bouwtotaal_2011_6

op www.bouwtotaal-online.nl

GRATIS

bouwkostenboekje

jaargang 8 / nummer 6 juni 2011

Staalvezelbeton is bedrijfsvloer ontgroeid Het gebruik van staalvezels in beton is in Nederland vooral bekend van de industrievloeren. In 2007 is echter het eerste project in Nederland gerealiseerd met staalvezels in dragende gietbouwwanden. Vorig jaar zijn bij een proefproject bij TU Eindho-

ven, faculteit Bouwkunde, gietbouwcasco’s van staalvezelbeton getest. De resultaten zijn hoopgevend. Staalvezelbeton in draagconstructies lijkt binnen enkele jaren te kunnen doorbreken in ons land.

Maar dan moeten er eerst wel breed geac-

I n dit nummer

10 Tweede kans

bouwmaterialen in daklozenopvang

cepteerde rekenvoorschriften komen. In deze BouwTotaal ruim aandacht voor staalvezelbeton.

[Lees verder op pagina 12]

‘Imago van de bouw moet omhoog’ Met een klassieke stoomwals opende minister Schultz van Haegen van Infrastructuur en Milieu op zaterdag 28 mei sissend, fluitend en knarsend de zesde editie van de Dag van de Bouw, samen met Bouwend Nederland-voorzitter Elco Brinkman. Plaats van handeling: de A4 Burgerveen – Leiden; ofwel één van de 230 projecten die in totaal ruim 100.000 bezoekers trokken. In Doetinchem bezocht uw hoofdredacteur maar liefst vier projecten in zijn woonplaats. Overal open armen, trots, enthousiasme en vooral veel bezoekers.

[Lees verder op pagina 18]

12 15

17

Thema staalvezelbeton Resultaten proefproject staalvezelbeton hoopgevend Spiegel ribbenvloer van staalvezelbeton

18

Dag van de Bouw

20

Opinie: meer willen dan minimum

EN VERDER

Laag btw-tarief drie maanden verlengd Het kabinet verlengt het lage btw-tarief op verbouwingen met drie maanden. ‘Hiermee kunnen duizenden bouwers weer even voort. Natuurlijk hoopten we op een verlenging tot het eind van

het jaar, maar we zijn toch blij dat het kabinet een besluit genomen heeft. Er is nu duidelijkheid, plus een soepele overgangsperiode’, aldus Elco Brinkman, voorzitter van Bouwend Nederland. Ook de

Aannemersfederatie Nederland reageert verheugd.

[Lees verder op pagina 3]

23 Bouwgebreken

25 Bouwkosten onderaannemers

27 Fiscaal en Personeel

29 Productnieuws

Met IsoBouw gaat uw werk eenvoudig beter.

IsoBouw brengt nieuwe ideeën in praktijk.

Met PolyFortPro®.

Door steeds goed naar u te luisteren, komt IsoBouw telkens met doordachte, innovatieve oplossingen. Die zorgen ervoor dat u makkelijker, sneller en voordeliger kunt werken. Zo staat onze PolyFortPro® bekend als een uiterst hanteerbaar product dat gebouwen op extreem dunne wijze isoleert.

Maar het zijn ook de slimme details die een wereld van verschil maken.

Zoals de extra grote sponning, waardoor uw werk nóg gemakkelijker wordt en u koudelekken geen kans geeft. Meer weten over onze innovaties?

Kijk op onze website of maak een afspraak: 0493-49 81 11.

www.isobouw.nl/PolyFortPro

WT_ZS_265 x385.indd 1

11-09-2009 16:14:48

ACTUEEL

3

Dag over Stof: stevige impuls strijd tegen kwartsstof De participanten en deelnemers aan de Dag over Stof op 26 mei op het Bouw & Infra Park in Harderwijk zetten de strijd tegen kwartsstof in de bouw en installatie eensgezind voort. De uitwisseling van kennis en ervaring gaf een stevige impuls aan de aanpak door de bedrijfstak en het gebruik van stofarme gereedschappen. Deelnemers waren zeer te spreken over de helderheid van de Arbeidsinspectie over de handhaving op kwartsstof. Werkgevers- en werknemersorganisaties en kenniscentra werkten mee om kwartsstofvrij werken verder te verankeren in agenda’s.

Duidelijke informatie over kwartsstofvrij werken tijdens de Dag over Stof door tal van organisaties uit de branche, zette kwartsstofvrij werken nog steviger op de kaart.

Dat kwartsstofvrij werken veel discussie oproept was te merken aan de grote interactiviteit gedurende de gehele dag. Gereedschappenleverancier Makita nam het initiatief voor deze dag en betrok toonaangevende participanten uit de sector bij het programma om vermindering van kwartsstof nog steviger op de kaart te zetten. Onder andere Arbeidsinspectie, TNO, Arbouw, Bouwend Nederland en FNV Bouw gaven in tien parallelpresentaties informatie over de technische ontwikkelingen van gereedschappen, de regelgeving en handhaving van blootstelling aan kwartsstof, de risico’s en technische en organisatorische oplossingen. Op de website www.dagstof.nl

is een white paper gratis te downloaden.

Deze geeft een overzicht over alles dat men moet weten over stofvrij werken om er praktisch mee aan de slag te gaan.

Voorkomen kwartsstof belangrijk thema

De komende jaren gaat de Arbeidsinspectie bouwpartijen mobiliseren om nieuwe gereedschappen te ontwikkelen en toe te passen en inspecteren of ze worden gebruikt. Recent is intern een proces afgerond dat de werkwijze en handhaving van de inspecteurs op kwartsstof op één lijn heeft gebracht. Door TNO is samen met leveranciers van elektrisch gereedschap hard

Laag btw-tarief drie maanden verlengd Het kabinet verlengt het lage btw-tarief op verbouwingen met drie maanden. ‘Hiermee kunnen duizenden bouwers weer even voort. Natuurlijk hoopten we op een verlenging tot het eind van het jaar, maar we zijn toch blij dat het kabinet een besluit genomen heeft. Er is nu duidelijkheid, plus een soepele overgangsperiode’, aldus Elco Brinkman, voorzitter van Bouwend Nederland. Ook de Aannemersfederatie Nederland reageert verheugd.

‘Deze voortzetting is bescheiden maar waardevol. Alle beetjes helpen bij het herstel van de bouwsector, waar de crisis zwaar heeft toegeslagen en nog steeds woedt. Daarnaast verwachten we dat binnenkort de Woonvisie van minister Donner meer structurele maatregelen zal bevatten waardoor de woningmarkt weer in beweging komt’, aldus Brinkman.

Bij renovatie en herstel van woningen mag ‘arbeid’ nog onder het lage btw-tarief van 6 procent gebracht worden bij klussen die voor 1 juli aangenomen zijn. Voor alle opdrachten geldt dat ze voor zaterdag 1 oktober afgerond moeten zijn. ‘Iedereen moet duidelijk beseffen dat het normale btw-tarief van 19 procent dus weer volledig geldt voor alle projecten die ná 1 juli worden aangenomen en/of ná 1 oktober worden opgeleverd. Daar mag geen misverstand

gewerkt aan het beschikbaar maken van gecertificeerde producten om stofvrij te werken. Kijk op www.tno.nl/kwartsstof voor meer informatie.

De bijna 150 deelnemers aan de Dag over Stof waren vooral afkomstig van opdrachtgevers, uitvoerende bedrijven en leveranciers. Vrijwel unaniem beoordeelden zij de dag als informatief en leerzaam. De ontspannen sfeer vormde een extra stimulans voor informatieoverdracht en kennisuitwisseling.

Organisator Makita De focus van de Arbeidsinspectie en de stand der techniek waren voor Makita aanleiding om de Dag over Stof te organiseren. Het bedrijf heeft veel energie gestoken in oplossingen die door TNO gecertificeerd zijn en heeft met deze dag marktpartijen gefaciliteerd om kwartsstofvrij werken nog steviger te verankeren op ieders agenda.

Bekijk hier een korte impressie van de Dag over Stof.

tuurlijk ook goed voor de duizenden Nederlanders die hun huis willen verbeteren. In de afgelopen negen maanden lieten veel mensen bijvoorbeeld hun huis energiezuiniger maken, of men liet een serre aanbouwen. Met al die grote en kleine extra opdrachten konden in totaal 4.000 mensen in de bouw aan de slag blijven, die anders ontslagen hadden moeten worden’, zo schetst Brinkman de effecten van de maatregel.

Aannemersfederatie verheugd

Foto: TimmerSelekt Doornenbal.

over zijn’, benadrukt Brinkman. ‘Positief is dat deze uitloopperiode lucht geeft voor al die klussen die niet voor 1 juli opgeleverd konden worden.’

‘Verlenging is mooi voor de bouw, maar na-

Aannemersfederatie Nederland heeft aan de hand van een onder de leden van de bij de Aannemersfederatie aangesloten brancheorganisaties gehouden enquête eveneens aangetoond dat de invoering van deze tijdelijke maatregel positieve effecten heeft gehad. Verlenging van de maatregel over de zomervakantie heen is van economisch onschatbare waarde voor de bouw en aanverwante sectoren. Enquêtes gaven aan dat de omzet bij bijna alle ondervraagden was gestegen. Gemiddeld bedroeg de omzetstijging ongeveer 18 procent. Niet verlenging van de tijdelijke maatregel zou zeker tot een omzetdaling hebben geleid, waarbij tevens een fors verlies van arbeidsplaatsen te verwachten was.

Uit recent onderzoek blijkt verder dat de bouw- en installatiesector 5 procent extra omzet - ofwel 2,2 miljard euro - kon genereren dankzij het lage btw-tarief op arbeid.

Het is dan ook niet verwonderlijk dat 78 procent van de bedrijven voor verlenging is.

Trots op ons werk!

Zoals u in deze uitgave van BouwTotaal kunt lezen heb ik op de Dag van de Bouw op 28 mei vier bouwprojecten bezocht – dat lukte net tussen 10.00 en 16.00 uur – in mijn woonplaats Doetinchem. Drie grote projecten en een kleiner, maar zeker zo bijzonder, project. Ik werd aangenaam verrast door het enthousiasme van de deelnemers. Geen verveelde gezichten van werknemers die hun vrije zaterdag moesten opofferen, maar trotse mensen die graag over hun project wilden vertellen. Bij het eerste project was een bouwplaatsmedewerker zijn vrouw aan het rondleiden. Hij tilde een kalkzandsteenblok op en liet zijn vrouw weten dat hij er daar al wel duizenden van in zijn handen had gehad. Aan de reactie van de vrouw te zien maakte deze mededeling toch wel de nodige indruk. Ook de aandacht voor een veilige route door de projecten was een openbaring. Was dat op alle bouwprojecten maar dagelijkse praktijk! En schoon dat de bouwplaatsen ineens waren! Een goede zet was verder de aanwezigheid van opleidingsinstituten voor de bouw op de bouwlocaties. Want een belangrijk doel van de Dag van de Bouw is immers het verbeteren van het imago van de bouw en daarmee ook het enthousiasmeren van jongeren voor een loopbaan in de bouw. Ondanks de enorme bezoekersaantallen zag ik helaas weinig jongeren. Die gaan zaterdag blijkbaar liever wat anders doen. Dus moesten de bouwlocaties het doen met andere doelgroepen.

Wellicht kunnen we volgend jaar de jongeren naar de bouwlocaties lokken met een gamehal of poppodium?

Frank de Groot Hoofdredacteur

Volg ons op:

@bouwtotaal

www.bouwtotaal-online.nl

AC20_format : 265 x 385 PPQ - BOUW TOTAAL_HOLL_NL_IMR-TEL _ V1 _ 100%

Kleiner, dunner, beter : dát is technologische vooruitgang Waarom zou het voor uw isolatiematerialen anders zijn?

RCS CARCASSONNE 380 986 265

A C T I S , D U N N E M U LT I R E F L E C T E R E N D E I S O L A T I E ACTIS heeft de weg van de vooruitgang gekozen bij de ontwikkeling van een exclusieve isolatietechnologie voor daken, zolders, muren en vloeren: een dun, reflecterend meerlaagse isolatiemiddel dat zowel ’s zomers als ’s winters een uitstekend thermisch comfort biedt. ACTIS meet de thermische efficiëntie van haar isolatiematerialen aan de hand van een methode die gebaseerd is op testen in werkelijke gebruiksomstandigheden.

Met de eenvoudig te plaatsen dunne isolatiematerialen van ACTIS kunt u ruimte besparen maar bent u alsnog verzekerd van een duurzame en efficiënte isolatie.

Voor meer informatie kunt u contact openen met 06-46612360 of kunt u een e-mail sturen aan verkoop@actis-isolation.com Ook kunt u een bezoek brengen aan onze website www.actis-isolation.com

AC20_IRM-TEL_BouwTotaal_265x385_HOLL_NL.indd 1

01/06/11 10:00

ACTUEEL Bedrijfsnieuws Workx en Provi breiden samenwerking uit met Dynajet Onlangs heeft Workx Materieelverhuur vier Dynajet 350th hogedruktrailers in ontvangst genomen van Provi B.V.. Hiermee wordt een nieuw hoofdstuk toegevoegd aan de jarenlange samenwerking tussen beide bedrijven.

Provi is al jaren de leverancier van hogedruktrailers en andere reinigingsmachines bij Workx. De hogedruktrailers zijn een uitbreiding op het bestaande assortiment van Workx. ‘De Dynajet 350th hogedruktrailers geven een kwaliteitsimpuls aan het assortiment hogedruktrailers van Workx. Ze voldoen aan de hoogste Europese norm’, aldus directeur Gerrit Visser van Provi.

Sinds 2009 is Provi exclusief importeur van Dynajet hogedrukreinigers. Dit omvat hogedrukreinigers en equipment van 350 tot 2800 bar geschikt voor (zwaar) industrieel werk.

Xella krijgt als eerste DUBOkeur® merk voor binnenwanden

Xella is de eerste producent binnen de toepassing massieve binnenwanden met het DUBOkeur® merk. Op woensdag 25 mei ontving Xella het certificaat voor milieuvriendelijke en duurzame producten voor haar Ytong cellenbeton verdiepingshoge panelen en Silka kalkzandsteen woningscheidende wanden.

De heer Jos Cox, CEO Xella NoordwestEuropa, kreeg het certificaat uitgereikt door Prof. dr. ir. Michiel Haas, directeur van het Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie (NIBE).

De heer Jos Cox, CEO Xella Noordwest-Europa, kreeg het certificaat uitgereikt door Prof. dr. ir. Michiel Haas, directeur van het Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie (NIBE). Daarnaast presenteerde Xella het boekje ‘De Groene Motor’ met daarin initiatieven gericht op het minimaliseren van de vraag naar energie. Cox: ‘De bouwwereld heeft de verantwoordelijkheid om een bijdrage te leveren aan een duurzamere wereld. Dat is een uitdaging die Xella in Nederland en internationaal graag aangaat.’

Het onderzoeksinstituut NIBE, het kennisinstituut over milieubelasting van bouwmaterialen, beoordeelt de producten op basis van zeventien (milieu)aspecten, variërend van broeikaseffect tot hergebruik of verwerking van het afval, volgens de methode van de Levenscyclusanalyse (LCA). Het DUBO keurmerk toont op een onafhankelijke manier de duurzaamheid en milieuvriendelijkheid van materialen en/ of bouwproducten aan.

Tijdens de uitreiking presenteerde Xella ook het boekje ‘De Groene Motor’. Jos Cox: ‘Xella wil een voorloper zijn op het gebied van duurzame bouwoplossingen. Het op de markt brengen van bouwproducten en bouwsystemen die de vraag naar energie minimaliseren, heeft daarbij prioriteit. Het boekje ‘De Groene Motor’ geeft aan welke initiatieven we ontplooien in het belang van mensen, onze leefomgeving en de wereld als geheel.’

Het boekje ‘De Groene Motor’ is te downloaden op de vernieuwde Xella website. http:// www.xella.nl/nl/content/visie_1530.php. Er is ook een papieren versie van het boekje beschikbaar.

5

Diesel-groengas betonmixers in provincie Utrecht De Van Nieuwpoort Groep uit Gouda laat als eerste in de provincie Utrecht haar betonmixers op diesel-groengas rijden. Het bedrijf start met het ombouwen van haar bestaande betonmixers, naar een dual fuel systeem. Gas wordt gemengd met diesel met als resultaat een CO2- reductie tot 40 procent. Daarnaast bespaart de dieselgroengas mixtechnologie tot 15 procent op de brandstofkosten.

Het ‘Op Kop’ project van de provincie Utrecht ondersteunt de stap die Van Nieuwpoort zet in het voeren van een klimaatneutrale bedrijfsvoering. Doel van dit project is te komen tot een klimaatneutrale provincie.

Dual fuel op MAN-voertuigen is een innovatie die door leverancier van autogassystemen Prins op de markt is gebracht.

Met deze diesel-groengas mixtechnologie, die toepasbaar is op praktisch het complete aanbod van MAN-vrachtwagens, wordt

CO2-footprint

tot 40 procent van de dieselinspuiting vervangen door aardgas. Algemeen directeur Pieter van Leeuwen van MAN-dealer Van Leeuwen Truckservice is enthousiast: ‘Deze vernieuwende technologie is één van de duurzaamste oplossingen, maar ook financieel aantrekkelijk. Naast de CO2-reductie, brengt de dual fuel een kostenbesparing tot 15 procent met zich mee, is er een korte terugverdientijd en kent de technologie een hogere restwaarde.’

Door het ombouwen van de bestaande betonmixers naar het dual fuel systeem, upgrade Van Nieuwpoort haar mixers naar een duurzamere variant. Voordeel is dat bestaande mixers niet worden afgeschreven.

Daarnaast komen er geen vervuilde trucks terecht op de tweedehands markt. Tom van den Nieuwenhuijzen, manager MVO en Duurzaamheid: ‘Ik hoop dat de branche geïnspireerd raakt en ook de stappen naar alternatieve brandstoffen zet.’

De Van Nieuwpoort Groep uit Gouda heeft een aantal jaar geleden besloten haar CO2footprint, de ecologische afdruk van het bedrijf op aarde, elk jaar te willen verkleinen. Denk daarbij aan het reduceren van energieverbruik, CO2-uitstoot, grondstofverbruik en transportkosten. Het bedrijf en dochter Betonson zijn onder andere lid van MVO Nederland, de Climate Neutral Group en de Dutch Green Building Council.

UNETO-VNI begint procedure tegen HBA UNETO-VNI spant een procedure aan tegen het Hoofdbedrijfschap Ambachten (HBA).

Leden van UNETO-VNI betalen volgens de installateursvereniging al sinds 1997 ten onrechte een jaarlijkse heffing aan het HBA. De brancheorganisatie wil hierover nu een uitspraak van de rechter. Eerdere pogingen om via overleg tot een oplossing te komen, zijn mislukt. UNETO-VNI mobiliseert nu ook de fracties in de Tweede Kamer om een einde te maken aan de gedwongen heffingen van het schap.

Het Hoofdbedrijfschap Ambachten (HBA) legt heffingen op aan branches die een verzoek doen tot aansluiting bij het schap. Op grond hiervan verricht het HBA specifieke diensten. Het HBA heeft met een kleine brancheorganisatie afspraken gemaakt over een heffing waarmee activiteiten voor dakdekkers worden gefinancierd. UNETO-VNI voorzitter Marcel Engels: 'Als publiekrechtelijk bedrijfsorgaan kan het HBA

echter ook heffingen opleggen aan ondernemingen die geen behoefte hebben aan deze activiteiten, maar wel vergelijkbare werkzaamheden verrichten. Op die manier slaagt het HBA erin bij 2.500 leden van UNETO-VNI geld op te halen, waar geen dienstverlening tegenover staat.'

Overleg geen resultaat

Eerder heeft UNETO-VNI pogingen gedaan

om in overleg met het HBA tot een oplossing te komen. De installateursvereniging wees er daarbij op dat zij de diensten die het HBA aanbiedt zelf levert en er geen draagvlak is voor de heffing. Engels: 'Onze leden betalen nu al jaren voor dienstverlening waar zij niets aan hebben. Wij willen nu dat hieraan een einde komt en starten een procedure.'

In de Tweede Kamer groeit de steun voor het standpunt van UNETO-VNI. Diverse Kamerfracties hebben minister Kamp van Sociale Zaken en Werkgelegenheid al kritische vragen gesteld over het bestaansrecht van de schappen. Komend najaar bespreekt de Tweede Kamer de resultaten van een onderzoek hiernaar.

Maurice van Sante ING Economisch Bureau Maurice.van.sante@ing.nl

Toename verkopen nieuwbouw stokt De groei van de verkoop van nieuwbouwwoningen hapert. In heel 2010 lagen de nieuwbouwverkopen wel 50 procent hoger dan in het recessiejaar 2009. De ingezette opwaartse trend van meer verkopen stokt echter eind 2010. In de afgelopen twaalf jaar werden er in het laatste kwartaal gemiddeld bijna 10 procent meer nieuwbouwwoningen verkocht dan in de andere kwartalen. Deze eindejaarsrally kwam in 2010 echter niet voor. In het vierde kwartaal van 2010 werden er slechts 1,5 procent meer nieuwbouwwoningen verkocht dan gemiddeld in de andere drie kwartalen. Ook in het eerste kwartaal 2011 lagen de verkopen van nieuwbouwwoningen 15 procent onder dat van dezelfde periode een jaar eerder.

