Coachlink Magazine 12: Zelf

COACH LI N KMAGA Z I N E

SchoolvoorCoaching

Coachlinkmagazine na ja a r seditie, n ove m b e r 2019, n u m m e r 12, prijs ¤ 9,95

coachlink.nl

ZE LF

Zelf

Ons nieuwste SvC Magazine is uit!

Met interviews met o.a. Robert Bridgeman en Peter Gerrickens, columns en informatie over onze nieuwste Verdiepingsworkshops.

ISBN 978-90 2442 905 9

Vraag het magazine gratis aan via schoolvoorcoaching.nl/magazine 9 789024 429059

Matthijs Steeneveld We kunnen van elkaar leren dat het okĂŠ is om zoekende te zijn

Manon Ruijters Over liefde voor leren

Bas Blekkingh Leven naar je diepste drijfveren

SchoolvoorCoaching | Biltstraat 200 3572 BS Utrecht | schoolvoorcoaching.nl | 030-3035271 | welkom@schoolvoorcoaching.nl

Omslag CLM 12.indd 1

11-11-19 18:16

Neem jij je vak serieus?

Word dan ook een NOBCO-coach! … want een NOBCO-coach staat voor kwaliteit en professionaliteit, en is altijd in ontwikkeling!

Met je NOBCO-aansluiting ben je verzekerd van o.a.:

• je eigen coachprofiel op de NOBCO-website via ‘vind een coach’ met meer dan 240.000 bezoekers per jaar • gratis deelname aan vrijwel alle NOBCO-lezingen en -workshops • de mogelijkheid om het Europees keurmerk voor coaches (EIA) te behalen; óók in een verkort programma binnen 2 jaar na afronding van je opleiding met het EQA keurmerk • onbeperkt gebruik van de NOBCO Coaching Monitor, hét online evaluatie-instrument voor coachtrajecten • gratis toegang tot de online database van coachlink.nl met een online database van meer dan 140 coachboeken • de mogelijkheid tot deelname in intervisiegroepen en Vaksecties • aanzienlijke korting op een beroeps- en aansprakelijkheidsverzekering NOBCO-coaches leveren een wezenlijke bijdrage aan het welzijn en de ontwikkeling van mensen en organisaties. Zij geven richting, zijn betrouwbaar en staan voor kwaliteit. Sluit je dus vandaag nog aan* en zet ook NOBCO voor jouw naam!

De Nederlandse Orde van Beroeps­ coaches is dé beroepsorganisatie voor mensen die coaching beroepsmatig uitoefenen. De NOBCO maakt deel uit van de European Mentoring & Coaching Council (EMCC).

Aansluiten bij de NOBCO? Doen!

‘Noloc verbindt mij met vakgenoten’ • Up-to-date kennis via dé beroepsvereniging • Groeikansen via onder meer vakbijeenkomsten • Opstap naar Register Loopbaanprofessional of - Jobcoach • Voorsprong bij veel opdrachtgevers • Vakgenoten als sparringpartners Bernice | Loopbaanprofessional sinds 2013

* voor €295 excl. BTW via www.nobco.nl/aansluiten

Ook loopbaanprofessional of jobcoach worden? Ga naar

Omslag CLM 12.indd 2

www.noloc.nl

11-11-19 18:16

Editorial Naast het (uiteraard niet in mijn eentje) maken van dit magazine, bestaat het grootste gedeelte van mijn werk als uitgever uit het maken van boeken – iets wat ik uiteraard ook niet in mijn eentje doe. Ik ben een radertje in het hele proces. Die boeken gaan vaak over coaching, maar ook wel over persoonlijke ontwikkeling of managementonderwerpen. Er gaan heel wat gesprekken met auteurs (in wording) aan een boek vooraf. En regelmatig valt dan de vraag of ik dat niet ook eens zelf zou willen doen, een boek schrijven.

Zo’n schrijfproces is niet niks, heb ik inmiddels vaak genoeg gezien.

En waar een boek ook over gaat, iets van de ziel en zaligheid van de auteur zit er altijd in. De meeste schrijvers komen zichzelf een aantal keer flink tegen. Dat geldt ook voor de meeschrijvers die bijdragen leverden aan dit magazine. In dit geval hebben ze zichzelf heel bewust opgezocht, om zo aan te sluiten bij het thema van dit nummer, ‘zelf’. Ik hoop dat ze jou aan het eind van dit jaar nog mooi een spiegel kunnen voorhouden en stof tot nadenken bieden.

En het antwoord op de vraag of ik zelf auteur zou willen zijn?

Voorlopig luidt die nee, ik hoef niet alles zelf te kunnen

marloes van beersum hoofdredacteur

coachlink magazine

Binnenwerk CLM12.indd 1

•1

13-11-19 14:40

Inhoud Interviews

Artikelen 8

Onvolmaakt, maar toch gelukkig Matthijs Steeneveld over doen wat goed voor je is

14 Zelf? Wie is dat?

Niels van Santen

20 Radicale sprankeling en

42 De boekenkast van …

onze taak als coach

Manon Ruijters, onderzoeker/ bruggenbouwer

66

Majlis Schweitzer

Probeer altijd het beste van jezelf te geven

26 ‘Mezelf of een ander,

niet of nooit geweest’

Peta Twijnstra Bas Blekkingh over authentiek leiderschap

32 De coach als trainingsacteur: meerdere zelven

Mariëlle Boersen

Rubrieken 7 Het weekendgevoel van Katja Staartjes 19 Boek 30, 56 De werkvorm van René Luisman 37 Het nachtkastje van Jaco van der Schoor

2 • coachlink

Binnenwerk CLM12.indd 2

De coachstijl van Klaas Koster

57

63 De coachplek van Ruud Knaapen 68 Hoe ik coach werd Judith de Bruijn

magazine

13-11-19 14:40

38 De kracht van zelfbesef

70 Echt ontwikkelen doe je zelf.

Met elkaar

Tommy Browaeys Cora van Rossum

46 De oneindige kracht

76 Gebruik je eigen wijsheid:

van het zelf

onderbuikgevoel

Dries van Ingen

Jacqueline van ’t Spijker

52 Niemand is op zoek naar

80 Zelf

een behoeftige coach

Marianne van Velzen Gerard Meerstadt

59 Ons gefragmenteerde zelf Ien G.M. van der Pol

Columns

En verder

Maaike Thiecke en Bianca van Leeuwen

Wie werkten mee Colofon

31

25

6

4

Tim Theeboom

51 Marieke, coachee 75 Susan Marletta Hart

coachlink magazine

Binnenwerk CLM12.indd 3

•3

13-11-19 14:40

Wie werkten mee Mariëlle Boersen is psychologe en heeft haar eigen coachingspraktijk ‘Comication’ in Soest. Daarnaast werkt zij als trainer en trainingsactrice voor diverse bedrijven en organisaties. > 

Tommy Browaeys vertaalde zijn mess naar een message en inspireert anderen rond burn-out, hoogsensitiviteit en een bewust zelfbesef. Hij is auteur van het boek Wakeup Call. waarjewerkelijkademt.be > 

Dries van Ingen was directeur van Boom uitgevers Amsterdam van  tot .

Hij heeft een praktijk voor executive en persoonlijke coaching sinds . dvaningen@solcon.nl > 

Gerard Meerstadt is initiator van het Effortless Coaching netwerk, auteur van het boek Moeiteloos en ontwikkelaar van de Effortless Coach Opleiding die gevolgd wordt door alle Effortless Coaches, ervaren en starters, samen met elkaar in een groeps-leerproces met diepgaande individuele trajecten. effortlesscoaching.nl > 

Ien G.M. van der Pol is oprichter van de Alba-academie en heeft zich na haar pensionering gespecialiseerd in het begeleiden van volwassenen die lijden aan de gevolgen van vroegkinderlijk trauma. Zij schrijft een boek voor coaches voor meer kennis, kunde en wijsheid rondom traumabegeleiding. ien@ienvanderpol.nl > 

Cora van Rossum is coach voor loopbaan en leiderschap vanuit twee bedrijven: Loopbaanparadox en Leiderschapsparadox. Zij richt zich op karakterontwikkeling als uitgangspunt voor loopbaan-, leiderschaps- en organisatieontwikkeling.

Karakterontwikkeling bestaat voor haar uit zes elementen: verbinding, kwetsbaarheid, (persoonlijk) leiderschap, aandacht, kleine leerstappen en trouw. Voor Cora is kwetsbaarheid kracht! > 

En verder ...

Bas Blekkingh Judith de Bruijn Nico Jong Ruud Knaapen Diederik de Klerk Gea Koren 4 • coachlink

Binnenwerk CLM12.indd 4

Klaas Koster Ginny Krijgsman Bianca van Leeuwen René Luisman Susan Marletta Hart Eef van der Meer Mandy van Oeveren

Manon Ruijters Chantal Samson Jaco van der Schoor Katja Staartjes Matthijs Steeneveld Tim Theeboom Maaike Thiecke

magazine

13-11-19 14:40

Niels van Santen is eigenaar van coachpraktijk NielsvanSanten. Zijn missie is om mensen te leren het leven vanuit meer ontspanning en eigen autonomie te leiden. > 

Majlis Schweitzer is coach, trainer én mede-eigenaar van De Kerncentrale.

‘Voldoening door je eigen kern centraal stellen, óók als coach.’ Ze ontwikkelden daarom de Kernscan, een online analysetool die helpt om tot de kern te komen met je coachees. > 

Peta Twijnstra is coach en vertrouwenspersoon. Als coach heeft zij twee specialisaties: logosynthese (een energetische methode om blokkades op te lossen) en intervisie. Zij is auteur van Morgen doe ik het nog beter, met  werkvormen en modellen voor intervisie. > 

Marianne van Velzen is coach, trainer én daarnaast Stadsdichter van Leiden. Ze schrijft gedichten over wat haar raakt tijdens haar werk en in het dagelijkse leven.

Met haar gedichten wil zij mensen graag van een andere kant naar zaken laten kijken en hen op een positieve manier verwonderen. > 

Jacqueline van t Spijker Goed contact is van grote invloed op samenwerking en werksucces. Als senior communicatietrainer en coach begeleid ik professionals en leidinggevenden om ‘vastlopers’ in communicatie op te lossen. > 

coachlink magazine

Binnenwerk CLM12.indd 5

•5

13-11-19 14:40

COLOFON Coachlinkmagazine

Wie werkten mee

a p r i l 2 0 14 , n u m m e r 1

Coachlink Magazine is een uitgave van Coachlink/ Boom uitgevers Amsterdam.

Hoofdredactie Marloes van Beersum Eindredactie Sandra Buijel en Wieke Oosthoek

UITBLINKEN!

Uitblinken!

Rubrieken

Nienke van Oeveren Vormgeving Het is de klik, Op vol vermogen ‘Je bent een kleine prutser, Andre Klijsen,stupid!

Villa Y al je talenten aanzetten

hoor ik dan’

Boom uitgevers Amsterdam Postbus 15970 1001 nl Amsterdam www.coachlink.nl info@coachlink.nl @coachlinkNL Adverteren Voor meer informatie over adverteren, kunt u contact opnemen met de uitgeverij via J.Keyzer@boomamsterdam.nl of 020­5218934

Dr. Ad Bergsma is psycholoog en geluks­ onderzoeker. Hij werkt als associate lector bij Hogeschool Saxion in Deventer/Enschede binnen het lectoraat verpleegkunde aan het versterken van de eigen regie van patiënten.

Hij is coauteur van de boeken Gelukkig werken en Gelukkig voor de klas.

Dr. Joep Schrijvers, auteur van onder ande­ re Hoe word ik een rat?, doet onderzoek voor zijn nieuwste boek: een ideeëngeschiedenis van leiderschap en manage­ ment in de westerse cultuur. Daarnaast is hij universitair docent veranderwetenschap en spreker.

Hedda Treffers werkt als eindredacteur bij Uitgeverij De Doelen­ pers in Alkmaar en als freelance tekstschrijver voor diverse media.

Nienke van Oeveren redigeert vanuit Boek­ redactie management­ boeken en schrijft voor tijdschriften.

Oplage: 10.000 © november 2019 isbn 978 90 2442 905 9 issn 2589­4048 Overname van artikelen met bronvermelding is toegestaan.

Losse nummers bestellen kan via www.coachlink.nl

Marloes van Beersum Adjunct­uitgever Boom uitgevers Amsterdam en uitgever Coachlink

Martine Siemons Marketing Boom uitgevers Amsterdam en Coachlink

Wieke Oosthoek Fondsredacteur Boom uitgevers Amsterdam

Sandra Buijel Bureauredacteur Boom uitgevers Amsterdam en redactie Coachlink

Jennefer Keyzer Sales consultant Boom uitgevers Amsterdam

Andre Klijsen Vormgever Coachlink Magazine

Foto’s gebruikt onder licentie van Shutterstock.

Wil je een artikel bijdragen aan de volgende editie van Coachlink Magazine?

Mail voor meer informatie naar redactie@coachlink.nl 6 • coachlink

Binnenwerk CLM12.indd 6

magazine

12-11-19 17:21

Het nachtkastje van...

Jaco van der Schoor ‘Ik ben benieuwd waar ik naartoe genomen word.’

benieuwd waar ik naartoe genomen word.’

Jaco leest vooral voor de ontspanning. ‘Om even in een andere wereld te stappen, om een andere stad te ruiken.’ Voor de komende weken hoopt de coach het boek van Rushdie uit te lezen.

‘Het lezen van romans is voor mij even weg zijn in een andere wereld.’ Vakliteratuur probeert Jaco van der Schoor juist zoveel mogelijk op zijn eigen werk te betrekken als coach en trainer. Hij is directeur van Mensen in Bedrijf en gespecialiseerd in teams, waarover hij ook verschillende boeken schreef.

Daarnaast is Jaco bezig in Je binnenste buiten van Manon Ruijters. ‘Het bevat een wetenschappelijke visie op professionele identiteit. Het gaat bijvoorbeeld in op professioneel handelen en de acht verschillende fasen daarin.’ Een dame voor wie Jaco als klankbord fungeert, raadde het hem aan. ‘Het komt prachtig samen met klantvragen die nu voor mij spelen. Zoals een klant die een meer professionele cultuur wil en leerkrachten die zich afvragen hoe zij zelf passen in de opdracht van de school. Een heel rijk boek, dat me ook laat reflecteren op mijn eigen professionaliteit.’

‘Met drie kinderen zijn de mogelijkheden om te lezen beperkt, maar in de zomer lees ik graag een boek in de tuin.’ Afgelopen zomer gebruikte Jaco Toen het donker werd van Simone van der Vlucht als vakantieopstarter. ‘De telefoon laten liggen en lekker in de leesstand komen met een makkelijk te lezen boek.’ Deze thriller gaat over een puberzoon die schulden heeft; zijn vader wil de schulden afbetalen, maar dan blijkt de schuld nog veel groter te zijn en zo belandt de vader in de drugshandel en drugstransport. ‘Je vraagt je af wat je zelf zou doen, maar ik was al veel eerder naar de politie gegaan. Herkenbaar is het pubergedrag; de onvoorspelbaarheid en grenzen verleggen.’

‘Deze dikke pil heb ik nog niet uit. Shalimar de clown is een prachtig geschreven boek. Het bestrijkt de hele wereld en een enorm tijdsbestek. Het centrum is Kasjmir, dat nu ook in het nieuws is.’ Salman Rushdie beschrijft de wortels van de conflicten daar aan de hand van het verhaal van Max Ophuls, voormalig ambassadeur van de Verenigde Staten in India, en zijn buitenech-

telijke dochter. ‘En dan opeens ben je in de Tweede Wereldoorlog. Soms raak ik de lijn kwijt en blader ik terug. Toch ben ik steeds

‘Ik denk het best in de nacht.’

‘Van collega’s kreeg ik het notitieboekje Mijn briljante ideeën voor mijn verjaardag.

Ik denk namelijk het best in de nacht en onder de douche. Soms lig ik ’s nachts te mijmeren, dan maak ik met mijn telefoon een klein lichtje en maak ik een aantekening.’ Terugbladerend gaan de meeste aantekeningen over het Handboek procesbegeleiden voor teamcoaches, dat hij samen met Daan Rookmaker aan het schrijven is.

Jaco lacht: ‘Dit boekje bespaart me de frustratie van het onthouden of wakker liggen tot de ochtend.’ (NvO)

coachlink magazine

Binnenwerk CLM12.indd 7

•7

12-11-19 17:21

Onvolmaakt, maar toch gelukkig Doe wat goed is en verlies je niet in bespiegelingen hoe het beter had gekund

Zijn oude docent Nederlands legde eens uit hoe een optimist denkt, het trekt wel ‘op-die-mist’.

De pessimist blijft hangen in wat een ‘pest-diemist’. Ondertussen is Matthijs Steeneveld zelf auteur van succesvolle boeken over veerkracht en hoop. ‘Vriendelijk zijn voor jezelf voorkomt dat je vastloopt in perfectionisme.’

Tekst: Ad Bergsma Foto’s: Nadine Maas 8 • coachlink

Binnenwerk CLM12.indd 8

A

ls perfectie zou bestaan in het menselijk verkeer, dan zou het gezin van herkomst van Matthijs Steeneveld hoge ogen moeten gooien. Het gezin bestaat uit louter specialisten. Zijn ouders zijn psycholoog, zijn vrouw is psycholoog, een zus is psycholoog, een andere zus en broer zijn pedagoog en een broer is tech­ neut. Steeneveld zelf tenslotte is ook psycholoog. ‘Ik gebruik dit verhaal weleens tijdens lezingen en dan oogst ik vaak al een lach. De ene helft van de zaal heeft direct medelijden met me. Ze denken dat je bij ons nog geen wenkbrauw kan optrek­ ken, zonder dat dit geanalyseerd zal worden. Deze groep vreest met andere woorden dat ik ben opgegroeid in een uiterst ver­ moeiend gezin. De andere helft denkt dat alle psychologische kennis volstaat om rimpelloos en zonder ruzie samen te leven.

In de praktijk moet ik beide groepen teleurstellen. We vormen samen een prima, fijn en doorsnee gezin, waar we best ook wel eens ruzie hadden. We hebben allemaal onze tekortkomingen, maar we zijn er samen heel aardig doorheen gerommeld.’

Als Steeneveld zijn huidige loopbaan probeert te relateren aan het beroep van zijn ouders, dan ziet hij wel algemene tenden­ sen, zoals het niet te snel oordelen over anderen. ‘Bij ons thuis was het de gewoonte anderen met respect te bejegenen. Als we iets niet begrepen, dan verplaatsten we ons als vanzelf in de beweegredenen van anderen. Daar hoef je echter geen psy­ choloog voor te zijn of te worden. Mijn ouders waren even blij geweest als ik natuurkunde was gaan studeren. Mijn gedachte was simpelweg dat ik iets wilde vinden dat bij mij paste.’

De studie psychologie bracht Steeneveld evenmin perfectie.

‘Mensen verwachten soms van psychologen alle antwoorden, maar ook na een jarenlange studie blijk je toch niet alle lastige sociale situaties moeiteloos naar je hand te zetten. Psycholo­ gen hebben geen definitieve antwoorden of universele oplos­ singen.’ Steenevelds nieuwste boek heet dan ook #ImperfectLife.

magazine

12-11-19 17:21

Interview

Geloof niet dat anderen alles wel honderd procent voor elkaar hebben.

coachlink magazine

Binnenwerk CLM12.indd 9

•9

12-11-19 17:21

Zijn boodschap: probeer alleen ergens beter in te worden, omdat je het zelf wil. Verzet je tegen het idee dat alles perfect kan zijn. Geloof niet dat anderen alles wel honderd procent voor elkaar hebben. ‘Als je constructief met jezelf wilt omgaan heb je vriendelijkheid nodig.’

Een van de eerste voorbeelden uit #ImperfectLife lees ik in de trein onderweg naar de woonplaats van Steeneveld. Wat moet je doen als je je vergist met het maken van een afspraak en niet komt opdagen? ‘Als je een fout maakt met een afspraak, dan helpt het schuldgevoel dat je daarbij ervaart om het niet nog een keer zo slordig aan te pakken. Je controleert jezelf de vol­ gende keer nog een keer extra. Maar wat geen zin heeft, is het onbehagen verdubbelen. Je moet niet gaan denken dat je fout idioot was of dat je niet eens zoiets simpels voor elkaar kan krijgen. Alles perfect willen doen, maakt fouten erger, omdat je verzandt in boosheid op jezelf.’

De tip blijkt goud waard als ik aanbel en Steeneveld verbaasd open doet. ‘Je bent te vroeg.’ Wat mij in ieder geval helpt is niet alleen de uitleg, maar vooral ook dat Steeneveld geen enkel probleem maakt van de vergissing. Hij predikt niet alleen vriendelijkheid voor jezelf, maar brengt het in de praktijk naar anderen.

Samenwerken als basis voor therapie Als psycholoog en trainer maakt Steeneveld vooral werk van het benutten en uitbouwen van sterke kanten, maar hij begon zijn werk als therapeut en probleemoplosser. ‘Ik werkte met cliënten met angststoornissen. Hun leven wordt vaak volledig ontregeld door de angst en mijn taak was dit probleem weg te nemen. Dit was vaak mooi en dankbaar werk, maar het putte mij soms ook uit. Ik vond het moeilijk dat ik van cliënten automatisch de status van dokter kreeg aangemeten, de per­ soon die precies weet hoe het moet. Dat is op zich niet onjuist.

De cognitieve gedragstherapie heeft daadwerkelijk technieken zoals blootstelling die de angst helpen uitdoven. Toch bereikte ik vaak weinig als ik mensen ging uitleggen wat zij moesten doen. Zonder een gelijkwaardige relatie, lukte het meestal niet mensen echt in beweging te krijgen en de techniek in de prak­ tijk toe te passen. We proberen pas iets nieuws uit als we de ander voldoende durven vertrouwen.’

Het werk als therapeut maakte slechts een gering deel uit van de werkweek van Steeneveld. ‘Achteraf heb ik het geluk gehad dat ik afstudeerde in 2010, de tijd net na de crisis. Banen lagen niet voor het oprapen en veel vrienden reageerden op vaca­ 10 • c o a c h l i n k

Binnenwerk CLM12.indd 10

Ik weet nog dat ik begon met het lezen van boeken over geluk en dat voelde voor mij als een soort thuiskomen. tures, zonder zelfs maar een reactie terug te krijgen. Ik ben daarom voor mezelf begonnen met kleine projectjes, studenten trainen in het vormen van teams, het geven van feedback en groepsdynamiek. Dit werk heb ik geleidelijk steeds verder uit­ gebouwd.’

