de catwalk betraden, dompelden de modellen van Maison Martin Margiela’s eerste defilé in 1988 hun Tabi’s in rode verf. Na afloop bleven rode sporen over op de catwalk. Een afdruk op de modewereld die nog lang niet verdwenen is: in plexi of kurk, met of zonder hak, … het ontwerp komt steeds terug in het oeuvre van Maison Martin Margiela, als een blank canvas voor nieuwe ideeën. Een moderne klassieker.
017
De belgen. Een onverwacht modeverhaal
Jean-Paul Lespagnard portrait
018
De belgen. Een onverwacht modeverhaal
Vocabulaire. Een uniek handelsmerk Seizoen na seizoen zorgen de Belgische ontwerpers voor een zintuigelijke beleving. In elke collectie creëren ze een eigen wereld en een herkenbaar universum. Vanaf hun allereerste collectie ontwikkelen ze een kenmerkende code die kenners meteen begrijpen en lezen. Naast de kledingstukken en accessoires denken ze de communicatie uit tot in de kleinste details: van de inrichting van de boetieks tot de uitnodigingen en de scenografie van de defilés. In deze zaal zie je vijf kijkdozen, waarbij je volledig wordt ondergedompeld in het universum van enkele modeontwerpers. Elk van hen ontwikkelde een eigen woordenschat. Raf Simons’ ode aan de subcultuur, het rode kruis en het hospitaalcanvas bij A.F. Vandevorst, de royale couture en de luxe van Edouard Vermeulen, de knipoog naar de populaire en folklorecultuur bij Jean-Paul Lespagnard en de verfijnde, dromerige defilés van Dries Van Noten.
Raf Simons
Raf Simons’ collecties zijn altijd een ode aan de subcultuur en de undergroundscene. Mouwloze tops en wijde broekspijpen, grafische prints en futuristische materialen. Simons’ ontwerpen zijn jong, energiek en uitdagend, maar neem ze nooit als vanzelfsprekend.
A.F. Vandevorst
Niemand heeft zich zo vastberaden kleur toegeëigend als dit creatief duo. In groene, grijze of beige tinten roept het associaties op met het militaire en ziekenhuisleven. Rood, in de vorm van een kruis, is de uitzondering die de regel bevestigt.
Natan
Edouard Vermeulen is de koning van de Belgische couture, zonder enige 019
extravagantie of decadentie. Toen hij in 1983 het huis Natan overnam, had hij één doel voor ogen: authentieke en betaalbare luxe ontwerpen. Het resultaat is een somptueuze stijl met weelderige stoffen en rijke kleuren, en een al even royaal cliënteel.
Jean-Paul Lespagnard
Deze down-to-earth Luikenaar schuwt de populaire cultuur of folklore niet. Lespagnards eclectische collecties bestaan uit een hypermoderne mengelmoes: Gilles de Binche-hoeden, basketbaluniformen en bikerjasjes. Ook voor zijn collectie ‘Savoir Faire’ uit 2012 komt de inspiratie uit een verassende hoek: de ambacht en authenticiteit van slagerij Dierendonck.
Dries Van Noten
Gold, glitter en glamour. Dries Van Noten bewijst dat dit niet fout hoeft te zijn. Hij weet als geen ander de grens tussen kunst en kitsch af te tasten. Combineer zijn stijl met verrassende grafische prints en unieke cuts, en je krijgt beeldschone collecties waarin de tijd stil blijft staan.