Weinig zoekopdrachten naar “nieuwbouw” Een stijging van de rente en aangescherpte regels voor het verkrijgen van een hypotheek maken het potentiële kopers lastiger. De interesse bij

bouw loopt de periode van overhandiconsumenten naar nieuwbouwwoningen ging van de sleutel na het moment van is ook laag. Sinds het begin van de meting aankoop daarentegen op tot ruim boin 2004 wordt er in het tweede kwartaal ven één jaar. Daarnaast hoeft er bij bevan 2011 nog steeds weinig op het interstaande bouw niet van een plattegrond net gezocht naar de term “nieuwbouw”. gekocht te worden wat voor veel kopers De concurrentie van bestaande woningen toch vaak lastig is. is door de haperende woningmarkt momenteel ook zeer groot. Zo Figuur Aantal verkochte nieuwbouwwoningen en gewogen zoekvolume* in staan op FunGoogle naar de term “nieuwbouw” per kwartaal 2004- 2de kwartaal 2011 da momenteel 14.000 1,4 240.000 wo12.250 1,3 ningen te koop waaruit de po1,2 10.500 tentiële ko8.750 1,1 per kan kiezen.

Voordeel voor 7.000 1 de consument 5.250 0,9 van een bestaande koop0,8 3.500 woning ten Interesse in nieuwbouw blijft laag 1.750 0,7 opzichte van nieuwbouw is 0 0,6 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 dat de woning Gewogen zoekvolume naar term "Nieuwbouw" in Google vaak veel snelAantal verkochte nieuwbouwwoningen (rechter as) ler beschikbaar Bron: Google en Monitor Nieuwe Woningen, bewerkt door ING Economisch Bureau * Het gewogen gemiddelde naar het aantal keren dat naar het woord “nieuwbouw” is gezocht in de betreffende periode. De is. Bij nieuwwaarde 1 is het gemiddelde aantal keren dat gezocht is naar de term “Nieuwbouw” in 2004 t/m mei 2011.

ACTUEEL

7

BedrijfsautoRAI terug in april 2012 De BedrijfsautoRAI is terug van (even) weggeweest. Na een afwezigheid in 2009 is de tijd weer rijp voor het nationale platform voor duurzaam wegtransport. Van dinsdag 17 tot en met zaterdag 21 april 2012 staat Amsterdam RAI weer als vanouds in het teken van trucks, bestelauto’s, speciale voertuigen en ronkende motoren.

Beursmanager Joost ’t Hooft van Amsterdam RAI: ‘We pakken de handschoen weer op. BedrijfsautoRAI vond in 2009 geen doorgang door de verslechterde marktomstandigheden in relatie tot de financiële crisis. Inmiddels is er sprake van herstel in de branche en is de tijd weer rijp voor hét nationale evenement dat alle beslissers in de bedrijfswagenbranche en fabrikanten en importeurs van speciale voertuigen en autovakmaterialen bijeen brengt en het overzicht van de totale markt laat zien.’

De editie van 2012 wordt van 17 tot en met 21 april 2012 gehouden en krijgt vanaf dat moment elke twee jaar in dezelfde periode zijn vaste plaats in de agenda. Voor deze nieuwe periode is gekozen na uitvoerig overleg met diverse belanghebbenden

uit de markt van lichte- en zware bedrijfswagens, speciale voertuigen en onderdelen- en componentenleveranciers. Gekozen is voor een meer compacte opzet met avondopenstelling op twee van de vijf beursdagen. De beurs wordt gehouden in het Europacomplex van Amsterdam RAI, waar in totaal bijna 45.000 m2 beschikbaar is. Daarnaast vindt er een buitenexpositie plaats op het uitgebreide buitenterrein aan de voorkant van het RAI-complex.

Vernieuwd beursconcept

De afgelopen periode hebben RAI Vereniging en Amsterdam RAI intensief overleg gevoerd met de marktpartijen over de invulling van de beurs. Dit heeft geleid tot een vernieuwd beursconcept. Met een fo-

Foto: NFP Photography.

cus op het belang van Nederland binnen de Europese wegtransportbranche is een nieuw kostenefficiënt standbouwconcept ontwikkeld, dat gericht is op de toekomst.

Het concept geeft deelnemers de gelegenheid om zich op de gewenste manier te presenteren, rekening houdend met een maximale ‘return on investment’.

De beursvloer wordt ingedeeld in vier min of meer in omvang gelijke segmenten Het

gaat om de secties Zware Bedrijfswagens (vrachtauto’s), Lichte Bedrijfswagens (bestelauto’s), Speciale Voertuigen (trailers en opbouwindustrie) en de sectie Onderdelen en Accessoires. De nationale vakbeurs voor duurzaam wegtransport toont hiermee in 2012 weer een compleet overzicht van de innovaties en primeurs uit de verschillende marktgebieden.

Innovatie vormt van oudsher een belangrijk aspect van de beurs, daarom vormt BedrijfsautoRAI het decor voor meerdere uitreikingen en awards. Aangevuld met diverse evenementen, relevante thema’s, een speciale chauffeursdag en een uitgebreid congresprogramma, dat in samenwerking met de markt wordt vormgegeven, speelt de beurs in op de behoeften van elk type bezoeker.

Bezoek voor meer informatie www.bedrijfsautorai.nl.

Nieuwe rekenprogramma’s Heraklith en Knauf Knauf Insulation introduceert het rekenprogramma K.I.T.S.S., het Knauf Insulation Technical Support System en H.T.S.S., Heraklith Technical Support System. Met dit uitgebreide en doeltreffende zoeksysteem, is het eenvoudig om Rc-berekeningen voor bouwkundige constructies te maken en technische en praktische informatie te vinden voor iedere toepassing. Bereken eenvoudig de effectieve energiebesparing van ieder project.

Met het nieuwe rekenprogramma H.T.S.S. kan eenvoudig de effectieve energiebesparing en de beste isolatie oplossing berekend worden voor het volledige gamma Heraklith

houtwol producten. Met het nieuwe rekenprogramma K.I.T.S.S. kan dit voor het volledige gamma isolatieproducten van Knauf Insulation.

De rekenprogramma’s zijn alleen online beschikbaar, omdat dit vele voordelen heeft voor de gebruiker; het programma is altijd up-to-date met alle productinnovaties, in lijn met de verscherpte eisen en ontwikkelingen in de markt. Daarnaast is het programma gebruiksvriendelijk en wordt alle gewenste informatie in slechts enkele clicks overzichtelijk weergegeven. Tot slot is de Rc-berekening eenvoudig op te slaan of uit te printen.

Ervaar de programma’s op de website www.heraklith.nl en www.knaufinsulation.nl.

VolkerWessels kiest voor stenenmarkt.com VolkerWessels, één van Nederlands grootste bouwconcerns, heeft besloten gebruik te gaan maken van de site stenenmarkt. com. Alle 38 bouwbedrijven van VolkerWessels zijn nu lid van deze site en betrekken in het vervolg online hun bakstenen en dakpannen met behulp van deze site. Oprichter en eigenaar Marco Gort: ‘Stenenmarkt.com biedt de mogelijkheid aan aannemers en fabrikanten direct met elkaar in contact te komen. Doel is diensten en prijzen voor de aan – en verkoop van stenen en dakpannen online zo inzichtelijk mogelijk te maken.’

‘Wij kiezen voor stenenmarkt.com vanwege de transparantie’, verklaart Bert

koopproces, vanaf de oriëntatie tot zelfs ná plaatsing van een order is élke handeling van élk betrokken bedrijf, én de tarieven die zij rekenen, voor ons zichtbaar. Wij waren al lange tijd op zoek naar nieuwe instrumenten om betere controle te houden over kwaliteit en transparante prijzen.

Toen wij met stenenmarkt.com in gesprek raakten, zagen wij onmiddellijk dat zij voor een doorbraak konden zorgen in een van nature conservatieve branche. Internet zorgt overal al voor nieuwe transparantie, dus waarom ook niet in de bouwmarkt?’

Horsthuis, verantwoordelijk directeur bij VolkerWessels. ‘Gedurende het hele aan-

Sikkens opent webshop Sikkens lanceert een Online Service Center voor de professionele schilder. Via www.sikkensservicecenter.nl kunnen schilders op elk moment van de dag verf en aanverwante artikelen bestellen. De webshop koppelt de service van de Sikkens Service Centers aan de snelheid en het gemak van internet.

Op elk moment van de dag verf bestellen?

Of overzichtelijk producten met elkaar vergelijken? Het kan in de webshop. Elke geregistreerde klant die inlogt op de webshop, heeft bovendien toegang tot alle actuele productinformatie. Gerangschikt op merk of op productsoort. Verder is de volledige orderhistorie van de klant beschikbaar. Niet alleen online bestellingen zijn zo inzichtelijk gemaakt, ook producten gekocht in één van de Sikkens Service Centers zijn terug te vinden in de orderhistorie.

Professionele schilders hebben vaak specifieke afspraken met Sikkens over de prijs en hun bestellingen. Deze klantspecifieke nettoprijs wordt bij het plaatsen van een on-

line bestelling meteen meegenomen. Via de webshop is de actuele productinformatie, technische- en veiligheidsinformatie beschikbaar en hebben klanten 24 uur per dag, 7 dagen per week toegang tot het volledige assortiment. Een online bestelling afhalen kan bij het dichtstbijzijnde Sikkens Service Center. Of de bestelling wordt de volgende dag op locatie afgeleverd.

Hoe werkt het?

Om optimaal gebruik te maken van de webshop, is een klantnummer van Sikkens en een persoonlijke inlogcode vereist. Aanmelden kan via www.sikkensservicecenter.nl.

Bevestiging

Natuurlijk is Gort blij met de keuze van VolkerWessels: ‘Al langere tijd, ruim voordat we de website hebben gestart, waren er in de markt geluiden dat er bij het aanen verkoopproces van stenen en dakpannen meer transparantie moest komen van service, kwaliteit en prijs. Maar een proces veranderen dat al vele decennia lang hetzelfde is gebleven, is altijd moeilijk. Zelfs nu stenenmarkt.com voor handen is en heel makkelijk in deze behoefte voorziet. Partijen in de markt moeten gaan inzien, dat

het daadwerkelijk anders kan. Ik besef dat dit tijd kost. De ondertekening van het contract met VolkerWessels zorgt niet alleen in één klap voor een enorme impuls van het aantal aan- en verkoopprocessen via de website. Het is ook een belangrijk teken voor de markt dat we een richting zijn ingeslagen, die middels het internet onafwendbaar is. Namelijk die van transparantie, verkorte communicatielijnen en overzichtelijke aan- en verkoopprocedures.’

Bedrijven die op stenenmarkt.com een offerteaanvraag indienen, doen dit nu in een paar handelingen. Als zij een categorie stenen of dakpannen aanklikken, is het mogelijk om door heel het aanbod van de verschillende fabrikanten te zoeken. Meerdere fabrikanten kunnen rechtstreeks en tegelijkertijd door de aannemer, voor een offerteaanvraag worden benaderd. Ook monsters kunnen worden aangevraagd. Stenenmarkt.com verbindt zo producent en koper, waardoor een zuivere marktwerking ontstaat. Daarnaast zijn de diensten van bouwmaterialenhandel alsmede de kosten van betreffende diensten zijn via stenenmarkt.com inzichtelijk.

(Advertentie)

aluminium carports serredak dubbele carport metalen carport deurluifel rokersoverkapping overkapping auto terras overkapping veranda afdak

Nobelstraat 26 | 3846 Cg HarderwijkT 0341 460444 | F 0341 412224 | E info@carportharderwijk.nl

nu OP BOUWOPLOSSINGEN.nu Met de vernieuwde smeltankers van Hebel bent u brand nóg slimmer af.

Het Ytong CascoSysteem bewijst dat duurzaam bouwen niet duur is.

Doe de .NU TEST en win een Makita bouwradio!

GA NU NAAR BOUWOPLOSSINGEN.NU VOOR MEER OVERTUIGENDE ARTIKELEN, INSPIRERENDE PRAKTIJKVOORBEELDEN, BOUWTIPS EN GRATIS DOWNLOADS!

BOUWOPLOSSINGEN DÉ SITE VOOR BOUWEN ANNO NU

ACTUEEL

9

Active Housing-concept voor woningbouw BAM Woningbouw BV en de Stichting Centrum voor Innovatie van de Bouwkolom (CIB) gaan samenwerken bij de ontwikkeling van een Active Housing-concept voor woningbouw. Op vrijdag 27 mei 2011 is in Bunnik een intentieovereenkomst getekend, waarmee beide partijen de basis hebben gelegd voor verdere samenwerking bij de ontwikkeling en realisatie van het Active Housing-concept.

concept voor de Nederlandse woningbouw.

Bij de verdere uitwerking van dit concept gaat het CIB aan de slag binnen de kaders van de met BAM Woningbouw BV overeengekomen samenwerking.

De inzet van het CIB is gericht op de vorming van een netwerk, het ontwikkelen en actualiseren van toepasbare kennis voor het Active Housing-concept en het verkennen van de marktmogelijkheden. BAM Woningbouw BV richt zich in de samenwerking op de coördinatie en op de inbreng van kennis en kunde op het gebied van duurzaamheid en van betaalbare en comfortabele woningbouw.

Concrete bouwopgaven in zicht

‘Het Active Housing-concept zorgt voor een doorbraak in de woningbouw, waardoor een woning ontstaat die meer geeft dan neemt. Aspecten als comfort, duurzaamheid en energiebesparing worden op een slimme manier aan elkaar verbonden.’ Op vrijdag 27 mei 2011 werd een intentieovereenkomst getekend door ir. Mario Broos, directeur BAM Woningbouw BV (links) en Piet M. Oskam, directeur Centrum voor Innovatie van de Bouwkolom (CIB) als basis voor verdere ontwikkeling van het Active Housing-concept in de woningbouw.

Active Housing is een ambitieus woningbouwconcept, waarmee de lat hoger wordt gelegd dan bij traditionele bouwconcepten. Die leveren nog te vaak conflicten op tussen deelaspecten. Active Housing zorgt voor harmonie tussen de verschillende belangen, zodat een betaalbare, comfortabele én duurzame woning ontstaat’. Samen met BAM Woningbouw BV gaat het CIB verder werken aan de formatie van een marktcluster van dragende partijen, die elk op

een gelijkwaardige wijze in de verdere ontwikkeling van het concept participeren.

Het woningbouwconcept is voortgekomen uit het internationale Active Housegedachtegoed, zoals dat sinds de Klimaatconferentie in Kopenhagen vanuit het hoofdkantoor van het Deense Velux-concern wordt uitgerold. Door het CIB is in een vroeg stadium op deze internationale ontwikkeling ingespeeld. Dit heeft geleid tot de ontwikkeling van het Active Housing-

BAM Woningbouw BV en CIB zetten een open samenwerkingsverband neer, waarbij ruimte bestaat voor participatie door marktpartijen die een concept-relevante bijdrage leveren. Vanaf de ontwerpfase is de focus gericht op realisatie in een concreet bouwproject. Er zijn al voorbereidingen getroffen om het Active Housingconcept in een concrete bouwopgave te realiseren. Oskam: ‘Met BAM Woningbouw BV als dragende partij hebben we een onmisbare bouwsteen bij de verdere invulling van het marktcluster. De bouwer zet daarmee een positieve vervolgstap op de weg van het conceptuele bouwen die doorslaggevend is voor toekomstig succes.’

Voor BAM Woningbouw BV is de samenwerking met het CIB een logische vervolgstap in de ontwikkeling van betaalbare en comfortabele duurzame woningbouwconcepten. BAM-directeur Ir. Mario Broos: ‘BAM Woningbouw BV beschikt over veel ervaring en kennis op het gebied van betaalbare en comfortabele duurzame woningbouw en heeft met succes duurzame bouwprojecten gerealiseerd. Maar we willen verder, met waardeontwikkeling voor de eindgebruiker als uitgangspunt. De samenwerking met het CIB biedt een belangrijke meerwaarde bij de verdere stappen in die richting.’

VSB verwelkomt vijf nieuwe leden Het ledental van de Vereniging van Steiger-, Hoogwerk- en Betonbekistingbedrijven VSB groeit opnieuw, ditmaal met vijf leden. Het totaal aan leden en donateurs bedraagt nu meer dan 70, met een geschatte jaaromzet van 800 miljoen euro. Böcker Nederland, ANC Platforms & Hoists, De Wit Bouwmachines, De Jong’s Liften en Woudenberg Betonbouw werden verwelkomd tijdens de Algemene Ledenvergadering op 26 mei 2011.

VSB-voorzitter Jan ten Doeschate schetste het belang van de verder verbeterde representativiteit en verbreding van de vereniging: ‘Als gesprekspartner van de overheid, opdrachtgevers en andere belangenorganisaties vertegenwoordigt de VSB nu een nog aansprekender collectief.’

Het bijzondere van de VSB is dat de achterban breed georiënteerd is, maar zich concentreert op één gemeenschappelijk ken-

V.l.n.r.: de heren Donker van De Wit Bouwmachines, Majoor van Böcker Nederland, VSB-voorzitter Ten Doeschate, Blok van ANC Platforms & Hoists en De Boer van De Jong’s Liften.

merk: het werken op hoogte. Verdeeld in drie secties van montagebedrijven, fabrikanten, leveranciers en verhuurbedrijven, wordt het complete scala van arbeidsmiddelen en producten vertegenwoordigd. Van stalen steigers, rolsteigers, ladders, trappen, hefsteigers, bouwliften, hoogwerkers, hangbruginstallaties, betonbekistingen, ondersteuningsconstructies en gevelonderhoudsinstallaties.

Voorwaarde voor het VSB lidmaatschap is dat de bedrijven voldoen aan de Waarborgregeling, waarin eisen worden gesteld aan de kwaliteit en veiligheid van de montage- en bedrijfsprocessen. Ook de vijf nieuwe leden hebben aangetoond aan deze eisen te voldoen. Tegen de achtergrond van de waarborgregeling richt de VSB zich op belangenbehartiging en kennisoverdracht, waarbij de leden zelf actief deelnemen aan de activiteiten en het beleid van de vereniging bepalen.

Op dit moment richten de schijnwerpers zich op onderwerpen als de Richtlijn Steigers, de Richtlijn Betonbekistingen en on-

dersteuningsconstructies, instructieflyers voor het veilig werken met alle arbeidsmiddelen, scholing en onderwijs, gerichte samenwerking met bevriende organisaties van gebruikers en opdrachtgevers in de bouw en industrie. De VSB verwacht dit jaar een verdere toename van het aantal leden. Daarmee wordt uitvoering gegeven aan het nieuwe Beleidsplan 2015, waarbij de VSB zich nog slagvaardiger en prominenter wil opstellen om kwalitatief nog betere en veiligere producten en diensten te kunnen realiseren.

Meer weten? Kijk op www.vsb-online.nl

Wat flik je me nou?

Ken je dat? Dat een collega of werknemer van je iets doet wat je nooit achter hem of haar had gezocht? Dat je dan denkt: wat flik je me nou? Dit kan toch niet? Dit gebeurt niet echt…..

Zo rijden er werknemers in een bedrijfsauto rond en maken er vervolgens een vuilniswagen van. Komt de persoon dan bij je op de zaak en je kijkt per ongeluk eens door een raampje dan schrik je je af en toe rot. Mooi van buiten, maar een puinhoop van binnen.

Dan denk je: dat doe je toch niet, dat wil je toch niet. Overal afgekloven etensresten en lege koffiebekertjes en over kauwgum nog maar niet te spreken. Dit flik je me toch niet, denk ik dan. Doen ze dat thuis ook, of in hun eigen auto. Reken daar maar niet op.

Afspraken niet nakomen Wat er tegenwoordig ook veel voorkomt is dat de afspraken niet worden nagekomen. Zo hadden we laatst een man in een re-integratietraject waarvoor we drie keer hadden geregeld dat hij op sollicitatiegesprek kon. De eerste keer vraag je niet om een dubbele bevestiging, maar toen hij gewoon niet kwam opdagen op het gesprek en ook niets had laten weten, leek het een incident. De tweede keer vraag je om extra bevestiging dat hij wel zijn afspraak nakomt. Wij worden er tenslotte door de opdrachtgever op aangekeken. Als dan zelfs voor de derde keer na vele plechtige beloftes de persoon in kwestie niet komt opdagen dan zakt je broek wel af en denk je: Dit flik je me toch niet!!!

Zo zijn er vele soorten en maten van het niet nakomen van een afspraak. Neem nou bijvoorbeeld een concurrentiebeding. Niet meer van deze tijd zou je zeggen, behalve de variant relatiebeding. Zo was er een relatie van ons die te maken kreeg met een werknemer die naar de concurrent ging en vervolgens zonder blikken of blozen contacten legde en onderhield met de relaties van zijn oude werkgever. Waarop natuurlijk die werkgever zich afvroeg: Wat flik je me nou? Gelukkig waren de afspraken die gemaakt waren in zijn arbeidscontract zo duidelijk dat de werknemer besloot om zijn werkgever een geldbedrag te betalen als schikking en vervolgens zich aan zijn relatiebeding te houden….. Mijns inziens was dit een verstandige beslissing.

Soms is het wijzer om hierboven omschreven gedrag te negeren. Maar het zal je auto maar zijn, of je relatie, of je ex-werknemer.