Het werk als zelfstandig trainer bracht met zich mee dat Steene­ veld niet alleen meer problemen oploste, maar zich meer ging bezig houden aan het bouwen van de aspecten die het leven de moeite waard maken. ‘Ik weet nog dat ik begon met het lezen van boeken over geluk en dat voelde voor mij als een soort thuiskomen. O ja, zo gingen we met elkaar om in het gezin waar ik ben opgegroeid. Ik kan ook nu nog echt genieten als ik een workshop geef over geluk voor jonge ambtenaren. Er ontstaat veel energie in de zaal als je met elkaar mag praten over wat nu werkelijk belangrijk is. Denken over wat je van het leven zou willen, geeft een prachtige basis voor een goed gesprek.’

magazine

12-11-19 17:21

Het nadenken over de positieve aspecten van het leven, bleek ook goed bruikbaar in zijn werk als therapeut. Steeneveld: ‘Als je spreekt met iemand met ernstige paniekklachten, die de deur niet meer uit durft, moet je natuurlijk niet aankomen met de law of attraction, het idee dat alle goede dingen vanzelf je kant opkomen, als je je je maar goed genoeg inbeeldt dat dit zal gebeuren. Zo’n oppervlakkige aanpak is een belediging voor de ernst van het lijden waar mensen mee te maken krijgen. De ellende van de stoornis laat zich niet weghopen. Als je echter het gesprek voert over de dingen die het leven de moeite waard maken, ondanks de stoornis, blijven er vaak nog dingen over die men verder kan uitbouwen. Bovendien kan een gesprek over wat je van het leven wilt, helpen om de moeilijke weg te begaan die je kan helpen de angst te overwinnen. Blootstelling aan het ingebeelde gevaar, dempt de angst echt, maar is ook echt vreselijk om te doen. De kunst als therapeut is je exper­ tise inbrengen vanuit goed onderling contact en dan samen zoeken naar wat de moeite waard en haalbaar is. Ik heb mijn vakkennis, maar de cliënt is de expert op het gebied van zijn eigen leven.’

De geestelijke gezondheidszorg heeft Steeneveld inmiddels verlaten. ‘Dat keurslijf klemde toch net iets te veel. Toen onze dochter werd geboren en ik een dag minder ging werken, moest ik iets laten vallen. Therapie geven was mooi, maar kostte toch het meeste energie.’ Nu is Steeneveld zelfstandig gevestigd psycholoog en trainer.

Je versterkt positieve aspecten in je leven door er gericht aandacht aan te besteden.

Waarderend onderzoeken als basis Steeneveld zegt dat hij een betere therapeut is geworden dank­ zij het besef dat hij op voet van gelijkheid zou moeten samen­ werken met cliënten. Dezelfde houding is bruikbaar op het terrein van het versterken van positieve krachten van het indi­ vidu. Steeneveld: ‘Mijn boek #Imperfectlife is voor een groot deel gebaseerd op de verandertechniek van het waarderend onderzoeken, oftewel de appreciative inquiry. De achterliggende gedachte is dat je positieve aspecten in je leven versterkt door er gericht aandacht aan te besteden. Door je te richten op wat er misgaat, zuig je energie weg en ga je meer fouten maken.’

Steeneveld geeft het omgaan met klimaatverandering als voor­ beeld. ‘Vanuit deze techniek vraag je mensen hoe zij zouden willen dat de wereld er over twintig jaar uitziet. Droom je van een wereld vol asfalt en steenkolencentrales of van schone lucht en natuur? Vervolgens denk je na wat dit voor jezelf betekent. Reis je per auto of met het OV? Als je na gaat denken aan wat je allemaal niet meer mag in de toekomst, zoals vlie­ gen, hard over de snelweg scheuren en heel veel vlees eten, dan haak je af. Als je echter bedenkt hoe comfortabel en avontuur­ lijk een verre reis met de trein kan zijn, dan heb je veel meer kans iets bij te kunnen dragen.’

Zonder dankbaarheid, tevredenheid en zelfcompassie loop je het risico dat je de mentale ruimte die je vrijmaakt, direct weer gebruikt voor een nieuwe hoge lat.

De techniek van de appreciative inquiry vraagt altijd een grote inbreng van de deelnemers. ‘Als ik de rol van docent op mij neem, dan is het risico groter dat mensen niet op mijn inzich­ ten zitten te wachten en na afloop van de training op pre­ cies dezelfde manier doorgaan als daarvoor. Met appreciative inquiry vraag je aan mensen niet de kennis op te slaan, maar zelf beelden te maken die voor henzelf relevant zijn. Bij een groep bestond bijvoorbeeld het beeld van de leidinggevende als spin in het web. Dit werd als enigszins sinister en beklem­ mend beleefd. Met elkaar probeerden ze de goede kanten van de samenwerking te versterken door de leidinggevende voort­ aan op te vatten als een vlinder die van bloem naar bloem ging om goede ideeën te bestuiven. In zo’n proces ben ik als psycholoog facilitator.’

Het vermijden van de rol van alwetende goeroe past volgens Steeneveld ook het best bij de aard van psychologische kennis.

‘Onderzoek laat bijvoorbeeld zien dat het werken vanuit sterke kanten stress kan verminderen en kan bijdragen aan betere relaties. Wetenschappelijke inzichten bieden een degelijke basis en kunnen inzichten opleveren die ervoor zorgen dat gewenste veranderingen sneller optreden. Dat is absoluut belangrijk en de moeite waard, maar we hebben ook bescheidenheid nodig omdat de effecten meestal niet spectaculair groot zijn.’ coachlink magazine

Binnenwerk CLM12.indd 11

• 11

12-11-19 17:21

p ! h U c a Cooso j energi

B e coaching- RMOATAT ES S I L O skill

RDAM

MET O .A. DA VID D E KOC ANNE K (365 DE JO N VELE A G , T H IJ DA G E N S U C NDERE C E S VO S LIND L), MEEST H O U T EN E R C OA CHES

MEER INFORMATIE EN AANMELDEN OP

C OA C H U P L I V E . N L

Coachlink

De beste kennisevents voor managers en coaches

12 • c o a c h l i n k

Coachlink Academy is een initiatief van Boom uitgevers Amsterdam

magazine

Advertentie 200x265.indd 1 Binnenwerk CoachUp CLM12.indd 12

22-10-19 12-11-19 08:04 17:21

!

O

M

Daarbij komt dat zelfs een mooie techniek als de appreciative inquiry volgens Steeneveld alleen vrucht kan dragen vanuit een goede intentie. ‘Hetzelfde zie je bij mindfulness. Nu zie je in bedrijven wel dat er cursussen mindfulness worden aangebo­ den, met als doel deze mensen na een half jaar te ontslaan. De hoop is dat iedereen dan beter met de pijn van het verlies kan omgaan. De mindfulnesstraining wordt dan een doekje voor het bloeden en dat is in mijn ogen niet integer. Evenzo zou je mindfulness als individu niet moeten gebruiken als oppervlak­ kige snelle pleister of om door te denderen in een systeem dat eigenlijk niet bij je past. Ik denk dat dit soort overwegingen wijzen op een universeel probleem. De kennis over gedragsver­ andering kan je gebruiken om een organisatie en medewerkers te laten floreren, maar ook gebruiken om collega’s te manipu­ leren. Alles staat met de intentie waarmee je dingen uitvoert.’

Ik heb ook wel eens stemmetjes in mijn hoofd die mij voorhouden dat het niet goed genoeg is wat ik doe.

Steeneveld vindt dat psychologische interventies begrepen moeten worden in de context van iemands leven: ‘Zonder dankbaarheid, tevredenheid en zelfcompassie loop je het risico dat je de mentale ruimte die je vrijmaakt, direct weer gebruikt voor een nieuwe hoge lat.’ In zijn boek geeft hij het voorbeeld van hardlopen. Als hij heeft meegedaan met een loop van tien kilometer is hij zeer tevreden met zijn tijd van 50 minuten.

Hij onderkent echter de neiging verder of nog sneller te lopen.

Hij neemt zichzelf voor zich niet op te laten jagen en van de prestatie te genieten. Desgevraagd geeft hij toe dat hij sinds deze loop, zijn persoonlijke record toch heeft verbeterd. ‘Ik heb inmiddels een keer tien kilometer in drie kwartier uitgelopen.

Er is ook niets mis met nieuwe uitdagingen aangaan, maar nu ik minder tijd heb om te trainen ben ik ook blij met de vijf kilometer die ik in een half uur voltooi. Dat vind ik een mooie flow; zoeken naar de uitdaging die op dat punt past bij waar je mee bezig bent.’

Zelfcompassie houdt ook het leven van Steeneveld op de rails.

‘Ik heb ook wel eens stemmetjes in mijn hoofd die mij voor­ houden dat het niet goed genoeg is wat ik doe. Ik heb geleerd dat ik die stemmetjes niet helemaal hoef te verbannen, maar

dat het goed genoeg is als ik samen met hen door één deur kan.

Dat volstaat om verder te groeien en niet vast te lopen.’

Psychologische veiligheid ‘Welke inzichten in mijn ogen waardevol, maar toch onderge­ waardeerd zijn? Ik zou beginnen met het lezen van het boek De meeste mensen deugen van historicus Rutger Bregman. Hij ontkent niet dat mensen tot slechte dingen in staat zijn, maar als we elkaar benaderen vanuit wantrouwen doen we elkaar tekort. Als we vreemd opkijken van het gedrag van een ander, dan helpt het besef dat de ander het meestal goed heeft bedoeld.

Mensen zijn mooie wezens, die samen mooie dingen kunnen doen.’

De laatste tip van Steeneveld sluit hier naadloos bij aan. ‘Het werk van Amy Edmondson over psychologische veiligheid is ook erg de moeite waard. Centraal daarin staat niet dat we alleen maar lief en klef tegen elkaar zijn, maar juist dat we open en eerlijk met elkaar kunnen communiceren als we allemaal het gevoel hebben dat we erbij horen en er mogen zijn. Elkaar de waarheid zeggen en fouten durven maken, zijn belangrijke voorwaarden om goed samen te werken. Als je psychologische veiligheid creëert, dan voorkom je dat mensen elkaar niet waarschuwen als iets mis dreigt te gaan, omdat ze vrezen buiten de boot te zullen vallen. Edmondson noemt dit onbevreesd samenwerken. Zo’n cultuur schep je uiteraard niet in je eentje, maar je kan er misschien wel op 100 manieren aan bijdragen. Ik geef er twee. Bewust stil staan bij wat anderen voor je doen, of met andere woorden, je dankbaarheid oefenen, helpt je de keren dat samenwerken goed verloopt, bewust waar te nemen. Tot slot zou ik aanraden collega’s te vragen met je mee te denken. Het is verrassend hoe vaak mensen daartoe bereid zijn. We kunnen van elkaar leren dat het in orde is om zoekende te zijn.’

Win! We geven drie exemplaren weg van #ImperfectLife. Mail om kans te maken voor 1 februari 2020 naar win@coachlink.nl

dam

2-10-19 08:04

coachlink magazine

Binnenwerk CLM12.indd 13

• 13

12-11-19 17:21

Zelf? Wie is dat? ‘Alle ze niels van santen

Soms wordt het bijna een filosofisch thema: ‘zelf’. Maar coaching is juist ook iets heel praktisch. Gelukkig zijn er ook visies en invalshoeken in coaching en therapie waarmee dat hele ‘zelf’ ondervangen zijn, en waarmee ook praktisch te werken valt.

Voor dit artikel neemt Niels van Santen je daarin mee.

H

et thema ‘zelf’ roept bij mij onmiddellijk vragen op.

Een terugkerend thema bij mijzelf en ook bij coa­ chees is dat de dingen vaak niet zo eenduidig zijn.

Je kunt het ene vinden én tegelijkertijd ook iets anders. En als ik dan tegelijkertijd meerdere perspectieven heb, wie is mijn ‘zelf’ dan? Een hoe zit het dan met een opmerking als deze die ik af en toe hoor: ‘Ik ben mezelf kwijtgeraakt in die relatie’? Als je niet meer jezelf bent, hoe weet je dat dan?

Ik gebruik de slogan ‘Meer Jezelf’ op de achterkant van mijn visitekaartje. Wat superaantrekkelijk lijkt, steeds meer jezelf worden. Wie wil dat nou niet? Maar ook dat roept meteen vragen op: Hoe kun je nou ‘meer jezelf’ worden? Wie of wat ben je nu dan? Wat is dat? Hoe werkt dat? En hoe weet je dat je

14 • c o a c h l i n k

Binnenwerk CLM12.indd 14

‘meer jezelf’ geworden bent? Wie observeert dat alles en is zich bewust van de verandering? Duidelijkheid krijgen over zelf is nog niet zo makkelijk.

Het verhaal van Max Max klopt bij mij aan met een probleem. (Of eigenlijk heeft zijn manager er oog voor gehad dat het met Max niet helemaal goed liep.) Hij maakt veel te lange dagen op zijn werk. In gesprek met mij vertelt hij dat hij zich eenzaam en ongelukkig voelt als hij thuiszit. De dagen op het werk zijn prettig. Daar voelt hij zich nuttig en waardevol. En hij komt dan ook niet in dat een­ zame, ongelukkige gevoel. Zijn laatste relatiebreuk heeft erin gehakt en hij voelt weinig levenslust in het algemeen. Hij ziet zijn vriendenkring ook nog maar weinig, dat is er tijdens die

magazine

12-11-19 17:21

le zelven mogen er zijn’ relatie ingeslopen en nu weer bij hen aankloppen en net doen of de hele tussenliggende periode niet gebeurd is, vindt hij las­ tig. Na de relatiebreuk is hij weer bij zijn ouders ingetrokken, wat bijdraagt aan het gevoel van mislukt zijn. Max’ concrete coachvraag is best groot: ‘Hoe geef ik mijn leven weer zin?’

Zinloosheid is, zodra hij de deur van werk achter zich dicht­ trekt, het grote overheersende gevoel.

Hoe kun je nou ‘meer jezelf’ worden?

Wie of wat ben je nu dan?

Vanuit een idee van één zelf is dit best een complexe situatie.

Max heeft op verschillende plekken verschillende gevoelens: werk en thuis roepen een totaal ander gevoel op. Dan is er nog de relatie die wellicht niet goed verwerkt is. Er is een schroom om weer vriendschappen op te pakken. En het totaal van dit alles lijkt een gevoel van zinloosheid te geven, waarbij het werk een soort vluchthaven wordt om het maar allemaal niet te voelen.

Als we dat idee van één zelf helemaal loslaten en kiezen voor een benadering waarbij een mens bestaat uit allemaal zelven, delen, subpersoonlijkheden of ‘ietsen’ én we voegen hier een deel aan toe dat dit alles kan overzien, wordt het een stuk mak­ kelijker. Dat is althans mijn ervaring.

Voice Dialogue en subpersoonlijkheden Er zijn verschillende methodieken die uitgaan van het idee van deelpersoonlijkheden. Je vindt het bijvoorbeeld terug in NLP, in het werken met Delen. Maar ook in de Transactionele Analyse, met het OKT­model. Ik neem je hier mee in een van de metho­ dieken die dit gedachtegoed ver heeft doorgevoerd en waar ik regelmatig mee werk: Voice Dialogue. Voice Dialogue (dat de bedenkers Hal en Sidra Stone eigenlijk ‘The Aware Ego Process’ hadden willen noemen), gaat ervan uit dat we een bewust ego (Aware Ego) hebben én heel erg veel subpersoonlijkheden. Die subpersoonlijkheden moet je eigenlijk zien als een geheel van hoe je je op een bepaald moment voelt, denkt en doet en wat voor energie je dan bij je draagt. Het bewuste ego is het deel dat in de meest ideale situatie steeds meer zicht krijgt op al die subpersoonlijkheden en er steeds makkelijker regie over kan

coachlink magazine

Binnenwerk CLM12.indd 15

• 15

12-11-19 17:21

voeren. Het is daarom ook een proces, je kunt altijd bijleren en het is nooit af.

In die lange reeks van subpersoonlijkheden heb je vervolgens twee smaken: je hebt dominante en verstoten subpersoonlijk­ heden. De dominante subpersoonlijkheden vertegenwoordigen eigenschappen en zaken die je graag of makkelijk laat zien aan de buitenwereld. In taalgebruik spreek je dan over dat je een ‘harde werker’ hebt, of een ‘pleaser’, of een ‘verantwoordelijke moeder of vader’, etc. Dat is iets heel anders dan een ‘harde werker zijn’, daarover straks meer. Aan de andere kant heb je subpersoonlijkheden die de kanten van jou vertegenwoordigen die je niet zo makkelijk kunt of wilt laten zien. Je ‘levensgenie­ ter’ kan verstoten zijn, of je ‘nonchalante deel’, of een subper­ soonlijkheid die goed boos kan worden, etc.

De regie voeren Begeleiding vanuit het principe van Voice Dialogue gaat er vaak om te begrijpen welke subpersoonlijkheden automatisch de regie zijn gaan voeren. Dat zijn de primaire delen. De vol­ gende stap is om cliënten te leren om vanuit hun bewust ego meer de regie te nemen over welke subpersoonlijkheid op welk moment actief is én balans te vinden tussen die primaire en verstoten delen. Dus ruimte maken voor bewustzijn over wat we doen én ruimte maken om meer te doen van wat we nog niet zo makkelijk vinden (wat verstoten is). Maar waarom is dat eigenlijk belangrijk?

Voice Dialogue gaat ervan uit dat we een bewust ego hebben én heel erg veel subpersoonlijkheden.

Daarvoor gaan we nog een stapje verder naar hoe de subper­ soonlijkheden zijn ontstaan. Veel delen zijn ‘geboren’ vanuit je vroege geschiedenis: als klein kind leerde je in het contact met je ouders en verzorgers wat oké was en wat niet oké. Wat gewaardeerd werd en wat niet. Maar ook wat wel effect had en wat niet. Zo kan een ‘solist’ in je ontstaan omdat je vroe­ ger merkte dat om hulp vragen geen fijne ervaring opleverde.

Op het vragen om hulp kwam juist kritiek: ‘Los dat zelf maar op!’ Die kritiek was pijnlijk, en een manier om dat te voorko­ men, was zo veel mogelijk alleen gaan doen. Dat wordt dan een dominante subpersoonlijkheid.

16 • c o a c h l i n k

Binnenwerk CLM12.indd 16

Hier komen we direct bij twee belangrijke andere thema’s uit het gedachtegoed van Voice Dialogue: dominante subpersoon­ lijkheden beschermen een kwetsbaarheid. De polariteit (het tegendeel) van een dominante subpersoonlijkheid is de versto­ ten subpersoonlijkheid. De verstoten subpersoonlijkheid heeft een andere relatie met de kwetsbaarheid; als je die meer toelaat, loop je dus een groter risico om tegen te komen van dat waar je kwetsbaar in bent. In het voorbeeld van de solist: het ‘alleen doen’ is dominant. Daarmee voorkom je de pijn van mogelijke afwijzing. Als je een ‘solist’ als dominante subpersoonlijkheid hebt, is zoiets als een ‘hulpvrager’ een polariteit. En ‘de hulp­ vrager’ krijgt geen ruimte in je leven door de vroegere ervaring met de afwijzing op een hulpvraag.

Samenvallen of gewaarzijn We gaan terug naar Max, die op dit moment zo’n zinloosheid ervaart in zijn leven. Als we de bovenstaande uitgangspunten loslaten op Max wordt het opeens een stuk helderder. Max heeft in ieder geval als dominante subpersoonlijkheid een ‘harde werker’ Deze harde werker probeert de kwetsbaarheid van de zinloosheid die hij thuis voelt zo veel mogelijk te voor­ komen. Max heeft dus ook een subpersoonlijkheid die met een gevoel van zinloosheid zit. Max heeft een andere subpersoon­ lijkheid die wel weer contact zou willen maken met zijn vrien­ denkring. Maar die is nu verstoten, want als hij uitreikt naar de vrienden moet hij ook contact maken met de kwetsbaarheid van mogelijk afgewezen worden. Hij heeft hen namelijk in de steek gelaten tijdens zijn laatste relatie. En zo kunnen we ver­ der gaan.

Waar we nog niet op ingegaan zijn, is het ‘Aware Ego’. Van daaruit zou je zo veel mogelijk alle andere delen willen kunnen waarnemen, voelen en begrijpen wat ze doen, waarom ze dat doen en wat ze voor jou proberen te doen. Hoe meer Aware Ego iemand heeft, hoe makkelijker hij kan dealen met de veelheid van delen met allemaal hun eigen perspectief. Hoe makkelijker het ook wordt om te kunnen kiezen welke subpersoonlijkheid in welke situatie het best ingezet kan worden.

Wat ik in eerste instantie in een traject vaak zie gebeuren, is dat coachees samenvallen met hun grootste gevoel. Dat is dan overheersend. En er kan pas ruimte en verandering ontstaan als een coachee ook van wat afstand kan kijken naar zijn pro­ bleem. In dit voorbeeld is Max’ grootste gevoel dat van zinloos­ heid. Als hij daarin zit, is alles zwaar, voelt hij zich depres­

magazine

12-11-19 17:21

Kennismaken?

Kom naar het LVSC college (gratis) op 11 december of 16 april of bezoek onze regioworkshops!

MEER INFO OP WWW.LVSC.EU

Beroepsregister VOOR COACH

SUPERVISOR

sief, mislukt. De subpersoonlijkheid die hem helpt om aan dit gevoel te ontkomen (hard werken), kan hij pas de volgende werkdag weer inzetten …

Vormen van kwetsbaarheid Stel dat Max ruimte zou voelen om vanuit zijn Aware Ego de subpersoonlijkheid met dat nare, zware rotgevoel te onderzoe­ ken. Wat zou er dan gebeuren? Dit zie ik als mijn taak als coach. Tijdens het coachtraject bewegen we wat heen en weer tussen de subpersoonlijkheden. In Voice Dialogue kan dat bij­ voorbeeld met gesprekjes die je met zo’n subpersoonlijkheid voert. En dan is het logisch om met de ‘harde werker’ te begin­ nen. Wat doet dat deel dat zo hard werkt precies, hoe doet het dat? Wat probeert het voor Max te bereiken? Wat probeert het te voorkomen? Hoe lang doet het dat al?

Bij Max leidden deze vragen naar verschillende vormen van kwetsbaarheid: ‘Hoe kan ik mijn vrienden die ik in de steek heb gelaten nou weer in mijn leven toelaten? Kan ik na deze mislukte relatie wel erop vertrouwen dat ik in een volgende relatie wel goed bij mezelf kan blijven en mijn grenzen ga aan­ geven? Hoe zullen mijn ouders naar mij kijken met wat er in mijn leven allemaal niet goed gelopen is? Hoe gaan mensen reageren als ik ze om hulp ga vragen?’ En al deze kwetsbaarhe­

ORGANISATIEBEGELEIDER

den zijn weer verbonden met verstoten subpersoonlijkheden: degene die goed grenzen kan aangeven, degene die intuïtief helderheid heeft over wat klopt, de flierefluiter, de onver­ schrokken minnaar enzovoort.

Dus dat wordt het traject: in die veelheid van ‘zelven’ niet één nieuw zelf proberen te creëren. Het is namelijk geen sta­ tisch iets, het is een doorlopend proces dat Max kan aangaan.

Een proces waarin hij zijn kwetsbaarheden leert kennen, zijn manieren om daarvoor te zorgen verbreedt, en leert om ook zijn verstoten subpersoonlijkheden een plek in zijn leven te geven. En zo steeds meer zorgt dat de dominante en verstoten delen in een goede balans gaan verkeren.