De belgen. Een onverwacht modeverhaal
McBeth by Tim van Steenbergen © Koen Broos
020
De belgen. Een onverwacht modeverhaal
Love story. Mode is kunst De liefde voor de kunst voeren de Belgische modeontwerpers in het hoogste vaandel. Je kon al zien dat Belgische ontwerpers tijdens hun opleiding in aanraking komen met andere kunstdisciplines. Dat ze nadien graag uitstappen maken naar andere domeinen, ligt voor de hand. Op eclectische wijze streven de Belgische ontwerpers naar een gesamtkunstwerk. Dat veruitwendigt zich op verschillende manieren. Ze verdiepen zich in ons cultureel erfgoed, verzorgen de kostumering bij theater- en dansperformances in binnenen buitenland en gaan samenwerkingen aan met hedendaagse kunstenaars. Ann Demeulemeester stak het Onze-LieveVrouw van Bijstand en Victorie-beeldje van de Antwerpse Sint-Andrieskerk in een nieuw kleedje, Raf Simons werkte samen met de Amerikaanse kunstenaar Sterling Ruby en choreograaf Anne Teresa De Keersmaeker deed meermaals een beroep op de inspiratie van Dries Van Noten voor de kostuums van haar dansers. Er was altijd sprake van een vruchtbare dialoog, al voeren de ontwerpen zelf het hoogste woord.
Ann Demeulemeester, Ensemble naar dat van Onze-Lieve-Vrouw van Bijstand en Victorie (16e eeuw), SintAndrieskerk, Antwerpen, 2001 Tijdens het modejaar van 2001 belde Rudi Mannaerts, de pastoor van de Sint-Andrieskerk, naar ontwerpster Ann Demeulemeester. Of zij “zijn geliefde” niet in een nieuw jurkje wilde steken, want “ze loopt er zo ouderwets bij”. De ontwerpster wilde dat wel doen. “Het was geen beeldje meer, maar een vrouw en ik maakte haar mooi. Toen ik van de ladder kwam, dacht ik tevreden: ‘voilà, dat heb ik goed gedaan’.” Demeulemeester bezoekt de SintAndrieskerk nog geregeld om het jurkje te wassen en de veren te verversen. 021
Marina Yee, Mouw ontworpen voor het Antoon Van Dyck-jaar, Antwerpen, 1999 In deze zaal staat een groot glazen aquarium. In het water drijft een witte stof, verbonden aan een penseel. Pas als je beter kijkt, herken je een mouw. Alleen het getrainde oog begrijpt de historische referentie. Het kledingstuk is een replica van een 16e-eeuwse versie. Marina Yee maakte het bij de 400e verjaardag van de Vlaamse barokschilder Antoon Van Dyck. Het medium is het kledingstuk, op een héél abstracte wijze. Ongeacht de vorm die Yee’s ideeën aannemen, is ze net als de schilder een kunstenaar.
Tim Van Steenbergen, Silhouet uit Romeo en Julia, Koninklijk Ballet van Vlaanderen, 2014 Tim Van Steenbergen kan je niet onder één noemer brengen. Hij is modeontwerper en ook meubeldesigner, kunstenaar, kostuumontwerper en graficus. Een voorliefde voor ongewone materialen loopt als een rode draad door zijn werk. Hij verwerkt in de kostuums voor de ballerina’s van Romeo en Julia renaissanceschilderijen en tekeningen. De lange sleep daagt de dansers uit. Van Steenbergen laat zien dat mode ook een narratieve functie kan hebben, al steelt deze feeërieke jurk van Julia alle aandacht.
De belgen. Een onverwacht modeverhaal
Carine Gilson for James Bond - Skyfall
022
De belgen. Een onverwacht modeverhaal
Grenzeloos. Tegen de sterren op De Belgen hebben een lange weg afgelegd. Het was geen sinecure om internationaal succes te boeken. Stilaan schudden ze het label underdog van zich af. Ze zijn niet meer weg te denken uit het internationale modebeeld. Tijdens de voorbije modeweken waren hun defilés weer een niet te missen event. Grote couturehuizen en multinationals ontdekten de voorbije jaren de Belgische ontwerpers. Eigen labels groeiden uit tot internationale modehuizen zoals dat van Dries Van Noten. Velen bekleden de functie van artistiek directeur voor de meest prestigieuze modehuizen, zoals Raf Simons bij Dior en Kris Van Assche bij Dior Homme. Het woord ‘Belgisch’ ontpopt zich tot een veelgebruikte prefix en gaat verder dan een geografische afbakening. Het geheim? Een bewonderenswaardige vechtlust en focus op het ambacht, waarbij de Belgische ontwerpers zich steeds bewust zijn van een steeds veranderende tijdgeest. Zonder sterallures.