Afspraak is afspraak en je bent zuinig met een ander zijn bezit. Of dit nu materieel of immaterieel van aard is.

Durf tegen de ander te zeggen: Wat flik je me nou? Ga een conflict niet uit de weg en los het vervolgens samen op!!

C.J. (Cor) Spronk SB&A Werving & Selectie / Detacheren / Advies www.SBenA.nl

(Advertentie)

 de perfecte oplossing  tevens leveren wij voor nieuwbouw en lichtstraten, isopanelen, renovatie! afwerkprofielen en  in diverse kwaliteiten accessoires van o.a. Corus Colorcoat,  alles klantspecifiek en Tata Steel en Ruukki met snelle levertijden!

tel. (0166) 66 70 15, fax (0166) 66 70 16 www.dutchprofiles.nl / e-mail: info@dutchprofiles.nl

TECHNIEK

10

Ook bouwmaterialen krijgen een tweede kans in daklozenopvang Het ontwerp van de nieuwe dak- en thuislozenopvang in Zwolle is gebaseerd op het idee dat ook deze bewoners een tweede kans verdienen. Architect Ronald Olthof van Leijh, Kappelhoff, Seckel, van den Dobbelsteen architecten uit Hengelo vond dat aspect – een tweede kans - een mooi aanknopingspunt om de nieuwbouw vorm te geven. Oude kozijnen, oude stenen en oude balken kregen zó een tweede kans.

Tekst: Carla Debets Bouwtekst. Foto’s: Leijh, Kappelhoff, Seckel, van den Dobbelsteen architecten

De Welstand van Zwolle had er een bijzondere opgave aan: architect Ronald Olthof had na de toelichting op het ontwerp van de nieuwe dak- en thuislozenopvang in Zwolle de tekeningen getoond met daarbij meteen de ‘waarschuwing’: ‘Wat u nu ziet, zó wordt het niet. De uiteindelijke gevels zijn afhankelijk van de materialen die we kunnen toepassen.’ Toch ging Welstand akkoord!

Een bijzonder gebouw voor bijzondere mensen, zo omschrijft Leijh, Kappelhoff, Seckel, van den Dobbelsteen architecten het project. In de voorbereidingsfase van het ontwerp raakte Olthof geïnspireerd door het verhaal van een dakloze. Die vertelde dat hij na een aaneenschakeling van

gebeurtenissen binnen 1,5 jaar op straat belandde en nu graag een tweede kans wilde hebben in de maatschappij. Met dat gegeven – een tweede kans – wilde Olthof in het gebouw en de architectuur iets doen.

Zo zitten er nu onder andere fraaie oude kozijnen in de gevels en bestaan de gesloten gevelvlakken deels uit restpartijen baksteen en verzaagde balken uit Amsterdamse pakhuizen.

Organisatie gebouw

Het nieuwe gebouw De Herberg biedt ruimte aan circa 50 dak- en thuislozen en kent drie afdelingen:  Het voorportaal. Een eerste opvang voor

Oude deur die bij een sloopbedrijf op de kop werd getikt.

maar delen wel met z’n tweeën een badkamer.

‘Het gebouw is opgezet als een soort boerenhoeve, met alle ruimten rond een patio’, licht Olthof toe. ‘Het voorportaal en de

moest worden, en geen vuilnisbelt. Allereerste hebben we in bouwteam vastgesteld hoever we wilden gaan in onze materiaalkeuzes. De materialen moesten wel gerelateerd zijn aan de nieuwe opgave, zoals oude kozijnen. Complete wanden van spablauwflesjes of autobanden als stoelen, dát hebben we uitgesloten.’

Hoe kom je dan aan dergelijke oude en nog bruikbare materialen? Sloopbedrijven bieden uitkomst, maar ook marktplaats blijkt een goede vindplaats voor tweedehands/ tweedekans materialen.

Zo zijn er in de gevels drie verschillende types kozijnen toegepast. Olthof: ‘We hebben bij diverse sloopbedrijven tien bijzondere kozijnen op de kop getikt, zoals een kozijn met deur uit een Frans kasteel, oude staldeuren en een kozijn met glas-in-lood. Daarnaast vonden we op marktplaats een partij kozijnen die voor het oorspronkelijke project verkeerd waren ingemeten. En de overige kozijnen zijn nieuw. Enige voorwaarde was dat het houten kozijnen moesten zijn.’

De bijzondere kozijnen zitten op bijzondere plaatsen. Zo biedt de oude Franse kasteeldeur toegang tot de personeelsentree en is de keuken bereikbaar via grote dubbele

Totaalbeeld. De gevels van De Herberg zijn een combinatie van deels oude verzaagde balken en restpartijen baksteen in waalsteenformaat.

Van dichtbij zijn zowel de diverse baksteensoorten als de verschillen tussen nieuw (bruin) en oud (geel tot groen) hout zichtbaar.

iedereen die onderdak zoekt. Met sobere slaapkamers voor zes personen. Hier hebben de mensen nog nauwelijks of geen binding met de hulpverleners;  De nachtopvang. Als mensen vaker komen, ontstaat er vaak wat meer structuur en kunnen professionals hulp bieden, bijvoorbeeld schuldhulpverlening of een eigen woning. De kamers in de nachtopvang bieden ruimte aan vier personen en de mensen hebben een eigen kast;  Het sociaal pension. Als ‘tussenstap’ van de nachtopvang naar zelfstandig wonen.

Hier hebben de mensen een eigen kamer,

nachtopvang liggen op de begane grond, elk met hun eigen gezamenlijke huiskamer en eigen deel van de patio. Letterlijk een stapje hoger ligt het sociaal pension, op de verdieping, met eveneens een huiskamer én een eigen dakterras. Daarbij hebben we allerlei prikkels ingebouwd die mensen stimuleren aan zichzelf te werken. Een soort beloningssysteem. Zo hebben de kamers op de verdieping meer comfort en privacy om mensen een stap vooruit of hogerop te laten doen.’

Geen vuilnisbelt

‘Belangrijk aan de uitwerking van het tweede-kans-idee was dat het een net gebouw

staldeuren. Het architectenbureau voegde nog een extra accent aan de kozijnen toe: de kleur ervan geeft de leeftijd aan: de oudste kozijnen zijn cremewit en die kleur verloopt naar wit naarmate de kozijnen jonger of nieuwer worden.

Het toepassen van de oude kozijnen ging overigens niet zomaar. Op een aantal plaatsen waren bijvoorbeeld in de oude kozijnen geen ventilatieroosters aanwezig, waar deze wel gewenst waren. Deze zijn vervolgens apart bijgemaakt.

Oude baksteen en gezaagd hout

Voor de gesloten gevelvlakken in metsel-

TECHNIEK

11

Vindingrijkheid Details die het interieur extra aankleden zijn onder andere de verlichting, die met tllampen, looplampen en zogenoemde bulls-eyes is uitgevoerd, en de wandbekledingen in een aantal ruimten. De recreatieruimte kreeg bijvoorbeeld kunstgras op de wand en de binnenwanden van de huiskamers zijn bekleed met uitvergrote stadskaarten en foto’s van Zwolle.

Tweede-kans materialen zijn ook toegepast in de patio’s/ buitenruimte waarbij ‘het leven op straat’ centraal staat. De patio op de begane grond is gescheiden voor het voorportaal en de nachtopvang, waarbij de afscheiding bestaat uit dicht op elkaar geplaatste lantaarnpalen als hekwerk. Abri’s als rookruimten, kliko’s als plantenbakken, hergebruikte trottoirtegels en picknickbanken completeren het buitenbeeld. En vanaf de patio is er zicht op de trap (achter glas) die leidt naar de luxere slaapkamers én de tv- en recreatieruimte boven: als extra stimulans voor de mensen die beneden zitten om ook een stapje hoger op de maatschappelijke ladder te klimmen.

Diverse kozijnen in een geheel gemetselde gevel.

werk zijn vier restpartijen baksteen opgekocht die alleen het waalformaat met elkaar gemeen hadden. Er waren gladde strengpersstenen bij, maar ook handvormstenen. De stenen zijn gemengd en in wild verband gemetseld. Olthof: ‘Vervolgens hebben we alle gemetselde vlakken voorzien van een lichtgrijze coating die als een soort deken over het gebouw ligt. Een deken waaronder je slaapt.’

Het overige deel van de gevels kreeg een bekleding met houten delen. Daarvoor wees de uitvoerder van Trebbe Bouw het bouwteam op een partij oude balken uit Amsterdamse pakhuizen. De ambachtelijk gezaagde douglas planken in verschillende diktes en breedtes zijn gecombineerd met nieuwe planken. Van begin af aan was er al het idee om de gevel groen/geelgroen

En zó zagen de oude staldeuren eruit voor ze in De Herberg werden toegepast.

te maken, vanwege de gewenste paviljoenachtige uitstraling in het groen. Doordat de nieuwe houten delen blank gelakt zijn, is goed afleesbaar wat nieuw en wat oud is. Olthof schat de verhouding op circa 70 procent tweede-kans hout en 30 procent nieuw.

Bijzonder aan de gevels is ook de gelaagdheid: van veraf is het gebouw zichtbaar als een combinatie van lichtgrijze en geelgroene vlakken met openingen. Dichterbij wordt het onderscheid in dikte en breedte

Doorsnede over het gebouw, met in het midden de patio.

nachtopvang en oranje voor het sociaal pension. Doordat bij het beitsen de houtfineren zichtbaar bleven, zorgt dit voor een warmere sfeer.

De wandafwerking van de sanitaire ruimten bestaat weliswaar uit goedkope witte tegels, maar deze zijn wel in een speciaal

‘Dus ondanks dat er goedkope materialen zijn toegepast, wat ook geldt voor de tweede-kans materialen, willen we graag dat het gebouw toch een verzorgde indruk maakt en voorkomen dat alles er snel armoedig uit gaat zien’, vertelt Olthof. ‘Dat de

Aandacht voor details, bijvoorbeeld in de toiletten, met verticaal ‘halfsteens’ tegelwerk en zorgvuldige plaatsing van sanitair en toebehoren.

Het metselen van de verschillende bakstenen die alleen het waalformaat gemeen hadden.

én kleuren van de houten geveldelen duidelijker, vallen de diverse structuren van de bakstenen meer op én zijn de verschillen in de gevelkozijnen duidelijker, inclusief de kleuren van creme naar wit.

Aanpassing interieur

Interieur, met onder andere robuust betonplex in kleur op de wanden en veel aandacht voor verlichting.

Het interieur is vooral robuust maar sober gehouden. Vanwege het beperkte budget zijn veel goedkope en eenvoudige materialen gekozen, maar deze zijn wel op een zeer zorgvuldige wijze gedetailleerd en verwerkt. Wanden zijn bijvoorbeeld veelvuldig voorzien van beton- of multiplex. Deze beplating is in kleur gebeitst en daarbij zorgvuldig uitgetekend met in verstek gezaagde delen, vellingkanten, plaats van de naden én plaats van de bevestigingen.

Elke afdeling heeft daarbij zijn eigen kleur: groen voor het voorportaal, geel voor de

verband aangebracht, namelijk verticaal halfsteens. Alle sanitairtoestellen en voorzieningen zijn daarbij nauwkeurig op de tegelmaat uitgezet en afgestemd.

aannemer er vervolgens meer uren in heeft moeten steken om alles zo zorgvuldig aan te brengen, te detailleren en uit te voeren, hoort een beetje bij het gebouw. Maar omdat we in een bouwteam werkten, ging alles in goed overleg.’

Bouwgegevens Opdrachtgever: Stichting De Herberg, Zwolle Ontwerp: Leijh Kappelhoff Seckel van den Dobbelsteen architecten, Hengelo Aannemer: Trebbe Bouw, Zwolle Constructeur: Alferink – van Schieveen, Zwolle Bouwtijd: 12 maanden Bruto vloeroppervlak: 1524 m2 Bruto inhoud: circa 4500 m3 Bouwkosten (bouwkundig + installaties): 2.100.00 euro (excl. BTW)

12

Thema Staalvezelbeton Gaat de wapening van de bouwplaats verdwijnen?

Staalvezelbeton is bedrijfsvloer ontgroeid Het gebruik van staalvezels in beton is in Nederland vooral bekend van de industrievloeren. In 2007 is echter het eerste project in Nederland gerealiseerd met staalvezels in dragende gietbouwwanden. Vorig jaar zijn bij een proefproject bij TU Eindhoven, faculteit Bouwkunde, gietbouwcasco’s van staalvezelbeton getest. De resultaten zijn hoopgevend.

Staalvezelbeton in draagconstructies lijkt binnen enkele jaren te kunnen doorbreken in ons land. Maar dan moeten er eerst wel breed geaccepteerde rekenvoorschriften komen.

Staalvezelbeton.

De traditionele wapening van stalen staven in beton verdwijnt en wordt vervangen door staalvezels, die grote voordelen bieden. Producenten van prefab beton zijn overtuigd van de voordelen van staalvezelbeton op het gebied van kosten, logistiek en duurzaam bouwen. In de tunnelgietbouw is staalvezelbeton concurrerend met gewapend beton. Voorop staat echter dat de behoefte aan regelgeving voor het constructief ontwerp van staalvezelbeton en kwaliteitsborging urgent is. Vooronderzoek naar de herziening van CUR-Aanbeveling 111 Staalvezelbeton is begonnen. Dat bleek uit de Studiedag Staalvezelbeton op

Traditionele wapening werkt in twee richtingen, maar vezels werken in alle richtingen.

Door deze in principe driedimensionale oriëntatie van de vezels is vezelbeton vooral aantrekkelijk in constructies waarop daadwerkelijk krachten in verschillende richtingen worden uitgeoefend.

19 april 2011, waar bijna 200 professionals van ingenieursbureaus, bouwbedrijven en betonindustrie in zes plenaire zittingen en negen workshops bijgepraat werden over de mogelijkheden van staalvezelbeton.

'Voor staalvezelbeton is een derde minder staal nodig en een kwart minder energie dan voor gewapend beton. De carbon footprint is kleiner', volgens N. Nieuweboer, betontechnoloog en bedrijfskundige bij Fiber Beton. 'En met staalvezels vraagt de productie minder tijd, minder logistiek en opslag, minder administratie en productcontroles. Je doseert de staalvezels en je bent klaar.' Wat hoogleraar Joost Walraven van de faculteit civiele techniek en geoweten-

schappen van de TU Delft betreft, hoeft het wapeningsstaal niet helemaal in de ban.

'De combinatie van staven en vezels heeft een synergetisch, elkaar versterkend effect.'

Verwerkingsvoordelen

De toepassing van staalvezels in beton is bijzonder efficiënt. Het toevoegen van vezels aan een betonmengsel is immers veel eenvoudiger dan het transporteren van de zware wapening naar de plaats, wapeningstekeningen lezen, het vlechten en inspecteren. Verder zijn er veel minder krimpscheuren zichtbaar. Sparingen zijn ook geen probleem. Bij grotere sparingen is bijlegwapening noodzakelijk. De beton is na het storten gewoon te trillen.

Bepalend voor de toepassing van staalvezels is de arbeid die het kost om de traditionele wapening te maken. Voor eenvoudige constructies met rechte wanden is een wapeningsmat inclusief arbeid nu nog goedkoper. Maar is de constructie moeilijker of met heel veel hoeken dan kunnen staalvezels uitkomst bieden. Dat staalvezels in wanden niet altijd loont, heeft te maken met de prijs van vezels. Staalvezels zijn per kilo duurder dan matten, zeker als de vezels verzinkt worden. Daarnaast moet de beton van een speciale, meer vloeibare, samenstelling zijn om de staalvezels er in te kunnen verwerken. Maar daar staan weer grote besparingsmogelijkheden tegenover doordat er geen kraaninzet nodig is voor het transport van de wapening. Ook hoeft er geen wapening te worden getekend, ingekocht en gevlochten.

met hogere sterkte. Bij brand smelten deze vezels, waardoor fijne kanaaltjes resteren. Die kanaaltjes leiden bij brand tot een sterke reductie van de inwendige dampdruk. Daardoor neemt het spatgevaar flink af. Glasvezels worden vooral in zeer dunne elementen toegepast. Een voorbeeld is gevelelementen waarbij een geringe dikte (enkele millimeters tot enkele centimeters) wordt gerealiseerd in combinatie met een grote vormvrijheid. Daarbij worden glasvezels niet alleen als losse vezels toegepast, maar vooral als vezelbundels of als weefsels (‘textielbeton’).

De meest geschikte vezels blijven echter staalvezels. In tegenstelling tot klassiek wapeningstaal, waarbij de verankering zodanig wordt gedimensioneerd dat vloeien van het staal optreedt voordat de staaf wordt losgetrokken, worden vezels zodanig gedimensioneerd dat ze slippen voordat de

vloeispanning wordt bereikt.

In de beginjaren van de toepassing van vezelbeton werden staalvezels zonder nadenken aan betonmengsels toegevoegd. Maar de verwerkbaarheid van het beton nam af wanneer men meer vezels toevoegde. Later heeft men ontdekt dat de grootte van de toeslagkorrels (zoals grind) een relatie heeft met de lengte en hoeveelheid vezels.

Bij een kleinere korrelgrootte wordt de verdeling en dus effectiviteit van de vezels beter.

Sparingen maken

Achteraf sparingen maken in traditioneel gewapend beton is lastig. Het is altijd een kwestie van goed uitkienen op welke plaats in de constructie dat kan, in verband met de doorgaande wapeningsstaven.

Daar waar staven onderbroken worden, gaat trekkracht in de constructie verloren.

Werking van vezels

Traditionele wapening werkt in twee richtingen, maar vezels werken in alle richtingen. Door deze in principe driedimensionale oriëntatie van de vezels is vezelbeton vooral aantrekkelijk in constructies waarop daadwerkelijk krachten in verschillende richtingen worden uitgeoefend. De vezels hoeven niet alleen van staal te zijn.

Er zijn ook polypropyleenvezels en glasvezels. Polypropyleenvezels worden tegenwoordig vaak toegepast in betonmengsels

Waarschijnlijk het eerste voorbeeld in Nederland van het gebruik van staalvezelbeton in dragende wanden is de bouw van een parkeergarage in 2007 in het Noord-Hollandse Bergen door aannemer De Jong Ursem.

Thema Staalvezelbeton De gevolgen daarvan moeten opgevangen worden in een hulpconstructie. Omdat de wapening in staalvezelbeton overal gelijkmatig en gelijkwaardig is in alle richtingen, lijkt het logisch aan te nemen dat het maken van een sparing op elke willekeurige plaats in een wand of in vloerveld mogelijk is.

Het achteraf maken van een sparing in een wand is niet zo’n probleem. Zij het dat het formaat van de sparing of de hoeveelheid sparingen genoeg betonwand over-

van staalvezels kon de dikte van de vloer tot 1,20 meter beperkt blijven, terwijl deze zonder vezels minimaal 1,50 meter dik had moeten zijn.

Waarschijnlijk het eerste voorbeeld in Nederland van het gebruik van staalvezelbeton in dragende wanden is de bouw van een parkeergarage in 2007 in het NoordHollandse Bergen door aannemer De Jong Ursem. Het betreft een project in het centrum met winkels en appartementen, waaronder een parkeergarage is gelegen.

De in totaal 165 meter lange wanden van de parkeergarage in Bergen zijn van staalvezelbeton.

laten voor de afdracht van de drukkrachten. Echter, bij het maken een sparing in een vloerveld van staalvezelbeton gelden meer randvoorwaarden. Behalve voorzieningen die men moet treffen ten gevolge van op de sparingranden aan te brengen constructies, zoals een trap of een balustrade, moet er ook een herberekening van de totale vloerconstructie worden uitgevoerd.

Door de doorsnedeverzwakking die de sparing in feite is, zal het resterende vloerveld een grotere gebruiksbelasting moeten opnemen; ter plaatse van de randen van de sparing zelfs enkele flinke puntlasten extra. De dwarskracht is niet het probleem, het buigend moment wel. De belasting zal bij staalvezelbeton wel meer verspreid worden dan bij een veld met prefab vloerplaten, waarbij de afzonderlijke korte elementen in een raveelconstructie op de doorlopende elementen worden opgelegd.

Dan is echt van puntlasten sprake. Maar, zoals gezegd: de herberekening zou best wel eens tot de conclusie kunnen leiden dat het vloerveld als geheel blijft voldoen.

En dat kan bij prefab elementen nooit.

Praktijkvoorbeelden

Zoals eerder opgemerkt worden staalvezels in Nederland vooral toegepast in industrievloeren. De laatste jaren gaat de aandacht ook uit naar draagconstructies. In tunnelelementen worden staalvezels al langer toegepast. Bij de bouw van de tweede Heinenoordtunnel in 1997 is in Nederland voor het eerst over een lengte van 20 meter geëxperimenteerd met staalvezelbeton. Inmiddels is het wapenen van tunnelelementen voor geboorde tunnels met staalvezels een geaccepteerde en veel gevraagde technologie. In Japan en Frankrijk worden constructies vervaardigd uit vezelbeton met ultra-hogesterkte, zoals liggers voor bruggen en viaducten.

In 1996 is staalvezelbeton gebruikt bij het storten van een immense onderwatervloer op de Potsdamerplatz in Berlijn. Het ging om een vloer van 200 x 200 meter, aangelegd 16 meter onder de grondwaterspiegel. Na het droogpompen van de bouwput was de opwaarste druk gelijk aan 16 ton/ m2. Daarom is de vloer met trekpalen in de bodem verankerd. Door de toepassing

De in totaal 165 meter lange wanden van de parkeergarage zijn van staalvezelbeton.