Voortdurend leerproces Terugkerend naar het thema ‘zelf’; Ik geloof niet in één zelf, niet meer na mijn kennismaking met de verschillende metho­ dieken die uitgaan van meerdere deelpersoonlijkheden in mij.

Ik geloof in ’iets’ in mij dat zich steeds meer bewust kan wor­ den van alle aanwezige en verstopte deelpersoonlijkheden. En ik geloof in een voortdurend leerproces waarbij het erom gaat de delen te leren kennen en te zoeken naar de ruimte waarin alle delen evenveel recht hebben om te zijn en zich op de juiste momenten te tonen. Alle zelven mogen er zijn! coachlink magazine

Binnenwerk CLM12.indd 17

• 17

12-11-19 17:21

De juiste sfeer voor het professionele gesprek Bent u coach, trainer, therapeut, mediator of een andere professional die zijn of haar klanten in een representatieve ruimte wil ontvangen?

Het Coachhuis biedt in heel Nederland sfeervolle spreekkamers en groepsruimtes, flexibel te huur en tegen een aantrekkelijk tarief. Onze meer dan 100 locaties staan garant voor een rustige en professionele ontvangst van uw klant. U kunt eenvoudig zelf online uw boekingen maken.

Meer weten: kijk op www.hetcoachhuis.nl of mail uw vraag naar info@hetcoachhuis.nl.

18 • c o a c h l i n k

Binnenwerk CLM12.indd 18

magazine

12-11-19 17:21

Het weekendgevoel van...

Katja Staartjes ‘Eten is voor mij een echt sociaal gebeuren.’

‘De afgelopen weekenden ben ik bijna alleen maar bezig geweest met mijn boek Topteams. Samen bergen verzetten’, zegt Katja Staartjes. ‘Het is mooi geworden, met teksten en foto’s van expedities in relatie tot teamwork. Eigenlijk ben ik sowieso een workaholic, normaal gesproken werk ik twee dagdelen in het weekend.’

Zaterdag is de dag om de krant te lezen, klusjes te doen en langs boeren uit de buurt te gaan voor groenten. Katja woont met haar man Henk op het Sallandse platteland aan een zandpad. ‘Omdat ik druk ben in mijn hoofd, werkt de rust van het platteland voor mij goed.’

Katja ging na haar studie levensmiddelentechnologie in Wageningen werken bij Campina als manager. Ze zegde haar baan op om te gaan bergbeklimmen. Na haar beklimming van de Mount Everest gaf ze hierover lezingen en ging als interim-manager aan de slag.

Dit was goed te combineren met haar klimexpedities. De laatste jaren combineert ze haar werk als spreker met team- en individuele coaching. ‘Vaak krijg ik door een lezing de vraag of ik verder wil werken met een team of de teamleider wil helpen te ontwikkelen.

Sinds kort heb ik licenties als coach voor de methode van Management Drives, hier ga ik me vol op richten.’

Katja beklom als eerste Nederlandse vrouw de Mount Everest en onderneemt regelmatig grote expedities. De voorbereidingen daarvoor gaan vaak ook in het weekend door. ‘Dat is een beetje werk. Sponsoren zoeken, vragen over tochten beantwoorden, interviews met kinderen voor hun spreekbeurt en bijhouden wat er in de bergsport gebeurt.’ Media benaderen haar dan ook regelmatig. ‘Ook door mijn lezingen en teamtrainingen ben ik elke dag wel vier tot vijf uur met de bergen bezig.’

‘De vrijdagavond is de ideale avond voor sociale afspraken.’ Lekker samen eten of uit eten gaan, geven Katja een echt weekendgevoel.

‘Ik ben een onrustig persoon, maar uitgebreid eten met vrienden en persoonlijke gesprekken voeren, vind ik heel fijn. Eten is voor mij een echt sociaal gebeuren, dat is het vanuit de gezinssituatie uit mijn jeugd. Ook als student kon ik urenlang bomen tijdens het eten.’

‘Ik ben elke dag wel vier tot vijf uur met de bergen bezig.’

Sporten is een belangrijk onderdeel van Katja’s weekend. Sowieso sport zij bijna elke dag en in het weekend nemen zij en haar man er de tijd voor om wat langer te gaan hardlopen, een mountainbiketocht te maken, te klimmen in de klimhal of een loopdag te hebben.

‘We wandelen dan zo’n 25 tot 35 kilometer, bewegen lekker, kletsen samen. Tijdens het lopen kan ik het beste aarden en reflecteren, dat vind ik heerlijk. Voor mij komt alles samen met wandelen.’

Het echtpaar heeft al veel gelopen in Nederland en Duitsland, ook regelmatig met vrienden. ‘Vanuit Salland hoeven we niet ver te rijden naar prachtige natuurgebieden; de Veluwe, Drenthe, Limburg, Brabant. We genieten ook van het platte Nederland.’ (NvO)

coachlink magazine

Binnenwerk CLM12.indd 19

• 19

12-11-19 17:21

Radicale sprankeling en onze taak als coach

20 • c o a c h l i n k

Binnenwerk CLM12.indd 20

magazine

12-11-19 17:22

majlis schweitzer

Radicale sprankeling betekent dat een mens voluit zichzelf durft te zijn, voorbij het compromis met de wereld om zich heen. Dat heeft de wereld steeds harder nodig en coaches kunnen hier een enorme rol in vervullen. Het is als een reis die je mag begeleiden. De reis van ‘ik’ naar ‘zelf’.

Voor de mensen die je begeleidt, en vooral ook voor jezelf. Wat komt daar allemaal bij kijken?

M

et ruim 63.000 ingeschreven coaches bij de KvK zijn er heel wat coaches in Nederland. Te veel?

Dat denk ik zeker niet. Ieder mens heeft recht op een goede coach, net zoals alle kinderen recht hebben op goed onderwijs. Bovendien hebben al die coaches zelf ook een coach nodig, juist omdat zij anderen begeleiden.

Dus er is genoeg te doen. De wereld wacht op jou. Jouw taak wordt steeds belangrijker in de wereld van de toekomst.

Technologie versus menselijkheid Hoe ziet die wereld er dan uit? Door technologische ontwik­ kelingen veranderen onze levens sneller dan we ons kunnen voorstellen. We hebben geen idee hoe de wereld er over twin­ tig jaar uitziet, maar technologie zal gegarandeerd een onge­ kend grote rol spelen waarin alles wat geautomatiseerd kán worden ook geautomatiseerd zál worden. Dan blijft er voor ons mensen nog maar weinig over om te doen, behalve dat wat typisch menselijk is.

Die menselijkheid zullen we moeten koesteren en cultiveren om ervoor te zorgen dat de wereld niet één grote automatische machine wordt. Menselijkheid gaat over je levensmissie ont­ dekken en deze leven. Over spelen. Over verbinden. Over jezelf durven zijn. Een authentiek mooi leven leven. Daar komen typisch menselijke kwaliteiten bij kijken, zoals creativiteit, onvoorspelbaarheid, intuïtie en gevoel, inspiratie en flow. Men­ sen bij wie je dit ziet, zijn vaak mensen die ‘radicaal spranke­ len’. Hoe meer technologie, hoe meer de menselijkheid in de knel komt. En hoe harder die radicale sprankeling nodig is. Het is dus de hoogste tijd dat we bewuster met die menselijkheid aan de slag gaan en juist daar ligt de ultieme taak van coaches.

Hoe meer technologie, hoe groter het belang van menselijkheid.

De taak van een goede coach Er zijn boeken vol geschreven over de taak van de coach. Je zou kunnen zeggen dat die bestaat uit het begeleiden van het proces van de coachee om ergens vanaf te komen, of ergens naar toe te bewegen. Dat is natuurlijk wel kort door de bocht. Een goede coach ziet zijn taak in een groter geheel. De taak van de coach in de toekomst is wat mij betreft mensen begeleiden bij het ont­ dekken en leven van hun radicale sprankeling. Voor die begelei­ ding is het van belang dat die coach zich bewust is van zichzelf, inzicht geeft in het duikmechanisme van de coachee, ruimte geeft aan ‘het zelf’ en voeding geeft aan de werkelijke kern.

Als coach heb ik mezelf veelvuldig laten coachen. Ik ontdekte het verschil tussen een coach die zich bewust is van zichzelf, en een coach die dat minder was. De kwaliteit van de coaching en de resultaten bij de zelfbewuste coach waren vele malen groter. Het is een verademing om een coach te hebben die zich bewust is van zichzelf. Overdracht wordt zo een leergebied.

Oordelen en aannames worden onderzoeksonderwerpen. Als je de pijn ontwijkt door te duiken, roept een goede coach je terug.

Je krijgt een spiegel voorgehouden, hoe confronterend soms ook. Een minder sterke coach duikt vrolijk met je mee – wie kent het niet?

Ik had het geluk een aantal hele goede coaches te treffen. Die lieten mij zien dat ik dook. Wanneer ik dook. Daardoor kon ik ontdekken waarom ik dat deed en zo ontstond er ruimte voor zelfinzicht. Dat is dan ook onderdeel van het fundament voor een goede coach: je brengt de coachee zelfinzicht. Hier­ door komt er ruimte voor zelfacceptatie en uiteindelijk zelfs zelfliefde: de vruchtbare bodem voor werkelijke groei.

Ruimte geven aan ‘het zelf’ Dankzij de groei van mijn bewustzijn, kwam er ruimte voor ‘het zelf’. Voor een werkelijkheid voorbij de (zelf) opgelegde normen vanuit het ‘ik’. Ik heb het hier over de ruimte voorbij coachlink magazine

Binnenwerk CLM12.indd 21

• 21

12-11-19 17:22

het oordeel. In deze ruimte ontstond de keuze om het anders te doen dan ik deed. Het is de ruimte die ontstaat als ik niet lan­ ger de pijn en de angst vermijd. Een goede coach neemt je mee naar deze ruimte. Zodra je die ruimte durft op te zoeken, komt er ruimte voor je werkelijke zelf, voor vrijheid. Vrijheid is een voorwaarde om je eigen pad te bewandelen, je hart te volgen en je potentieel te leven vanuit je werkelijke kern.

Een goede coach neemt je mee naar deze ruimte.

Die werkelijke kern, dat vind ik wel een ding. Coaches zijn een kei in vragen stellen. Vragen stellen kan heel erg helpen in de zoektocht naar een oplossing. Een risico is dat die vragen afleiden van het probleem. Dan besteden we veel tijd aan zaken die er eigenlijk omheen draaien. De coachee kan wel het gevoel hebben dat hij geholpen is, maar het is niet duurzaam. Op de lange termijn zal hij tegen dezelfde dingen blijven aanlopen en dat is zonde van de tijd. Tijd die we beter kunnen besteden aan ‘leren zijn’. Dan kun je de volheid van het leven ervaren, die volheid geeft voldoening.

Totdat je elke steen kent Hoe raak je als coach nu die kern? Het antwoord is frustrerend simpel en kort: door jezelf zo goed mogelijk te leren kennen en de coachee te begeleiden om zichzelf ook zo goed mogelijk te leren kennen. Jezelf leren kennen gaat over het praktische én over het grotere geheel: • In praktische zin gaat het over gedrag en behoefte met betrekking tot slapen, eten, energie, gewoonten.

• In grotere zin gaat het over je bestemming, je purpose. Dit is de eeuwige zoektocht. Het antwoord is ook niet dat je het weet. Het antwoord is de zoektocht. Dat is het beklimmen van die berg.

Als coach kun je een verschil maken op zowel het praktische gebied als in de grotere zin. Je gaat voorop, zodat anderen kunnen volgen. Een reis met vallen en opstaan. Geen enkele gids zal mensen een berg op begeleiden voordat hij deze zelf beklommen heeft.

22 • c o a c h l i n k

Binnenwerk CLM12.indd 22

Jouw weg is dus dat jij die berg zelf zult moeten beklimmen.

Misschien wel heel vaak. Net zolang totdat je elke steen kent.

Hopelijk eerst onder begeleiding en uiteindelijk misschien alleen. Op een bepaald moment komt het punt dat je anderen kunt begeleiden. Jouw berg beklimmen gaat over jou. Wat is jouw verhaal, uit welk nest kom je, wat is daarvan de invloed op het hier-en-nu, hoe kijk jij naar de wereld, wanneer kom je in beweging, wat maakt dat je hart sneller gaat kloppen, waar droom je van, hoe ga jij te werk, wat zijn je uitdagingen, je valkuilen, je blinde vlekken? Enzovoort, enzovoort.

Ken uzelve Als coach moet je jezelf keihard onder ogen komen. Want alleen dan kun je zuiver werken en bij de ander de kern raken.

‘Ken uzelve’, de meest wijze tekst ter wereld. Alles in de bui­ tenwereld is namelijk enkel en alleen een reflectie van de bin­ nenwereld. Ik weet dat het een rotzin is; een abstract verhaal en bovendien ook frustrerend, want dat maakt mij verant­ woordelijk voor alles.

Als coach ben ik heus niet heilig. En als je eerlijk bent, jij ook niet. Er zijn nog vaak genoeg momenten waarop ik liever ande­ ren de schuld geef van mijn gevoel van teleurstelling, boosheid, onmacht of verdriet. Maar helaas. Ik ben het toch elke keer weer zelf die dat alles ervan maakt. Net zolang totdat ik dat snap, zodat ik kan begrijpen over welk gemis, welke pijn of welk verlangen in mezelf dit gaat. Dan kan ik dat stukje gaan helen. Tot die tijd zal ik die situaties tegen blijven komen, juist om mij die kans te geven om te helen. Een frustrerend loopje is dat. Maar zodra ik er doorheen ben, kan ik anderen hierin gaan coachen.

Voeding voor de kern brengt ons bij het unieke potentieel dat we allemaal in ons hebben; een unieke combinatie van talen­ ten, kwaliteiten, interesses en zielenwensen. Dit is het unieke waarmee we iets in de wereld kunnen zetten. Met dit poten­ tieel kunnen wij de wereld een stukje mooier maken. Dit gaat over voluit jezelf durven zijn. Voorbij alle beperkingen die we onszelf en elkaar opleggen. Als je echt ‘aan’ staat, weet wie je bent, wat je wilt, wat je kunt, hoe je jouw ideale leven vorm geeft dan wordt je vanzelf authentiek. De kunst is dat je weet wat jij nodig hebt om jouw leven zin te geven en een voldaan leven te leven. Een leven vol vreugde en betekenis. Een mond vol mooie woorden. Maar o zo moeilijk, toch?

magazine

12-11-19 17:22

Het effect van coaching is meetbaar!

De Coaching Monitor maakt de effectiviteit van individuele coachtrajecten zichtbaar en meetbaar. - www.coachingmonitor.nl

Resultaat telt In de startfase van de coaching koppelt de coach de doelen van de cliënt aan gevalideerde vragenlijsten.

Gedurende en na afronding van het traject neemt de coach de doelstellingen en vragenlijsten opnieuw af.

Deze vormen samen het resultaat en leiden tot een overzichtelijke eindrapportage.

Visuele rapportages

De Coaching Monitor biedt de mogelijkheid om professionele rapportages van de behaalde resultaten te genereren. Deze resultaten hebben een visuele weergave met inzichtelijke grafieken inclusief tekst en uitleg.

Eenvoudig gebruik Voor het gebruik van de Coaching Monitor is geen speciale apparatuur of aanvullende software nodig.

De Coaching Monitor is eenvoudig in gebruik via internet, goed beveiligd en 24/7 online beschikbaar.

Professionalisering Alle NOBCO coaches hebben toegang tot deze professionele tool. De NOBCO draagt met de Coaching Monitor bij aan de verdere professionalisering van het coachvak. De monitor is ontwikkeld in samenwerking met een groot aantal beroepscoaches, wetenschappers en webdevelopers. Tevens wordt de Coaching Monitor ingezet voor wetenschappelijk onderzoek naar coaching.

Nederlandse Orde van Beroepscoaches 033-2473428, info@nobco.nl, www.nobco.nl

NOBCO-adv-175x120mm-Coaching monitor-def.indd 1

De kudde verliezen Durf jij als coach te gaan voor wat jij wilt, wat goed voor jou is en wat jij belangrijk vindt? Zonder compromissen? Ik steeds meer. En dan kan ik anderen daar ook weer beter in begelei­ den. Maar waarom is dit nou zo moeilijk? Wij mensen zijn kuddedieren en vanuit de behoefte om te overleven doen we er alles aan om bij de kudde te mogen blijven. Alles wat ons uitzonderlijk maakt, draagt een mogelijk risico met zich mee, namelijk de kudde verliezen. De kudde verliezen betekende vroeger dat je aan de goden was overgeleverd. Hierdoor zijn we geneigd om ons voortdurend aan te passen.

Durf jij als coach te gaan voor wat jij wilt, wat goed voor jou is en wat jij belangrijk vindt?

Sneller dan het licht hebben we een compromis met onszelf gesloten en nemen we met net wat minder genoegen. Zodat we dan in ieder geval bij de groep kunnen blijven. Maar behalve bij de groep horen, willen we ook heel graag bijzonder zijn. Een

07-05-18 13:10

leven waarin je je angsten onder ogen komt en boven jezelf uitstijgt. Ook dat is ‘radicale sprankeling’.

Radicale sprankeling Het is zonde dat het woord ‘radicaal’ de laatste jaren zo’n nega­ tieve lading heeft gekregen. Daardoor is het makkelijker om niet 100% ergens voor te gaan staan. Je wilt immers niet radi­ caal zijn. Maar zo belanden we massaal in de middenmoot.

Waar het redelijk toeven is, maar waar we uiteindelijk op leeg­ lopen door onze behoefte aan diepgang, zingeving en werke­ lijke verbinding.

Dus het is tijd dat we het woord radicaal in een nieuw licht zien. Het heeft te maken met loyaliteit aan jezelf, en het lef om daar werkelijk gehoor aan te geven. Wie dit durft te laten zien, gaat sky high. Denk aan Madonna. Denk aan Martin Luther King. Denk aan Nelson Mandela. Geen van allen deden ze een compromis; ze durfden radicaal te gaan staan voor hun waar­ heid. Dat inspireert en dát is keihard nodig in de huidige tijd.

En nog meer in de toekomst.

coachlink magazine

Binnenwerk CLM12.indd 23

• 23

12-11-19 17:22

Coachlink

De coach voor coaches

Wil je als coachingsprofessional bijblijven op je vakgebied?

Met Coachlink heb je online toegang tot honderden artikelen over coaching en persoonlijke ontwikkeling. Je vindt in de kennisbank de nieuwste vakinformatie en praktische tools voor nog meer impact in je coachgesprekken en teamsessies.

Overal en altijd online toegang tot meer dan 200 boeken.

24 • c o a c h l i n k

Gemakkelijk zoeken op veelvoorkomende thema’s, methoden en technieken.

Probeer één maand gratis! omoCL Activeer de code Pr mo op coachlink.nl/pro

Laat je inspireren door ruim 600 werkvormen van MyMethods

www.coachlink.nl magazine

Advertentie voor CLM.indd Binnenwerk CL CLM12.indd 24 1

15-05-19 12-11-19 13:01 17:22

l

Column

Niemand is los verkrijgbaar. Jijzelf ook niet.

maaike thiecke en bianca van leeuwen Even een gewetensvraag: hoe vaak vraag jij je als coach af of de vraagstukken, kwalen en last van jouw coachee wel een individuele ‘aandoening’ zijn?

Die burn-out van jouw coachee? Is dat een individueel probleem van iemand die zijn grenzen niet op orde heeft? Of eerder een symptoom van een ‘zieke’ organisatie waar je makkelijk de pineut bent? Het gebrek aan daadkracht van die doorgaans nogal assertieve coachee: zwakte of gewoon besmet door een patroon in de organisatie? De conflicten waar jouw coachee ongeveer elke maand in verzeild raakt met zijn hele familie: typisch gevalletje ‘niet overal een punt van maken’ of …?

Behept met een systemische bril zijn wij ervan overtuigd: niemand is los verkrijgbaar. Coachvragen zeggen veel minder over het individu zelf dan we zouden willen; ze zeggen veel meer iets over het collectief waar de coachee onderdeel van uitmaakt.

Coachees worden gewoon ‘gekaapt’ door het systeem. Een privésysteem. Of een organisatiesysteem. Dat gaan vanzelf. Volkomen automatisch.

Met de intentie om coachees zo veel mogelijk zelf verantwoordelijk te houden, te laten speuren naar hun eigen invloed, autonomie te ontwikkelen, worden veel coachees wat ons betreft tekortgedaan. Erger nog: de indi-

viduele benadering van coachvragen kan coachees zelfs de bietenbrug op helpen.

Als het geen individueel probleem is, maar een uiting van een collectief, dan heeft de coachee een hele andere uitdaging aan zijn fiets hangen. Dat is goed én slecht nieuws.

Want als het weinig zegt over de coachee zelf, is er ook ineens geen eigen schuld meer. De coachee kan stoppen met zichzelf met de zweep te geven; hij is ‘gewoon’ een vertegenwoordiger van het systeem waar hij onderdeel van is. De gekke, onverstandige, hardnekkige dingen die hij doet, zijn slechts symptomen van dat systeem waar iedereen door wordt besmet.

Wij hebben talloze coachees enorm zien opknappen van het perspectief dat hun vraagstuk niet aan hun eigen inzet, competenties, opvattingen of doorzettingsvermogen ligt!

Wat echter ook meteen op tafel ligt, is hoe weinig invloed je zelf hebt. Al je ploeteren, al je zoeken naar individuele invloed, al je linksom en rechtsom investeren in betere

De coachee kan stoppen met zichzelf met de zweep te geven.

relaties, zorgvuldigere communicatie, strategischer handelen: het maakt weinig uit.

Daar kun je gevoeglijk mee stoppen. Dat is voor veel coachees een bittere pil. Niet te hachelen. En voor de meeste coaches ook!

Dat betekent overigens niet dat je niks kan doen; de sleutel ligt alleen ergens anders.

Als je je nou wilt onderscheiden van jouw 60.000 collega-coaches, dan is een systemische bril een uitgelezen manier. Dan moet je wel bereid zijn om coachvragen helemaal niet als individueel probleem te zien. Slechts als een symptoom van een organisatie, gezin of team onder druk. En DUS helemaal niet zelf op te lossen!

Maaike Thiecke en Bianca van Leeuwen, auteurs van bestseller Systemisch TransitieManagement (2013) en 13 heilige huisjes over managen aan diggelen (2016).

Uitvinders van Systemisch TransitieManagement (©2012), een systemische bril op veranderen die gedragsverandering veel makkelijker maakt. Eigenaren van Plan B Voor de verandering, dat trainingen met systemische grondslag biedt voor managers, adviseurs, coaches en trainers, advies bij organisaties in verandering en systemische individuele coaching. Als coach kun je bij Plan B terecht voor de training ‘Systemische Individuele Coaching’. Het Zevenmijlsprogramma is geschikt voor organisatiecoaches. www.bvplanb.nl

.nl

5-05-19 13:01

coachlink magazine

Binnenwerk CLM12.indd 25

• 25

12-11-19 17:22

‘Mezelf of een ander, niet of nooit geweest’

26 • c o a c h l i n k

Binnenwerk CLM12.indd 26

magazine

12-11-19 17:22

peta twijnstra

‘Ik ben mezelf niet / Of al die jaren nooit geweest / Ik ben de gangmaker op het verkeerde feest.’