Carine Gilson, Negligé gedragen in de James Bond film Skyfall, lente-zomer 2011 Carine Gilson onderscheidt zich van andere Belgische ontwerpers. Zowel zijzelf als haar ontwerpen belichamen pure glamour en omarmen een sensuele vrouwelijkheid. Geen wonder dat Gilson wereldwijd bejubeld wordt. Kers op de taart was de scène in de James Bond-film Skyfall uit 2012 waar we actrice Bérénice Marlohe zagen flaneren in een van haar ontwerpen. Deze hautecouturewaardige negligé is uit een bijzondere crèmekleurige zijde vervaardigd. Machinaal Chantilly-kantwerk met bloemenpatronen volgt nauwgezet de lijnen van het vrouwelijk lichaam.
023
Olivier Theyskens voor Rochas, Avondensemble, herfst-winter 2003-2004 Olivier Theyskens is een van de weinige Belgen die zonder diploma – hij brak zijn studie aan het Brusselse La Cambre na twee jaar af – toch zijn weg wist te vinden in de internationale modewereld. Jennifer Aniston, Madonna en Nicole Kidman mocht hij al tot zijn klanten rekenen, voordat hij hoge ogen gooide tijdens zijn debuut bij het Franse modehuis Rochas. Het defilé voor herfst-winter 2003 was volgens Style.com “nothing short of magnificent”. Dit gelaagde, naar achter uitzwaaiende, avondensemble, in bedrukte tafzijde, versierd met machinale Chantillykant, is kenmerkend voor Theyskens’ aanpak. De sculpturale volumes en hautecouturematerialen getuigen van zijn moderniteit en respect voor het verleden. Een combinatie die je ook terugvindt in zijn eigen collecties van rond 2000.
De belgen. Een onverwacht modeverhaal
Jan-Jan Van Essche © Koen de Waal
024
De belgen. Een onverwacht modeverhaal
Waardevol. Bruno Pieters en Mats Rombaut voor by. lente-zomer 2015 Het einde van Bruno honest Pieters was zich bewust van de de verkwisting ecologische veranderingen in de wereld toen hij in januari 2012 een opvallende
Termen als ‘ecologie’ of ‘duurzaamheid’ zijn gemeengoed, al blijft een concrete invulling of toepassing vaak uit. De mode teerde decennia op een bloeiende economie en gretige massaconsumptie. Vandaag worden ontwerpers gedwongen om anders na te denken over hun metier. Martin Margiela was aan het einde van de jaren tachtig de eerste in Europa die recyclage opwaardeerde tot mode. Door de revaluatie van afval als grondstof voor zijn ontwerpen, hief hij de barrière op tussen hoge en lage cultuur. Nauwgezet en zelfbewust denken Belgische ontwerpers na over de toekomst van mode, zonder zich op te werpen als wereldverbeteraars. Ze weigeren in te boeten aan creativiteit, maar grijpen de kans om haar met duurzaamheid te combineren. Jan-Jan Van Essche, Katrien Van Hecke, Eric Beauduin en Bruno Pieters (honest by.) maken gebruik van vernieuwende technieken, duurzame stoffen, unieke ontwerpen en zijn transparant naar de consument. Deze zaal geeft een stem aan de dilemma’s van vandaag en de uitdagingen van morgen.
Eric Beauduin Deze surrealistische installatie toont een vrouw bedolven onder een lederen tas. Net als zij lijkt onze maatschappij soms te verdrinken in de overdaad aan kledij. Vanuit deze overweldigende massa haalt ontwerper Eric Beauduin zijn creaties. In zijn boetiek-atelier in Brussel verzamelt hij lederen vintage jassen en hergebruikt hij de stoffen om er tassen mee te maken. Let vooral op de details van de jassen die terugkomen in de tas. Door in het versleten iets moois te vinden en van het afgedankte iets functioneels te maken, draait Beauduin een schakel in de consumptiecyclus om: humor en vakmanschap verbuigen de gevestigde structuren. 025
comeback maakte. Zijn jaren als artistiek directeur bij Hugo by Hugo Boss leken ver weg toen hij het nieuwe online platform honest by. voorstelde. Transparantie is nodig, vindt Pieters. Hij houdt je als consument een spiegel voor. Bij honest by. krijg je een waslijst aan informatie over je nieuwe aanwinst. Zo weten we dat dit matelassé jurkje in België is vervaardigd, bestaat uit gerecycleerd materiaal en dat de Europese stoffen organisch, veganistisch en antiallergisch zijn. De schoenen, ook uit verantwoorde materialen, ontwierp Pieters samen Mats Rombaut, een van de andere ontwerpers van het collectief Honest by. Het geitenwollensokkenimago dat ecologische mode vaak met zich brengt, leek nog nooit zo veraf.