Omdat het staal het beton stugger maakt, is extra superplastificeerder gebruikt. Er is gewerkt met 40 kg/m3 staalvezels. Verder zijn alleen boven de kim acht wapeningsstaven ø 10 mm aangebracht, om daar een klein moment te kunnen opvangen.

Grootste voordeel was volgens de aannemer de tijdwinst: normaal stort het bouwbedrijf ongeveer 10 meter kelderwand met een wandkisthoogte van 2,75 meter, in een dag. Per week haalt men dus 50 strekkende meter kelderwand. Met staalvezelbeton duurt dat vier dagen. Dat is een tijdwinst van 20 procent. Daarnaast hoefde de aannemer de kraan niet te gebruiken om de wapeningsnetten in te hijsen en is het vervelende stellen van die netten ook voorbij.

Voor het project in Bergen had De Jong Ursem ook al drie kleinere projecten gerealiseerd met kelderwanden van staalvezelbeton. Voor een kleine kelder van 9 x 11 meter is 25 kg/m3 gebruikt, omdat die dosering veel soepeler is. Maar voor een kleine kelder is ook minder sterkte nodig.

Staalvezels die aan het oppervlak liggen kunnen roestvlekken geven, maar in de praktijk blijkt dat erg mee te vallen. Bij het project in Bergen zijn gegalvaniseerde staalvezels toegepast, waardoor er geen roestvlekken optreden. Bij de eerste kelder die De Jong Ursem realiseerde is gebruik gemaakt van gewone staalvezels. Die kelder heeft tijdens de uitharding van het beton zelfs nog onder water gestaan om tegendruk te geven aan het grondwater.

Maar na een half jaar was nog geen roestvorming te zien. En al zouden de uiteinden gaan roesten; dan heeft dat geen enkel gevolg voor de sterkte van het beton.

Literatuur  ‘Kelderwanden van staalvezelbeton’, ing.

Frank de Groot, GietbouwNieuws 01-2008.  ‘Sparingen maken in staalvezelbeton’, Jan Bol en Henk Wapperom, BouwTotaal nr. 9-2010.  ‘Van exotisch naar volwassen product’, prof. dr. ir. Joost Walraven, Cement nr. 3-2011.

13

Wat is staalvezelbeton?

Staalvezelbeton is beton waaraan staalvezels in plaats van wapeningsnetten of staven zijn toegevoegd. Deze staalvezels zijn er in diverse lengten en diktematen. Belangrijke leveranciers van staalvezels voor betonwapening zijn Bekaert en ArcelorMittal.

Voor wanden worden veelal staalvezels gebruikt met een lengte van 40 tot 60 mm en een diameter van 0,6 tot 0,9 mm. Dit zijn koud getrokken verzinkte staaldraadvezels met eindhaken. De vezels liggen in alle richtingen en zorgen voor een homogene wapening. Er zijn ook veel minder krimpscheuren zichtbaar. De totale scheurbreedte is weliswaar gelijk aan die bij traditioneel gewapend beton, maar de scheurbreedte is over veel meer scheuren verdeeld.

Het versterkingsrendement van de vezels is afhankelijk van de dosering (kg/m3) en de vezelparameters, zoals de treksterkte, lengte, diameter en verankering. Vooral de verhouding van lengte tot diameter van een vezel bepaalt de kwaliteit van staalvezelbeton: hoe hoger de l/d verhouIllustratie: Bekaert. ding, hoe beter de prestaties. Wel is het zo dat langere vezels zich lastiger laten mengen. Ook een te hoge dosering kan leiden tot problemen door bijvoorbeeld verstopping van de doseerinstallatie.

Toepassingsgebied

In Nederland is het grootste toepassingsgebied nog steeds de industrievloer. Maar ook andere (op druk) belaste constructies kunnen in staalvezelbeton worden uitgevoerd. Voorbeelden zijn woningvloeren bij kruipruimteloos bouwen op een vaste grondslag, strokenfunderingen, in de grond gevormde funderingspalen en kelderwanden. Op die kelderwanden kan men los de vloeren leggen of men steekt er stekeinden in. Nieuw is ook de toepassing van staalvezelbeton in de spiegel van de prefab ribbenvloeren van Dycore (zie elders in deze uitgave).

Rekenmethoden

De constructieve berekening van staalvezelbetonconstructies gebeurt door de constructeur in samenwerking met de leverancier van de staalvezels, die hiervoor speciale berekeningsprogramma gebruiken. Helaas zijn er nog geen normen waar gebruik van kan worden gemaakt. De wijze waarop elastisch ondersteunde vloeren worden berekend, is beschreven in CUR-Aanbeveling 36 ‘Ontwerpen van elastisch ondersteunde betonvloeren’ en CUR-Aanbeveling 35 ‘Bepaling van de buigtreksterkte, de buigtaaiheid en de equivalente buigtreksterkte van staalvezelbeton’. In 2007 werd een verdere stap gemaakt met CUR-Aanbeveling nr. 111 ‘Staalvezelbeton bedrijfsvloeren op palen – dimensionering en uiterlijk’.

In Duitsland is in 2011 de nieuwe richtlijn ‘Staalvezelbeton’ gepubliceerd. Deze richtlijn heeft betrekking op de dimensionering en uitvoering van constructies uit de hoogbouw en ‘ingenieurbouw’ (tunnels, bruggen, viaducten, et cetera) uit staalvezelbeton of staalvezelbeton met betonstaalwapening. De richtlijn geldt verder voor staalvezelbeton in sterkteklassen tot en met C50/60 en staalvezels met mechanische verankering. Dat zijn dus geen gladde staalvezels, maar staalvezels met een gegolfde vorm, gekropte einden en opgestuikte kopjes. Deze nieuwe richtlijn betekent een belangrijke stap voorwaarts voor de toepassing van staalvezelbeton.

Uiteindelijk is het wachten op een nieuwe generaties Eurocodes, waarin staalvezelbeton is opgenomen.

15

Thema Staalvezelbeton

Resultaten proefproject staalvezelbeton hoopgevend De betrouwbaarheid en nauwkeurige voorspelbaarheid van staalvezelbeton als constructief bouwmateriaal zijn wetenschappelijk getoetst in een proefproject bij TU Eindhoven, faculteit Bouwkunde. Ook de economische geschiktheid en duurzaamheid van staalvezelbeton voor toepassing in woningbouwcasco’s zijn getoetst.

De resultaten zijn hoopgevend. pening nu werkelijk iets bijdraagt aan de veiligheid of niet. Verder is het restmateriaal na de bezwijkproeven afgevoerd naar een recyclingfabriek in Helmond.

Proefresultaten

Acht betonblokken van elk 1500 kg zijn geplaatst op de te beproeven vloer van 12,5 m2. Vervolgens werd verder gegaan met blokken van elk 700 kg. Bij plaatsing van het derde blok trad bezwijken op.

Belangrijkste drijfveer voor het proefproject was de potentiële toepassingsmogelijkheden die de projectpartners zien. Het ontbreken van een eenduidig kennisdocument voor ontwerp, beoordeling en uitvoering van draagconstructies van staalvezelbeton belemmert vooralsnog de acceptatie; het proefproject moet daarin voorzien.

Een brede groep van bedrijven heeft meegewerkt aan de bouw van proefcasco’s op het DuBo-park van de universiteit. Professor Cees Kleinman is bij de faculteit Bouwkunde verantwoordelijk voor het studieproject. Twee vakgroepen dragen bij aan het onderzoek, namelijk Constructief Ontwerpen en Uitvoeringstechniek. Coördinatie van adviesbureaus en bedrijven die het project uitvoeren wordt verzorgd door het Cement&BetonCentrum. De brancheorganisaties VOBN/Gietbouwcentrum en Cement&BetonCentrum zijn de gezamenlijke initiatiefnemers van het proefproject.

Testmethode

De casco’s zijn beproefd tot bezwijken om aan te tonen dat de wand- en vloercon-

structies zich wat betreft stabiliteit, doorbuiging, scheurvorming en draagkracht gedragen zoals berekend. Tot slot is de recycling getest. Aan het woningbouwcasco dat met een standaardtunnelkist is gebouwd, is geen enkele staaf wapening toegevoegd.

Zelfs niet rond de knopen. Voor zover bekend is nog nergens ter wereld een dergelijke proef gedaan.

Het casco bestond uit drie beuken met een beukbreedte van 5,40 meter. De diepte van de beuk was 2,30 meter. Hierachter zijn, met een tussenruimte van 100 mm,

Op 18 juni 2010 bezweek de vloer alsnog na het bijplaatsen van drie blokken van elk 750 kilogram. Er stond bijna 14 ton ballast op een vloerveldje van 12,5 m2: dat is circa vier keer meer dan volgens de voorschriften mag worden toegelaten in de woningbouw!

nog twee driebeukige casco’s gestort met een diepte van 2,30 meter. Tot slot is daarachter een driebeukig casco gestort met een diepte van 4,50 meter. Bij dit laatste casco waren alle beuken voorzien van een uitkragend balkon van 2,40 meter. Twee uitkragingen waren voorzien van een koudebrugonderbreking, als simulatie van een prefab balkon. Dit zijn dan ook de enige plaatsen waar wapeningsstaal in het casco voorkwam. De derde uitkraging is gewoon doorgestort zonder onderbreking en zonder aanvullende wapening. Uiteindelijk ontstonden er dus twaalf proefvlakken (drie beuken x vier moten).

De vloeren van de eerste drie delen waren 180 mm dik en de vloer van het laatste casco en de balkons zelf waren 250 mm dik.

De dikte van de wanden was 250 mm. Er is verder een koudegietbouwmengsel met zo'n 50 kilo staalvezels (lengte 60 mm) per kuub beton gebruikt: dat is vergelijkbaar met het gangbare wapeningspercentage in de woningbouw. Vooropgesteld was dat de gewone gietbouwcyclustijd zou worden gehaald: dat wil zeggen ‘ontkisten 16 uur na storten’. De stort is uitgevoerd met een kubel en de betonmortel is op gebruikelijke wijze met trilnaalden verdicht.

Overigens richtte de proef zich ook op onderheide bedrijfsvloeren van staalvezelbeton. Getoetst is of de verplichte ponswa-

Op dinsdag 18 mei 2010 is de eerste fase van het proefproject gestort. Een maandlang is de sterkteontwikkeling van het beton gevolgd, via ingestorte sensoren en op proefstukken in het laboratorium. Vervolgens zijn de twee eerste casco’s met in totaal zes vloervelden (twee middenvelden en vier eindvelden) afzonderlijk beproefd tot bezwijken, door het plaatsen van betonblokken op houten onderleggers. Met sensoren en meetinstrumenten is de vervorming en scheurvorming nauwkeurig gemeten.

Op 17 juni is de belasting op het eerste casco al opgevoerd tot ruim één ton per vierkante meter. De vloer zakte daarbij direct zo'n 3 millimeter door; in de loop van de middag liep dat op tot een kleine 10 millimeter, daarna bleek de situatie stabiel. De proef was daarmee eigenlijk al geslaagd.

Op 18 juni 2010 bezweek de vloer alsnog na het bijplaatsen van drie blokken van elk 750 kilogram. Er stond bijna 14 ton ballast op een vloerveldje van 12,5 m2. De bezwijkbelasting van 1,2 ton per vierkante meter (12 kN/m2) is omgerekend circa vier keer meer dan volgens de voorschriften mag worden toegelaten in de woningbouw, inclusief de veiligheidsfactoren. Bij het tweede casco werden in september 2010 vergelijkbare resultaten gehaald. Er bleek weinig verschil in draagkracht tussen een eindveld en middenveld. De inklemming kon door de betonwand worden geleverd.

De staalvezels zijn bij de proef niet geknapt, maar uitgerekt en door het beton getrokken. Staalvezelbeton is dus in staat krachten te herverdelen en bezwijkt niet met brosse breuk. Geconcludeerd kon verder worden dat het staalvezelbetoncasco eerst scheurvorming vertoonde boven de steunpunten. Hierna had het casco nog een grote restcapaciteit en het bezwijken werd voorafgegaan door scheurvoming in het veld.

Eén casco van 2,30 meter wordt één jaar lang belast en gemonitord ten behoeve van tijdseffecten. Hiertoe is één beuk belast met een gebruiksbelasting van circa 2 kN/ m2 en één beuk met circa de halve bezwijkbelasting van 6 kN/m2. Er zal tot november 2011 worden gemeten. Bij het vierde casco met uitkragingen zijn de uitkragingen

De staalvezels zijn bij de proef niet geknapt, maar uitgerekt en door het beton getrokken.

Staalvezelbeton is dus in staat krachten te herverdelen en bezwijkt niet met brosse breuk.

ook belast tot bezwijken. Twee uitkragingen waren voorzien van een Isokorf koudebrugonderbreking. Bij een proefbelasting van gemiddeld 135 kN (exclusief eigen ge-

Betrokken partijen  Ontwerp woningcasco constructies: ABT  Uitvoering woningcasco: Van Geest Betontechniek en BAM Woningbouw  Ontwerp en uitvoering bedrijfsvloer: Van Berlo Engineering en Van Berlo Bedrijfsvloeren  Staalvezelbeton: Mebin en Cementbouw  Staalvezels: Bekaert en ArcelorMittal  Betontechnologisch onderzoek: B|A|S Research & Technology  Balkonverankeringen: Schöck  Geofysica: Inpijn-Blokpoel  Recycling: A.Jansen  Projectmanagement: Complan  Metingen en beproevingen: TU/e, faculteit Bouwkunde, Constructief Ontwerpen en Uitvoeringstechniek  Initiatief en coördinatie: VOBN en Cement&BetonCentrum

wicht) bezweek de uitkraging. Het bezwijken van de constructie trad op in de isokorf en wel door overschrijding van de belasting op de drukdoos. Het bezwijken trad op zonder voorafgaande scheurvorming of andere waarschuwende signalen. De doorgestorte uitkraging bezweek bij een belasting van 78,5 kN.

Conclusies

Het proefproject betrof een leidingloos casco. In de praktijk worden er leidingen voor elektra, data, ventilatie en eventueel betonkernactivering in het casco opgenomen.

Weergave van de doorbuiging op het beeldscherm.

Het lijkt dan handig om toch een minimaal wapeningsnet ø 6-150 mm op te nemen om de leidingen op te bevestigen. Dat lijkt inconsequent, maar een hybride concept van staalvezelbeton met aanvullende wapening heeft diverse voordelen. Niet alleen ten behoeve van de leidingproblematiek, maar ook bij grote sparingen, zoals trapgaten, zal er aanvullende wapening nodig zijn.

Verder blijken de staalvezels na het storten en afvlinderen van de vloer nog nauwelijks te zien te zijn. Er resteert een mooie, gladde, strakke vloer. Afvlinderen van een vloer is niet gebruikelijk bij tunnelgietbouw, maar is hiermee wel een interessante optie. Verder bleek een dagcyclus met koude gietbouw prima haalbaar.

Hoogleraar Cees Kleinman van faculteit Bouwkunde van de TU Eindhoven, één van de initiatiefnemers van het experiment.

‘De vloer is precies in het midden gebroken.

Dit hadden we ook voorspeld met onze berekeningen. Maar het is fijn om dat in de praktijk bevestigd te zien. Eigenlijk moeten we morgen op deze manier ergens in Nederland een appartementengebouw in Nederland neerzetten. Dat scheelt gezeul met wapeningsnetten, vlechten, stellen en veel kansen op fouten. Uiteindelijk zullen de resultaten van de proeven nog langs tien commissies moeten, voordat er nieuwe geaccepteerde rekenvoorschriften zijn. Voordat je het weet ben je een half mensenleven verder.’

flexibel & risicoloos bouwen met Randstad Bouw Good to know you

De huidige economische omstandigheden en dus wisselende bouwactiviteiten vragen om flexibel personeelsbeleid. Maar met eigen personeel op de bank lopen de kosten hoog op. Mede door de inzet van flexkrachten van Randstad Bouw kunt u dit voorkomen. Randstad Bouw heeft jarenlange ervaring in het detacheren en uitzenden van uitvoerend personeel in de woning-, utitileits-, civiele bouw en gww. Wij leveren bouwpersoneel zoals bijv. timmerlieden, metselaars, en schilders. Ervaren mensen of jonge schoolverlaters. Alleen of in ploegen.

Wilt u meer weten over de mogelijkheden van Randstad Bouw? Bel dan met ons hoofdkantoor op 020 569 8278. Wij verbinden u dan direct door met een vestiging bij u in de buurt. Of kijk op www.randstad.nl/bouw.

Ontdek het perfecte buitengevelisolatiesysteem met Powerwall®.

Huislift HE7.

Een heiligdom, een speelplaats, een energiebron.

Een huis heeft vele gezichten maar slechts één persoonlijkheid, namelijk die van de mensen die het tot leven brengen. Wij bij ThyssenKrupp Encasa bedenken, ontwerpen en voeren uw HE7 Huislift uit met in gedachten dat deze deel uitmaakt van dit meest persoonlijke plekje in uw leven.

G sc Ge schi hikt hi k voo kt or ee en wa waai aai a er aan aa n ge geve ve vela ela afw fwer errki e k ng gen n.

Welkom thuis.

Bel gratis 0800-5003

Een adverteerder die wil weten of hij het juiste bedrag betaalt voor z'n advertentie

Wilt u tot maar liefst 25% besparen op uw energierekening?

Maak dan zeker kennis met het buitengevelisolatiesysteem met Powerwall®, een nieuw concept voor nieuwbouw en renovatie.

De ultradunne Powerwall® gevelisolatie zorgt dankzij zijn uniek tand en groefkliksysteem voor een duurzaam en efficiënt doorlopend isolatieschild met hoog rendement. In combinatie met een regelbaar bevestigingssysteem kan het worden gebruikt met een brede waaier aan gevelafwerkingen zoals sidings, steenstrips, leien, pannen, zink, pleisterwerk, hout en vezelcementplaten. Kortom, een muur met power!

Meer info over Powerwall® of andere producten van Recticel Insulation? Surf naar www.recticelinsulation.nl

kijkt of een titel het HOI-keurmerk heeft.

Dan zijn de oplagecijfers gecontroleerd en zijn de advertentietarieven daarop gebaseerd. PS Deze titel heeft het HOIkeurmerk.

www.tkencasa.nl info@tkencasa.nl ThyssenKrupp Encasa Life in motion.

Recticel Insulation - Postbus 1 - 4040 DA Kesteren Tel. +31(0)488 48 94 00 - insulation_info@recticel.com

20110624-bouwtotaal.indd 1

6-6-2011 16:56:33

17

Thema Staalvezelbeton Dycore ontvangt KOMO certificaat voor noviteit

Spiegel ribbenvloer van staalvezelbeton Op 21 maart ontving Dycore uit handen van KIWA het KOMO attest-metproductcertificaat voor de ribbenvloer met een spiegel uit staalvezelbeton. Diezelfde dag schakelde ook de complete productielocatie van ribbenvloeren in Lelystad volledig over op de productie van deze nieuwe toepassing van de ribbenvloer. Het betreft de eerste prefab betonnen vloeren met staalvezelbeton in Nederland.

In 2010 zijn op initiatief van het Cement&BetonCentrum, samen met diverse bedrijven, bij een proefproject bij de faculteit Bouwkunde van de TU Eindhoven enkele complete staalvezelbetoncasco’s aan een serie bezwijkproeven onderworpen. De resultaten zijn hoopgevend. Het nieuwste wapenfeit is de productie van ribbenvloeren van staalvezelbeton. De productielocatie Lelystad van Dycore BV startte op 21 maart 2011 met de productie van deze ribbenvloeren. De vloeren worden geleverd met KOMO attest-met-productcertificaat.

Staalvezels in spiegel

Het idee om de spiegel van de ribbenvloeren in staalvezelbeton uit te voeren ontstond tijdens overleg dat Dycore regelmatig heeft met staalvezelproducent Bekaert.

‘Wij zijn continu op zoek naar verbeteringen en het toepassen van vezels in beton biedt mogelijkheden. Dat kunnen vezels van staal of kunststof zijn’, zegt Ad van Dongen, Manager Engineering bij Dycore.

‘Voor het bewapenen van de vloerelementen ben je relatief veel tijd kwijt. Daarnaast is het positioneren van de wapeningsnetten in de mallen het zwaarste werk. Het uitrollen en positioneren van de wapeningsnetten maakt ook relatief veel lawaai in de fabriek. Het is nu veel stiller geworden. Toepassing van staalvezels kan dus grote voordelen bieden.’

Stortproces van het staalvezelbeton in beeld.

De spiegel en de ribben worden in één stort gerealiseerd. Daarbij worden de ribben nog wel voorzien van de vertrouwde voorspanwapening: ‘De ribben zijn de draagbalken van de vloer en kunnen tot ruim 7 meter overspannen. Dat red je niet met alleen staalvezels’, zegt Henk van de Weg, hoofd Kwaliteitsdienst van de vestigingen Lelystad en Hasselt. ‘Er zijn ook nog geen normen waar we gebruik van kunnen maken.

Wel zijn er CUR-Aanbevelingen, die diverse uitvoeringsaspecten behandelen. De constructieve veiligheid is bij Dycore gebaseerd op design bij testing.’