Deze songtekst van Acda en De Munnik bleef hangen in het hoofd van Peta Twijnstra tijdens het schrijven van dit artikel. Het lied inspireerde haar na te denken over de vraag: wie ben je nu eigenlijk: jezelf of een ander?

I

n de brasserie waar ik op een zomerse dag lunch, ligt de zaterdagbijlage van dagblad Trouw. Op de voorpagina wordt een artikel aangekondigd dat bestaat uit vier portretten van jongeren die een jaar geleden eindexamen deden voor de middelbare school. In de interviews vertellen ze over het afgelopen jaar.

Steven, een van de jongeren, nam een ‘tussenjaar’ en zoals dat gaat, is hij door de baantjes die hij had meer over zichzelf te weten gekomen. Hij houdt van muziek en zingen, treedt regelmatig op en heeft een studiekeuze gemaakt. Hij gaat de opleiding ‘muziektherapie’ doen. Daarna wil hij filosofie gaan studeren. ‘Die studie past hem goed’, denk ik als ik de uitspraak lees waarmee hij het interview afsluit: ‘Ik weet nooit of ik, als ik op het podium sta, een ander ben of dat ik meer mezelf word.’ De uitspraak zet me aan het denken, want ik voel me ook weleens ‘een ander’ als ik professioneel een gesprek voer waarin ik alle zeilen bij moet zetten. Ik heb dan het gevoel dat wat ik doe vanzelf gaat en ik ben naderhand verbaasd over wie ik even leek te zijn.

Het is alsof ik samenval met dat wat ik aan het doen ben.

Omdat het gevoel kennelijk niet exclusief is, besluit ik navraag te doen bij vrienden en collega’s. Een van mijn vrienden hoeft niet na te denken als ik hem de kwestie voorleg. Hij vertelt dat hij ‘meer zichzelf’ is als hij een tekst schrijft of een boek moet vormgeven. Hij maakt een gebaar met zijn hand over zijn buik waaruit ik opmaak dat het gevoel dat hij dan heeft daar zetelt.

‘Het is alsof ik dan samenval met dat wat ik aan het doen ben’, legt hij uit. Als ik erover spreek met een collega zegt zij dat ze nooit het gevoel heeft ‘een ander’ te zijn, maar ze zegt soms in

‘flow’ te zijn als ze schildert. Een van mijn vriendinnen voelt zich ‘meer zichzelf’ als ze alleen is, terwijl een andere vriendin dat juist heeft als ze samen is met mensen met wie het klikt.

Ten slotte schrijft een collega aan wie ik de vraag per mail heb voorgelegd: ‘Hoewel ik zelf dat gevoel niet ken in het recente verleden, weet ik wel wat Steven bedoelt. Ik denk dat het gaat over jezelf verliezen omdat je ergens helemaal in opgaat. Je ver­ geet dan even wie je bent en bent niet bezig met wat anderen van je denken of met hoe je zou moeten zijn.’

Flow Haar beschrijving komt dicht in de buurt van wat Mihaly Csikszentmihalyi, een Amerikaans/Hongaarse psycholoog en hoogleraar, zegt in een van de filmpjes die van hem op You­ Tube te vinden zijn. Hij heeft onderzoek gedaan naar het ver­ schijnsel dat Steven, mijn vrienden en mijn collega beschrij­ ven. Hij gebruikt overigens, net als mijn collega, het woord ‘flow’. Volgens hem kom je in ‘flow’ als je uit je alledaagse routine bent en in een alternatieve realiteit terechtkomt waar­ door er een vorm van extase ontstaat. Je hebt zo veel aandacht voor wat je doet dat je geen aandacht meer hebt voor hoe je lichaam voelt of voor je omgeving. Je identiteit koppelt zich als het ware los van je bewustzijn, wat alleen kan gebeuren als je vaardig genoeg bent en als je genoeg uitdaging ervaart.

Kennelijk is Steven vaardig genoeg om met zijn zangkunst het podium te betreden en het lijkt logisch dat dat hem, hij is nog jong, voldoende uitdaging oplevert.

De vraag die Acda en De Munnik zich stellen in hun lied ‘Niet Of Nooit Geweest’ gaat niet over flow, maar lijkt wel op de vraag die Steven zich stelt. Het lied, de eerste en meteen ook grootste hit van het duo uit 1998, plopt op in mijn hoofd als ik bezig ben met dit artikel. Het blijft de hele dag ergens tussen mijn oren hangen. Dat kenmerkt een echte hit. Niet eerder ver­ diepte ik me in de tekst. Na wat googelen stuit ik op een artikel van Guus Middag dat hij schreef voor de NRC toen het lied een coachlink magazine

Binnenwerk CLM12.indd 27

• 27

12-11-19 17:22

hit was. Hij schrijft: ‘Hoe langer je erover nadenkt, hoe duize­ lingwekkender de mogelijkheden tot duiding.’ Misschien mis ik iets, maar volgens mij zijn, in tegenstelling tot het gebeuren dat de songtekst beschrijft, de mogelijkheden tot duiding hele­ maal niet zo duizelingwekkend: De ‘ik’ in de songtekst is op het strand met een vrouw. Hij is verliefd op haar en is getrouwd met een ander. De tekst ‘Laat me dit nooit meer vergeten’ vertelt ons dat hij de ervaring daar op het strand geweldig vindt en tegelijk is hij niet helemaal comfortabel met de situatie. Hij zingt: ‘Ik ben mezelf niet of al die jaren nooit geweest.’ Het lijkt alsof er iets in hem hoopt de omstandigheden de schuld te kunnen geven en problemen te kunnen afwenden wanneer hij zingt: ‘Laat het de zon zijn, laat het de zee zijn, laat het het strand zijn.’

‘Ik ben mezelf niet of al die jaren nooit geweest.’

Acda geeft geen antwoord op de vraag of hij daar op dat strand zichzelf is of een ander. Het is een moeilijk te beantwoorden vraag. Het lijkt er op dat we vinden dat we ‘onszelf zijn’ wan­ neer het ons goed gaat, we ons goed voelen en we succes heb­ ben. Maar als we boos uitvallen of te veel geld uitgegeven zeg­ gen we dat we onszelf niet zijn of we smeken net als Thomas Acda: ‘laat het de zee zijn’. Zo willen we het beeld van wie we denken te zijn of van wie we willen zijn in stand houden en hoeven we niet onder ogen te zien dat ook als we een misser maken of in de war zijn we ‘onszelf zijn’.

Jezelf zijn/worden De hulpvraag waarmee een client aan een coachtraject begint, heeft vaak te maken met de moeite die hij of zij heeft met de minder mooie kanten van zichzelf. ‘Ik wil meer mezelf zijn’ is dan de wens in een eerste coachgesprek. Uitdieping van die wens is nodig om een goed beeld te krijgen wat er speelt en welke verandering nodig is. Doorvragen welke beelden en ver­ wachtingen iemand heeft over ‘jezelf zijn’ kan helpen, want die verwachtingen en beelden zijn niet altijd realistisch. Neem de spreuk ‘het mooiste wat je kunt worden is jezelf’. De uitspraak, waarvan ik de herkomst niet heb kunnen achterhalen, schept naar mijn idee onrealistische verwachtingen. Hij impliceert: het kan zijn dat je nu jezelf niet bent, maar dat kun je wel worden en ik ga je daarbij helpen om dat te bereiken. ‘Jezelf zijn’ als lokkertje en als eindstation.

28 • c o a c h l i n k

Binnenwerk CLM12.indd 28

Bij cliënten die aangeven dat ze willen veranderen en niet wil­ len blijven doen wat ze altijd deden, geeft de metafoor van ‘de bus’ nieuwe inzichten. Het is een model om de vele kanten die zich in ons herbergen zichtbaar te maken. Het geeft hoop en ruimte om te experimenteren met ander gedrag om zo veran­ dering tot stand te brengen.

Stel je een bus voor. Jij zit achter het stuur. Op de passagiersstoelen zitten je subpersoonlijkheden. Het zijn delen van jou, ‘ikken’ die je hebt ontwikkeld toen je klein was. Ze hielpen je om in moeilijke omstandigheden dingen voor elkaar te krijgen en te overleven, maar nu je volwassen bent, kun je last hebben van die subpersoonlijkheden.

Ze komen je niet altijd meer goed van pas. Misschien herken je ‘de pleaser’, ‘de clown’ of ‘de innerlijke criticus’ in jezelf. Als een van die subpersoonlijkheden achter het stuur zit, kun je raden wat er gebeurt. Handig toen je klein was, maar nu je volwassen bent, is het fijner wanneer je zelf het stuur in handen neemt en de route bepaalt.

Je subpersoonlijkheden mogen meereizen op de passagiersstoelen. Ze kunnen nog weleens van pas komen.

Uitzoeken welke subpersoonlijkheden je hebt en op welke plaats ze in de bus zitten, geeft inzicht. Wanneer je in de gaten krijgt dat je je subpersoonlijkheden een andere plaats kunt geven, leidt dat met vallen en opstaan tot verandering. De metafoor maakt duidelijk dat we als mens geen constante zijn.

We kunnen onszelf per situatie en per moment verschillend ervaren en toch zijn we daarmee niet steeds een ander.

Veranderlijk en continu in beweging Dat mijn identiteit geen vast gegeven is, maar beweegt, daar­ over schrijft Paul Verhaeghe, klinisch psycholoog en psycho­ analyticus, in zijn boek Identiteit. Hoewel ‘jezelf zijn’ en ‘iden­ titeit’ twee verschillende begrippen zijn, helpt zijn idee over identiteit meer zicht te krijgen op ‘jezelf’. Volgens Verhaeghe is identiteit niet iets dat ergens diep vanbinnen in ons te vinden is. Wezenlijke identiteit bestaat niet, zo zet hij in zijn boek uiteen: ‘Onze identiteit is steeds het tijdelijke resultaat van de wisselwerking tussen ons spiegelen aan onze omgeving en streven naar autonomie, tussen samenvallen en afstand nemen. Het heeft meer met “worden” dan met “zijn” te maken.

We zijn allemaal uniek omdat we verschillende spiegelingen uit de buitenwereld krijgen en daarin zelf keuzes maken en tegelijk zijn we identiek omdat spiegelingen gemeenschappe­ lijk zijn binnen een bepaalde groep en een bepaalde cultuur.’

magazine

12-11-19 17:22

Dat mijn identiteit, wie ik ben, wie ik denk te zijn of wie anderen denken dat ik ben, veranderlijk en continu in beweging is, ervaarde ik tijdens een skiles op de borstelbaan.

Ik heb al vaak geskied, maar mijn techniek laat te wensen over. Met name bij het rechter bochtje doe ik iets verkeerd waardoor ik snel val.

Ik ben onzeker en een dag skiën kost me veel kracht. Dus neem ik, voorafgaand aan mijn skivakantie, les op de borstelbaan. De trainer, een vrouw van begin twintig, noemt me vanaf het eerste moment bij mijn voornaam en tutoyeert me.

Mijn inspanningen op de borstelbaan gunnen me weinig tijd om daarbij stil te staan. Het enthousiasme en de deskundigheid van de ski-juf zorgen ervoor dat ik me over mijn angst heen zet en haar ‘Supergoed!

Je doet het supergoed!’ maken dat ik vorder. Pas als ik thuis ben realiseer ik me dat ik me, door de manier waarop ze me aansprak, in aanvang klein en niet gezien voelde. Het was alsof de door mij zorgvuldig opgebouwde jas van mijn identiteit ‘vrouw van respectabele leeftijd met enig aanzien’ daar op die borstelbaan waardeloos werd.

Daar veranderde mijn jas in een sportjasje met als waarde ‘oudere, bange vrouw die niet kan skiën’.

De metafoor maakt duidelijk dat we als mens geen constante zijn.

Een ander Soms wringt het hoe anderen naar ons kijken en hoe we ons over onszelf voelen. Onze identiteit is in beweging en wie we (denken) te zijn ook. Vaak gaan veranderingen in onszelf of in onze omgeving geleidelijk en passen we ons gevoel daarbij aan. Soms verandert onze identiteit van het ene op het andere moment. Bijvoorbeeld bij het verlies van een partner, het verlies van werk of wanneer iemands geschiedenis anders blijkt te zijn dan gedacht. Dan volgt een tijd van onzekerheid. Het heeft tijd nodig om te wennen aan veranderende omstandigheden en een veranderende identiteit. Het beeld van wie iemand schijnbaar geworden is, moet worden aangepast en het is dan alsof het leven opnieuw moet worden uitgevonden.

De vraag van Steven ‘ben ik mezelf of ben ik een ander?’ komt bij hem op als hij een optreden heeft en staat te zingen. Je zou kunnen zeggen dat hij dan in zijn bus zelf achter het stuur zit,

houdt van wat hij doet en uitdaging ervaart. Dé ingrediënten om in flow te komen. Zijn subpersoonlijkheden zijn niet actief, ze zijn even uitgestapt of ze zitten, diep in slaap, op de passagiersstoelen en bemoeien zich niet met de rit.

Thomas Acda daarentegen lijkt het stuur van zijn bus daar op het strand niet zo stevig in handen te hebben. Ik heb de indruk dat hij nog niet goed weet wat hij vindt van de richting die zijn bus heeft genomen en onzeker is over zijn plaats in de bus. Hoewel het spannend kan zijn om momenten te beleven als die van Acda, hoop ik dat wij ons net als Steven af en toe, of misschien wel vaak, ‘een ander’ voelen. Dan doen we waar we van houden en waar we goed in zijn. Dan is er uitdaging en voldoening in ons leven en, zoals Mihaly Csikszentmihalyi schrijft, dan gaan we ons leven als rijk en waardevol ervaren, dan heeft ons leven zin.

RINO Senior Certified Coach

Het modulaire opleidingstraject dat de RINO onder de titel ‘RINO Senior Certified Coach’ heeft ontwikkeld, is geaccrediteerd door de ICF. Na succesvolle afronding van het gehele traject kunnen deelnemers als PCC (Professional Certified Coach) worden geregistreerd bij de ICF.

Je start de route tot RINO Senior Certified Coach met de leergang: Coachen als professie www.rino.nl/302 | 90 uur cursus

Na de leergang volg je een drietal cursussen: Oplossingsgericht coachen: verdieping www.rino.nl/868 | 24 uur

Positieve psychologie

www.rino.nl/326 | 12 uur

Mentor coaching

www.rino.nl/347 | 18 uur

Meer informatie en inschrijven?

Kijk op www.rino.nl/coach Het is mogelijk om (een) enkele cursus(sen) te

coachlink magazine

Binnenwerk CLM12.indd 29

• 29

13-11-19 12:48

Boek

Ien van der Pol, Coachen waar het pijn doet 224 blz, 1e druk, 2019, Boom Uitgevers Amsterdam, ¤ 24,99 Coaches, counselors, psychotherapeuten en andere begeleiders krijgen in hun praktijk steevast te maken met angst, onrust, onderdrukte emoties en gedragspatronen van cliënten die voortkomen uit hoe zij zich in hun vroegste jeugd hebben aangepast. En met de stress en oververmoeidheid die dit met zich meebrengt. Coachen waar het pijn doet geeft professioneel begeleiders inzicht en kennis over wat trauma is en het ontstaan ervan, en kunde voor het werken met de effecten van traumatische gebeurtenissen. De kern vormt de Identity-oriented Psychotrauma Therapie (IoPT) van dr. Franz Ruppert, die als doel heeft het weer insluiten van verloren delen van de eigen identiteit (wie ben ik) en daarmee de eigen autonomie (wat wil ik). Het is een behulpzame methode voor het herstellen van psychische fragmentatie, het ervaren van veiligheid, vertrouwen, verbondenheid, intimiteit en zingeving. Kortom: om de breuken te herstellen tot een geheel dat prachtig is.

Chantal Samson

Ginny Krijgsman

Gea Koren

Burn-out-, loopbaan- en re-integratiecoach bij samsonc8.nl Mijn kennis over trauma is verdiept door Ien van der Pols duidelijke visie op de materie en het werken met trauma in IoPtopstellingen. De aandachtspunten over de coachrol zijn niet allemaal nieuw, wel relevant. Een kernpunt in haar visie betreft de mate van interveniëren in de begeleiding.

IoPT verschilt van andere vormen van systemisch werk door de cliënt veel sterker in de lead te laten in het proces en de duiding ervan. Dat spreekt mij aan. Hoewel ik bekend ben met PNI (Psycho-NeuroImmunologie) waar Ien naar verwijst bij het verband tussen trauma en fysieke klachten, denk ik dat verder wetenschappelijk onderzoek nog nodig is voor meer bewijs.

Dit boek biedt zowel beginnende als gevorderde coaches relevante kennis en handvatten, ook als ze (nog) niet met IoPTopstellingen gaan werken. Voor mij kwam de kennis over intrapsychische fragmentatie direct van pas in mijn werk. Een aanrader dus!

Lichaamsgerichte coach en trainer bij GK Coachpraktijk Als dochter van een vader met oorlogstrauma (PTSS) trekt de subtitel Begeleiden naar heelheid bij trauma mijn aandacht.

Trauma en de generationele overdracht op tweede en zelfs derde generaties hebben zowel persoonlijk als professioneel mijn interesse.

Ien van der Pol integreert afzonderlijke delen tot een coherent nieuw geheel.

Nieuw voor mij is de Identity-Oriented Psychotrauma Therapie (IoPT), ontwikkeld door Franz Ruppert. Coachen waar het pijn doet geeft me net dat duwtje in de rug op een weg die ik al aan het belopen ben. Ik heb in mijn gesprekken met een aantal coachees, waarbij trauma een rol speelt, de inzichten die de IoPT-aanpak biedt al kunnen inzetten. Nadat ik het boek dichtgeslagen had, heb ik contact opgenomen om de IoPT-opleiding te volgen. Ik ben ervan overtuigd dat ik met behulp van de IoPT-studie mijn cliënten nog beter van dienst kan zijn.

Narratief coach bij Koren Visie In dit meesterwerk schrijft Ien van der Pol helder en gefundeerd wat zij heeft ontdekt over begeleiden naar heelheid bij trauma.

De coachee is de enige die werkelijk betekenis kan geven aan wat zich voordoet in de opstelling. Ze schrijft over de IdentityOriënted Psychotrauma Therapy (IoPT) van Ruppert. Bij deze intentieopstellingen gaat het om een geformuleerd verlangen en om resonantie. Kenmerkend is ook dat het gaat om verschillende ‘delen’ die de coachee in zich draagt.

Ien beschrijft heel mooi dat een coachee ‘anders heel’ kan worden. De littekens blijven zichtbaar en voelbaar, maar de integratie van de verschillende delen, de heelheid in zichzelf, maakt dat de coachee uiteindelijk vindt wat hij dan eigenlijk al niet meer zoekt. Een helend zelfverhaal draagt de wond, het verlangen en het medicijn in zich. Vooral de beschreven grondhouding en vaardigheden zijn voor begeleiders van essentieel belang.

Een belangwekkend handboek.

9

9

7,5 30 • c o a c h l i n k

Binnenwerk CLM12.indd 30

magazine

12-11-19 17:22

Column

Het duet dat coaching heet

tim theeboom Coaching is de samenkomst van twee zelven. Een duet tussen coach en coachee.

Het coachgesprek is de plek waar de coachee even ruimte krijgt voor zichzelf. Een moment om gedachten op een rijtje te zetten met iemand die echt luistert. Die mogelijkheid krijgen we niet vaak. Al kunnen onze collega’s nog zo goed luisteren, onbewust fungeren het systeem waarin je samen zit, verstrengelde belangen en ervaringen uit het verleden als filter in onze gesprekken.

Een coach is neutraal. Tenminste, dat is een hardnekkige aanname in coachingsland. Maar is het wel mogelijk om als coach geheel neutraal een gesprek in te gaan? Ik denk het niet. Wij nemen allemaal onze eigen filosofie mee. Iedereen heeft bepaalde oplossingsrichtingen en inzichten waarvan we denken dat ze nuttig zijn voor de coachee. Bovendien heb je als coach ook een belang in het coachingstraject. Je wilt dat het traject succesvol is. Voor de coachee en voor je eigen business.

Het is een mythe dat de coach slechts een spiegel is. Ik stoot hier ongetwijfeld verschillende mensen voor het hoofd, en spreek ook mezelf tegen. Ik gebruik immers al jaren een (werk)definitie van coaching die stelt dat de coach niet stuurt, en dat

coachen draait om ‘het faciliteren van zelfgestuurde gedragsverandering’. Toch wil ik je vragen niet direct de barricade op te gaan. Immers, het is juist goed nieuws dat de coach zelf een rol speelt in het gesprek.

Volgens mij ben je als coach veel effectiever als je ruimte geeft aan je eigen voorkeuren, gedachten en emoties. Als jij je ergert aan een coachee of moeite hebt om wakker te blijven tijdens de gesprekken, ben je vast niet de enige. Interacties in de coachingskamer zijn vaak representatief voor interacties daarbuiten. Oké Tim, het ‘parallelle proces’, niks nieuws onder de zon. Maar nu ga ik echt wat gevaarlijks zeggen: het is oké om als coach ook oplossingen en adviezen aan te dragen. De oplossingen die jij ALS COACH bedenkt! Een gotspe.

Natuurlijk zijn mensen meer geneigd om een oplossing tot uitvoering te brengen wanneer zij hier eigenaarschap over ervaren. Dat betekent echter niet dat jouw oplossingen niet helpend kunnen zijn.

Maar nu ga ik echt wat gevaarlijks zeggen.

Integendeel. Als jij deskundig bent op een bepaald inhoudsdomein (bijvoorbeeld burn-out, loopbanen), zullen coachees je dankbaar zijn als je bereid bent om die expertise te delen. Komen we gelijk af van het ‘Wat vind je er zelf van?’-imago.

Het is belangrijk dat de coachee zelf oplossingen formuleert die passend, en daardoor hopelijk duurzaam zijn. Ook is het belangrijk om niet direct aan te nemen dat als jij jouw coachee slaapverwekkend vindt, anderen dit ook wel zullen vinden. Niet alles van jezelf is nuttig (of gepast) om in te brengen. De kunst is om te weten wat van jou is, en wat van de ander. Dit lukt pas als je accepteert dat je als coach ook maar gewoon een mens bent, met alle vooringenomenheid die daarbij hoort. Pas als je accepteert dat ook jij oordelen en ideeën hebt, kan je ze bewust inzetten. Als coach ben je zelf het belangrijkste instrument, de kunst is om dit instrument zo in te zetten dat je de coachee niet overstemt in het prachtige duet dat coaching heet.