De belgen. Een onverwacht modeverhaal
Filles à Papa FW2013 COLLECTION YES SIR © Gregory Derkenne
026
De belgen. Een onverwacht modeverhaal
Nouvelle vague. De opkomende generatie Deze tentoonstelling eindigt met de nieuwe generatie Belgische ontwerpers. Ze ‘liken’ hun voorgangers, maar voelen zich allesbehalve ‘followers’. In deze tijden, waarbij modetrendwatchers beweren dat de mode dood is, rest hun niets anders dan de mode te laten heropleven. Ze hebben niets te verliezen en gaan op zoek naar een eigen stem. Ze creëren collectieven of gaan solo, doorgaans met een Belgisch diploma op zak. MAD Brussels – het Center voor Mode en Design – selecteerde met de hulp van modeprofessionals, twaalf jonge Belgische ontwerpers en gaf hen carte blanche om hun creaties voor te stellen. Ze zijn boegbeelden van een internationale generatie die de Belgische mode een nieuw gezicht geeft.
Filles à Papa, Whitewashed Collection, herfst-winter 2015-2016 Filles à Papa is geen merk, maar een attitude. Je koopt het niet, je bént het. De zusjes Carol en Sarah Piron weten een gevoelige snaar te raken bij de fashionista’s van het moment. Hun gevatte slogans dragen een rebelse ondertoon en Filles à Papa experimenteert lustig met glitters, gaten en scheuren, piercings en zelfs okselhaar. Inspiratie halen de zussen niet uit hun geboortestad Luik, maar overzee. Denim speelt de hoofdrol in dit silhouet, waarbij provocerende leuzen vrolijk gescandeerd worden.
027
Capara, Ensemble uit I Am In The Moment, schoenen i.s.m. Camper, herfst-winter 2015-2016 De tweelingzussen Olivera en Vera Capara zijn geboren in Bosnië-Herzegovina en groeiden op in Duitsland. Ze hadden een droom toen ze in 2009 in Antwerpen met hun label startten: ze wilden experimenteren met de proporties van herkenbare kledingstukken. Vanop afstand lijkt de ongewone combinatie van de korte bomberjack en de mouwloze blazer in elkaar te smelten tot een nieuwe vorm. Dit trompe-l’oeileffect wordt versterkt door het ingeweven grafisch kleurenspel, geïnspireerd op de foto’s van de Nederlandse Viviane Sassen.
Vêtements, Ensemble, herfst-winter 2015-2016 Je herkent het meisje in deze kleren hoewel je haar nooit eerder hebt ontmoet. Je beeldt je in waar ze haar nachten doorbrengt, je vraagt je af met wie ze rondhangt. De ontwerper schiep niet alleen een gedurfde look, maar een verhaal met personages. Een zware oversized perfecto, de boyfriend sweater en opvallende laarzen met een knipoog naar de seventies. Toch volstaan enkele vluchtige modetrends niet om dit silhouet te beschrijven. Demna Gvasalia is een alumnus van de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten van Antwerpen en creëerde een attitude, een karakter en vooral: vêtements.