In 2010 heeft de vloerenproducent maar liefst tachtig proeven uitgevoerd met de nieuwe ribbenvloer. Van Dongen: ‘Daaruit is gebleken dat de Dycore ribbenvloer met een specifiek staalvezeltype en dosering

van Bekaert, gelijkwaardig presteert aan de traditioneel uitgevoerde elementen met zachtstaal wapening. Dit met de kanttekening dat convectorputsparingen voorzien blijven van traditionele wapening rondom de sparing.’

Productieproces

De Dycore ribbenvloer wordt vervaardigd met zelfverdichtende beton met een sterkteklasse C53/65. Het wapeningsnet in de spiegels is vervangen door staalvezels van Bekaert. Van Dongen: ‘Zelfverdichtende beton en staalvezels vormen een ideale combinatie.’

Het toevoegen van de vezels is volledig geïntegreerd in het productieproces met behulp van een automatisch doseertoestel.

Doseerinstallatie voor staalvezels.

De vezels worden automatisch afgewogen en gedoseerd bij het doseren van de toe te voegen hoeveelheid aanmaakwater. Het belangrijkste is dat het zelfverdichtende betonmengsel homogeen is en blijft. Van de Weg merkt dan ook op: ‘Er is een groot verschil tussen beton met staalvezels of staalvezelbeton. Bij beton met staalvezels mik je een handvol staalvezels in de mixer, maar bij staalvezelbeton gaat het om zeer nauwkeurig gedoseerde hoeveelheden, waardoor je veel meer zekerheid hebt over de sterkte. De doseerinstallatie voor staalvezels hebben we bekeken bij een zusterbe-

KOMO attest-met-productcertificaat Het College van Deskundigen van KIWA was op basis van de proeven voldoende overtuigd van de constructieve eigenschappen van een ribbenvloer met een spiegel van staalvezelbeton. Plantmanager Rob van Tilburg (links op de foto) mocht dan ook op 21 maart uit handen van ir. Fred Dams (midden), manager unit bouwconstructies bij KIWA, het KOMO attest-met-productcertificaat in ontvangst nemen.

Rechts staat Henk van de Weg, hoofd Kwaliteitsdienst van de vestigingen Lelystad en Hasselt. Dams: ‘Door certificatie proberen we innovatie te stimuleren. De bouw denkt immers traditioneel bij nieuwe producten: is het allemaal wel onderzocht?

Dit certificaat neemt veel scepsis weg.’

CURAanbevelingen Er zijn nog geen normen voor staalvezelbeton. Wel zijn er enkele CUR-Aanbevelingen:  CUR-Aanbeveling 111 ‘Staalvezelversterkt beton voor bedrijfsvloeren op palen’.  CUR-Aanbeveling 35 ‘Bepaling van de buigtreksterkte, de buigtaaiheid en de equivalente buigtreksterkte van staalvezelbeton’.  CUR-Aanbeveling 36: hiermee kunnen in Nederland elastisch ondersteunde betonvloeren en –verhardingen worden uitgerekend. Deze Aanbeveling is voor deze toepassing een aanvulling op de NEN 6720 en NEN-EN 1992.’  BRL 2353 ‘Kelderwanden van staalvezelbeton’, 31 januari 2011.

drijf in Frankrijk dat rioleringsbuizen vervaardigt uit staalvezelbeton.’

‘Als de gevraagde hoeveelheid vezels wordt onderschreden met twee procent ten opzichte van de berekende waarde, wordt een melding weergegeven’, vertelt het hoofd Kwaliteitsdienst. ‘Ook als de ingestelde doseertijd wordt overschreden met twee procent volgt er een storingsmelding. Deze moet eerst op waarde worden getoetst en opgelost voordat het mengsel kan/mag worden afgemaakt.’

De ribbenvloeren worden gestort op tafels, die volgens een ingenieus systeem door de fabriek worden getransporteerd (carrouselsysteem) voor de opeenvolgende bewerkingen. De benodigde betonspecie wordt met drie horizontaal bewegende stortkubels gecontroleerd op de tafels gestort.

Waar nodig wordt nog met de hark handmatig gecorrigeerd. Van de Weg: ‘Controle op de hoeveelheid en de verdeling van de vezel gebeurt door middel van het uitwassen van de betonmortel. De gemiddelde vezeldosering mag per drie monsters niet lager zijn dan de beoogde waarde minus 10 procent. Geen enkele individueel resultaat mag lager zijn dan de beoogde waarde minus 20 procent. Het functioneren van de vezels wordt ook nog getest met destructieve proeven op de spiegel. De opzet is om per maand op één element twee proeven uit te voeren.’

18

DAG VAN DE BOUW Dag van de Bouw lijkt vaste waarde te worden

‘Imago van de bouw moet omhoog’ Met een klassieke stoomwals opende minister Schultz van Haegen van Infrastructuur en Milieu op zaterdag 28 mei sissend, fluitend en knarsend de zesde editie van de Dag van de Bouw, samen met Bouwend Nederland-voorzitter Elco Brinkman. Plaats van handeling: de A4 Burgerveen – Leiden; ofwel één van de 230 projecten die in totaal ruim 100.000 bezoekers trokken. In Doetinchem bezocht uw hoofdredacteur maar liefst vier projecten in zijn woonplaats. Overal open armen, trots, enthousiasme en vooral veel bezoekers.

Met de Dag van de Bouw hoopt de bouw vooral jongeren weer enthousiast te maken voor een toekomstige loopbaan in de bouw. Met deze dames lijkt dat wel goed te komen!

Minister Schultz van Haegen van Infrastructuur en Milieu: ‘De klappen in de bouw zijn de afgelopen periode keihard aangekomen, maar de sector komt terug, daar ben ik van overtuigd. Daar zullen we samen, sector, opdrachtgevers, overheden, de schouders onder moeten zetten. Vandaag laat de sector zien dat werken in de bouw er toe doet – en dat het een prachtsector is om in te werken.’

Nieuwbouw Regiokantoor Rabobank Graafschap Midden Het is zaterdagochtend 10.00 uur. BouwTotaal start de Dag van de Bouw bij de bouwplaats van het regiokantoor Rabobank Graafschap Midden bij het NS Station te Doetinchem. ‘We zijn trots om te laten zien wat we bouwen’, zegt projectleider ing. Matthijs Bulsink van Klaassen Bouwmaatschappij Dinxperlo BV. Ruim honderd mensen bezochten dit project.

Het nieuwe regiokantoor heeft een robuuste uitstraling met een hoog en een laag deel. Het hoge deel heeft zes bouwlagen en een zevende bouwlaag met technische ruimte. Het lage deel heeft vier bouwlagen.

Onder het pand ligt een éénlaagse parkeergarage. Opvallend is het gebouwhoge binnenatrium. De buitengevel is voorzien van een Strikotherm buitengevelisolatiesys-

Bouwpartners: Opdrachtgevers: MAB Eigen Steen Ontwikkeling B.V. en Eigen Steen Nieuwbouw B.V., Den Haag Bouwbegeleiding en directievoering: C2B Bouwmanagement bv, Bilthoven Architect: AWG Architecten, Antwerpen Hoofdaannemer: Klaassen Bouwmaatschappij Dinxperlo BV

De eerste drie bouwlagen worden gebruikt door de Rabobank. De bovenste drie bouwlagen worden voorlopig verhuurd aan derden.

teem met wit pleisterwerk en een fries van natuursteen. Ook de gevel van de begane grond is bekleed met natuursteen.

Innovatieve oplossing voor een brandscheiding: bij brand schuiven brandwerende ‘rolgordijnen’ naar beneden met een brandwerendheid van 60 minuten. Door het gebouwhoge atrium is het gebouw niet per verdieping gecompartimenteerd, maar zijn de ruimten rond het atrium met de beweegbare afscheidingen gecompartimenteerd.

Projectleider Ing. Mathijs Bulsink van Klaassen Bouwmaatschappij Dinxperlo BV: ‘Wij doen mee aan de open dag om de bouw een beter imago te geven. Daarnaast zijn we trots om te laten zien wat we maken. We hopen hiermee jongeren in de bouw te interesseren voor onze mooie vak. Maar ook de toekomstige gebruikers, de buurt en ons personeel met vrouw en kinderen komen vandaag een kijkje nemen. We hebben al eerder met de open dag meegedaan en dat is ons goed bevallen.’

Zicht op het gebouwhoge atrium. Het gebouw heeft verder klimaatplafonds.

De parkeerkelder is ter plaatse gestort. De bovenbouw heeft een prefab betonnen casco.

19

DAG VAN DE BOUW

Cultuurcluster ’t Brewinc

Bouwpartners:

Rond 11.30 uur arriveren we bij een fraai herbestemmingsproject in het centrum van Doetinchem: Cultuurcluster ’t Brewinc. ‘Om 9.30 uur stonden de eerste mensen al voor de poort’, zegt ontwikkelingsmanager Gerard Nijkamp van Koopmans Projecten bv. Het project trekt honderden belangstellenden, mede ook door de verkoop van woningen in dit project.

De oude ambachtsschool Brewinc bestaat uit een Lvormig hoofdgebouw en los daarvan een gebouw met praktijklokalen die zich kenmerken door de sheddaken. Het project omvat de herontwikkeling van de Brewinc-locatie. In CultuurOverzicht van Cultuurcluscluster 't Breter ’t Brewinc, met onderwinc komen aan de shedwoningen en Bibliotheek bovenin het hoofdgebouw West Achtermet geïntegreerde nieuwhoek, het Erfbouw voor het depot van goedcentrum het Erfgoedcentrum.

Achterhoek en Liemers (Achterhoeks Archief en Staring Instituut), Stichting Fatima en de gemeente Doetinchem. Tevens komt er op de begane grond een grand café. Door het middendeel van het hoofdgebouw te slopen, kwam ruimte vrij voor de bouw van het depot van het

Ontwikkelingsmanager Gerard Nijkamp van Koopmans Projecten bv toont één van de veertien sgraffito’s die in de aula van ’t Brewinc hingen. Sgraffito is een techniek waarbij in verschillend gekleurde pleisterlagen wordt gekrast waardoor er figuren ontstaan in verschillende kleuren. Tien sgraffito’s bleken uiteindelijk te redden door ze uit de muren te zagen van de aula en elders onder te brengen. Eentje ging naar het gerenoveerde stadhuis en acht gingen er naar een zakenman. Uiteindelijk zorgde het gekrakeel rond de sgraffito’s voor een behoorlijke vertraging van het project.

Nijkamp over de open dag: ‘We doen jaarlijks mee aan de open dag om de bouw te promoten. We hopen zo meer jongeren te interesseren voor de bouw. Daarnaast willen we hier woningen verkopen.

Daar is veel belangstelling voor.’

Erfgoedcentrum, dat nu in de bestaande bouw is geïntegreerd. De geconditioneerde archiefruimte van het Erfgoedcentrum

wordt met 17 kilometer stellingruimte het één na grootste streekarchief van Nederland.

Zicht op het Cultuurcluster ’t Brewinc. Het betonnen blok bevat straks zeven geconditioneerde ruimten voor het streekarchief. De vorm refereert naar een opengeslagen boek dat straks de hoofdentree bevat naar het complex.

Zicht vanuit de toekomstige bibliotheek op de oude praktijkruimten met sheddaken.

Nieuwbouw vrije school De Kleine Prins De vrije school De Kleine Prins kenmerkt zich door het gebruik van duurzame materialen en door de unieke wijze van natuurlijke ventilatie. Voor zowel de binnenspouwbladen, binnenwanden en het dak wordt gelamineerd kruislaaghout uit Oostenrijk gebruikt. ‘We hopen door onze deelname het ambacht te promoten en jongeren aan te trekken. Bovendien willen we laten zien wat we kunnen, want dit is ene unieke bouwmethode’, zegt projectleider Marcel Godschalk van Bouwbedijf EBU Doetinchem BV. De bijzondere school wordt gebouwd in opdracht van Stichting Vrijescholen Athena en in samenwerking met Traject Vastgoed Adviesgroep. De engineering van definitief ontwerp naar werktekeningen is door Bouwbedrijf EBU Doetinchem BV in samenwerking met Adviesbureau Lüning uit Doetinchem en Constructieadviesbureau ing. F. Wiggers uit Varsseveld verzorgd.

Voor het verwarmen en koelen van de grote ruimten in de school wordt aardwarmte gebruikt. Zes buien ø 180 mm gaan 100 meter de grond in.

Het gebouw is gefundeerd met mortelschroefpalen en fundatiebalken. De begane grondvloer is uitgevoerd met kanaalplaatvloeren. Zowel de binnenspouwbladen, binnenwanden en het dak worden uitgevoerd in gelamineerd kruislaaghout (M1 BSP Crossplan) uit Oostenrijk. Gelamineerde kruislaagshouten constructies zijn duurzaam geproduceerde vuren planken die

Opdrachtgever: Bouwcombinatie Koopmans - WAM&VanDuren Architect: Op ten Noort Blijdenstein architecten & adviseurs, Utrecht Hoofdaannemer: WAM&VanDuren vof, Doetinchem

Deze voormalige gymzaal op de eerste verdieping wordt de nieuwe leeszaal voor het streekarchief.

Op de tweede verdieping is nog circa 840 m2 kantoorruimte te huur. De kantoorvleugel, die via een aparte ingang bereikbaar is, gaat Brewinc Office heten. In de voormalige praktijkruimten met sheddaken komen 24 bijzondere koopwoningen: de Brewinc Sheds.

Op dit deel van de begane grond komt de bibliotheek.

Bouwpartners:

Uitvoerder Erik Kempers (links) en projectleider Marcel Godschalk (rechts) van EBU: ‘Normaal spreek je alleen vakgenoten in projectteams.

Op de Dag van de Bouw krijg je ineens hele andere vragen van mensen en dat maakt het juist zo leuk.’

kruislings verlijmd worden tot massieve houten wanden en dakconstructies. Het houten casco voor de school wordt in circa twee tot drie weken geheel opgebouwd.

Het buitenspouwblad wordt uitgevoerd in metselwerk van verlijmde holle Dueco elementen van Daas Baksteen. Daarnaast worden de gevels gedeeltelijk voorzien van Platowood gevelbekleding, speels afgewisUitvoerder Erik Kempers van EBU staat enkele bezoekers te woord. Op de achtergrond zijn de elementen van gelamineerd kruishout te zien.

De werkzaamheden zijn begin maart 2011 gestart en de school wordt opgeleverd op 30 september 2011.

Opdrachtgever: Stichting Vrijescholen Athena (Deventer), in samenwerking met Traject Vastgoed Adviesgroep (Zevenaar) Architect: VDH Architekten, Ede Hoofdaannemer: Bouwbedrijf EBU Doetinchem BV, Doetinchem

seld met trespa stroken in diverse kleuren.

Het dak wordt grotendeels voorzien van een vegetatiedak. In de begane grondvloer van de lokalen komen convectorputten die zorgdragen voor de toevoer van verse (frisse) buitenlucht en voor de verwarming van de ruimte. Vanaf de convectorputten lopen leidingen ondergronds naar diverse punten in het terrein waar vanaf de frisse lucht wordt aangevoerd. Deze lucht wordt onderweg naar het lokaal opgewarmd (in de winter) of gekoeld (in de zomer) door de bodem. Ook wordt er voor de verwarming en koeling van het gebouw gebruik gemaakt van de dieper gelegen aardwarmte.

20

DAG VAN DE BOUW

Schouwburgblok in Lookwartier In het centrum van Doetinchem verrijst een nieuwe stadswijk met zo’n 200 woningen en voorzieningen. Blikvangers zijn de nieuwe schouwburg Amphion en het Schouwburgblok met 83 woningen en drielaagse parkeergarage. ‘We doen voor de derde en laatste keer met dit project mee aan de open dag. We hebben alle fases de afgelopen jaren laten zien’, zegt hoofduitvoerder Kees Breedveld van Goldewijk. Naar schatting 1200 belangstellenden bezochten dit project.

Hoofduitvoerder Kees Breedveld : ‘We doen nu voor de derde keer mee met dit project en de belangstelling blijft groeien. Nu komen ook potentiële kopers van de koopwoningen kijken. Wij hebben hier ingezet op een hoge kwaliteit. Daarnaast hopen we jongeren te informeren en enthousiast te maken voor de bouw. Goldewijk heeft dan ook tussen de 15 en de 20 leermeesters.’

Het Schouwburgblok bestaat uit een tweelaagse ondergrondse parkeergarage voor 423 auto’s en een bovenbouw met 83 wooneenheden, theatercafé en medisch centrum. De bovenbouw is carrévormig en omsluit een middengebied met verhoogd maaiveld dat de woningen op de eerste verdieping ontsluit. Het maaiveld is het dak van de bovengrondse parkeergarage voor de bewoners. Een wybervormige glaskap brengt het daglicht tot in de ondergrondse parkeergarage. Opdrachtgever Sité Woondiensten biedt zowel koop- als huurwoningen aan. Zo zijn er drie urban villa’s met ieder elf appartementen. Ook zijn er 21 stadshuizen met een eigen garage. De eigen afsluitbare garage is te bereiken via de bewonersgarage. De garages bieden direct toegang tot de woning. Verder maakt een appartementengebouw met zes verdiepingen deel uit van het complex.

De onderliggende parkeerlagen kennen een kolommenstructuur met grote vrije overspanningen. De woningscheidende wanden van de bovenliggende woningen fungeren daarom als wandschijven. Voordat die wandschijven voldoende sterkte hadden moesten maar liefst 26.000 stempels tijdelijk de bovenconstructie dragen! De ruimte tussen de paden wordt overigens geheel gevuld met een mossedumbeplanting. Een klein proefstuk ligt links van de glaskap.

Zicht op het binnengebied met glaskap voor de onderliggende parkeerlagen. Het casco van de bovenbouw is uitgevoerd met gestorte wanden en breedplaatvloeren. De openbare parkeergarage op -1 en -2 moest overigens al een jaar eerder open. De aannemer heeft toen voor de nodige euro’s een nooddakbedekking moeten aanbrengen. Ook stonden er nog lange tijd kranen in de daglichtopeningen in het binnengebied. ‘Het was logistiek een heel gepuzzel’, aldus Kees Breedveld.

De bewoners van 21 stadswoningen hebben een privé garage in de bewonersgarage. Een deur biedt direct toegang tot de woning.

Bouwpartners: Opdrachtgever: Wooncorporatie Sité Woondiensten (bovenbouw) en gemeente Doetinchem (ondergrondse parkeergarage) Hoofdaannemer: Goldewijk, Doetinchem

In de bewonersgarage konden de bezoekers een hapje en een drankje nuttigen en informatie inwinnen.

Kees Breedveld bij een dragende wandschijf: ‘De deuropeningen in de wandschijven zijn er pas uitgezaagd nadat de wand op sterkte was. Hiermee voorkwamen we eventuele stabiliteitsproblemen tijdens het verhardingsproces.’ Hij geeft vervolgens met een potlood aan waar de wapening is doorgezaag. ‘De uiteinden zijn roestwerend behandeld en vervolgens zijn de kopse kanten netjes afgewerkt.’

Doorsnede project.

Meer De vakbladen staan vol met producten die allemaal CO2neutraal zijn, die zorgen voor de beste energiebesparing en daarbij nog eens volkomen duurzaam zijn. Als je deze declaraties op de korrel zou willen nemen, ga je volkomen langs de wereld van certificaten, goedkeuringen en andere beoordelingen die de declaraties ondersteunen. Als ontwerper, bouwer en bewoner/gebruiker, sta je echter soms voor andere afwegingen. Afwegingen die tot mogelijk andere keuzes en besluiten kunnen leiden.

Door: Eric Las

Als ik een flatscreen wil gaan kopen, dan kies ik er één die ik kan betalen en aan mijn programma van eisen voldoet. Denk aan een wensenlijstje inzake grootte, helderheid, pixels, et cetera.

De selectie, de afweging en de uiteindelijke keuze liggen in één lijn: de gebruiker - ik - bepaalt. Wij weten dat deze keuzes mede bepaald worden, rekening houdend met de te verwachten gebruiksduur. Nee, niet de levensduur, want soms is het handiger of leuker om voordat de levensduur ten einde is gekomen een beter of mooier apparaat te kiezen. De aanbieders van flatscreens weten dit en spelen hier op in.

Ze bieden waar we voor willen betalen.

Kies ik een gebouw, dan wordt er grotendeels voor me gekozen. Het gebouw wordt vaak ontworpen, gebouwd en opgeleverd zonder dat de kern van de kwaliteit duidelijk is aan de bewoner/ gebruiker. Het lijkt er op alsof er een grote lijn loopt tussen het bouwen, het opleveren en het gebruik. Vreemd, omdat het bouwen van bijvoorbeeld woningen zeg maar een twaalftal maanden duurt en het gebruik circa 125 jaar.

De geleverde prestatie wordt bepaald door bijvoorbeeld het Bouwbesluit, waarna we met maximum inspanning alles in het werk stellen om aan de minimumeis te voldoen. De formule minimum = maximum is volgens mij een echt Nederlandse vinding.

Het kan dus ook anders, want je zou bijna vergeten wat de doelstelling van het bouwen is. Het gebouw biedt ruimte, comfort, bescherming en zou dit moeten doen gericht op de te verwachten levensduur, c.q. gebruiksduur. Maar nee hoor; vaak horen we afwegingen die zijn gelinkt aan ‘terugverdientijden’, ‘kosten optimalisatie’, et cetera.