Tim Theeboom is psycholoog en promoveerde in 2016 op onderzoek naar de effectiviteit van coaching in organisaties. Hij werkt als kerndocent en onderzoeker bij het VU Center for Executive Coaching en is hij associate partner bij Reflect Academy.

coachlink magazine

Binnenwerk CLM12.indd 31

• 31

12-11-19 17:22

De coach als trainingsacteur: meerdere zelven

32 • c o a c h l i n k

Binnenwerk CLM12.indd 32

magazine

12-11-19 17:22

mariëlle boersen

In een coachingsgesprek kan het nuttig zijn gebruik te maken van een actieve werkvorm als het rollenspel. Door deze methode van ervarend leren ontdek je nieuwe kanten van je coachee.

Het is tevens een uitdaging. Je verruimt de vertrouwde rol van begripvolle coach door andere aspecten van je persoonlijkheid te laten zien. Kanten die doorgaans verborgen blijven.

I

n mijn werk als coach doe ik regelmatig een rollenspel en als trainingsactrice gedraag ik me vaak als coach. Coa­ chen en oefenen horen voor mij bij elkaar, al zal ik niet altijd een rollenspel inzetten. De ene keer is het voldoende ergens over te praten, de andere keer is het handiger iets ter plekke te ervaren.

In dit artikel schets ik eerst twee situaties: het coachingsge­ sprek zonder en met gebruik van een rollenspel. Daarna ga ik in op de voordelen van het rollenspel, ik geef een aantal voorbeelden en benoem randvoorwaarden. Vervolgens ga ik in op de gelaagdheid van het rollenspel, de uitdaging voor jou als coach en de toegevoegde waarde van een trainingsacteur in een coachingstraject.

Het coachingsgesprek zonder rollenspel ‘Hoe is het gesprek met je collega gegaan?’

‘Ja, nog wel moeizaam.’

‘Vertel.’

In een ‘normaal’ coachingsgesprek gedraag je je respectvol, gelijkwaardig en open. De coachee vertelt en jij luistert, stelt vragen, confronteert en komt soms met een eigen voorbeeld.

Je voelt weerstand of juist sympathie, leeft mee, toont je verba­ zing of verontwaardiging, luistert, knikt en humt en ondertus­ sen blijf je alert. Je wacht op de momenten dat het gaat ‘jeuken’.

Zo werkt het tenminste bij mij. Dan zegt of doet de ander iets en dan gaan er bij mij alarmbellen af: hier moet ik iets mee, hier zit het probleem en daarmee mogelijk de oplossing. Het is een gevoel, een instinctieve reactie waarnaar ik geleerd heb te luisteren. Vervolgens bespreek ik het, stel er vragen over en vraag door.

Je wacht op de momenten dat het gaat ‘jeuken’.

Het luisteren naar je eigen instinctieve reacties en daardoor authentiek en dicht bij jezelf blijven, is een belangrijk middel om de gecoachte beter te helpen. Als ik bijvoorbeeld geïrriteerd raak, is daar een reden voor. Iemand is langdradig, blijft hangen in hetzelfde denkkringetje en valt in herhalingen (ik bedoel maar). Het is dan belangrijk het zuiver te houden: Wat is mijn eigen allergie en wat zou in het algemeen bij meer mensen niet goed werken? Dit kun je vervolgens bespreken.

Gedurende een coachingstraject ontstaat op deze manier vaak een onuitgesproken afspraak: je hebt een vaste manier van met elkaar omgaan en weet hoe jullie op elkaar reageren. Het is vertrouwd en veilig. Dat is prachtig, maar zo ontbreekt er soms een bepaalde dynamiek. Hoe doet de coachee het bij andere mensen? Waar is bijvoorbeeld de weerstand waar hij het over heeft, of de sociale angst?

Het coachingsgesprek met rollenspel ‘Hoe is het gesprek met je collega gegaan?’

‘Ja, nog wel moeizaam.’

‘Oké, laten we eens nagaan wat er is gebeurd. Wat was de setting?

Hoe zat je erbij? En de ander? Oké, laten we dat eens naspelen.’

Hoe de coachee zich bij andere mensen en in andere situaties gedraagt, hoor je vaak alleen uit de mond van je coachee, je bent er zelf niet bij. Om deze andere kanten van je coachee te ervaren, is het rollenspel een mooie optie. Met een rollenspel wordt gedrag direct zichtbaar, kun je bijsturen en doorvragen.

Mogelijk zet je het rollenspel in coachingstrajecten al in om ander gedrag uit te proberen. Je kunt het echter ook gebruiken om het huidige gedrag te ervaren en zo inzicht te krijgen in mogelijke obstakels of onhandigheden. Vaak komen er tijdens de coaching concrete voorbeelden naar voren: gesprekken die niet goed zijn gegaan of ontmoetingen waar tegenop wordt gezien. Beide kun je ter plekke oefenen. Hierbij wordt de term ‘oefenen’ overigens vaak als minder bedreigend opgevat dan ‘rollenspel’ en is daarmee laagdrempeliger. coachlink magazine

Binnenwerk CLM12.indd 33

• 33

12-11-19 17:22

Meerdimensionaal Het voordeel van oefenen is dat je direct merkt wat er gebeurt in de communicatie. Je ervaart wat de coachee zegt en hoe hij dit doet en merkt meteen hoe dit overkomt. Daarbij kun je het spel op ieder moment stopzetten en met elkaar nagaan wat er op dat moment aan de hand is. Je kunt reflecteren, analyseren en diverse alternatieven uitproberen.

Het oefenen gebeurt bovendien in een veilige setting, de coa­ chee mag fouten maken zonder dat dit consequenties heeft in de werkelijkheid. Zo kun je stap voor stap werken aan het zelf­ vertrouwen of bepaalde vaardigheden.

Daarnaast zijn er nog andere voordelen. Zo worden in een rollenspel beide hersenhelften gestimuleerd, je gebruikt al je zintuigen, je bent meerdimensionaal bezig en vanuit een heli­ kopterview worden zaken zichtbaar. Ook is de coachee actief en komt daarmee reeds in beweging.

De coachee mag fouten maken zonder dat dit consequenties heeft in de werkelijkheid.

Doordat het spel mogelijkheid geeft tot het oefenen van ver­ schillende invalshoeken, bevordert het creativiteit en beleving.

Ook komt er vaak humor bij kijken, dat relativeert en verluch­ tigt. Ten slotte onthoud je het meest door ervarend leren.

Daadwerkelijk toepassen Je kunt het rollenspel inzetten om dagelijkse situaties of moei­ lijke gesprekken te oefenen. Ook kun je het gebruiken bij diverse methoden, zoals Transactionele Analyse. Zeg bijvoor­ beeld eens ‘nietes’ of kijk afkeurend en zeg ‘doe dat nou maar niet’ of ‘schiet op’. Zo gebruik je actief de egoposities ouder, vol­ wassene en kind en breng je de dramadriehoek in de praktijk, om die vervolgens te bespreken.

De systeemdynamiek kun je zichtbaar maken door bijvoor­ beeld aan te geven: ‘Ik ga nu de rol van je vader spelen, is dat goed?’ en vervolgens te vragen ‘Wat doet dit met je, wat gebeurt er nu?’

34 • c o a c h l i n k

Binnenwerk CLM12.indd 34

Kernkwadranten, de roos van Leary, allemaal hulpmiddelen die je als coach kunt gebruiken door er niet slechts over te praten, maar door ze daadwerkelijk toe te passen. Ga boven de ander staan, weiger samen te werken, ga in zijn allergie zitten en bespreek vervolgens wat de ander dacht, voelde en deed. En wat het met jou deed, waarom je bijvoorbeeld ergens fel op reageerde.

Non­verbale communicatie is ook prachtig om mee te spelen.

Naast dat het in elk contact automatisch meespeelt, kun je het bewust inzetten. Doe eens een rolwissel waarbij jij de rol van de coachee speelt. Spiegel eens de houding van je coachee of experimenteer. Wat is bijvoorbeeld het effect als je oogcontact consequent vermijdt, als je met je pen begint te tikken of als je je wegdraait van je gesprekspartner? Daag je coachee uit en leer zo andere aspecten van diens persoonlijkheid (en de jouwe) kennen.

Randvoorwaarden Dit soort provocerende oefeningen zijn bedoeld om het gedrag van je coachee in andere situaties dan die in de coachingscon­ text te zien. Juist dan is openheid, vertrouwen en veiligheid van belang. Je kondigt aan wat je gaat doen, soms direct van tevoren, soms is het voldoende om een algemene waarschu­ wing te geven dat je af en toe ander gedrag zult vertonen om te zien wat de coachee daarmee doet. Ook nabespreken is essenti­ eel. Welke inzichten levert het op, hoe voelt dit?

Daarbij is het in je rol van tegenspeler belangrijk dat je het zui­ ver houdt. Bewaak wat je coachee aankan en laat je niet mee­ slepen, in het enthousiasme van het spel, in eigen valkuilen of allergieën. Welke gradatie van boosheid is nog functioneel, hoe ver ga je in het uitdagen, wat kan de ander aan? Afwegingen die je in je achterhoofd moet houden terwijl je je inleeft. Door in contact te blijven met je coachee en diens lichaamstaal goed te lezen, kun je hier zorgvuldig in blijven.

Het is daarbij handig vooraf aan te geven dat de coachee altijd een time­out mag inlassen. Zelf kun je ook altijd een time­out nemen. Dit is met name handig als je merkt dat er een leerpunt is dat je graag wilt bespreken. Ook is het raadzaam het rollen­ spel kort te houden, zodat je kunt onthouden wat er gebeurt.

Het gesprek filmen en samen terugkijken en bespreken is een goed alternatief.

magazine

12-11-19 17:22

Extra dimensie: meerdere zelven

Inhuren van een trainingsacteur

Het rollenspel geeft ook voor jouzelf extra dimensies omdat je niet alleen je normale coachrol hebt (begripvol, aardig, goed luisterend, etc.), maar je je ook inleeft in de gesprekspartner van je coachee. Deze heeft andere kenmerken dan jij zelf door­ gaans laat zien en zal daarmee andere reacties oproepen. De meest gevraagde rollen hebben kenmerken als dominant, arro­ gant, wil niet samenwerken, luistert niet. (Waar je natuurlijk ook op kunt ingaan, want waarom ziet een coachee de ander zo?) Oftewel, je laat gedrag zien dat vaak het tegendeel is van wat je als coach probeert te zijn.

Als je je niet goed voelt bij het spelen van diverse rollen, of als je het lastig vindt om naast het inleven ook nog objectief te observeren, kun je natuurlijk een trainingsacteur inhuren.

Dit kan aan het begin van het traject om direct meer inzicht in het gedrag te krijgen, aan het eind om te zien of er ontwik­ keling is, maar het kan in wezen op ieder moment. Dit levert waardevolle inzichten op.

Deze minder positieve eigenschappen zet je misschien niet vaak in als coach, toch hebben we allemaal aspecten in ons waar we niet trots op zijn en die we vaak proberen te verber­ gen. Zo ben ik niet vaak boos, maar ik kan het zeker wel zijn, en wil ik niet arrogant zijn, maar zit het stiekem soms toch in me. En dat kan ik mooi gebruiken in een rollenspel.

Deze verborgen, duistere kanten worden in Voice Dialogue je verstoten ikken genoemd. Jung heeft het over schaduwkanten.

Als kind moest je je gedragen en als volwassene houd je je nog steeds in. Je mag niet jaloers, boos, zelfingenomen of lui zijn. En ook je onzekerheid wil je liever niet tonen. Al deze verborgen kanten of verschillende zelven kun je nu eindelijk eens gebruiken door ze in te zetten in een rollenspel. Bewust.

Open. Gecontroleerd.

Hoe ver ga je in het uitdagen, wat kan de ander aan?

Het begint al bij de aankondiging van een rollenspel. Dit leidt tot reacties waar je het over kunt hebben: ‘Wat zorgt ervoor dat je dit zo spannend vindt?’ Vervolgens is er de eerste ken­ nismaking met de acteur. Hoe gedraagt je coachee zich ten opzichte van een vreemde: assertief of teruggetrokken, domi­ nant of vriendelijk, etc.? Dan is er het gesprek zelf. Door de aanwezigheid van een acteur is je coachee minder met jou bezig, maar laat zich meeslepen in authentiek gedrag terwijl jij ongestoord kunt observeren. Ten slotte brengt de acteur een andere dimensie in het contact. Deze reageert op een onver­ wachte manier, heeft een eigen manier van omgaan met men­ sen en ziet andere aspecten van je coachee.

Oftewel, door het toevoegen van het rollenspel aan een coa­ chingstraject leer je je coachee beter kennen. Het geeft nieuwe inzichten in diens gedrag en communicatiestijlen, het laat andere aspecten van zijn persoonlijkheid naar voren komen dan bij een standaard coachingsgesprek. Het is een prachtig middel om gesprekken te oefenen en je coachee te bestuderen, te confronteren, reflecteren en direct te laten leren. Het rollen­ spel brengt de praktijk dichter naar het coachingsgesprek. Ook daagt het jou als coach uit meerdere kanten van jezelf te laten zien. Een aanrader!

Bronnen Het combineren van coaching en acteren is uitdagend. Je leeft je in door gepaste reacties te geven dan wel je coachee uit te dagen. Ondertussen word je zelf ook geraakt door wat er gebeurt in het rollenspel en moet je bewaken dat je zorgvuldig en functioneel aan het werk bent. Daarnaast ben je aan het observeren zodat je na afloop feedback kunt geven. Wat er dan kan gebeuren, is dat je bij jezelf een reactie ontdekt als ‘Yeah (blij), wat goed (trots) dat ik op dat moment (onthouden voor de feedback) zo dominant (schaduwkant) kan zijn in een rol (afstandelijk)!’ Oftewel, een gesprek met behoorlijk wat lagen.

• Lex Mulder en Judith Budde (2006). Drama in bedrijf. Zalt­ bommel: Thema.

• Maarten Kouwenhoven (2007). Het handboek strategisch coachen. Amsterdam: Boom.

• Alex Engel e.a. (2010). Het handboek voor coaching, student version. Deventer: Entos.

• Hal en Sidra Stone (2006). Thuiskomen in jezelf. Utrecht: Ankh­Hermes.

coachlink magazine

Binnenwerk CLM12.indd 35

• 35

12-11-19 17:22

OPLEIDING INTEGRALE TRAUMACOACHING Met de 9-daagse opleiding Integrale Traumacoaching leg je een fundament van kennis en kunde over psychotrauma en leer je werken met integrale methodieken om cliĂŤnten vanuit een veilige bedding te begeleiden bij traumaverwerking en herstel. Een intensieve opleiding voor coaches, couselers, therapeuten en andere professioneel begeleiders op mensgericht gebied.

Start in januari. Kijk op onze website voor meer informatie!

Begeleiden naar heelheid bij trauma

Trauma is misschien wel de meest vermeden, ontkende, onbegrepen en onbehandelde oorzaak van menselijk lijden.

De verrassende kijk op leiderschap en coaching

| tel: 040-2955999 | secretariaat@alba-academie.nl | www.alba-academie.nl h l i n k m117, a g a z iVeldhoven ne 36 • c o a c Locht traumacoaching okt19 240x200 mm.indd 1 Binnenwerk CLM12.indd 36

6-11-2019 12:15:41 12-11-19 17:22

De favoriete werkvorm van...

René Luisman Het kwadrant voor ‘ik ben OK, jij bent OK’ ‘Het lijkt zo’n makkelijke werkvorm, maar er zit veel diepgang in. Ik gebruik het kwadrant voor ik ben OK, jij bent OK dan ook in bijna elk coachtraject.’ René Luisman vertelt met een kalme stem over de kwadranten. ‘Deze werkvorm geeft direct inzicht in de communicatie tussen jou en de ander en laat zien dat je hier invloed op hebt.’

‘Met tape maak ik een kwadrant op de grond en vraag ik de deelnemer om op basis van een specifieke situatie plaats te nemen in een van de kwadranten. Wanneer iemand in een kwadrant gaat staan, zie je ook vaak iets gebeuren. Aan de zijde ik ben niet OK zie je dat de persoon wat wiebelig staat, fronst, zijn schouders optrekt.

Wanneer de coachee aan de ik ben OK-zijde gaat staan, maakt hij zich groter en neemt hij meer ruimte in. Prachtig om te zien.’ René vraagt de coachee om van het ene naar het andere kwadrant te lopen en het verschil te ervaren.

‘We kennen vaak alle vier de kwadranten heel goed. Maar je hebt een dominante voorkeur op het moment dat je onder druk staat.’

Een directeur van een school wilde leren om steviger haar plek in te nemen binnen de organisatie. In de communicatie met haar team plaatste ze zichzelf in het kwadrant ik ben OK, jij bent niet OK. ‘Deze werkvorm maakte inzichtelijk dat ze haar team wantrouwde.

Toen ik doorvroeg, bleek dat een gezegde vroeger thuis was: “Het wordt vanzelf 1-1.” Er komt altijd een moment dat de ander je terugpakt.’ Daarop ging René met haar kijken hoe ze haar collega’s meer kon waarderen. ‘Het kwadrant spreekt meteen een diepere laag van overtuigingen aan waarmee je aan de slag kunt.’

‘Het kwadrant wijst de richting naar effectieve en gelijkwaardige communicatie.’

en winnaarsdriehoek en de egoposities, twee andere modellen uit de TA.’ Laatst begeleidde hij iemand die zich heel onzeker voelde bij mensen. ‘Bij zijn partner voelde hij zich OK, maar bij vrienden sloeg de twijfel toe. Hij werd dan heel stil en nam nauwelijks aan het gesprek deel óf kon juist grootse verhalen vertellen en heel druk zijn. Beide situaties kostten hem veel energie. Na de analyse met het kwadrant hebben we gekeken naar de egoposities – hoe kun je je plek innemen en jezelf te laten zien?’

René, door de NOBTRA benoemd tot trainer van het jaar 2017-2018, blijkt een enthousiast toepasser van Transactionele Analyse te zijn.

‘Ik hou van het praktische en TA heeft veel rijke modellen waarmee je aan de slag kunt. Deze werkvorm sluit goed aan op de drama-

‘Het model maakt inzichtelijk hoe in een specifieke situatie de verhouding tussen jou en de ander is’, vertelt Luisman. ‘Het geeft richting om te onderzoeken wat er nodig is om naar het kwadrant te komen, waarin er sprake is van effectieve en gelijkwaardige communicatie.’ (NvO)

coachlink magazine

• 37

019 12:15:41 Binnenwerk CLM12.indd 37

12-11-19 17:22

De kracht van

zelfbesef Waar je werkelijk ademt, ontspring je telkens weer

38 • c o a c h l i n k

Binnenwerk CLM12.indd 38

magazine

12-11-19 17:22

tommy browaeys

Zelfzorg is onmisbaar in deze tijd waarin het aantal mensen met burn-out, bore-out en depressie nog steeds stijgt. Tijd voor een grondig zelfonderzoek om voldoende ademruimte voor jezelf te creëren.

Tommy Browaeys laat in zijn artikel zien hoe je dat aanpakt.

I

‘

edereen heeft iets te bieden waarin hij of zij goed is. Je hebt de verantwoordelijkheid tegenover jezelf om te ontdekken wat dat is. Je weet pas wat het is als je eraan begint.’ Het zijn zinnen uit een speech van Barack Obama aan de start van het schooljaar. Ook volwassenen kunnen ze beschouwen als een oproep tot zelfbesef, als belangrijkste stap naar zijn en doen wie je bent, naar persoonlijk en collectief geluk.

Trager zinken De statistieken rond langdurige afwezigheid door burn­out, bore­out of depressie tonen telkens weer aan dat steeds min­ der mensen erin slagen om de zware klei onder hun voeten, waarin ze om welke reden dan ook vastgezogen geraakt zijn, los te laten en zich vrij te voelen. Ondertussen zitten ook steeds meer jongeren aan de antidepressiva, vaak zelfs zonder psychische begeleiding via een praatdokter, en maken hun dro­ men veel te snel plaats voor illusies.

Wat bij de communicatie rond Belgische burn­outcijfers eerder opviel, is de positieve kanttekening dat de aantallen minder snel stijgen dan de voorgaande jaren. Ik ben nooit een kei in wiskunde geweest, maar dat is naar mijn mening nog niet het­ zelfde als dalen. Het is relativeren alsof de muzikanten op de Titanic tevreden waren dat het schip tijdens het nummer dat ze speelden wat trager zonk dan bij de vorige melodie.

‘Een groot schip kan zinken als gevolg van een klein lek.’ Benjamin Franklin Onder het wateroppervlak Zolang het gat in de romp van een vaartuig niet gedicht is, sijpelt het zeenat naar binnen en zul je moeten hozen om het hoofd boven water te houden. We zijn er tijdens een jeugdige vakantie ooit in geslaagd om ons grote luchtbed, dat wat lek­ geslagen was, toch een heel eind drijvende te houden door als

gekken onze longen in de ventieltjes van een aantal luchtka­ mers leeg te blazen. En toch moesten we naar de kant, terwijl we niets konden vertellen over wat voor moois er tijdens de achter ons liggende drijfstrook voorbijgegleden was. We had­ den er geen oog … en lucht meer voor.

Bovendien vergisten de stuurlui van het onzinkbare schip zich ruim een eeuw geleden ook aan de ijsberg, die nadien in oplei­ dingen voor sales en managers de meest gebruikte metafoor werd voor de stelling dat niet alles zichtbaar is. Dat er onder de oppervlakte nog een bedreiging schuilt. Vergelijk het met een sluimerend virus dat al in iemands bloed zit, maar nog niet uitbrak.

Werkbaar werk Tussen die alarmerende cijfers door worden ballonnetjes opge­ laten en initiatieven gelanceerd. Politici, werkgeversorgani­ saties en vakbonden verdringen elkaar voor de camera. Van lovenswaardige ideeën en goede bedoelingen tot electoraal geïnspireerde gebakken lucht. Het modebegrip werkbaar werk gaat al een tijd mee. Werkgevers kunnen gecontroleerd en gestraft worden voor een falende aanpak van burn­out. Afwe­ zigen die zich niet aan de spelregels houden, lopen het risico om naast zichzelf ook hun uitkering te verliezen.

Naar mijn gevoel wordt té fel de klassieke kaart van straf­ fen (en belonen?) getrokken in plaats van die van de bewust­ making. Er zijn voorstellen om langdurig afwezigen een tijd ergens anders aan de slag te laten gaan of werknemers uit te wisselen zodat ze voelen wat die andere wind met hen doet.

Een interessante insteek, los van de praktische haalbaarheid.

Wie dat probeert, moet zich natuurlijk afvragen hoe groot de kans is dat de belemmeringen die hij in de huidige job weg­ duwt ook daar kunnen opduiken. Werkbaar werk is in ieder geval een nobele doelstelling. Werkbaar welzijn of welzijnbaar werk ook. Want als we alleen maar het gevoel hebben te wer­ ken, vergeten we misschien wel te zijn.

coachlink magazine

Binnenwerk CLM12.indd 39

• 39

12-11-19 17:22

Zekerheid Werkgevers kiezen via missie, visie, strategie en beleid voor een bepaald klimaat. Daarbij is het – hopelijk – de bedoeling dat een werknemer zichzelf ontwikkelt zodat zijn persoonlijk geluk, het rendement op eigen vermogen van de onderneming en het Bruto Binnenlands Product er beter van worden. In de praktijk loopt het weleens anders. Wij zijn trouw aan de werk­ gever. We hebben een contract met de kapitein van het schip en varen de route die hij voor ons uitgetekend heeft. Voor de één is dat de machinekamer, zonder het minste idee van de koers, voor de ander dan weer de kombuis, het dek of de navi­ gatieruimte. En dat het hele traject. Voor wie daarmee tevreden is en er bewust voor kiest, zal er geen vuiltje aan de lucht zijn.