Epiloog
Een innig liefdespaar Mode en kunst vormen een innig paar. In het bruisende Brussel van de jaren twintig en dertig had dat koppel ook een naam: Honorine Deschryver en Paul Gustave Van Hecke, de drijvende krachten achter het couturehuis Norine. Het was het eerste Belgische modehuis dat niet in de pas liep van Parijs. In de pioniersjaren van het Paleis voor Schone Kunsten kreeg Belgische mode er een eigen gezicht. Het paar liet mode en kunst vrolijk in elkaar overgaan. Couturier Van Hecke organiseerde met zijn vereniging L’Art vivant tentoonstellingen in het pas geopende Paleis en in 1932 hield Maison Norine er een modeshow. Mode & Kunst. Het was ook de titel van een toonaangevende tentoonstelling die in 1995 in het Paleis voor Schone Kunsten plaatsvond. Jean Paul Gaultier, John Galliano en Yohji Yamamoto deelden de zalen met Andy Warhol, Christo en Gilbert & George. Mode & Kunst zette de toon. Mode neemt een steeds grotere hap uit de tentoonstellingsagenda, ook in kunstmusea. Twintig jaar na Mode & Kunst hebben BOZAR en MAD Brussels de schijnwerpers voluit op de recente Belgische modegeschiedenis gericht. De jongste twee decennia is het Belgische modelandschap ingrijpend veranderd. 75 ontwerpers krijgen hier een podium. Dat zegt veel over de evolutie sinds Martin Margiela en de Antwerpse Zes. De Belgen vertelt een verhaal van succes, uitstraling en eigenzinnigheid. Deze centrale tentoonstelling vormt het vertrekpunt van een Summer of Fashion die in Brussel uitwaaiert tot aan de boetieks en ateliers van de Dansaertstraat. Mode en kunst vormen ook deze zomer bij BOZAR een innig paar, samen goed voor 9 tentoonstellingen. Pascale Marthine Tayou is onze artiest in residentie. Boomerang verwijst naar de gevolgen van menselijk 028
handelen die ons recht in het gezicht dreigen te treffen. Daarbij spaart Tayou zichzelf niet. Hij is geen activist, wil ons geen schuldgevoel aanpraten alsof kunst een aanklacht is. Zijn extraverte kunst legt veeleer positieve verbindingen tussen de binnen- en buitenwereld, tussen het individu en de gemeenschap. Speciaal voor Brussel maakte hij de nieuwe reeks werken Saison d’amour met gerecupereerde stukken textiel die al een leven op zich hebben geleid, voornamelijk van zijn vrouw, de modeontwerper Jo De Visscher. Ook hier weer een innig liefdeskoppel... Net als beeldende kunstenaars zijn modeontwerpers zich sterk bewust van de wereld waarin ze leven. Kledingstukken belichamen niet alleen persoonlijkheid. Ze dragen ook een sociaal engagement uit. In De Belgen getuigen ontwerpers als Bruno Pieters en Jan-Jan Van Essche van deze bewustwording onder de noemer ‘Waardevol. Het einde van de verkwisting’: eerlijke materialen, het beperken van de ecologische voetafdruk en transparantie over de werkomstandigheden. Of zoals Bruno Pieters het uitdrukt: “Wij geloven dat mode over schoonheid gaat, en dat het verhaal erachter even mooi kan zijn”. Als industrie kan mode wel degelijk mee het verschil maken.
Tickets & info
COMBITICKETS
COMBI SUMMER (De Belgen + Pascale Marthine Tayou + Young Belgian Art Prize15): € 16 – 14 (BOZAR-friends)
Catalogue
DE BELGEN. Een onverwacht modeverhaal + Pascale Marthine Tayou: € 14 – 12 (BOZARfriends)
Catalogus € 39.99 - 36 (BOZAR-friends) Literaire gids Jean-Philippe Toussaint – De seizoenen. Een literaire blik op mode. € 2 - 1 (BOZAR-friends) Un bel éte quand même 05.06 — 29.09.2015 Bellissima. Het verhaal van vijf jurken Juergen Teller — Vivienne Westwood V+ 2014-2015 Premiere: DIOR and I – Frédéric Tcheng (Fashion on film) 23.06 — 20:30 (livestream from Paris) & 12.09. — 20:00 Compilation of short films Pascale Marthine Tayou. Boomerang Young Belgian Art Prize Mekhitar Garabedian. Installaties Chinese Utopias Revisited. The Elephants BOZAR STUDIOS Ontdekkingstochten (6+) Elke woensdag in juli en augustus 14:30 FASHION NOW! 05.06 > 28.06.2015 An Unexpected Fashion Trail through the City of Brussels Uniek wandelparcours doorheen Brussel met installaties van Belgische ontwerpers in hun winkels. Info: www.summeroffashion.be Zomerbar Tijdens de nocturnes op donderdag (25.06 — 16.07 en 20.08 — 17.09.2015) organiseert BOZAR borrels, ontmoetingen, en extra activiteiten in de zomerbar. Als je een ticket koopt tussen 18:00 & 19:00 trakteren we je op een cocktail. Check onze programmatie op onze Facebook-pagina.