Vreemd, want je zou verwachten dat het gaat om de optimalisatie van de opbrengsten. Wie heeft ooit de terugverdientijd van een (grotere) keuken of een extra slaapkamer uitgerekend? Het lijkt er dus op alsof we soms de verkeerde meetlat gebruiken, of misschien dat anderen dat al voor ons doen – uiteraard in ons belang.

Het zou ook anders kunnen

Hoe zou het lopen als we een woning zouden bouwen, gericht op een levens-

OPINIE

21

OPINIE willen dan het minimum duur van 125 jaar? Zouden we dan ook veel stekker- en leidinggebonden oplossingen kiezen en de schil van het gebouw relatief verwaarlozen? We rekenen allemaal op de overheid, maar die overheid stelt minimumeisen. Minimumeisen waar je zonder gewetensbezwaren over heen kunt gaan en deze aanpassen aan de werkelijke doelstelling van het bouwen; namelijk het gebruiken van het gebouw. Wat heb je aan een goedkope deur als deze na een jaar krom trekt? Wat heb je aan de standaard goedkope tegels als je die na korte tijd toch moet vervangen. Wat heb je aan een minimum Rc-waarde in dak, wand of gevel als je na 5 jaar al zou kunnen denken: was dit maar beter gedaan, hadden ze hier maar beter over nagedacht.

Gewogen prestatie

Als ik een flatscreen koop wil ik er van genieten. Als ik een gebouw in gebruik neem (lees nog maar eens na – in gebruik neem) wil ik geen verassingen. Ik wil een beheersbare exploitatie en een hoog comfort. Een keuze met de kennis van nu voor het gebruik in de komende jaren. Een goedkope flatscreen die een hoge elektriciteitsrekening oplevert, is niet mijn keuze. Een onnodig moeilijk te gebruiken en te onderhouden ventilatiesysteem wat ook nog eens te veel herrie produceert ook niet. Een gebouw gebruiken gaat niet alleen over energie besparen, maat gaat over het prettig en effectief gebruiken en over comfort en dus ook over het beheersen van de kosten.

Alle vertegenwoordigers van producten en

paald door de mix van bouwkundige en installatietechnische maatregelen. Daarnaast zijn er nog oriëntatie, een goede zonwering, en dergelijke. Maar deze durf ik even los van de discussie te koppelen. De mix wordt gedurende de gebruiksduur beoordeeld op onder meer gemak, thermisch comfort en een goed binnenklimaat. Sommige zaken kun je gedurende de levensduur vervangen, aanpassen; andere niet of slechts tegen hoge of onacceptabele kosten. De basis moet derhalve goed zijn. Goed in relatie tot de levensduur.

We hebben allemaal onze mond vol over energie besparen, maar niet tot welk niveau, niet op welke wijze. Sommige van de ‘experts’ zien de Trias Energetica als de juiste weg, maar geven geen inzicht in hoe de-

te kunnen concluderen dat het werkelijke energieverbruik met betere keuzes voor een goed geïsoleerde schil (vloer, wand en dak) samenhangt. Steeds meer bewijzen die maar niet schijnen door te dringen in ons Polderland. De belangen zijn schijnbaar te groot en liggen anders dan je als gebruiker zou denken. Nederland gidsland misschien te vertalen in Nederland gasland.

Om goede keuzes goed in te vullen mogen we best naar het buitenland kijken en hoeven we niet weer keer op keer het proces weer opnieuw te doen. Leren van voorgangers; niet productmatig denken, procesmatig, maar prestatiegericht en dan integraal voor het hele gebouw! Een slechte oplossing, een slechtere besparing op gebouwniveau streep je overigens niet weg omdat het huishoudelijk gebruik toch stijgt en je daar niets aan doet (waarom eigenlijk niet?). Het gebouw dient een robuuste prestatie te leveren en het gebruik mag niet uitnodigen deze prestatie negatief te beïnvloeden. Je kunt trouwens wel steeds het model van de werkelijkheid aanpassen en optimaliseren, maar de werkelijkheid wordt hierdoor niet verandert. En waar deden we het ook al weer voor?

Oplossingen

Oh, oh, als we meer dan het minimum moeten gaan doen; dan wordt het moeilijker. Dan stijgen de prijzen, verdienen we het nooit meer binnen vijf jaar terug en meer van dit soort valide argumenten. Lariekoek natuurlijk. Als we keer op keer te horen krijgen dat de bouw conservatief is en relatief weinig innovaties kent, zou ik eens willen adviseren om naar de landen om ons heen te kijken. Simpele aanscherping van de eisen heeft hier geleid tot nieuwe producten, andere uitvoeringstechnieken, maar vooral minder hogere kosten en meer comfort.

Nee, we hoeven niet allemaal tegelijk op het niveau van Passief Huis te gaan zitten.

Overigens ook verkrijgbaar met normaal te openen ramen, zonder ingewikkelde installatie / ventilatie technieken en dus ook met hoog comfort, et cetera. Wel kunnen we keer op keer afwegen of de experts die het allemaal te duur vinden, het hebben over ‘wonen in plastic zakken’ en ‘arm’ worden van te lange terugverdientijden, wel de juiste experts zijn. Natuurlijk mag ik in plaats van energie te besparen veel duurzame energie opwekkers installeren en dan lekker slordig zijn met energie. De vraag is of dit wel bij slim bouwen hoort. Ik denk dus van niet.

systemen prijzen hun voordeel aan; hoe goed iedereen wel niet scoort in de epc-bonusregeling. Het wemelt van de gelijkwaardigheidsverklaringen voor producten die je later weer in de vakbladen tegenkomt onder het kopje dat ze het toch niet zo goed doen als beloofd. Een rendement van meer dan honderd procent is in de natuurkunde mijns inziens praktisch onmogelijk, maar niet voor sommige producten. Slim rekenen voor de oplevering levert meer op dan controleerbare en realistische prestaties garanderen. Je kunt zelfs PV opgeven bij de bouwvergunning en deze toch niet aanbrengen, omdat het te duur was.

Ongeloofwaardigheidsverklaringen; zo zou je haast denken, leveren theoretisch veel op, maar helaas minder voor de gebruiker.

En wat te denken van de verborgen kosten, zoals onderhoud, vervanging, et cetera. Stel je eens voor dat je je spouwmuurisolatie iedere vijftien jaar zou moeten vervangen.

Dat is toch een vreemd plaatje toch? Zeker als je rekent dat zo’n 150 m² isolatie (zelfs bij die hogere Rc-waardes) met een levensduur van meer dan 100 jaar, minder duur is dan een gemiddelde cv-ketel.

Keuzes maken

De kwaliteit van het gebouw wordt be-

ze weg moet worden gevolgd en tot welk niveau de stappen worden ingezet. Ook zijn er ‘experts’ die zeggen dat de Trias Energetica te rigide is. Zouden deze ‘experts’ het principe wel snappen, vraag ik me dan af.

Je moet niets, je wordt tot niets verplicht, anders dan nadenken – in dit geval eigenlijk voordenken. Als het belang ligt in goedkoop en snel bouwen dan biedt je een ander gebouw (en andere initiële kosten) dan in het geval dat je richting het juiste optimum gaat. Kies je voor het eerste, kies je ervoor dat het gebouw wel weer een keer ‘aan de beurt’ komt inzake een (thermische) renovatie. Of je kiest ervoor dat de exploitatie steeds problematischer wordt omdat de kosten voor de benodigde energie steeds hoger worden en een steeds substantiëler aandeel gaan vormen van je budget. Het gaat er dus om: waar leg je de kosten neer; wie belast je met de oplossing?

Met de intrede van de NEN 7120 is de epc/ epg/emg een politiek ‘blijvertje’. Het richtpunt van al onze inspanningen. We hebben alle factoren in zoveel formules gestopt, dat er nog maar een klein aantal personen zegt te weten hoe de samenhang ertussen werkt; laat staan of deze samenhang ook het beoogde doel nastreeft. Ik ken een aantal studies waarbij er twijfel is over de relatie tussen het werkelijk energieverbruik en de epc-waarde.. Ongetwijfeld kent u er meer. Ook gecontroleerde berekeningen uit de ons omringende landen tonen aan dat het soms anders ligt. Daarmee hoef je nog niet eens te kijken via het Passief Bouwen bekende PHPP berekeningsprogramma om

Kijkend naar hoe het gaat is één, maar hoe dan wel? Natuurlijk moet je rekening houden met de budgettaire mogelijkheden van de opdrachtgever, de eigenaar, of de beoogde gebruiker. De mogelijke oplossing ligt in het gegeven dat je beter kiest tussen structurele en minder structurele factoren.

Structureel is bij energiebesparing kiezen voor hogere Rc-waarden in de schil (denk aan minimaal 7,0, of wie meer wil: het mág). Structureel is kiezen voor een ‘monkey-proof’ installatiepakket, een systeem dat ook de ‘experts’ thuis willen hebben, dat werkt, dat blijft werken en niet voor verassingen zorgt. Zo´n systeem waarvan we de gebruiksaanwijzing snappen en die klopt. Maar vooral een systeem dat het beoogde niveau voor luchtkwaliteit en ventilatiegraad kan garanderen. Nee, niet het minimumniveau dat we uit het Bouwbesluit kunnen halen, want ook dat onderwerp is inmiddels in menig vakblad gepasseerd. Nee, gewoon goed, met de belevingsgraad die bij het gebruik van het gebouw past. Duurzaam, zodat je niet altijd alles na vijftien jaar hoeft te vervangen.

Ik denk dat het mogelijk is, als we maar willen. Nee, niet wachten op de overheid; doen wat kan! Zoals eerder beschreven leidt doen tot nieuwe oplossingen, nieuwe producten, nieuwe (maar lagere) kosten. En dat alles tegen een goed en robuust comfort. Kijkend naar de afspraken waar we aan ons aan gaan houden als lidstaat binnen Europa zien we dat we nog flink wat voor de boeg hebben. Zullen we eens beginnen?

Eric Las is manager Business Development, Kingspan Unidek B.V. Tevens is hij voorzitter van de Technische Commissie van de Nederlandse Isolatie Industrie.

Dit artikel is a titre personel geschreven.

Graag geeft hij het stokje over aan Harrie Nieman van Adviesburo Nieman.

Een adverteerder die wil weten of hij het juiste bedrag betaalt voor z'n advertentie kijkt of een titel het HOI-keurmerk heeft.

Dan zijn de oplagecijfers gecontroleerd en zijn de advertentietarieven daarop gebaseerd. PS Deze titel heeft het HOIkeurmerk.

BOUWGEBREKEN

Vochtproblemen in de kelder en de slaapkamer In de kelder en de slaapkamer van een nieuwe split-level woning verschijnen er een jaar na de oplevering, zowel op de kelderwanden als op de vloer van de slaapkamer vochtplekken. Op een gegeven moment is er zelfs sprake van een plas water in de kelder en op de vloer van de slaapkamer. Na onderzoek blijkt de te laag ingeschatte grondwaterstanden de oorzaak van de problemen.

Door: Jos van Leeuwen Bureau voor Bouwpathologie BB www.bouwpathologie.nl

De betonnen prefab kelderbak is aan één kopse kant over de halve hoogte (split-level) ingezaagd en open gemaakt. De onderkant van de opening is gelijk met de bovenzijde van de ter plaatse gestorte betonvloer van de slaapkamer. De woonkamer vloer ligt weer op de halve verdiepingshoogte

put het water niet kan verwerken en loopt de put over. Om dit probleem op te heffen heeft de aannemer een vlotterpomp in de zinkput geïnstalleerd. Deze pomp pompt het te veel aan water in de zinkput via een afvoerbuis weg. Helaas heeft ook deze aanpassing niet het beoogde resultaat gegeven.

23 water aanbod in een korte tijd, stijgt het grondwaterpeil tot boven het niveau van de slaapkamervloer en dus ook boven de ingezaagde / verlaagde kopse zijde van de kelderbak. Om het regenwater via een zinkput weg te laten zakken is in dit geval een verkeerde keuze omdat het regenwater het niveau van het grondwater verhoogd. Ook het wegpompen van het te veel aan water in de zinkput heeft geen nut. Het regenwater zakt op een andere plaats in de tuin ook weer naar het grondwater; de tuin is één grote zinkput voor regenwater.

Wanneer het grondwaterpeil boven het niveau van de slaapkamervloer uitstijgt zal het via de aansluitingen van de bakstenen muren en via de onderzijde van het deurkozijn de vloer op lopen. Ook zal het grondwater via de aansluitingen met de verlaagde kopse zijde van de kelderbak naar binnenlopen.

Hersteladvies

Onderzoek

Het vochtprobleem is voorafgaande aan

Foto 03. Zinkput met vlotterpomp.

De oorzaak van het wateroverlast in de kelder en de slaapkamer ligt in het feit dat de slaapkamervloer en de verlaagde kelderwand onder het niveau liggen van de hoge grondwaterstanden. Hierdoor is de oplossing van dit probleem niet eenvoudig. De aanlegdiepte van de woningen is te laag ten opzichte van de (incidenteel voorkomende) hogere grondwaterstanden.

Een oplossing voor dit probleem zou het structureel verlagen van het grondwaterpeil kunnen zijn. Het is aannemelijk dat

Foto 01. Verlaagd terras met draingoot.

van de slaapkamer. De woonkamer ligt op maaiveld niveau.

Zowel de woonkamer als de verdiept liggende slaapkamer hebben deurkozijnen met openslaande tuindeuren. Hiervoor is ter plaatse van de slaapkamer grond afgegraven en is de tuin van een talud voorzien.

Op het niveau van de slaapkamer bevinden zich de natte ruimten. Het vuilwaterriool werkt via afvoerpompen.

Problematiek

Zoals gebruikelijk is ook hier de bovenzijde van de begane grondvloer als Peil (P) aangehouden. De bovenzijde van de kelderbak ligt op circa 0,30 meter onder peil, de bovenzijde van de slaapkamervloer circa 1,25 meter beneden peil. Het gemiddelde grondwaterpeil ligt op circa 1,50 meter -P. Bij langdurige regenval tonen de wanden en de vloer van de kelder en de vloer van de slaapkamer vochtplekken. Bij extreme regenbuien is er zelfs sprake van plassen water in de kelder en op de vloer van de slaapkamer.

De aannemer is niet ongewillig om het vochtprobleem het hoofd te bieden. Ondanks meerdere aanpassingen en ingrepen is hij daar tot op heden echter nog niet in geslaagd. Hij heeft onder andere de kelderbak enkele malen geïnjecteerd. De hemelwaterafvoer is door hem gescheiden van het vuilwaterriool. Ook is er een drainage rond de woning aangelegd. Deze is aangesloten op de grondleiding van de hemelwaterafvoer. Het regen- en drainagewater loopt nu via een grondleiding naar een zinkput in de tuin. Hier moet het water in de grond wegzakken / verdwijnen.

Bij veel water aanbod blijkt dat de zink-

Foto 04. Uiteinde van de overstort.

Foto 02. Draingoot.

het onderzoek met de bewoners besproken.

Tijdens het gesprek werd door de bewoners aangegeven dat het vocht in de woning zichtbaar wordt wanneer het verdiepte terrasje voor de slaapkamer onder water komt te staan. Wanneer de bouwpatholoog de hemelwaterafvoeren controleert blijkt dat er voor het deurkozijn in de slaapkamer een draingoot is geplaatst. Dit is het hoogste punt van de drainage (foto’s 1 en 2). Het hoogteverschil tussen de draingoot en het grondwaterpeil in de zinkput is circa 25 centimeter.

Tijdens de inspectie van de zinkput blijkt dat de vlotterpomp aanslaat wanneer de waterstand in de zinkput met 25 centimeter is gestegen (foto 3). Dit betekent dat de pomp in werking treed op het moment dat het grondwater de bovenzijde van de slaapkamervloer heeft bereikt. Wanneer de pomp aanslaat wordt het in de put aanwezige water via een buis naar de andere kant van de tuin gepompt waar het water in de grond weg moet zakken (foto 4).

Wanneer door de bouwpatholoog de aansluiting van de slaapkamervloer met de kelderbak wordt onderzocht blijkt dat de

Foto 05. Aangesmeerde keldervloeren.

isolatie aan de buitenzijde van de kelderbak ter plaatse van de aansluiting niet is weggehaald. Hierdoor is er nooit een waterdichte aansluiting te realiseren. De aansluiting is vanuit de kelderbak enkele malen tegen lekkages geïnjecteerd. Ook is de aansluiting van de slaapkamervloer tegen de buitenzijde van de kelderbak vanuit twee kruipruimten meerdere malen met verschillende materialen dichtgezet / afgedicht (foto 5).

Conclusie

Bij langdurige regen of bij extreem veel

de overige bewoners en grondgebruikers in de ruime omgeving met deze ingreep problemen hebben. Een andere oplossing zou kunnen zijn dat er binnen de erfgrens een eigen waterniveau wordt gerealiseerd. Hiervoor dient er in een afgesloten gebied (het eigen perceel) een eigen bronbemaling worden geïnstalleerd. Het afgepompte grondwater moet direct buiten de afsluiting weer in de grond ingebracht te worden. Deze oplossing kan niet zonder toestemming van het waterschap.

BOUWKOSTEN

25

Prijzen onderaannemers verschillen enorm (II)

die voldoen aan NEN 1010. Verder het aanleggen van een complete installatie: een schakel-5 groepenkast, vanaf de groepenkast aanleggen van PVC-buizen met draden, centraaldozen, wandcontactdozen, schakelaars, aardingsinstallaties, belinstallaties, telefoon en internetaansluitingen.

Conclusie

Om de aanneemsom van een project te bepalen worden regelmatig diversen onderaannemers gevraagd prijsopgave te doen. Zo ook voor een project van tien nieuwbouwwoningen in Amersfoort. Deze woningen werden begin juni opgeleverd. In BouwTotaal nr. 5, mei 2011 keken we naar het stukadoorswerk (wanden en plafonds) en tegelwerk (wanden en vloeren). Nu aandacht voor de werktuigbouwkundige en elektrotechnische installaties. De onderaannemers hebben alle tekeningen en de betreffende bestekstekst ontvangen. De verschillen zijn wederom groot. aannemer waren gelijk. In de prijsopgaven zaten nogal wat verschillen. Ten eerste waren de uitgerekende hoeveelheden verschillend. Er waren in de offertes verschillen van 27 procent. Bij controle van de open begrotingen, bleken de verschillen minder groot. Deze liepen uiteen tot ongeveer 21 procent. Er zaten veel kleine en storende fouten in de begrotingen. Eén van de aanbieders heeft zich na overleg teruggetrokken. Er zaten te grove fouten in de begroting, die doorwerken in het vertrouwen in het bedrijf. In de tabellen ziet u de regio waar de onderaannemers gevestigd zijn.

Tevens ziet u de gecorrigeerde inschrijfbedragen, gemiddelden en de gemiddelde kosten per m2 vloeroppervlak.

Het is me opgevallen dat de meeste onderaannemers op een redelijk professionele wijze de prijsopgave doen. De juiste hoeveelheden bepalen blijkt toch moeilijk te zijn: bijna iedereen had de hoeveelheden niet goed. In één van de begrotingen stond één toilet meer dan gevraagd werd. Ook werden andere onderdelen aangeboden dan gevraagd werden. Bij nabellen werd steevast gezegd: zo zijn we het gewend om te doen.

Het aanbieden van iets anders dan gevraagd wordt blijkt bij sommige bedrijven schering en inslag te zijn. Er ontstond bij twee van de inschrijvers enige irritatie toen we ze daar op wezen. Het kan natuurlijk zijn dat men dan hoopt op meerwerk.

Met later de mededeling dat u de open begroting maar beter had moeten controleren. Die vlieger gaat natuurlijk bij ons niet op. Weliswaar was ik verbaasd over de verschillen in de opgegeven prijzen. Dit kan echter verschillende oorzaken hebben. Ze zijn wellicht niet op de hoogte van de gemiddelde prijzen uit hun regio en zeker niet op de hoogte van de prijzen van hun collega`s.

Werktuigbouwkundige installaties

Door: Ed de Rechteren van Hemert Nederlands Bouwkosten Instituut edrecht@nbi-online.nl

De woningen hebben een vloeroppervlakte van 145 m2 en hebben drie verdiepingen. De voorkeur was om de complete installatie

aan één onderaannemer te gunnen. Maar bij te grote verschillen was er de mogelijkheid de opdracht in twee aparte onderdelen te splitsen. Er werden vier onderaannemers uitgenodigd en spontaan boden twee onderaannemers aan ook mee te dingen.

De uitgangspunten voor iedere onder-

De installatie bestaat uit CV- en warmtapwatervoorziening, warmtedistributie voor transport, verdeling en afgifte van warmte, leidingen, radiatoren en warmtewisselaars.  Regeling klimaat en sanitair: voorzieningen voor het centraal meten, regelen en besturen van de installaties voor klimaat en sanitair.  Afvoeren: voorzieningen voor opvangen en afvoeren van regenwater, fecaliën en afvalwater.  Waterleidingen: voorzieningen voor het transport van drinkwater en verwarmd tapwater.  Gasleidingen: voorzieningen voor gasaansluiting en leidingen.  Luchtbehandeling: voorzieningen voor centrale mechanische afzuiging.  Vaste sanitaire voorzieningen: sanitaire toestellen, aansluitleidingen, kranen en spiegels.