Iemand die met een burn-out kampt, heeft op een of andere manier moeite met de rol die hem toebedeeld werd of waar­ voor hij (lang geleden) gekozen heeft. Misschien tegen beter weten in, blijft hij zijn geluk in andermans handen leggen ... en uitstellen. Voor de ijsberg der drogredenen: zekerheid. Ik stel me de vraag of we onszelf niet wijsmaken dat we omwille van die zogezegde zekerheid bij de pakken moeten blijven zitten.

Als vals voorwendsel om zelf geen keuze te hoeven maken.

We mogen van leidinggevenden verwachten dat ze de tocht voor ons zo aangenaam mogelijk maken. Maar leg niet al je eieren in dat mandje en vraag je af in welke mate je de door hen gekozen richting kunt en wilt veranderen, al dan niet ten koste van jezelf. Want anders dreig je in een situatie terecht te komen van: ‘Ik wil dit (eigenlijk) niet (meer).’ En toch ga je door. Zonder die veel crucialere vraag te stellen: ‘Wat wil ik wel?’ Die mindswitch brengt je van een negatieve naar een positieve benadering.

‘Self-awareness is the single most important drug in society.’ Gary Vaynerchuk Vitamine B3 Het wordt dan ook tijd voor een herinneringsprik met vita­ mine B3: • Besef: Ga op zoek naar jezelf en (her)ontdek wie je werkelijk bent.

40 • c o a c h l i n k

Binnenwerk CLM12.indd 40

• Bewust: Houd van de persoon die je in de spiegel ziet en minimaliseer niet wat je kunt.

• Beweeg: Durf uit je comfortzone te komen en iets te doen met wat je geleerd hebt.

Door (meer) te doen wat je graag doet, kom je tot een soort moodboard dat je inzet als kompas bij keuzes. Het is een lei­ draad om de focus van wat je niet meer wilt om te buigen naar wat je wel wilt. Op basis van je waarden, normen en kwali­ teiten kom je tot een ideaalbeeld van de wereld (visie), de rol die jij daarin wilt spelen (missie) en hoe je dat wilt realiseren (strategie).

Hoe dat moodboard eruitziet, maakt niet uit. Bij mij is het een amateuristische tekening met kernwoorden. Het kan evolu­ eren. Het gaat erom dat je ermee mee bezig bent en dat het zich als vanzelf ontvouwt. Bekijk het alsof je in een schijnbaar ondoordringbare jungle in verschillende stappen een pad cre­ ëert door wat je belemmert weg te kappen en gewoon verder te stappen. Vergelijk het met een schrijver die aan verzen sleu­ telt, schrapt en weer toevoegt terwijl er misschien al heel wat proppen in de papieremmer liggen. Iedereen kan daar op een creatieve manier vorm aan geven.

Eerste hulp bij …

Kijk daarbij in de spiegel en stel jezelf de vraag of jij bent wat je momenteel doet. Voelt dat goed? Prima, dan zit je op koers.

Is dat niet zo, dan kun je jezelf de vraag stellen of er misschien een andere rol voor jou weggelegd is op het schip. Of dat het tijd is voor een andere koers. Op jouw luchtbed misschien. Ooit komt het moment dat je ergens in dat oerwoud stopt en beslist om daar voor jouw versie van de wereld te gaan of dat je die gedichten en teksten bundelt.

Zo’n moodboard past prima in wat ik EHPO noem, niet enkel curatief zoals bij EHBO, maar ook preventief. De vijf tips voor Eerste Hulp bij Persoonlijke Ontwikkeling sluiten namelijk naadloos aan bij de basisregels van Eerstehulpverlening.

EHBO: 1 Let op gevaar – Eigen veiligheid 2 Ga na wat er is gebeurd en wat het slachtoffer mankeert 3 Stel het slachtoffer gerust en zorg voor beschutting 4 Zorg voor deskundige hulp 5 Help het slachtoffer

magazine

12-11-19 17:22

EHPO: 1 Zorg voor jezelf Lichamelijk en mentaal. Alleen dan kun je voor anderen zor­ gen. Het is een feit dat je meer voor iemand anders betekent wanneer je je goed voelt. In het bedrijfsleven heet het dan dat een tevreden werknemer meer toegevoegde waarde creëert.

onbekende omarmen in plaats van te vluchten: op zich al een goede oefening …

Mindfulness heeft mij van mijn mindfulmess bevrijd.

2 Ken jezelf Weet je (nog) wie je bent of was je dat met het ouder wor­ den stilaan vergeten? Besef dat je diep vanbinnen nog diezelfde persoon bent. Net als bij een boom zijn er misschien veel rin­ gen rond je kern gegroeid. Of is je beschermende schors dikker geworden. Ga na wat er met je gebeurd is. Bepaal wat voor jou belangrijk is. Breng jezelf in kaart. Door jezelf te kennen, zul je ook de ander beter begrijpen.

3 Vertrouw jezelf Stel jezelf gerust. Je bent goed zoals je bent. Geloof in je troe­ ven en zet die in voor wat je graag doet. Er zijn geen slechte keuzes. Leef niet in het verleden en zet niet alles in op later. Je verdient het om nu gelukkig te zijn. Laat los wat je niet kunt veranderen.

4 Respecteer en help elkaar Durf jezelf open te stellen en een ander te vertrouwen. Je kwetsbaarheid tonen is geen zwakte, maar een sterkte. Zon­ der maskers. Authentiek. Met respect voor elkaars grenzen en ongeacht het karakter. Delen als vermenigvuldigen.

5 Neem de regie in handen Niet wat je weet telt, maar wat je doet met wat je weet. Wacht er niet mee. Kijk in jezelf en om je heen. Je hebt alles in je om jouw verhaal te schrijven. Om regisseur te worden in plaats van je een (betekenisloze) acteur te voelen.

Ademruimte Binnen die vitamine-B3-kuur en EHPO-oefening is mindful­ ness een manier om jezelf extra ademruimte te verschaffen, zowel letterlijk als figuurlijk. Gelukkig raakt mindfulness de associatie met esoterische zweverigheid wat kwijt. Onbekend is onbemind. Een bevriende therapeute omschreef het ooit als volgt: ‘Als je tegen managers zegt dat we tijdens de volgende sessie aan mindfulness doen, komen ze niet meer terug. Als je zegt dat we een korte ademhalingsoefening doen, zeggen ze daarna allemaal hoeveel deugd het hen deed.’ De angst voor het

Via het woord ADEM leg ik tijdens spiegelgesprekken, lezingen of ‘deelshops’ uit wat mindfulness voor mij als hoogsensitief persoon betekent: A Aandacht en aanvaarding. Voor jezelf, anderen en de situatie.

Het beste samen te vatten in die gekende quote ‘Geef me de rust om te aanvaarden wat ik niet kan veranderen, de moed om te veranderen wat ik wel kan veranderen en – vooral – de wijsheid om het onderscheid te kennen.’

D Dag Denken. Stop die continue gedachtestroom in je hoofd.

Intuïtie is een troef, maar kan je ook misleiden, wanneer het gedachtepropaganda wordt en je veronderstellingen zich van je meester maken omdat je ze niet meer aftoetst.

E De energie van EQ en Empathie. Het is voor mij evident om begrip- en respectvol met elkaar om te gaan en net als jezelf ook de ander te aanvaarden zoals hij is en zijn geluk te gunnen.

Grenzen aanvaarden en respecteren zonder #metoo.

M Mild in het moment. Wees niet te hard voor jezelf en schenk jezelf … ademruimte. Een valkuil voor perfectionisten. Als je verteerd wordt door spijt omwille van het verleden en te veel hoop legt op de toekomst, vergeet je nu te leven.

Ik ben dankbaar dat ik tijdens de moeilijkste periode uit mijn leven tot dat traject voor zelfzorg gekomen ben. Ik ben blij dat het ondertussen ook voor anderen een leidraad is. Kwetsbaar delen is krachtig vermenigvuldigen geworden. Door mezelf te (her)creëren, heb ik het voorrecht gekregen anderen mee te (her)creëren. Zij zijn voor mij een katalysator. Ik voor hen een zachte spiegel. Waardoor we samen anders naar onszelf kijken dan voorheen en vanuit een bewust besef bewegen. Want waar je werkelijk ademt, ontspring je telkens weer.

coachlink magazine

Binnenwerk CLM12.indd 41

• 41

12-11-19 17:22

De boekenkast van ...

Manon Ruijters onderzoeker/bruggenbouwer

Leren en ontwikkelen is haar passie. Ze is adviseur, lector en hoogleraar. Toch kon ze niet zo goed leren. En wellicht ontwikkelde ze juist daardoor een liefde voor het leren. Ze weet inmiddels veel van de lerende organisatie en professionele ontwikkeling. Met collega’s in onderzoeksgroepen van de hogeschool schrijft ze kloeke boeken. Om bruggen te slaan tussen theorie en praktijk. Onorthodox, nieuwsgierig, liefhebster van chaos en orde, deze keer bij de boekenkast: Manon Ruijters.

Interview: Joep Schrijvers Foto’s: Diederik de Klerk

42 • c o a c h l i n k

Binnenwerk CLM12.indd 42

magazine

12-11-19 17:22

Ik loop het bosachtige terrein op waar ik Ruijters zal treffen. Het ruikt er herfstig. De locatie heeft ze verplaatst vanwege de verbouwing van haar huis. En zo zwerf ik tussen brakke paviljoengebouwen die een ander, vorig leven doen vermoeden. In mijn hoofd herhaalt zich als een mantra de titel van haar proefschrift en latere herziene publieksversie: Liefde voor leren. Het restaurant waar ik haar tref, is een mengsel van chaos en orde: een soort broedplek.

Waar komt jouw liefde voor leren vandaan?

‘Misschien wel uit het niet-kunnen. Ik weet dat niet helemáál zeker. Ik had een broer die erg goed kon leren. Hij hoefde maar iets te lezen en hij onthield het. Ik vroeg me altijd af: hoe kan ik ook zo slim worden? Hij was niet zozeer de norm voor mij, maar maakte een verlangen los dat ook te kunnen! Soms had ik het idee anderen teleur te stellen, omdat het niet beter ging dan het ging. Maar mijn moeder zei altijd: “Manon, jij hebt ook goed je best gedaan.” Ik maak er weleens grapjes over, maar het heeft me geholpen, doordat ze het proces, de inspanning, waardeerde. Het heeft ervoor gezorgd dat ik geen angst heb dingen uit te proberen, te onderzoeken, het stimuleerde mijn nieuwsgierigheid.’

Uit wat voor nest kom je?

‘Uit een heel sociaal bewogen gezin. Mijn vader en moeder waren erg begaan met allerlei mensen die wel wat steun konden gebruiken. Mijn moeder werkte als maatschappelijk werkster, maar oorspronkelijk als verpleegkundige. Mijn vader ook. Zo hebben ze elkaar leren kennen. Mijn vader is daarna meer de sociaal-ondernemende kant opgegaan en heeft een instituut voor doofblinde mensen opgericht. Af en toe leek ons hele gezinsleven wel maatschappelijk werk. We hadden allerlei “ooms” en “tantes” die geen ooms en tantes waren. En dat vroeg dus veel familiebezoekjes.’

En je middelbare schooltijd?

‘Mijn oudere broer ging uit eigen keuze naar een internaat omdat dat een kleine school was in een tijd van steeds grotere scholengemeenschappen. Doordeweeks dáár en in het weekend thuis.

(Lachend) En wat mijn broer deed, wilde ik ook. Het was ook goed voor mij met al die studie-uren. Je kon niet ontsnappen. Maar als je het me eerlijk vraagt, zou ik mijn eigen kinderen (als ik ze had gehad) naar een gewone school laten gaan. Je hebt daar een heel ander soort jeugd. Het laatste jaar was overigens een cadeautje.

Want in dat jaar reed mijn vader mij alleen op en neer (mijn broer was al afgezwaaid) en hadden we hele gesprekken. Dat was bijzonder. Hij was mijn grote held.’

Waarom was je vader je grote held?

‘Hij was een bijzonder mens. Om hem bezig te zien op het instituut, hoe hij met doofblinden omging, dat was prachtig. Hij maakte écht contact. Hij zag met wie hij werkte. Hij was ook niet bang om dingen uit te proberen. Zeker in die tijd “woonden” doofblinde mensen vaak nog in de psychiatrie. Hij haalde ze daaruit, gaf ze een thuis en liet zich niet weerhouden om spannende dingen te doen met ze, zoals te gaan zwemmen. Moet je voorstellen: doof en blind en dan van de springplank af te springen. Hij had goede “sensoren” voor wat mensen nodig hadden om met hun beperkingen iets maximaals van hun leven te maken, om zich te ontwikkelen.’

Na haar tijd op het internaat gaat Ruijters logopedie studeren, maar ontdekt al snel dat dit niet haar weg was. Ze schrijft zich in voor onderwijskunde in Leiden, voltooit deze studie en gaat aan het werk. Toch zou ook de onderwijskunde nooit helemaal haar metier worden.

Waarom lag je dat niet?

‘Het belerende denk ik. Ik probeerde aan het werk te komen bij een educatieve uitgever. Uiteindelijk werd het een educatief adviesbureau, Sardes, waar ik onder meer bezig was met leesbevordering, intelligentie en voor- en vroegschoolse educatie. Ik kreeg echter steeds meer belangstelling voor wat er in de school zélf gebeurde.

Op een goed moment kwam ik erachter hoe weinig ik wist van organisaties en wat er op schoolniveau gebeurt. Toen ben ik naar TIAS gegaan en ontmoette ik Robert-Jan Simons, die hoogleraar was en onderzoek deed naar leren en ontwikkeling in organisaties.

Ik voelde dat ik thuiskwam!’

En toen …?

‘Ik merkte dat het in het onderwijs moeilijk praten was over leren en ik verwachtte dat dat bij andersoortige organisaties beter zou lukken. Daarom vertrok ik naar Twynstra Gudde. Dat was echt mijn club. Ze waren degelijk, maar ook een beetje “gek”. Studie stond er hoog in het vaandel. Alles draaide om het vak en er liepen veel vakgenoten met een stevige reputatie rond. Maar in de loop van de 17 jaar dat ik er werkte, veranderde het bureau. Door de crisis verdrong het zakelijke belang de aandacht voor het vakinhoudelijke. Toen ik hoogleraar werd, had dat nog nauwelijks relevantie.

Mensen met grote namen waren inmiddels weg, met pensioen of voor zichzelf begonnen. Ik ben door de loop van die 17 jaar vergeten opnieuw naar de organisatie te kijken. Ik bleef het bedrijf zien waar ik ooit was begonnen in plaats van me te realiseren dat het veranderd was.’

coachlink magazine

Binnenwerk CLM12.indd 43

• 43

12-11-19 17:22

Hoe het komt dat je die verandering niet gezien hebt?

‘Dat is een goede vraag. (Stilte). Ik kan af en toe een dromer zijn, een idealist. Misschien wilde ik het niet zien. Dat was best verdrietig!’

Wat zijn nu jouw belangrijkste professionele puzzels?

‘Daar heb ik de afgelopen zomervakantie (zoals vaak in vakanties) over na zitten denken. Het zijn er drie: collectief leren, identity work en ethiek. Ik ben gefascineerd door de lerende organisatie en alle misverstanden die daaromheen hangen. Identiteitswerk hoort daarbij en verdient echt een plek op de agenda van organisaties. Organisaties hebben hierin iets te doen. En ethiek: ik geloof dat professionals daar te weinig mee bezig zijn. Ethiek speelt een steeds grotere rol in het werk: hoe weet je dat je het goed doet?

Welke afwegingen maak je?’

‘Ethiek: Ik geloof heel erg dat professionals daar te weinig mee bezig zijn.’

Wat is de puzzel van collectief leren?

‘De afgelopen jaren is teamontwikkeling aardig op zijn kop gegaan.

Vroeger dachten we bij teamontwikkeling aan olympische teams.

Er wordt nog vaak gedacht dat het een goed voorbeeld is om de kunst van af te kijken. Maar dat is niet zo. In die context zitten mensen heel lang in één team en streven één doel na. Moderne teams zijn anders. Ze zijn semipermeabel. Je weet vaak niet precies wie er wel en niet bij hoort. En dat kan ook nog veranderen door de loop van de tijd. Vaak is het ook de vraag wie er precies de leiding heeft. En je maakt onderdeel uit van meerdere teams. Tijd en rust voor groepsprocessen is beperkt. Fases van teamontwikkeling zijn inmiddels ruim achterhaald.’

Forming, storming, norming …?

‘Ja, maar ook fasemodellen van babyteam naar volwassen team. Ik snap wel dat ze houvast geven. En dat je ze herkent in de praktijk.

Teamcoaches zijn opgevoed met die bril. Maar onderzoek laat zien dat de fases niet bestaan. Die modellen horen in de prullenbak.

De nieuwe inzichten over hoe teams zich ontwikkelen laten zien dat een team binnen een tel kan omslaan van heel ineffectief naar effectief en andersom. Nieuw onderzoek laat bijvoorbeeld zien dat teams vaak meteen in de actie schieten en halverwege de beschikbare tijd een ommekeer maken: ineens gaan ze het heel anders

44 • c o a c h l i n k

Binnenwerk CLM12.indd 44

doen. Dat zijn interessante inzichten, die nuttig zijn om verder te verkennen.’

Wat betekent dit voor teamcoaches?

‘We komen uit een periode dat teamcoaches werden ingeroepen als er gedoe was. Veel aandacht ging uit naar het proces. We gaan toe naar de situatie dat je als coach meewerkt aan de opgave van het team. Om het woord opgave even te duiden: we hebben lang gedacht in opdrachten en opdrachtgevers. Er was een opdracht en dat ging het team realiseren. Het gesprek ging dus vaak over de helderheid van de opdracht. Je moet als professional dan uitvinden wat in het hoofd van de opdrachtgever zit. Niet een situatie waarin een professional op z’n best is.’

‘We maken nu een kanteling door naar opgaves. Opgaves zijn ruimer, hebben een richting en een open einde. Er moet iets gebeuren, maar we weten niet precies wat. Een ideale situatie voor de professionals om met hun hele hebben houwen en al hun ideeën in te stappen.’

‘Een teamcoach is eigenlijk iemand die wat mij betreft meehelpt zo’n opgave te begeleiden, om professionals met elkaar in gesprek te brengen en te houden. Die zich bijvoorbeeld afvraagt: wat voor een opgave is dit, is dit er eentje waarbij nauwelijks tijd is voor reflectie? Of is het een relevante met minder tijdsdruk en we nemen de tijd om het zo goed mogelijk te doen? En vervolgens zoeken naar manieren van werken en leren die passen bij de opgave!’

Wat is de puzzel van identiteitswerk?

‘Het korte verhaal is: alles is in beweging. De tijd waarin je koos voor één beroep, op één plek, en voor lange tijd is achterhaald. Je wisselt voortdurend van context en hebt je continu te verhouden tot anderen. Je moet daarom goed weten wie je bent als professional. Het lange verhaal luidt: als je kijkt naar de geschiedenis van de professional, dan begint die met de gentleman-professional.

Die deed het werk in zijn eentje en hoefde er niet voor betaald te worden. Hij bepaalde zelf wat “goed” was. Hij was de expert.

Vervolgens kreeg je professionele verenigingen die gingen samen bepalen wat goed was. Opgeleid worden door die vereniging was je toegangskaartje en je “vink” voor goed werk. Daarna kwam het gevecht met de burgerij die vraagtekens plaatste bij professionals: “Jullie denken wel dat je autoriteit hebt, maar de klant is koning.”

Vervolgens nam de institutionalisering toe en werden bedrijven en organisaties grote instituties. De managers kwamen aan de macht en bepaalden wat goed was.’

magazine

12-11-19 17:22

‘We zitten nu op de rand van dat laatste gevecht. Er is te veel regelgeving. We zoeken naar meer ruimte. Professionals werken in steeds wisselende teams en moeten met elkaar bepalen wat goed is. Maar dat vraagt natuurlijk ook om weten wat je zelf goed vindt.

Je moet dus als professional op zoek naar nieuwe ijkpunten en die vind je in antwoorden op vragen als: wie ben ik, waar geloof ik in, waar sta ik voor? Door te onderzoeken wat je professionele identiteit is en wat je wilt toevoegen aan deze wereld, kun je vandaaruit bepalen wat goed is.’

Boekenkast

Drie beste boeken

Witte Billy’s, gestapeld

1 Altijd een bron van inspiratie: Character strenghts and virtues – Peterson en Seligman 2 Blijft een rode lijn in mijn werk: Theory in practice – Chris Argyris 3 Recente match: The fearless organization – Amy Edmondson

Aantal boeken Ca. 1500

Percentage gelezen 70 procent

Inspirerende vakgenoten Type lezer Soms grondig, soms fragmentarisch

Type schrijver Vanuit mijn hart

Lezen is voor mij …

Bob Sternberg, hoogleraar, schrijver en denker op het vlak van intelligentie, wijsheid.

Robert-Jan Simons, emeritus-hoogleraar, schrijver, denker op het vlak van leren, goede vriend.

Kan niet kiezen: Edgar Schein, Roy Baumeister, doe toch maar: Karen Watkins en Victoria Marsick: schrijvers en denkers op het vlak van informeel leren en lerende organisatie.

… voeding

Publicaties Schrijven is voor mij … 2019 Opgavegericht teamleren (verwacht) … zijn

Professioneel motto Liefde voor leren

Binnenwerk CLM12.indd 45

2018 Mijn Binnenste Buiten – Werken aan je professionele identiteit 2018 Queeste naar goed werk – Over krachtige professionals in een lerende organisatie 2017 Leren in verandering – over lerende organisaties, professionele teams en goed werk 2015 Canon van het leren 2015 Je Binnenste Buiten – over professionele identiteit in organisaties 2015 Snoeien doet bloeien – Over essenties van leren en ontwikkelen 2012 DRIE – vormgeven aan organisatieontwikkeling 2011 In bloei trekken – Leren ontwikkelen van mens en organisatie 2006/2017 Liefde voor leren

Hebben coaches hierin een rol?

(Lachend) ‘Ja, dat is toch voor een groot deel hun beroep! Punt is wel: de ontwikkeling van de professionele identiteit laat zich het beste begeleiden door mensen uit hetzelfde vak. Zij snappen de context. Ik denk dat als je jonge adviseurs wilt coachen in de ontwikkeling van hun professionele identiteit, dat het heel erg helpt als je uit ondervinding weet hoe de dynamiek van een adviesbureau in elkaar steekt, hoe bijvoorbeeld de rol is van junioren en senioren. Dus het helpt als je zelf ook adviseur bent (geweest).

