de medische les
Minibiografie Louk Beex ≥ Dr. Beex was als endocrinoloog, later als medisch oncoloog, werkzaam in het Universitair Medisch Centrum St Radboud Nijmegen, vooral op het terrein van de endocriene oncologie. Endocrinologie houdt zich bezig met de chemische boodschappers van het lichaam, de hormonen, en de stofwisseling. Binnen de endocrinologie vormen patiënten met borstkanker de grootste groep. Naast klinisch werk was Louk Beex nationaal en internationaal betrokken bij hieraan gerelateerd onderzoek met name op het gebied van borstkanker. Ook na zijn pensionering in 2005 is hij actief gebleven op dit vakgebied. Louk Beex
Hoe werkt hormoontherapie? Gezond borstweefsel groeit onder invloed van vooral het vrouwelijk geslachtshormoon oestrogeen. Oestrogeen wordt voor de overgang (dat heet premenopauzaal) voornamelijk geproduceerd door de eierstokken. Na de overgang (postmenopauzaal) is de oestrogeenspiegel flink lager. De productie komt dan tot stand uit mannelijke geslachtshormonen, androgenen, die in bijnierschors en de eierstokken worden geproduceerd en vervolgens door zogeheten aromatasen worden omgezet tot oestrogenen. Borstkanker kan net als normaal borstklierweefsel, voor groei afhankelijk zijn van oestrogenen. Door de hoeveelheid van oestrogenen die de tumor bereikt te verminderen, zal verdere groei uitblijven en kunnen de (kanker)cellen afsterven. Dat geldt voor de plek waar je tumor zat maar ook voor kankercellen die zich eventueel al door het lichaam hebben verspreid. Als hormoontherapie aanvullend (adjuvant) gegeven wordt, is het effect van de behandeling niet meetbaar, omdat eventuele uitzaaiingen te klein zijn om waar te nemen. Vóór de overgang is de eenvoudigste manier om de aanvoer van oestrogeen te remmen het verwijderen van de eierstokken. Dit is onomkeerbaar, je komt definitief in de overgang. Een alternatief is de oestrogeenproductie van de eierstokken tijdelijk stil te leggen door injecties met zogeheten LH/RH analogen, bijvoorbeeld busereline (Suprefact), leuproreline (Lucrin), gosereline (Zoladex). Een ander middel, tamoxifen, probeert te voorkomen dat oestrogeen de tumor bereikt. Het hormoon bindt aan de cellen als een sleutel in een slot. Tamoxifen lijkt op het hormoon en gaat in het slotje zitten, waardoor het hormoon dat niet meer kan doen. Aromataseremmers zijn erop gericht te voorkomen dat oestrogenen door aromatase worden gevormd uit de voorlopers daarvan: androgenen.
B van Borstkankervereniging Nederland
‘Patiënten zijn vaak bang voor de neveneffecten van chemotherapie, maar ze realiseren zich meestal niet dat ook hormonale therapie vervelende bijwerkingen kan hebben.’ Louk Beex
Aromataseremmers zijn alleen geschikt voor postmenopauzale vrouwen en zijn vaak iets effectiever dan middelen zoals tamoxifen. Zoals voor alle behandelingen tegen kanker geldt, kunnen de cellen ongevoelig worden voor de toegepaste therapie. Dit is alleen waarneembaar als tijdens de behandeling groei van de tumor wordt vastgesteld. In dat geval zal de arts de behandeling willen wijzigen in bijvoorbeeld een van de andere vormen van hormoontherapie. Wat kiezen de meeste mensen? In de praktijk kiezen patiënten met hormoongevoelige borstkanker zonder uitzaaiingen vaak voor een gecombineerde adjuvante hormonale therapie. Voor de overgang: tamoxifen, vijf jaar, met of zonder uitschakeling van de eierstokfunctie. Na of tijdens de overgang: twee of drie jaar tamoxifen, gevolgd door drie of twee jaar aromataseremmers (in totaal vijf jaar). Deze volgorde is effectief en verdeelt de verschillende bijwerkingen van beide middelen. Ook behandeling met alleen aromataseremmers of tamoxifen gedurende vijf jaar is mogelijk.
>> 13