Elektrotechnische installaties

De elektrotechnische installatie bestaat uit centrale elektrotechnische voorzieningen

Project 10 woningen Amersfoort Prijzen in euro`s prijspeil april 2011 Werktuigbouwkundige Installaties

1

Vestigings regio onderaannemer

CV-installatie incl regelingen

Afvoeren

Gas

Water

Lucht behandeling

Sanitair

Totaal

€ /m2 oppervlak

oost

6500

950

450

1065

1650

1256

11871

82

2

midden

8456

1065

650

1245

1456

1450

14322

99

3

midden

7565

1350

595

1099

1295

1365

13269

92

4

oost

5965

1165

495

1105

1325

1195

11250

78

5

noord

6635

1650

575

995

1250

1512

12617

87

6

zuid

7636

1450

665

1157

1275

1650

13833

95

gemiddeld

7126

1272

572

1111

1375

1405

12860

89

Vestigings regio onderaannemer

Centrale elektrotechnische voorzieningen

Verlichting

Beveiliging

Totaal

€ /m2 oppervlak

Electrotechnische Installaties

1

oost

1350

1795

595

3740

30

2

midden

1750

1815

775

4340

35

3

midden

2056

1865

875

4796

38

4

oost

1275

1808

650

3733

30

5

noord

1975

1975

686

4636

37

6

zuid

1495

1450

655

3600

29

gemiddeld

1650

1785

706

4141

33

(Advertentie)

Handelsonderneming

Vervelde PVC-materialen Importeur Dealer Pools Constructiebedrijf

Diverse Constructiewerken, o.a. containers/ gecertificeerde vetafscheiders gecertificeerde brandstoftanks Zandstraat 2 4927 RH Hooge Zwaluwe Tel. (076) 593 37 82 Fax (076) 593 47 67 E-mail: algemeen@vervelde.com

www.vervelde.com

®

KNAUF AQUAPANEL OUTDOOR

SLIM VOOR BUITEN VAN BARRY

Aquapanel® Cement Board Outdoor: voor gevels en buitenplafonds ■ ■ ■ ■ ■

Licht van gewicht Snel te verwerken Geluids- en brandwerend Vochtbestendig Compleet systeem met garantie

www.knauf-aquapanel.nl

FISCAAL & PERSONEEL

27

Staat u borg voor uw BV? In het MKB is het gebruikelijk dat de DGA borg staat voor schulden van de BV. In goede tijden geen enkel probleem, maar op dit moment ligt dat uiteraard gevoeliger. Door de crisis heeft een behoorlijk aantal DGA’s al gemerkt dat een, al dan niet gemakkelijk gegeven, borgstelling daadwerkelijk kan leiden tot het betalen van schulden van de BV. Vervelend natuurlijk, maar al minder erg als dit leidt tot een forse aftrekpost in Box 1. Helaas denkt de belastingdienst daar, zo ontdekte een DGA, soms ook anders over. Uiteindelijk moest de rechter uitkomst bieden.

Door: Mr. F.J. Kerkhof FB Alfa Accountants en Adviseurs te Wageningen FKerkhof@alfa-accountants.nl

De BV had in 2002 bij een bank € 360.000 geleend. Natuurlijk vroeg de bank wel een borgstelling van de DGA. In het verlengde daarvan werd aan de bank een recht van (derde) hypotheek verleend op het bedrijfspand dat de DGA verhuurde aan de BV. Voor het verstrekken van deze zekerheid heeft de DGA van de BV geen vergoeding ontvangen. Kennelijk was het bedrijf geen succes, want in 2004 heeft de bank gebruik gemaakt van haar zekerheidsrecht en is het pand verkocht. De opbrengst werd uiteraard gebruikt om de schuld van de BV aan de bank af te lossen.

Regresvordering

Als de DGA een schuld van de BV aflost ontstaat een regresvordering. Anders gezegd: de DGA heeft een vordering op zijn BV ter grootte van het door hem afgeloste deel van de schuld aan de bank. De waarde van deze vordering is in de praktijk meestal nihil. Als de BV niet in staat is om de schuld aan de bank af te lossen, dan zal zij natuurlijk ook de daarvoor in de plaats gekomen schuld aan de DGA niet kunnen aflossen. Het resultaat is een vermogensverlies bij de DGA.

Fiscaal

Het vermogensverlies van de DGA, ontstaan doordat hij als borg is aangesproken

door de bank, wordt enigszins verzacht als dit verlies aftrekbaar is van zijn inkomen in Box 1. Gelukkig is hiervoor door de staatssecretaris gunstig beleid ontwikkeld: de DGA mag de regresvordering voor het daadwerkelijk betaalde bedrag opnemen op zijn ‘terbeschikkingstellingbalans’ om deze vordering vervolgens af te waarderen ten laste van zijn inkomen in Box 1. Maar waarom nam de belastingdienst in voornoemde casus dan een ander (en vooral veel ongunstiger) standpunt in?

Kleine letters

Het gunstige beleid van de staatssecretaris is, als je ook de kleine letters van besluit leest, aan enkele voorwaarden gebonden.

Zo wordt gesteld dat de borgstelling niet in de ‘kapitaalsfeer’ mag hebben plaatsgevonden. Wat hieronder in de praktijk moet worden verstaan is niet duidelijk. Maar de belastingdienst dacht nu een voorbeeld te hebben. Er was door de DGA immers geen vergoeding bedongen voor de borgstelling.

Dit maakt de borgstelling onzakelijk. Een onafhankelijke ‘derde’ zou dit toch nooit

hebben gedaan! De DGA heeft met andere woorden gehandeld als aandeelhouder, waardoor de borgstelling dus in de kapitaalsfeer zit.

Rechter

Gelukkig voor de DGA ging de rechter niet mee in het strenge betoog van de belastingdienst. Alleen het ontbreken van een vergoeding is onvoldoende om de borgstelling in de ongunstige kapitaalsfeer te rangschikken. Om tot die conclusie te komen moest de belastingdienst met meer belastende feiten komen. Dit lukte de belastingdienst, tot opluchting van de DGA, niet.

Addertje

Waarschijnlijk is deze uitspraak voor de MKB-praktijk van belang. Ik heb namelijk de indruk dat veel DGA’s voor de borgstelling van hun BV geen vergoeding (hebben) ontvangen. Zoals het nu lijkt is dit weliswaar onzakelijk, maar staat het een eventuele afwaardering van de regresvordering in Box 1 niet in de weg. Toch zit er mogelijk nog een addertje onder het gras. De rechter heeft ook overwogen dat de DGA ‘ter zitting geloofwaardig heeft verklaard dat hij niet bewust heeft afgezien van een vergoeding’. Met andere woorden, hij wist niet beter. Betekent dit dat de slimmere DGA (en dat bent u natuurlijk), die wel beter wist, alsnog fiscaal tegen de lamp loopt? Duidelijk is dit niet. Maar hoe dan ook is het verstandig hierover uw fiscalist te raadplegen.

(On)zakelijk lenen Bij een bedrijfsoverdracht binnen familieverband wordt de koopsom vaak geheel of gedeeltelijk schuldig gebleven.

Niet vreemd natuurlijk: de bedrijfsopvolger beschikt meestal niet over voldoende eigen vermogen om de koopsom te voldoen en een bancaire financiering is niet altijd mogelijk of gewenst. Dit neemt niet weg dat het risico dat de overdrager hiermee loopt groot is.

Als de bedrijfsopvolger het niet redt, kan de overdrager naar zijn centen fluiten.

Het is voor de overdrager dan een schrale troost dat hij dit verlies ten laste van de fiscale winst kan brengen. Althans dat zou je verwachten. Helaas oordeelde een rechter onlangs dat dit toch niet (altijd) mogelijk is.

Holding Vader BV had de aandelen Werk BV verkocht aan Holding Zoon BV. De koopsom voor de aandelen was laatstgenoemde schuldig gebleven. Over de rente en de opeisbaarheid van die lening waren gangbare afspraken gemaakt. Zekerheden werden niet gesteld. Dit kon ook niet, omdat Holding Zoon BV niet beschikte over vermogensbestanddelen waarop zij zekerheid kon geven. Anders gezegd: er is zo zakelijk mogelijk gehandeld.

Mede door de crisis bleek Holding Zoon BV de lening niet te kunnen aflossen.

Holding Vader BV waardeerde vervolgens haar vordering op Holding Zoon BV af tot nihil en bracht dit verlies ten laste van haar fiscale winst. De belastingdienst was het eens met de lagere waarde van de vordering, maar accepteerde niet dat dit ten laste van de fiscale winst kon worden gebracht. En de rechter volgde deze visie. Een onafhankelijke derde zou, volgens de rechter, de lening toch nooit zijn aangegaan zonder zekerheden. Hiermee viel het fiscale doek voor Holding Vader BV. Alleen vanwege de familierelatie tussen de aandeelhouders heeft zij een onaanvaardbaar hoog risico geaccepteerd. Als het risico zich vervolgens voordoet kan zij dit niet ten laste van haar fiscale resultaat brengen.

De uitspraak van deze rechter staat helaas niet op zichzelf. Ook andere rechters hebben in het recente verleden het nemen van een verlies op een vordering niet geaccepteerd. Nieuw is dat deze visie nu ook bij een bedrijfsopvolging is toegepast. De invloed op overdrachten binnen familieverband kan groot zijn. Daar bestaat van nature de neiging elkaar ‘vriendelijk’ te behandelen.

Het bedingen van zekerheden voor een schuldig gebleven koopsom staat niet bovenaan het verlanglijstje. Zolang het goed gaat met de overgedragen onderneming is dit geen probleem. Maar als de markt tegenzit en het innen van de vordering in het geding is, keert het zich tegen u. Eens te meer blijkt dat bedrijfsopvolging maatwerk is, waarbij de hulp van deskundigen niet kan worden gemist.

Mr. F.J. Kerkhof FB Alfa Accountants en Adviseurs te Wageningen FKerkhof@alfa-accountants.nl

Gorinchem 6, 7 en 8 september 2011 14.00 - 22.00 uur Hardenberg 11, 12 en 13 oktober 2011 14.00 - 22.00 uur

nray e V n i w u Nie et Venray

mple Bouw Co0 november 2011

Utrecht Sophialaan 1a Postbus 40217 3504 AA Utrecht T (030) 241 34 27 Rijswijk Nassaukade 1 Postbus 1757 2280 DT Rijswijk T (070) 340 17 20

Maak kennis met de professionals van Adviesburo Nieman

Zwolle Dr. Van Lookeren Campagneweg 16 Postbus 40147 8004 DC Zwolle T (038) 467 00 30

Adviesburo Nieman is een ingenieursbureau voor kwaliteitszorg en bouwfysica. Wij zijn sinds 1988 actief als kennis- en adviescentrum voor woning- en utiliteitsbouw. Kennis van bouwregelgeving en uitvoeringspraktijk gecombineerd met bouwfysica maakt ons tot een integrale adviseur met innovatieve oplossingen.

Eindhoven Verdunplein 17 Postbus 1385 5602 BJ Eindhoven T (040) 264 58 20

U kunt bij ons terecht met al uw vragen op de gebieden van: • bouwfysica • bouwregelgeving • bouwtechniek en bouwpraktijk • brandveiligheid • akoestiek • installatietechniek • energie en duurzaamheid

info@nieman.nl www.nieman.nl

www.nieman.nl

8, 9 en 1 0 - 22.00 uur 14.0

Ons evenement. www.evenementenhal.nl

UW MOMENT.

PRODUCTNIEUWS

Alle Remix metselmortels Uitbloeiingsarm De meest voorkomende klacht over nieuw metselwerk is witte uitslag of kalkuitbloei. Dit zijn witte afzettingen van stoffen die afkomstig zijn uit de steen, de metselmortel en/of de voegmortel en optreden vlak na het metselen of voegen.

In veel gevallen door verwerking van de mortel onder te ongunstige weersomstandigheden en/of een te korte tijdsperiode tussen het metselen en voegen. Remix uitbloeiingsarme (ua) mortels zijn voorzien van een uitgekiend pakket ‘uitbloeiblokkers’, die de kans op kleurnuances en vrije kalk uitbloei (witte uitslag) tot 99 procent kunnen reduceren.

Met de uitbloeiingsarme doorstrijkmortel kan witte kalkuitbloei tot 99 procent worden voorkomen en met (het slechts dun-

ne laagje) Remix uitbloeiingsarme voegmortel kan witte kalkuitbloei zelfs nog tot ruim 60 procent worden voorkomen. Voor de methode van traditioneel metselen met navoegen heeft Remix nu ook uitbloeiingsarme metselmortels ontwikkeld, zodat

‘uitbloeiblokkers’ over de volle steenbreedte aanwezig zijn om kalkuitbloei tegen te gaan. In combinatie met uitbloeiingsarme voegmortel kan nu ook met de traditionele metselmethode de witte kalkuitbloei tot 99 procent worden gereduceerd. En dat met

29 behoud van goede hechting tussen de metselmortel en voegmortel.

Met de uitbloeiingsarme mortels is metselen en voegen gebruiksvriendelijker en ook onder extreme(re) omstandigheden nog met goed resultaat uitvoerbaar. Tevens kan de tijdsperiode tussen metselen en voegen met veel minder risico worden teruggebracht, zodat steigers en ander materieel eerder kunnen worden verwijderd.

Vertragingen van het bouwproces door (te) ongunstige weersomstandigheden voor metselen en/of voegen kunnen worden voorkomen. Door minimalisering van schadegevallen kan flink worden bespaard op klachtenafhandeling en reinigingskosten. Met een goed uitziende en duurzame gevel zal een betere oplevering plaatsvinden van een hoogwaardiger gebouw.

Remix Droge Mortel BV, Borger, (0599) 287360, www.remix.nl

Accu-inspectiecamera voor moeilijk toegankelijke plekken Een snelle blik in nauwe plaatsen, buizen, afvoeren of schachten. Dat maakt de accu-inspectiecamera GOS 10,8 V-LI Professional van Bosch nu mogelijk. Met deze camera kunnen vaklui bij reparaties snel en eenvoudig een probleemanalyse uitvoeren.

Dankzij een resolutie van 320 x 240 pixels en de realistische kleurenweergave zijn zelfs details op het 2,7 inch LCDdisplay makkelijk te herkennen. Op het gladde oppervlak van de camerakop blijft er weinig vuil voor de lens hangen.

De grote scherptediepte van 3,8 centimeter tot oneindig biedt optimaal zicht op het object. De Power-LED aan de camerakop verlicht donkere plaatsen gelijkmatig en intensief. De helderheid kan in negen trappen ingesteld worden.

Flexibel in het gebruik

Bij installateurs van sanitair-, verwarmings-, ventilatie- en klimaattechniek en bij mecaniciens wordt de GOS 10,8 V-LI

Professional voor vele toepassingen gebruikt. Vaklui gebruiken het toestel bijvoorbeeld bij de inspectie van ventilatieschachten of holle wanden. Dat is eenvoudig door de 122 centimeter lange camerakabel en de korte camerakop met 17 millimeter diameter. Zowel de kabel als de camerakop zijn waterdicht, zodat ook het gebruik in natte en vuile omgevingen bijna onbeperkt mogelijk is. De bijgeleverde accessoires – spiegel, magneet en haak – breiden het toepassingsbereik uit. Terwijl met haak en magneet kleinere voorwerpen aangetrokken kunnen worden, kan met de spiegel om de hoek gekeken worden. De beelden kunnen tijdens de inspectie via de geïntegreerde video-out-poort met bijgele-

Ultralicht montagesysteem voor PV op platte daken Centrosolar presenteerde tijdens de vakbeurs Intersolar Europe in München, die begin juni 2011 plaatsvond, een aerodynamisch montagesysteem voor PV-systemen op platte daken. Dit systeem, licht in gewicht en strak in vormgeving, maakt het mogelijk PV-systemen te installeren op platte daken met een minimale draaglast en zonder de dakbedekking te beschadigen.

Het nieuwe montagesysteem is een oplossing voor platte daken die slechts een klein additioneel gewicht voor een PV-systeem kunnen dragen. Afhankelijk van de locatie heeft het systeem een gewicht per oppervlakte-eenheid van minder dan 10 kilogram per vierkante meter. Daarmee is het aanzienlijk lichter dan conventionele montagesystemen. Het kan geïnstalleerd worden op platte foliedaken in een hoek oplopend tot drie graden zonder de dakbedekking te beschadigen.

Een bijzondere eigenschap van het systeem is de slimme montagetechniek: het onderstuk wordt op het dak gemonteerd door middel van een combinatie van ballasten en lassen. Het lassen absorbeert de horizontale windlast als onderdeel van dit proces. Dit reduceert de benodigde ballast aanzienlijk.

Montage

Het onderstuk van de systemen is gemaakt van honderd procent polypropyleen (PP) en heeft de vorm van een verlengde driehoek: de onderkant rust op het dak en de boven-

kant staat onder een hoek van 15 graden.

Een afschermplaat aan de achterkant sluit het systeem af en vermindert de zuigkracht van de wind op het systeem.

De module wordt gemonteerd met horizontale montagestukken. Er zijn geen verticale verbindingselementen nodig waardoor regenwater beter wordt afgevoerd. De ruimte tussen de rijen kan aangepast worden door de koppelstukken te verwijderen. Hierdoor is het gemakkelijker de systemen te integreren op daken met bestaande draagconstructies of bliksemafleiders. Alle Centrosolar kristallijne modules, evenals conventionele typen modules van andere fabrikanten, kunnen met het nieuwe montagesysteem worden geïnstalleerd.

Centrosolar Benelux B.V., Tiel, (0344) 767 002, www.centrosolar.nl

verde cinchkabel indien nodig op grotere monitoren weergegeven worden.

Voor de lange levensduur van de Bosch Premium-accu's zorgt de Electronic Cell Protection (ECP) van Bosch. Afhankelijk van de lichtintensiteit waarmee de camera gebruikt wordt, bieden de accu's een bedrijfstijd van zeven tot vijftien uur.

Prijzen

De accu-inspectiecamera GOS 10,8 V-LI Professional is in verschillende varianten in de vakhandel verkrijgbaar:  In kartonnen doos inclusief magneet, haak, spiegel, video-out-kabel en LBOXX-inlay voor 199,00 euro.  In de L-BOXX inclusief magneet, haak en spiegel, video-out-kabel, snellaadapparaat,10,8 volt Lithium-Ion-accu en LBOXX-inlays voor 249,00 euro.  In de L-BOXX samen met de accuschroefboormachine GSR 10,8-2 V-LI Professional inclusief magneet, haak en spiegel, video-out-kabel, snellaadapparaat, twee 10,8 V Lithium-Ion-accu's en L-BOXX-inlays voor 319,00 euro.

Alle prijzen zijn excl. BTW.

Robert Bosch GmbH, Leinfelden-Echterdingen, 0180 333-5799 (9 ct/min vanuit het Duitse vaste net, max. 42 ct/min vanuit mobiele netwerken), www.bosch-professional.com

Veilig werken met asymmetrische vliegerbak Met een vliegerbak kunnen klanten veilig werken onder overstekende delen, zoals bijvoorbeeld overkappingen van gebouwen. LGH Hijsmaterieel heeft daarom zijn assortiment uitgebreid met een tweede vliegerbak. De eerste vliegerbak is sinds de aanschaf in februari 2010 vrijwel continu verhuurd geweest.

Ben Vermeer, directeur van LGH, constateert dat steeds meer bedrijven dit soort materieel willen huren in plaats van kopen: ‘De aanschafkosten van een vliegerbak zijn fors, maar daarnaast kost het ook veel om de veiligheid ervan te garanderen. Onderhoud en certificering van materieel zijn voor veel bedrijven een blok aan het been, terwijl het voor ons een kernactiviteit is. We zien dan ook de verhuurvraag sterk toenemen.’

De specificaties van de vliegerbak zijn: 4200mm x 2000mm x 900mm (lxbxh).

De totale hoogte inclusief bijgeleverde ketting 4-sprong bedraagt circa 3100 mm. Het eigen gewicht van de werkbak is 1050 kg (leeg gewicht 700 kg, inclusief 350 kg ballast). De maximaal toelaatbare werklast is 300 kg. In de

vliegerbak zijn maximaal twee mensen toegestaan.

LGH Hijsmaterieel B.V., Ridderkerk, (0180) 41 66 55, www.lgh.nl

PRODUCTNIEUWS

Gemechaniseerd glas plaatsen met glasrobot De Winlet 350 is een Deense glasrobot waarmee glasruiten en kozijnen met glas tot 350 kg arbovriendelijk zijn te transporteren en monteren. Door zijn compacte afmetingen en de mogelijkheid om de last zijdelings te zwenken kan de Winlet door een deuropening van 80 cm rijden.

Obstakels zoals drempels en hellingbanen kunnen genomen worden dankzij de krachtige rijaandrijving op beide voorwielen. Het dubbele achterwiel heeft een stuuruitslag van 90 graden waarmee eenvoudig door krappe ruimtes gemanoeuvreerd kan worden. Met de vier hydraulische functies kunnen de vacuümzuigers in iedere gewenste positie geplaatst worden: op- en neer, in- en uitschuiven, 180 graden kantelen en heffen-zakken. Verder heeft de Winlet nog drie handmatig bediende functies: zwenken, verschuiven en draaien. Door toepassing van een vacuümrotor kan met deze laatste functie de last eind-

loos 360 graden gedraaid worden.