Maar … het is ook weer geen wet van Meden en Perzen.’

Je had het over ethiek?

‘Ik ben daar echt een beginnend leerling in, moet ik eerlijk zeggen.

Tot nu toe ben ik meer bezig geweest met het excelleren van professionals, met behoud van energie. Maar de ethiek hoort er echt bij! Professionals hebben andere opgaven dan 25 jaar geleden. Als je jezelf afvraagt wat goed werk is, of je stelt die vraag samen met anderen, dan werp je ook een ethische vraag op. Ik ben het om mij heen aan het uitproberen. Dat is lastig. Als ik met professionals over ethiek begin, zijn ze al snel de weg kwijt. Ze vinden het eng en lastig. Daar moeten we vanaf. Er is een groter ethisch bewustzijn nodig als we samen aan complexe vraagstukken willen werken.

Dat kan niet anders. Dat is wat me boeit. (Opnieuw lachend) Ik ben me aan het inlezen!’

(Geroezemoes vult meer en meer de ruimte. De espressomachine maakt overuren. Het wordt duidelijk lunchtijd.)

Nog één vraag tot slot: in je boeken lijk je te streven naar volledigheid en bied je allemaal modellen, waar komt dat toch vandaan?

‘Ik houd erg van chaos en ik vind het ook heel leuk om te ordenen. Ik vind dat heerlijk. Mijn boeken zitten vol ordeningen. Dat hebben ze allemaal. Dat zijn hulpmiddelen tussen theorie en praktijk. Ik weet niet of het gaat over compleet zijn, maar wel over helpen om die brug tussen theorie en praktijk te slaan. Mensen houvast geven.’

coachlink magazine

• 45

13-11-19 14:41

De oneindige kracht van het Zelf

46 • c o a c h l i n k

Binnenwerk CLM12.indd 46

magazine

12-11-19 17:22

dries van ingen

Welke van onze eigenschappen zijn aangeleerd en welke aangeboren? Dit artikel beschrijft de jarenlange zoektocht van Dries van Ingen naar de essentie van de aangeborenheid, een zoektocht die eindigt bij de diepste betekenis van het begrip zelf: het Zelf.

De oprijlaan Kort na mijn afstuderen had ik een gesprek met de heer Drabbe, ondernemer in ruste. Mijn doel was meer richting te vinden in mijn bestaan dat tot dan nogal stuurloos was. Eenmaal gezeten in zijn bibliotheek keek hij me vriendelijk aan en vroeg me wat ik verwachtte van het leven. Ik ging er eens goed voor zit­ ten: welaan, een groot huis, een goedbetaalde baan, een Jaguar zoals bij hem op de oprijlaan stond, kortom welvaart en suc­ ces. Hij keek me een beetje verbaasd aan en zei: ‘Laten we één ding afspreken, mijnheer Van Ingen, u gaat niet achter het geld aanlopen, laat het geld maar achter u aanlopen.’ Het trof me als een bliksemflits. Instinctief wist ik dat hier sprake was van een levenswaarheid. In alle rust vertelde hij hoe dat werkt: ‘Elk mens is geboren met bepaalde eigenschappen, waarvan enkele eruit springen, per mens verschillend. Dat zijn uw talenten.

Ga na welke dat bij u zijn. Eenmaal gevonden, al is het maar een vermoeden ervan, moet u daaraan onverminderd trouw blijven en deze met alle wilskracht die u heeft in de wereld zet­ ten. Als u zich zo beroepsmatig kunt ontwikkelen, ontvouwt u uw diepste wezen. En dat geeft weer meer kracht en een rijk gevoel van vervulling. Het kan succes tot gevolg hebben, mis­ schien zelfs financieel succes, maar alleen als gevolg en niet door het als doel te stellen. Het zal blijken wat u toe zal vallen.’

Beduusd, maar vol energie verliet ik het landhuis. En dat met de vraag: ‘Wat zou mijn diepste wezen kunnen zijn?’

‘Wat zou mijn diepste wezen kunnen zijn?’

Zoektocht De cliënten in mijn huidige coachpraktijk zou je kunnen onderscheiden in twee groepen. Zij die voor lastige situaties in hun werk en privéomstandigheden praktische instrumenten zoeken om ermee om te kunnen gaan. En degenen die aan levensenergie hebben ingeboet, en voortdurend belemmerin­ gen ervaren die niet in hun belang zijn.

Deze laatste groep vraag ik om een autobiografische schets te schrijven van circa tien pagina’s. Wat zijn de vormende momenten geweest? Welke hoogte­ en dieptepunten heb je ervaren? Wat drijft je en wat houdt je tegen? Met de cliënt ana­ lyseer ik vervolgens zijn autobiografie, waarbij de hoogtepun­ ten kunnen worden geïdentificeerd als succesvolle manifesta­ ties van zijn diepere krachten en wensen. Voorbeelden zijn de wens zijn nieuwsgierigheid te bevredigen, succesvol zijn plek in een groep in te nemen of uit een strijd als overwinnaar tevoorschijn te komen. Deze wensen zijn uitingen van de aan­ geboren kern die elk mens bezit en de mens kan laten floreren.

De dieptepunten zijn veelal een resultante van belemmeringen in de vorm van angsten, perfectionisme of schuldgevoel. Deze ontnemen de cliënt het zicht op zijn aangeboren eigenschap­ pen. Door een persoonlijkheidsstructuur uiteen te rafelen in aangeboren en aangeleerde aspecten, ontwikkelt zich bij de cli­ ent meer zicht op zijn innerlijke krachten.

Belangrijke gids bij de zoektocht naar mijn diepste wezen was psychotherapeut Maarten Spaanderman. Hij bezat een goed ontwikkelde kijk op de regels, wetten en mechanismen die het leven herbergt. Hij onthulde me de essentie van de mens: zijn diepere zelf, dat aangeboren is. Voor een zoekende persoon als ik, vol ongerichte levenslust en belemmerende overtuigingen een moeilijk te vatten, maar op den duur rustgevend idee. Wat er ook gebeurt, die kern zit in mij, altijd en onverminderd. Hij zei het met zijn gebruikelijke opgewektheid zo: ‘Op uw “zelf” kunt u altijd vertrouwen, onder alle omstandigheden. Niet op uw “ik”, uw ego. Daarom spreken we van zelfvertrouwen, niet van ikvertrouwen.’ Daarmee kreeg mijn zoektocht een thema: wat is je aangeborenheid en wat zijn je aangeleerdheden? En welke aangeleerde eigenschappen ontnemen je als een mist het zicht op de aangeboren eigenschappen?

Aangeboren en aangeleerde eigenschappen Een baby van enkele maanden oud steekt een rammelaar of speelring in zijn mond, grijpt naar een speeltje dat boven zijn hoofd hangt: hij is nieuwsgiering. Als hij een lachend hoofd coachlink magazine

Binnenwerk CLM12.indd 47

• 47

12-11-19 17:22

boven de wieg ziet verschijnen, lacht hij terug: de baby zoekt verbinding. Het is een eerste uiting van sociaal gedrag. Nieuws­ gierigheid en zich willen hechten zijn twee vormen van aan­ geborenheid. Deze eigenschappen zijn in elk kind aanwezig en zijn niet aangeleerd door opvoeding of voorbeeld.

In een kastanje zit een vitaliteit, een levenskracht, die bewerk­ stelligt dat er een forse boom uit voortkomt. Die kracht is zo groot dat wanneer de kastanje onder een tegel wordt geplant, het jonge boompje eromheen groeit. In elke kastanje zit al besloten de uiteindelijke vorm van die specifieke boom in zijn volgroeide staat. De drang tot groei naar die potentie is aan­ wezig in de kastanje en is een uiting van aangeborenheid. Ook in een pasgeboren mens is die levenskracht al volop zichtbaar.

Welke aangeleerde eigenschappen ontnemen je als een mist het zicht op de aangeboren eigenschappen?

Bij de geboorte krijgt een kind vele aangeboren eigenschappen mee, waaronder drang tot hechting, nieuwsgierigheid, vrees, agressiviteit, lust en overlevingsdrang. De aangeboren eigen­ schappen krijgen hun vorm door opvoeding, sociale context, scholing en toevalligheden, zoals ongelukken of ziekte. Deze factoren vormen de oorsprong van aangeleerde eigenschappen zoals besef van normen en waarden, leefstrategie of overle­ vingsstrategie, zijnde een vormende culturatie die in het belang van het kind is. Maar ook eigenschappen als angst en schuldge­ voel, die niet in belang van het kind zijn. De aangeboren vorm van angst heet vrees. Deze is functioneel voor zelfbehoud: het doet de mens terugdeinzen bij een brand. De aangeleerde vorm wordt angst genoemd. Deze vorm van angst wordt gevoeld in de maag of verkrampte schouders en verlamt, doet de knieën knikken, maakt onzeker, inert, faalangstig of soms zelfs per­ fectionistisch. Het bewust worden van het onderscheid tussen functionele vrees en disfunctionele angst vormt een van de middelen om de mist te laten optrekken.

Het Zelf in de filosofie In de loop der jaren vond ik in de psychologie, theologie, reli­ gies en filosofie relevante observaties en inzichten, die voor mij op zichzelf stonden. Mijn zoektocht naar het wezen van de aangeborenheid kreeg een verrijkende wending toen er 48 • c o a c h l i n k

Binnenwerk CLM12.indd 48

in mijn functie als uitgever een manuscript op mijn bureau belandde van een handboek filosofie: Het oog van de storm van Ellen Geerlings. Hierin wijdt zij een hoofdstuk aan de wijs­ gerige antropologie, een specialisatie waarin vragen centraal staan als ‘wat onderscheidt de mens van het dier?’ en ‘wat is de essentie van het menszijn?’ Ik ontdekte tot mijn grote vreugde dat een rode draad wordt gevormd door filosofische overwe­ gingen aangaande de aangeborenheid. In de loop der lange tijd hebben niet de minste filosofen veel begrippen gemunt voor de universele essentie van de aangeborenheid. De samenhang die zich aan mij openbaarde, was dat deze begrippen allemaal Het Zelf aanduiden.

Plato hanteert het begrip eros. Het is het verlangen dat de mens drijft, de aangeboren aandrift om te zoeken, te ontwikkelen, te maken, te ontdekken, kortom, om te groeien. Voor Plato komt de eros voort uit het diepste wezen van de mens. Aristoteles, leerling van Plato, verfijnt deze begripsvorming. Hij beschrijft dat mensen zich – net als elk levend wezen – bevinden in een permanente beweging van vervolmaking, van groei naar hetgeen je in potentie bent. We bevinden ons altijd ergens tus­ sen het beginpunt van natuurlijke aanleg, de dunamis (letterlijk: vermogen) en de realisatie ervan in een daarbij passende activi­ teit (energeia). Diegene die erin slaagt dat einddoel te bereiken, is gelukkig. Die natuurlijke aanleg, die potentie, die uiteinde­ lijke vorm die in de mens al vanaf zijn geboorte besloten ligt, noemde hij de telos. In elke baby zit de bij hem passende telos.

Elk levend wezen bezit een telos, ook de genoemde kastanje, waarin de vorm van de boom die eruit voort kan komen, al besloten ligt.

Spinoza richt zich in zijn werk Ethica op de aangeboren levens­ lust. Hij munt het begrip conatus (letterlijk: streving), door hem omschreven als het onophoudelijk streven naar zelfbehoud van elk wezen. Een recente vertaling van conatus is bestaansdrift.

Spinoza reikt hiermee een manier aan hoe met tegenslagen om te gaan, hoe je staande te houden onder in het leven nu een­ maal onvermijdelijke narigheid, en wel door je altijd bewust te zijn van je aangeboren drang tot zelfbehoud en te volharen in je essentie.

Ook Nietzsche behandelt dit onderwerp uitgebreid. Hij noemt de aangeboren sterkte, de oerkracht die elk wezen bezit Kraft (letterlijk: kracht). Kraft stuurt, stuwt voort. Macht is dan de bewuste kanalisering van die kracht in handelingen en hou­ dingen die creatieve, vormende doeleinden dient. Het belang­

magazine

12-11-19 17:22

rijkste doel is heersen, door hem ‘de wil tot macht’ genoemd.

Bij hem is dit een universele, innerlijke kracht.

En toen verscheen de verkenner van het onbewuste op het denktoneel. De Livingstone van de geest: Sigmund Freud. Hij ontdekte dat het ik niet de baas is van ieders persoonlijkheid.

Niet het bewuste, redelijke denken, maar het onbewuste is heer en meester en regeert het gedrag. Hij werkte hier het idee Unbewusstsein uit van Ernst Platner, Duits filosoof in de 18de eeuw. In het onbewuste huizen de krachten die uitmaken wie of wat we zijn, namelijk een samenstel van blinde oer­ driften. In het preutse tijdsgewricht waarin hij leefde, legde hij de nadruk op de seksuele aard van die oerdriften. Hij noemde die driften het Es of ook wel Id (letterlijk: het). Een van de overheersende driften is het libido, waarbij hij de eros van Plato versmalde tot het seksuele domein.

Tot slot bood de Chinese denktraditie me inzicht, en wel het begin van de rode draad. Al 3500 jaar vormt Qi een fundamen­ teel begrip in de Chinese denktraditie. Het wordt omschreven als adem, levenskracht, vitale energie of spirituele energie. Het is de bron van waaruit alle dingen voortkomen. En daarmee aanwezig in ieder wezen en ieder ding, en de vorm ervan bepa­ lend. Qi komt dicht bij het conatus-begrip van Spinoza. De fysieke energie waarmee de kastanje een wortel maakt, deze de aarde induwt en waarmee de resulterende boom naar het licht groeit, is een uiting van Qi. Dit begrip is te herkennen in Tai Chi, een Chinese bewegingsleer, letterlijk de weg (tao of dao) van beheersing van de levenskracht (qi of chi).

De samenhang die zich aan mij openbaarde, was dat deze begrippen allemaal Het Zelf aanduiden.

Alle wezens komen voort uit dezelfde bron, resultante van de universele bestaansdrift. Door filosofen is deze bron met ver­ schillende woorden aangeduid: qi, eros, dunamis, telos, cona­ tus, Kraft, Id. Deze zijn samen te brengen in de verzamelterm Zelf. Dit Zelf manifesteert zich in de aangeboren eigenschap­ pen als levensenergie, overlevingsdrang, agressie, verlangen, nieuwsgierigheid en streven naar hechting. Elk individu heeft deze eigenschappen in een persoonsgebonden mix. Het besef hiervan overviel me door de lezing van het eerdergenoemde handboek filosofie. Mijn lichaam ervoer deze enorme kracht en gaf dit door aan mijn bewustzijn. Het bewust maken bij mijn

cliënten van die kracht levert hen een dieper ervaren contact op met hun aangeboren energie, levenslust en moed. Hiermee worden belemmeringen verzwakt of zelfs opgeheven.

Het vinden van vertrouwen in het Zelf Een van de hoogste vormen van aangeleerdheid is het met vertrouwen de wereld tegemoet treden. Met vertrouwen in je aangeborenheid, je diepere zelf, in het Zelf. Hier ligt de diepste betekenis van het begrip zelfvertrouwen.

Zelfvertrouwen betekent dat je ook onder de moeilijkste omstandigheden besef hebt van je kern, die je vroeger of later een juiste manier van handelen zal aanreiken. Na decennia te hebben geleefd in dit besef is het voor mij welhaast een auto­ matisme geworden bij lastige situaties of grote vragen, rust te nemen en te vertrouwen op de reactie die het Zelf me zal aan­ reiken, soms in enkele minuten, dan weer na uren of enkele dagen. Reacties kunnen zijn: handel niet, de situatie is van tij­ delijke aard; of het probleem valt uiteen in verschillende aspec­ ten en begin te reageren op het minst gecompliceerde aspect, waardoor je contact houdt met de toestand, maar er niet wordt ingezogen; of wanneer je de maat wordt genomen, bepaal dan of je degene die dat doet deze belangrijke functie wel wenst toe te vertrouwen.

Veel cliënten hebben geen helder zicht op of contact met hun Zelf. Ze ervaren daardoor verlies aan energie, onzekerheden of angst, hetgeen kan leiden tot bijvoorbeeld perfectionisme, bewegingloosheid, luiheid of ongefilterde driftuitingen. Dan is een minutieuze uiteenrafeling zinvol van de verstrengeling van aangeleerd en aangeboren. Ik vraag hen zoals hierboven gezegd een autobiografie te schrijven met daarin expliciete aandacht voor hun levensmomenten, hoogte- en dieptepunten, drijfve­ ren en belemmeringen. Levensmomenten en hoogtepunten hebben als kenmerk een direct contactmoment te zijn met het Zelf. Mijn ontmoeting met de heer Drabbe is daarvan een voor­ beeld. Levensmomenten kunnen worden geduid als bepalend voor de levensweg en vormen wegwijzers naar de telos. Diep­ tepunten kunnen de mens het zicht hebben ontnomen op zijn temperament, zijn rijkdom aan aangeboren eigenschappen.

Voorbeelden van dieptepunten zijn ontkenning van iemands behoeften door de ouders, een groot ongeval of een onverwacht ontslag. Dieptepunten kunnen mensen via aangeleerde onhan­ digheden als angsten of schuldgevoel ‘uitzetten’. Drijfveren die in de autobiografieën worden genoemd zijn vitaal optimisme, willen leren, scheppingsdrang, leidinggeven, nieuwsgierigheid, coachlink magazine

Binnenwerk CLM12.indd 49

• 49

12-11-19 17:22

‘ertoe doen’ of de wens te groeien. Dan wordt de aangeborenheid uitgeleefd, en door dit te benoemen wordt het ervaren van de aangeboren eigenschappen uit het onbewuste getild en kan de cliënt er bewust contact mee leggen. Het doel is verbreding van het handelingsrepertoire en ultimo het vergroten van het vertrouwen in de aangeborenheid. Dan is er sprake van een verbeterde verhouding tussen het aangeborene en het aangeleerde.

Mijn zoektocht die begon met het gesprek met de heer Drabbe heeft geleid tot een diep besef van en contact met mijn kern, het Zelf, de onuitputtelijke bron van rijkgeschakeerde energie.

Het maakt dat ik als empathisch bondgenoot cliënten kan bijstaan in het zetten van een groeistap naar meer zelfvertrouwen. Ik spreek daarbij hun aangeborenheid toe en aan. Iedereen heeft het Zelf en dat is een immense basis voor het samen oplopen in het groeitraject van de cliënt.

Mijn lichaam ervoer deze enorme kracht

Dit artikel vormt een synopsis van het manuscript Kernkracht. Vanuit bestaansdrift naar zelfvertrouwen.

en gaf dit door aan mijn bewustzijn.

Training Systemische individuele coaching De training ‘Systemische individuele coaching’ is een 2-daagse training voor coaches.

Je ontdekt: je als coach in no time onweerstaanbaar wordt; • Hoe de grootste misverstanden over coaching en coaches zijn; • Wat Hoe je in 1 sessie meer bereikt dan andere coaches in 10; • Waarom coachees toch steeds opnieuw in dezelfde • bagger verzeild raken.

NA DEZE TRAINING WEET JE HOE JIJ LIFE CHANGING VOOR COACHEES WORDT!

Start vanaf 14 januari 2020 Wil je meer informatie, kijk dan op www.bvplanb.nl

50 • c o a c h l i n k

Binnenwerk CLM12.indd 50

magazine

13-11-19 14:42

Column

Joris, de kat en de oude vete

susan marletta hart

Communicatieadviseur Joris is een krachtige veertiger. ‘Mensen hebben me graag bij zich in de buurt’, zegt hij. ‘Ze vragen me mee te denken, maar ik vermoed dat ze me vooral benaderen vanwege mijn positieve energie. Een succesvol, druk baasje’, stelt hij over zichzelf. Aan zelfvertrouwen schort het alvast niet, concludeer ik.

foto: nadine maas

Joris legt uit waarom hij een zielenreis wil ondergaan. ‘Sinds ik de diepere waarde van het leven beter ga begrijpen, lijken mensen nog meer van me te vragen. Gevoelsmensen die zichzelf kwetsbaar durven opstellen, zijn schijnbaar schaars. Mensen storten graag hun problemen bij me uit. Fijn voor mijn ego, maar omdat ik dan andermans emotie word, is het erg vermoeiend, slopend zelfs. Ik zie de volgende burn-out naderen.’

Zielenreizen lijken nog het meest op VRspelen, waarbij je niet in een voorgekauwde Fortnite-fantasie verdwijnt, maar de realiteit van je eigen vorige leven(s) herbeleeft.

Deze therapievorm is de ultieme hybridisatie van het beste uit alle therapeutische keukens. Het ontsluit de oerarchetypen, overgeleverd aan ons uit een ver verleden in bewegende beelden, energieën, geluiden en gevoelens. Jungs symbolenwereld, sjamanisme en EFT – niet iedereen is in staat

dit psycho-neusje van de zalm te verteren.

Maar als je het goed doet, bereik je net als in een computerspel iedere keer een nieuw level en een cathartische bonus.

‘Ik ben eigenlijk gediagnosticeerd ADHD‘er.

Allesbehalve introvert, maar hierbinnen zit een gevoelig kereltje.’ Joris aait met zijn hand over z‘n borst. En kijkt me samenzweerderig aan, alsof ik zijn hartchirurg ben, en er weer een gezond hart in ga plaatsen.

‘En dus het breekt me op. Ik wil het leven dolgraag leren beheersen, zodat ik energie overhoud voor mijn gezin.’ Hij sluit opnieuw zijn ogen en zakt, inmiddels vertrouwd met mijn aanwijzingen, achterover in de ligstoel.

Zijn gelaat ontspant, de blik draait naar binnen als teken dat nieuwe beeldfragmenten algauw aan zijn geestesoog zullen verschijnen. Ik concentreer me weer, beweeg op vier lagen met hem mee en stel zo nu en dan een vraag, zodat de film niet tot stilstand komt. Dit blijft voor mij hard werken.

‘Er zit een kat naast me te spinnen’, fluistert Joris. ‘Hé, hij praat met me. Hij laat een

Ik wil het leven dolgraag leren beheersen, zodat ik energie overhoud.

vuurbal aan me zien. Oooh ... dus dit is de bal van schaamte!’ Joris valt stil en volgens boekje zakt hij nu weer dieper weg. Nu volgt de levensles, weet ik en ik zie hoe zijn lichaam volstroomt met nieuwe energie. Dit is Joris’ ‘next level’-moment. Het is ongeveer twee intense minuten stil, dan vat Joris zijn inzicht samen: ‘Daarom ben ik er zo kien op dat mensen niet boos op me worden. Het was al in 1623 mijn thema. De kat heeft het me uitgelegd.’

Opeens buldert Joris het uit. We naderen nu de bevrijdende ‘sunshine on steam’-fase, waarin galactische gidsen een dosis humor inbouwen. ‘Oooh ... dit biedt perspectief!’