029
Colofon
The Belgians. An Unexpected Fashion Story Head of Exhibitions: Sophie Lauwers Curator: Didier Vervaeren Assistant curator: Nele Bernheim Scenography & curatorial advice: Richard Venlet Head of Production: Evelyne Hinque Exhibition Coordinators BOZAR: Dieter Van Den Storm & Francis Carpentier Technical Coordinator: Isabelle Speybrouck Graphic Design: Paul Boudens Press: MCDM Marie-Christine De Meulder & Caroline Schuermans With dedicated support by Axelle Ancion, Leen Daems, Gunther De Wit, Frederic Eelbode, Laurence Ejzyn, Colin Fincoeur, Barbara Lefebure, Olivia van der Ghinst, the BOZAR Art Handlers and our hosts.
Coproduction: MAD Brussels Within the context of: Summer of Fashion – Madifesto MANAGEMENT BOZAR Chief Executive Officer – Artistic Director: Paul Dujardin Director of Artistic Policy: Adinda Van Geystelen Director of Operations: Albert Wastiaux Director of Finances: Jérémie Leroy Head of Music: Ulrich Hauschild Head of Exhibitions: Sophie Lauwers Head of Cinema: Juliette Duret Director of Technics, IT, Investments, Safety & Security: Stéphane Vanreppelen Director of Production & Planning: Jean-François D’hondt Director of Marketing, Communication & Sales: Filip Stuer Director of Human Resources: Marleen Spileers Director of General Administration: Didier Verboomen Dit is een publicatie van het marketing- en communicatiedepartement van BOZAR Director of Marketing, Communication & Sales: Filip Stuer Editorial coordination: Frederic Eelbode Lay-out: Koenraad Impens Editors: Olivier Boruchowitch, Frederic Eelbode, Alexander Jocqué, Marianne Van Boxelaere, Xavier Verbeke & Luc Vermeulen Graphic Designers: Koenraad Impens, Olivier Rouxhet & Sophie Van den Berghe Audience Development: Eléonore Duchêne, Sylvie Verbeke Texts: Nele Bernheim, Aya Noël, Aline Peeters, Dieter Van Den Storm & Didier Vervaeren Translators: Judith Hoorens & Alison Mouthaan
030
De belgen. Een onverwacht modeverhaal
031
est une marque déposée de la S.A. Palais des Beaux-Arts is een gedeponeerd merk van de nv Paleis voor Schone Kunsten is a registered trademark of the Centre for Fine Arts PLC
032
Zaalplan
11
TIK
10
➔ ➔
01
R TA HO HAL L L H A O R TA H
02
09
➔
➔
Z
OU
➔
BO
B AR
08
03
07 06 ➔
05
➔
04
Opgelet voor de opstapjes!
01 02 03 04 O5 06 07 08 09 10 11
ERFGOED. EEN SURREALISTISCH EERBETOON MAISON NORINE. VROEG IN DE MODE AVANT-GARDE. TIJDLOZE VOORLOPERS PORTRETTEN. HET OOG VAN DE KIJKER LABORATORIA. TUSSEN KUNST EN INDUSTRIE MARTIN MARGIELA Vocabulaire. Een uniek handelsmerk LOVE STORY. MODE IS KUNST GRENZELOOS. TEGEN DE STERREN OP WAARDEVOL. HET EINDE VAN DE VERKWISTING NOUVELLE VAGUE. DE OPKOMENDE GENERATIE