Via een uitneembaar bedieningspaneel zijn alle aangedreven functies zeer nauwkeurig te bedienen. Voor de elektrisch aandrijving heeft de Winlet twee onderhoudsvrije accu’s. Het opladen hiervan gebeurd via een 230 V aansluiting en de geïntegreerde lader met aansluitkabel. Met de energie spaarfunctie kan de glasrobot met geladen accu’s een volledige werkdag ingezet worden. Voor de veiligheid heeft de Winlet een ingebouwde lastbeveiliging en een 2-krings vacuümsysteem met optische LED aanduiding. De bedieningshandgreep van de rijaandrijving is uitgerust met een

buikcontact dat bij aanraking de glasrobot direct in tegengestelde richting laat rijden.

Naast de Winlet 350 is er nu ook een zwaardere uitvoering: de nieuwe Winlet 575 met een capaciteit van 575 kg.

30

Nieuwe brochure energiezuinig bouwen en renoveren Xella heeft een nieuwe lijvige brochure gemaakt voor haar klanten over energiezuinig bouwen en renoveren. Aanleiding is de nieuwe Europese regelgeving die de bouwsector verplicht om in 2020 (vrijwel) energieneutraal te bouwen.

Monta-Rent Bouwlogistiek BV, Beverwijk, (0251) 21 81 88, www.montarent.nl

Aluminium inklimbeveiliging voor rolsteigers Een innovatieve oplossing om een rolsteiger veilig achter te laten op openbare terreinen.

Dat is de Safe-Scaf Inklimbeveiliging van Altrex. Deze inklimbeveiliging is ontwikkeld vanuit de praktijk door Robert Taken van het gelijknamige schildersbedrijf uit Apeldoorn.

Bij het achterlaten van een rolsteiger op openbare plekken (bij winkelstraten, schoolpleinen, woningen, et cetera) is een werkgever verplicht de rolsteiger als bouwterrein af te zetten. Bij de inklimbeveiliging kunnen bouwhekken en dergelijke achterwege worden gelaten en wordt voorkomen dat bijvoorbeeld kinderen in de rolsteiger kunnen klimmen. De inklimbeveiliging hoeft vóór het gebruik van de rolsteiger niet gedemonteerd te worden. Tevens blijft de rolsteiger verrolbaar. Er zijn geen horizontaal- en diagonaalschoren nodig in de basis van de rolsteiger, omdat de inklim-

beveiliging deel uitmaakt van de constructie. De toegangsdeur is voorzien van zelfsluitende scharnieren en slot. De Safe-Scaf Inklimbeveiliging is een maatwerk oplossing en is standaard verkrijgbaar voor brede rolsteigers 2,45 meter (andere formaten op aanvraag).

Arbovriendelijk hulpmiddel

De Safe-Scaf Inklimbeveiliging is door Arbouw als arbovriendelijk hulpmiddel aangemerkt. De website www.arbovriendelijkehulpmiddelen.nl kan door werkgevers en werknemers worden gebruikt bij een verantwoorde keuze voor een arbovriendelijk hulpmiddel.

Altrex BV, Zwolle, (038) 455 77 00, www.altrex.com

Levering brandwerend isolatieglas binnen één werkdag Normaliter staat er circa vier tot acht weken levertijd voor de brandwerende isolerende beglazing. Stolker Glas start echter met levering van brandwerend isolatieglas binnen één werkdag. Brandwerend isolatieglas van Pyrobel(ite) wordt door het bedrijf zelf vervaardigd en biedt voor iedere brandwerende eis tussen de 30 en 60 minuten een oplossing.

Het brandwerende isolatieglas is uit te voeren in HR, HR+ en HR++ met eventueel Krypton gasvulling en kruisroeden. Het beschikt over het hoogste CE-conformiteitsbeoordeling, namelijk CE level 1 (CEAoC1) met controle door een onafhankelijke erkende cerfificeringsinstelling. Het glas is tweezijdig vuurbelastbaar en met het glas kan aan de eisen ter voorkoming van lichamelijk letsel conform NEN 3569 worden voldaan. Daarnaast is het in grote geteste afmetingen leverbaar. Pyrobel(ite) is toepasbaar als enkele of isolerende beglazing voor binnen- en buitentoepassingen en is eenvoudig te plaatsen in houten, stalen en aluminium kozijnen. Dit product is een doorzichtige (gelaagde) beglazing samengesteld uit twee of meer brandwerende tussenlagen (zonder enige draad- of vezelversterking). In geval van brand zwellen de lagen op en vormt het een vuurvast en ondoorzichtig schuim.

Binnen één werkdag vervaardigt Stolker Glas geïsoleerd brandwerend glas. Het bedrijf speelt hiermee in op de groeiende vraag naar het snel leveren van veiligheidsproducten. Algemeen directeur Wim van Lindt: ‘Stolker Glas start met het produceren en leveren van brandwerende isolerende beglazing. Waar je normaliter bij ons praat over een standaard snelle levertijd van vijf werkdagen voor de meest uiteenlopende samenstellingen, hebben we in het geval van een spoedopdracht nu

ook de brandwerende dubbelglas eenheid nog dezelfde werkdag gereed. Kijk je naar de markt, dan ligt de levertijd van brandwerend isolerend glas, afhankelijk van de producent, tussen de vier à acht weken. De levertijd van één werkdag is mogelijk doordat we ‘hotmelt’ nu ook toepassen voor ons

brandwerend isolatieglas. Dit heeft direct een positief effect op het verkorten van de levertijd.’

Stolker Glas Harmelen b.v., Nieuwegein, (030) 285 54 00, www.stolkerglas.nl

Blokken lijmen eenvoudiger met lijmverdeler De illbruck AA700 Lijmverdeler is een handig hulpmiddel voor het aanbrengen van illbruck PU700 Steenlijm. De lijmverdeler wordt op het lijmpistool geplaatst en bij het uitspuiten worden in één beweging twee rillen neergelegd, waardoor nog productiever gewerkt kan worden.

Tremco illbruck introduceerde enige tijd geleden de steenlijm; het eerste alternatief voor lijmmortel. Dat betekent direct starten, zonder gebruik van water en elektriciteit.

Dit k a n t- e n - k l a -

re product is ideaal voor het bouwen van binnen- én buitenwanden en gelijkaardig blokwerk.

De AA700 lijmverdeler kan op maat worden gesneden voor blokken van 100, 120, 150 en 200 mm. Ook bredere blokken kunnen worden verlijmd met behulp van de lijmverdeler. De lijmverdeler is verpakt in zakjes van twaalf stuks. De bruto adviesprijs is € 8,95/ zakje.

Tremco illbruck B.V., Arkel, (0183) 56 80 19, www.steenlijm.nl

Sinds 1 januari 2011 staat de EPC-grenswaarde op 0,6. In 2015 wordt dat 0,4. De Europese Commissie heeft besloten dat na 2020 in Europa alleen nog woningen mogen worden gebouwd die nagenoeg energieneutraal zijn. Voor bestaande huizen geldt dat ze energiezuiniger moeten worden. In de Energy Performance of Buildings 2010/31, afgekort EPBD, zijn de minimale energieprestaties van bouwwerken vastgelegd. Dit besluit vraagt om een groot aantal maatregelen binnen de bouwsector om in 2020 een besparing op de energievraag van 20 procent te bereiken.

Kortom: er wacht de komende jaren een flinke uitdaging. Xella biedt nu al oplossingen waarmee haar klanten aan elke toekomstige eis voldoet. Denk daarbij bijvoorbeeld aan vijf praktische toepassingen voor duurzame wandoplossingen met Silka, Ytong en Ytong Multipor. In de brochure ‘Energiezuinig bouwen en renoveren: nú doen’ zet het bedrijf haar visie uiteen, bespreekt het de geldende en komende eisen en biedt het vijf praktische toepassingen voor duurzame wandoplossingen.

Daarnaast reikt Xella haar klanten ook anderszins de helpende hand met bijvoorbeeld de Xella Energie Adviseur en de Rc-waardecalculator. De gespecialiseerde adviseurs geven architecten, projectontwikkelaars, aannemers en bewoners advies op het gebied van energiebesparing, minder belastende (bouw)materialen, slimme logistiek en grondstofbesparing. De RC-waardecalculator is daarnaast een nieuwe online applicatie waarmee architecten en aannemers eenvoudig de Rc-waarde kunnen berekenen van een buitenwandoplossing met Silka, Ytong en/of Ytong Multipor. Er is keuze uit bijna 800 energiezuinige buitenwandoplossingen, met Rc-waarden variërend van 3,5 tot meer dan 14 m2K/W . Met de wandoplossingen kunnen laagenergie-, passief- en zelfs nul-energiegebouwen ontworpen worden.

Download de nieuwe brochure op www. xella.nl. (Klik op Silka, Ytong, Ytong Multipor of Hebel en kijk onder downloads).

Xella Nederland BV, Vuren, (0183) 67 12 34, www.xella.nl, www.hetgroenebouwen.nl en www.YouTube.nl/XellaNederland

PRODUCTNIEUWS

Schimmel- en bacteriebestendige afdichtingskit Onlangs heeft Inducoat bij verfgroothandel VVB Husan in Sittard de duurzame schimmel- en bacteriebestendige afdichtingskit INDUKiT geïntroduceerd. In tegenstelling tot bestaande afdichtingskitten is deze kit jarenlang bestendig tegen schimmels en bacteriën.

Schimmels en bacteriën komen vaak voor in kitvoegen, die dienen als afdichting tussen bijvoorbeeld de wand- en vloertegels in badkamers en keukens. Schimmels gedijen het best bij vocht, een hoge temperatuur en de aanwezigheid van voedingsstoffen.

Ondergronden die poreus zijn, zoals kit, nemen relatief veel vocht op en vormen daardoor een goede bodem voor de groei van schimmels. Bestaande afdichtingskitten vertragen de schimmel- en bacteriegroei

Colofon Onafhankelijke informatiebron voor de uitvoerende bouw waaronder de aannemers, onderaannemers, inkoopmanagers, metselaars, voegers, dakdekkers, installateurs, stukadoors, zzp-ers en al hun toeleveranciers. jaargang 8, nr. 6, juni 2011 Uitgever André Lardinois Hoofdredacteur ing. Frank de Groot Redactie Carla Debets Vaste medewerkers Ed de Rechteren van Hemert Mr. F. J. Kerkhof Ing. Peter Borgers Ing. Arjan van Wingerden Cor Spronk Casadata CV Advertentie André Lardinois telefoon: 0570-654660 e-mail: a.lardinois@handelsuitgaven.nl Freddy Burgers telefoon: 0570-623852 e-mail: freddy@handelsuitgaven.nl Ontwerp en opmaak Ronald Wientjes (RoDo grafisch ontwerpburo) e-mail: ronald@rodoweb.nl Abonnementen e-mail: administratie@handelsuitgaven.nl BouwTotaal is een uitgave van Nederlandse HandelsUitgaven BV Postbus 2273 NHU 7420 AG Deventer Maagdenburgstraat 22 Nederlandse HandelsUitgaven 7421 ZC Deventer tel.: 0570-654660 fax: 0570-656580 email: info@handelsuitgaven.nl Copyright Niets uit deze uitgave mag op enigerlei wijze worden overgenomen zonder de nadrukkelijke, schriftelijke toestemming van de uitgever.

Deze uitgave is zorgvuldig en naar beste weten samengesteld. Uitgever en auteurs kunnen echter niet instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, als gevolg van handelingen of beslissingen die op deze informatie zijn gebaseerd.

enigszins, maar bieden geen duurzame oplossing. Bovendien moeten de voegen regelmatig worden schoongemaakt met een bleekwateroplossing of chloor.

Innovatieve afdichtingskit

Na anderhalf jaar research & development introduceert Inducoat - specialist in antimicrobe coatings - INDUKiT, dat een goede afsluiting combineert met een gedegen schimmel- en bacteriebestendige prestatie. Deze afdichtingskit is gebaseerd op een MS-Polymeer dat met vocht uit de lucht doorhard is. De kit bevat geen siliconen, isocyanaten of oplosmiddel en is daardoor reukarm. De kit kan zonder primer worden toegepast, droogt snel en is nat-in-nat overschilderbaar. Praktische voordelen zijn dat deze kit geen blaasvorming heeft, minimaal krimpt, blijvend elastisch is en bestand is tegen UV en hoge temperaturen.

De kit kan voor eenvoudig verlijmen worden gebruikt en is ASTM getest (brandbaarheid E84). De bestendigende werking tegen schimmels en bacteriën levert een

Maurice Peters (VVB Husan) overhandigt de eerste INDUKiT aan Theo Huizinga (Irik Bouw). Op de achtergrond Mike Frankhuizen (Inducoat).

kostenbesparend effect op door lagere reinigingskosten. De afdichtingskit wordt toegepast voor het afdichten van naden, overlappingen, voegen en scheuren bij minerale, kunststof en metalen objecten in omgevingen die gevoelig zijn voor schimmels of bacteriën. De kit hecht goed aan tegels, metaal en kunststof. Het product is bijvoorbeeld geschikt voor de voedings- en drankenindustrie, bakkerijen, slachterijen, ziekenhuizen, zorg, woningcorporaties en particuliere woningen.

Inducoat BV, Amersfoort, (033) 456 23 94, www.inducoat.com

Totaaloplossingen voor duurzame platte daken Platte daken moeten niet alleen duurzaam waterdicht zijn, maar bieden ook veel energiecreërende en energiebesparende mogelijkheden. Daarom levert Nebiprofa met het IKO Sustainable Roof Engineering concept een compleet pakket aan totaaloplossingen voor duurzame daksystemen. dement PIR isolatie wordt het dak met deze goed op elkaar afgestemde producten een efficiënte energieleverancier.

31 Woningcorporatie de Alliantie biedt antischimmel pakketten aan Woningcorporatie De Alliantie beheert 60.000 woningen, waarvan 6.500 woningen in de regio Almere. Het tegengaan van schimmels vormt al jaren een belangrijk aandachtspunt. Na in de regio Almere verschillende anti-schimmel producten te hebben getest, blijken de coatings van Inducoat (na circa één jaar gebruik) de schimmels het meest effectief te bestendigen. Reden om deze in speciale anti-schimmel pakketten aan te bieden aan de bewoners.

‘We hebben de afgelopen jaren allerlei middelen gebruikt om schimmels te bestrijden. Schimmels bleven echter terugkomen, waardoor bewoners telkens opnieuw moesten verven om de wanden wit te houden. De voorbehandeling gebeurde met schimmelwerende producten zoals chloor, dat onprettig in gebruik is, stankoverlast veroorzaakt en niet echt milieuvriendelijk is.

Vanuit dat oogpunt zijn wij op zoek gegaan naar een duurzame, reukarme en milieuvriendelijke oplossing’, zegt Rob Kroneman, werkvoorbereider/projectleider bij de Alliantie.

‘Als woningcorporatie zijn we niet in alle gevallen voor schimmelvorming verantwoordelijk. Daarom hebben we speciale dozen samengesteld met producten waarmee bewoners zelf schimmels kunnen bestrijden. De dozen bevatten onder andere een cleaner en coating van Inducoat. Tegen geringe kosten kunnen bewoners het pakket aanschaffen. Voor zover bekend zijn wij de enige woningcorporatie die een dergelijk anti-schimmel pakket voor haar bewoners heeft ontwikkeld.’

Groendaksystemen

Tot het duurzame dakconcept behoren diverse producten, waaronder IKO solar fotovoltaïsche systemen (dunne film lichtmodules en cilindrische elementen). De solar zonnecellen kunnen worden toegepast op de witte reflecterende bitumen dakbaan IKO reflect. Daarnaast is er ook een variant voor een kunststof dakbedekkingssyteem met Spectraplan TPE dakbedekking. In combinatie met IKO enertherm hoog ren-

Naast energiedaksystemen biedt Nebiprofa ook een innovatief groendaksysteem, genaamd IKO green. Dit systeem bestaat onder andere uit wortelwerende dakbedekking en drainagematten. Dit systeem zorgt voor een gecontroleerde en gereduceerde afvoer van hemelwater, een verminderd energieverbruik en verbeterde luchtkwaliteit. Bovendient verbetert het daarnaast het esthetisch zicht op daken.

Nebiprofa B.V., Klundert, (0168) 409 309, www.nebiprofa.nl

Stootvast en krasvast pleistergips

Nieuwe haakse slijpmachines Hitachi Power Tools presenteert een viertal nieuwe haakse slijpmachines. Deze krachtige 840 W machines, hebben een kort ergonomisch design en een smalle greep; slechts 200 mm. De overbelastingsbeveiliging is uitstekend. Dat betekent een lange levensduur, dus ook minder kosten.

Knauf lanceert een nieuwe, keiharde gipspleister: MP 75 Diamant. Dit product ontving eerder in België de architectenprijs voor ‘meest innovatieve product’. Deze machinepleister droogt zeer hard op, wat de kans op deuken, krassen en beschadigingen in het stucwerk aanzienlijk verkleint.

Het stukadoren van een woonhuis doe je het liefst één keer en goed. Iedereen wil dat zijn pas gestukadoorde muren zo lang mogelijk strak en zonder beschadigingen blijven. Het lijkt onvermijdelijk: een stoel die langs de muur schraapt, een kind met een speelwagentje dat tegen de muur aan rijdt. Datzelfde geldt voor muren in scholen, ziekenhuizen, winkelcentra, et cetera. Maar met MP 75 Diamant houden muren esthetisch langer stand. Dat betekent minder onderhoudskosten en een langer behouden strakke uitstraling van het gebouw. Zeker in woonhuizen en publieke ruimtes waar veel ‘verkeer’ is blijkt

deze machinepleister een effectieve toepassing. De mooi gestukadoorde wanden blijven, ook jaren na oplevering, glad en strak.

De MP 75 Diamant is machinaal te verwerken met een gipsspuitmachine, zoals de Knauf PFT Ritmo.

De machinepleister is verkrijgbaar bij de stukadoorsgroothandel. Wilt u zelf ervaren hoe hard deze gipspleister is ten opzichte van ‘gewoon’ gips?

Bij Knauf kunt u een monsterdoosje aanvragen.

Knauf B.V., Utrecht, (030) 247 33 11, www.knauf.nl/mp75diamant

De type-aanduidingen van de machines zijn: G12SN, G12SQ (115 mm schijf), G13SN en G13SQ (125 mm schijf). Deze slijpers hebben een toerental van 10.000/tpm (SN serie) en 11.000/tpm (SQ serie). Bovendien is de SQ serie uitgerust met veiligheidsschakelaar met dodemansknop. Deze modellen worden standaard geleverd met zijhandgreep en afbraamschijf.

Hitachi Power Tools Netherlands BV, Nieuwegein, (030) 60 84 050, www.hitachi-powertools.nl

Volg ons op Twitter

VOUWSTEIGER 4400 K-2 MET PLATFORM

compacte professionele vouwsteiger 0.75 x 1.85 m.

• Met vernieuwd scharnier-principe eenvoudig in en uit te klappen.

• De sporten zijn voorzien van antislipprofiel.

• Wielen hebben een ø van 125 mm met rubberen loopvlak. www.altrex.com 143.260.1952

GRATIS GTE 3,80M PLATFORMHOO 5,80M WERKHOOGTE

M WERKPLATFOR ALTAVISTA

1099,

00

BIJ AANKOOP IGER VAN DEZE STE

5

jaar garantie

EXPRESSE BOX AKTIE

supersnelle, gebruiksklare en tixotrope constructielijm voor interieur- en exterieurtoepassingen. De ‘Expresse’ hardt uit door middel van vocht uit één of beide te verlijmen materialen. Materialen zoals harde, zachte en exotische houtsoorten, maar ook materialen zoals MDF, multiplex, triplex, steen, staal, polyester, rubber, polystyreen- en polyurethaanschuimen kunnen probleemloos verlijmd worden. Speciale aktie-box met 24 kokers Expresse constructielijm. De multifunctionele box is afgevuld met 24 kokers en ook nog eens een pistool. Normaliter betaalt u voor de 24 kokers al ruim € 200,-.

297.570.1299

24 KOKERS:

149,

00

Onder andere geschikt voor:

MDF platen.

Stalen platen.

IFICEERD

KOMO GECERT

GHEID

TUURBESTENDI HOGE TEMPERA

G GESCHIKT

E VERWERKIN

VOOR VERTICAL

Polystyreen schuim.

Triplex platen.

probin probin probin probin probin probin probin probin probin

TE NORM NS DE STRENGS GEEN OLLG WATERVAST VO NDE MEN IS VOLDOE INUTEN KLEM M 15 , EL N RS SUPE

Aalsmeer Alphen a/d Rijn Borne Schottert Dedemsvaart Edese IJzerwaren Telder Emmeloord Goor Heemstede Kaatsheuvel

probin probin probin probin probin probin probin probin

Telder Kampen Telder Lelystad Van Arnhem Montfoort Papendrecht Roelofarendsveen Van Dijk Sassenheim Veenendaal Venray

KIJK VOOR MEER INFORMATIE EN ALLE ADRESSEN OP WWW.PROBIN.COM LEVERING IN HEEL NEDERLAND. AANBIEDINGEN GELDIG ZOLANG DE VOORRAAD STREKT.

GRATIS

Bouwtelefoon

bij abonnement € 3,50 p/mnd.

Kijk voor meer info op www.probinmobiel.nl