Ik zie de glans, het licht, de lichtheid in zijn aura verschijnen. ‘Dit was dus voorbestemd – het moest gewoon zo zijn.’ De virtuele nevelen van Joris’ verleden zijn nu opgetrokken en de kat, zijn persoonlijke wizard, wijst hem uit het rijk der ballingschap, ontmantelt de oude vete en duwt hem liefdevol naar een hoger level, een stapje dichter naar de ultieme verlichting.

Susan Marletta Hart is auteur van onder andere de bestseller Leven met Hooggevoeligheid. Zij is HSP-coach en geeft communicatietrainingen en lezingen. www.susanmarlettahart.com

coachlink magazine

Binnenwerk CLM12.indd 51

• 51

12-11-19 17:22

Niemand is op zoek naar een behoeftige coach

52 • c o a c h l i n k

Binnenwerk CLM12.indd 52

magazine

12-11-19 17:22

gerard meerstadt

Als coach heb je veel toe te voegen aan het leven van je cliënten. Maar dat vraagt wel om een houding van de coach die niet voor iedereen even eenvoudig aan te nemen is, zo laat Gerard Meerstadt in zijn artikel zien.

D

e unieke waarde van coaching bestaat erin dat je met behulp van een coach jezelf ontwikkelt en ontdekt, je eigen waarden helder krijgt, je eigen issues leert oplossen, je eigen pad bepaalt en betreedt. In de ideale situatie is de coach hierbij zelf volledig transparant en onder­ steunt hij vakkundig het proces van de cliënt. Geen adviezen, geen voorkeuren, geen eigen oordelen of meningen die een rol spelen, kortom, de coach moet ‘zichzelf’ thuis laten. Zijn oplos­ singen, oordelen en voorkeuren zijn per definitie voor de cliënt irrelevant. De enige inbreng van de coach is het faciliteren van dit zelfontdekkingsproces van de cliënt.

Hier zitten we in het hart van de manier waarop Co­Active Coaching de rollen van coach en cliënt definieert. Het is een prachtige positionering van beide partijen, maar het blijkt in de praktijk een van de moeilijkste punten te zijn voor de coach.

Het is lastig om jezelf uit het plaatje te houden. Het begint al bij het eerste contact met een potentiële cliënt.

De vonk Eigenlijk zou een eerste contact een eerste ervaring moeten zijn van de werkrelatie tussen coach en cliënt. Er moet iets gebeuren, de vonk van de coachrelatie zou al moeten over­ springen en de connectie worden gemaakt. Dan is het voor de cliënt heel makkelijk om met de coach in zee te gaan en voelt hij al de meerwaarde van deze connectie.

stroom van onderbewuste naar onderbewuste en pikt de cliënt het onderbewust op. ‘De coach wil iets van mij, het gaat er niet alleen om dat ik hem nodig heb, hij heeft mij ook nodig, maar daar kom ik niet voor!’ In de meeste gevallen is dit geen bewuste gedachte van de cliënt, maar ervaart hij het ergens in zijn systeem, waardoor de spontane beslissing om met de coach te gaan werken uitblijft en hij er niet zeker over is. Hij heeft een behoeftige coach ontmoet.

Gratis coachen En dan is er de onzekere coach. Het kennismakingsgesprek loopt goed, de cliënt komt meteen al bij diepere gevoelens en er worden al dingen helder. Het gaat goed. Hij wil hier graag meer van. Ze zijn echt in een goede intuïtieve connectie met elkaar.

Maar dan valt de coach daar plotseling uit weg. ‘Nu moet ik mijn aanbod gaan doen, mijn tarief noemen. Ben ik dat wel waard? Wie ben ik om dat bedrag aan deze persoon te vra­ gen? En het commitment dat ik aanga, wat als ik het niet kan waarmaken?’

Er moet iets gebeuren, de vonk van de coachrelatie zou al moeten overspringen en de connectie worden gemaakt.

Ook deze coach is behoeftig en eigenlijk nog niet klaar voor de rol als coach, op zijn minst op dat moment niet. Hij heeft onopgeloste issues, waarschijnlijk in relatie tot geld en tot eigenwaarde en enkele interessante kruisverbanden tussen die twee. Er zijn echt veel mensen die het talent en de skills om te coachen hebben, die hierop stuk lopen. Ze bouwen nooit een lopende praktijk op. Ze houden van gratis coachen, ze vragen vaak maar een deel van het tarief dat ze eigenlijk nodig hebben om ervan te kunnen leven. Ze houden van het vak, ze kunnen het vaak ook, maar de eigen behoeften, het eigen kwetsbare ego, doet ze de das om. Ze zijn zelf de grootste belemmering op hun pad naar succesvol coachschap.

Maar wat als de coach vanuit het eigen perspectief cliënten nodig heeft? Hij heeft een bepaalde omzet per maand nodig en zit daar nu misschien onder. ‘Oh, als dit maar een beta­ lende klant wordt’, dat kan hij al heel gemakkelijk voelen. En onmiddellijk komt deze energie in de intuïtieve informatie­

Dan nog maar een opleiding volgen, nog maar een accredita­ tie behalen, totdat op het laatst de diploma’s aan de muur me toeschreeuwen dat ik het echt kan! Maar die angst blijft, die onvolkomenheid, die schaamte om mijn tarief te vragen, en belangrijker nog, die aarzeling van mijn kant bij een eerste contact. En die werkt heel goed samen, tegen mij, met de zorg coachlink magazine

Binnenwerk CLM12.indd 53

• 53

12-11-19 17:22

voor een maandelijks inkomen, want de maandlasten gaan wel gewoon door. Help!

Ook ervaren coaches Hoe kom je als coach van jezelf af? Van die altijd aanwezige zelfkritische stem, die zegt dat je het niet kunt en dat je nooit van coaching zult kunnen leven? Ik refereer weer even aan het Co-Active Coaching-model, waar een van de vijf centrale contexten ‘Self-Management’ heet. Interessant genoeg is zelf­ management voor alle coaches nodig, ook voor de zeer ervaren coaches die niet terugschrikken voor de hierboven genoemde situaties. In de coachrelatie zijn we volledig op de cliënt afge­ stemd, leven en ademen we als het ware vanuit zijn perspec­ tief, zijn normen en waarden, zijn oordelen en zoeken zo samen met hem de uitwegen uit zijn doolhof waarin hij even verstrikt is geraakt, of de sleutel tot de gesloten poort waarvoor hij symbolisch staat.

Hoe kom je als coach van jezelf af?

En het overkomt ons allemaal dat er dan opeens iets door ons hoofd schiet, onaangekondigd, van ‘ik ben vergeten de vuilcon­ tainer buiten te zetten’ tot het overlijdensbericht van een goede vriend dat je eerder die week hebt gehoord. Ook zaken als ver­ moeidheid, lichte lichamelijke klachten die opspelen, kunnen ons afleiden en met onze aandacht naar onszelf leiden. Op dat moment zijn we de connectie met de cliënt even kwijt en dit voelt hij direct in de intuïtieve connectie. Ik denk dat veel coa­ ches dit uit ervaring zullen kunnen bevestigen.

Wake up!

Zelfmanagement is dus een belangrijk instrument om jezelf thuis te laten en er echt helemaal te zijn voor de cliënt. Aller­ eerst heeft het een bijzonder kenmerk, namelijk de kunst om je bewust te worden van je onbewuste afglijden naar je eigen zelf.

Opeens merk je dat je vanuit je eigen referentiekader denkt en spreekt, of dat je een advies wilt geven. Wake up! Dit ben je zelf en je zit de unieke coachrelatie in de weg.

Er is als het ware een dieper niveau van zelf in jou aanwezig, dat geen behoeften en stemmingen heeft, dat gewoon ‘is’, en dat monitort eigenlijk alles wat je doet. Jij, als zelf-geïdentificeerde

54 • c o a c h l i n k

Binnenwerk CLM12.indd 54

persoon, wordt bijvoorbeeld boos om iets, en je kalme, die­ pere zelf kan dan zeggen ‘kijk mij boos zijn’ en staat daarmee buiten die boosheid. Door als coach meer vanuit dat kalmere, meditatieve ‘zelf’ te handelen, wordt het veel makkelijker om dat behoeftige zelf te overstijgen en er minder door in de greep gehouden te worden. Maar het vergt een constante aandacht, het gaat voor zover ik weet nooit helemaal weg.

Terugdeinzen In de afgelopen jaren heb ik in de Effortless Coach Opleiding heel wat coaches kunnen begeleiden, zowel starters als erva­ ren coaches, al hun examens en praktijkopdrachten nageke­ ken, geanalyseerd en van commentaar voorzien. Ik heb daarbij geleerd dat ‘zelf’ het grootste obstakel is om te overwinnen.

Wie er niet in slaagt om succesvol te coachen, blijft hangen in het zelfoordeel, met als meest voorkomende gedachten ‘Ik kan het niet’, ‘Ik ben het niet waard’, ‘Wie zit er nou op mij te wachten?’, ‘Hoe kan ik het waarmaken?’, ‘Er zijn al zoveel coaches.’

Dit zijn niet altijd rechtstreeks hun gedachten, je ziet die hou­ ding ook vaak terug in hun werk. Terugdeinzen als het moei­ lijk wordt, weg van de pijn van de cliënt. ‘Zo, zullen we het voor vandaag hier maar bij laten?’ De coach vindt het zo naar voor de cliënt, weet theoretisch wel dat hij hier doorheen moet en dat het genezend werkt, maar vind het toch wel genoeg voor vandaag, soms de cliënt in de ontreddering achterlatend of genoegen nemend met een halfbakken resultaat. Ook hier is het soms de coach die behoeftig is. De cliënt wil vaak wel verder.

En natuurlijk is er het herkennen van situaties of omstandig­ heden, waarbij de onzekere coach niet op het proces vertrouwt, maar sterk getrokken wordt naar een, voor hem, vergelijkbare situatie en hoe die opgelost werd, en prompt met een advies komt in plaats van de cliënt zijn eigen ontdekkingstocht te gunnen.

Om al deze redenen, waarvan er vele herkenbaar zullen zijn, is het voor de ervaren en de beginnende coach zaak om het ‘zelf’ goed in beeld te hebben, meer te opereren vanuit het diepere kalme zelf, dat zich meer kenmerkt door ‘zijn’ dan door ‘doen’, en het drukke behoeftige zelf met zelfmanagement in goede banen te leiden.

magazine

12-11-19 17:22

h

gendijk

coachopleidingen

Overal om je heen Het belangrijkste van de unieke coachrelatie is dat de cliënt volledig centraal staat, alle kennis en alle antwoorden in zich heeft, zijn eigen weg kan en moet vinden en dat de coach dit transparant kan faciliteren. En waar vind je die cliënten? Zijn ze niet overal om ons heen? In Effortless Coaching hanteren we de drie kenmerken van de potentiële cliënt: ‘Hij of zij wil een wezenlijke verandering doormaken, is er tot nu toe zelf niet in geslaagd, en het wordt hoog tijd dat het gebeurt.’ De transformatie, de blokkade en de actualiteit. Als je met die bril kijkt dan zie je overal om je heen de mensen die veel baat zul­ len hebben bij coaching.

Bezielend coachen vanuit je hoofd én je hart Kom het zelf ervaren bij een oriënterende middag!

18 januari • 14 maart • 16 mei 2020

Zo, zullen we het voor vandaag hier maar bij laten?

Jouw kijk op de markt is daarbij van groot belang. Als jij gewend bent om je cliënten als ‘coachees’ te zien, dan begin je al met een probleem. De coachee is de afgeleide van de coach en bestaat taalkundig bij de gratie van of ten behoeve van de coach. Als je dat in een diagram zou tekenen, zie je in het mid­ den een coach en daaromheen een kring van coachees die hem in staat stellen om coach te zijn. In het andere beeld, waarin de cliënt centraal staat, zie je overal om je heen mensen die baat hebben bij coaching. En als jij kunt laten zien dat je hen meer­ waarde kunt bieden, zullen ze graag met je werken. Jij als coach staat daarin niet centraal, maar het eigen transformatieproces van de cliënt. Daarin slagen is ze oneindig veel meer waard dan welk tarief ook dat jij zou vragen. Dat is de grote waarde die jij aan hun leven kunt toevoegen als coach. Mits je niet je eigen behoeften uitstraalt, mits je jezelf thuis laat. Want niemand is op zoek naar een behoeftige coach.

AL MEER DAN 30 JAAR

ADRIAAN HOOGENDIJK

“Werken vanuit volledig mens-zijn en in volle verbinding met jezelf de ander helpen. Dat maakt alleen door je intuïtie optimaal in te zetten kom je sneller tot de kern.”

BASISMODULE

Bezielend coachen A ANVULLENDE MODULE

Bezielende loopbaancoach Bezielend Loopbaancoach A ANVULLENDE MODULE

Bezielende relatiecoach Bezielend Relatiecoach

www.hoogendijkcoachopleidingen.nl Tel. 06 83849572 • info@hoogendijkcoaching.nl

coachlink magazine

Binnenwerk CLM12.indd 55

• 55

12-11-19 17:22

Boek

Jitske Kramer, Jam Cultures 304 blz, 1e druk, 2019, Management Impact, ¤ 29,50 Inclusie gaat over meedoen. Over het aangaan van wezenlijke relaties met vreemden. Over diversiteit.

Over cocreatie. Het maakt inclusie, goed omgaan met macht en verschil, een van de grootste uitdagingen van deze tijd. Het zijn onderwerpen waar we niet licht en opgewekt over spreken met elkaar.

We hebben een energieke taal nodig om onderlinge pijnpunten te benoemen, zonder dat iedereen meteen op zijn achterste benen staat. Die taal vind je in dit boek. Je leert kijken naar inclusie als een jamsessie waarbij je elkaar met lef en verbinding ontmoet. In Jam cultures durft iedereen zijn of haar eigen geluid te laten horen, om samen in voortdurende afstemming tot een beter geheel te komen.

Met krachtige begrenzing en liefdevolle aandacht. Snoeihard en soft tegelijkertijd. Jam Cultures is een pakkend boek waarin Jitske Kramer op luchtige wijze zware thema’s beschrijft. Ze laat je nadenken. Over hoeveel diversiteit je aankunt. En wilt. En moet.

Eef van der Meer

Nico Jong

Mandy van Oeveren

Activistisch kunstenaar ‘EEF invorm’ en podcastmaker over gentrificatie Amsterdam Dit boek geeft een heldere, praktische handleiding op jouw begrip van sociale inclusie. Zet je schrap als je deze inhoud in de praktijk gaat brengen! Je gaat de dominante cultuur in het algemeen onderzoeken en je eigen vooroordelen jegens anderen vinden. Je ontwikkelt jouw nieuwe norm, je wilt iets teweegbrengen. Dat geeft risico en je wilt medestanders vinden. Want je gaat stevige tegenwind krijgen van degenen die alles willen houden zoals het prima is – voor hen …

De veiligste en meest duurzame manier om dit boek te implementeren, is de micro-manier. Die spreekt mij aan, zoals in het muzikaal jammen: met lef een inzet, reactie, meebuigen, ombuigen en doorzetten. Gaatjes boren in de apenrots. Niets mooiers toch? Iedereen kan dit toepassen, onafhankelijk van je positie, zoals de vele duidelijke anekdotes aantonen. Dat vind ik het mooiste aan dit boek, het motiveert mij enorm.

Senior communicatieadviseur ministerie van VWS Jam cultures is weer een prachtig product uit de stal van Jitske Kramer. De heldere betogen in elk hoofdstuk zijn gelardeerd met haar grondige antropologische kennis en eigen ervaringen. Het geheel leest als een trein en is mooi vormgegeven. Mensen in een inclusieve organisatie heffen verschillen niet op, maar gaan daar vooral goed mee om. De meeste organisaties zijn hoofdzakelijk bezig met objectiveren, rationaliseren, simplificeren en iedereen in dezelfde mal te proppen. Als we inclusie serieus nemen, laten we subjectiviteit, irrationaliteit en complexiteit toe. Het levert spanning, stress, verdriet en boosheid op wanneer dat van anderen niet zichtbaar mag zijn.

Volgens Kramer moeten we ernaartoe dat iedereen zijn eigen geluid zoekt, dit durft te laten horen, om met elkaar samen jammend in continue afstemming te komen tot een beter geheel. Dit is niet eenvoudig, maar dat hebben de meesten onder ons zelf al wel ervaren.

Coach en a.i.-manager bij SterkTeamCoach Jam cultures is bruikbaar voor eenieder die de huidige norm wenst te doorbreken. In dit boek word je expliciet en warm uitgenodigd om je aannames en (voor)oordelen tegen het licht te houden, met vervolgens de vraag of je ander gedachtengoed kunt omarmen, gedachtengoed gericht op inclusie. Voor organisaties die echt het roer om willen gooien, kan dit boek als prachtig verandermiddel bijdragen aan kwaliteit en veiligheid. Dit boek vraagt erom, letterlijk!

Met verdiepende vragen en uiteenlopende voorbeelden werd ik uitgedaagd en tot nadenken aangezet. De beschreven liminale fase, de fase van het niet-weten en de onzekerheid die daarmee gepaard gaat, zijn eyeopeners. Dit gegeven neem ik mee naar de teams waarmee ik werk, ik vertrouw erop dat zij hier kracht uit gaan putten. We doen niets geks, we creëren nieuwe dingen vanuit het niet-weten en dat is soms verrekte spannend.

9+

8

56 • c o a c h l i n k

Binnenwerk CLM12.indd 56

8

magazine

12-11-19 17:23

De coachstijl van...

Klaas Koster Energielekken opsporen en de toekomst visualiseren

vitaliteitsschijf beschrijft Klaas ook in zijn boek Vitalogie, dat begin 2020 verschijnt.

Klaas liet Merel onder andere een moodboard maken om uit te zoeken van wat voor werkplek en omgeving ze energie zou krijgen. Wat doet ze nu? Klaas lacht: ‘Ze doet nu de post-hbo-opleiding tot vitaloog! Ze wordt vitaliteitscoach voor 45-plussers en volgt de opleiding bij mijn opleidingsinstituut.’

‘Als vitaloog relateer ik alles aan levensenergie. Waardoor voel je je fit en vitaal en waardoor niet? Welke keuzes ga je daarin maken?’ Klaas Koster vertelt in snel tempo over zingeving, zelfvertrouwen, zeilen en Zuid-Afrika.

‘Uiteindelijk gaat het erom van jezelf te gaan houden, daardoor krijg je zelfvertrouwen en ontstaat zelfregie.’ Klaas coacht Merel, een dame van eind dertig die bij een bank werkte. ‘Ze was niet gelukkig, stapte regelmatig met tranen in haar ogen in de auto naar het werk en kreeg last van haaruitval en vlekken in haar gezicht. Toen een van haar collega’s vroeg: “Gaat het wel met je?”, barstte Merel in tranen uit en zocht ze hulp.’

Klaas keek met Merel naar de vitaliteitsschijf. ‘Eerst keken we naar nut en noodzaak: hoe vitaal ben je? Welke signalen geeft je lichaam?’ Van daaruit bekeek Klaas samen met Merel de vier energiebronnen uit de vitaliteitsschijf; fysiologisch, psychologisch, ecologisch en filosofisch. ‘Merel had het gevoel dat ze voor het financiële gewin van de bank werkte. Ze vond zichzelf niet de moeite waard om te sporten en om gezond te eten en kon haar behoefte aan zingeving niet kwijt in haar werk. Ze vertelde over haar vrijwilligerswerk, waarbij ze eens per jaar een evenement organiseerde voor geld voor kankeronderzoek. Haar ogen glommen toen ze daarover vertelde.’ Deze

‘Je ontspant als je beweegt.’

Een ander uitzicht leidt tot ander inzicht, is een motto van Klaas. Hij neemt coachees dan ook graag mee naar buiten. ‘We wandelen in de bossen of in een park, zeilen met de boot (een van onze coachlocaties), suppen of gaan mountainbiken.’ Klaas beweegt zelf namelijk ook graag. ‘Ik ben opgeleid als eerstegraads gymleraar. Je ontspant als je beweegt en maakt gelukshormonen aan.

Met wandelcoaching merk ik dat iemand langzamer loopt als hij of zij vertelt over depressieve gedachten en daarin blijft hangen. Dan ga ik sneller lopen en help ik hem of haar daar wat uit.’ Ook speelt hij met de omgeving; een beschut bos of een open vlakte. ‘Een andere context helpt tot andere inzichten en ander gedrag. Hoe je dat gedrag toepast in het dagelijks leven, ga je vervolgens visualiseren.’ Klaas biedt ook als ‘wijze reiziger’ leiderschapsreizen aan naar Zuid-Afrika, IJsland en Slovenië.

‘Ook daarbij werken we aan zingeving. Van jezelf weten wat je filosofische behoeften zijn, helpt zo enorm.’ (NvO)

coachlink magazine

Binnenwerk CLM12.indd 57

• 57

12-11-19 17:23

58 • c o a c h l i n k

magazine

Boom_adv_200x265_boeken_def.indd 1

11-11-19 16:48

Binnenwerk CLM12.indd 58

12-11-19 17:23

Ons gefragmenteerde zelf

ien g.m. van der pol

Wie ben ik, wat wil ik? Hoe goed ken ik mijzelf? Dit zijn de belangrijkste vragen in ons leven en tegelijk de moeilijkste om te beantwoorden. Wie bedoel ik met ‘ik’? En wie of wat is ‘mijzelf’ en ‘mijn zelf’? Uit hoeveel delen besta ik eigenlijk? In haar bijdrage bekijkt Ien G.M. van der Pol of we hier wat dichterbij kunnen komen. coachlink magazine

• 59

1-11-19 16:48 Binnenwerk CLM12.indd 59

12-11-19 17:23

I

n mijn praktijk heb ik vele varianten van de volgende zin gehoord: ‘Ik loop al jaren bij een therapeut, maar ik kom geen steek verder.’ Volgens klinisch psycholoog en psy­ chotherapeut Janina Fisher heeft dit te maken met het fenomeen dat zowel de psychotherapeut als de cliënt zelf niet beseffen dat de psyche van de cliënt gefragmenteerd is (Fisher 2018, p. 17). Helaas hebben veel van onze cliënten in mindere of meerdere mate hiermee te maken.

Psychotrauma en fragmentatie Hoe raakt een mens gefragmenteerd? Kennelijk was het ooit noodzakelijk om delen van zichzelf op te splitsen en ‘weg te stoppen’ om datgene wat bedreigend en ondraaglijk was te overleven. Dit is een normale, autonome, gezonde (want levensreddende) reactie van lichaam en geest op ongezonde, aanhoudend onveilige situaties (denk aan traumatiseringen als verwaarlozing, misbruik, geweld; zowel emotioneel als fysiek).

De cliënt als één geheel benaderen werkt dan volgens Fisher niet, omdat er zich steeds andere delen laten gelden, die voor onrust, stress en innerlijke conflicten zorgen. We hebben te maken met afgesplitste delen en overlevingsmechanismen waarvan de taal niet word herkend, laat staan begrepen. Dit is ook door Franz Ruppert (2012) heel mooi beschreven.

Dat onze cliënten ‘vastlopen’ en gefrustreerd raken en zelfs het gevoel hebben dat ze ‘gek worden’, heeft vaak te maken met het niet herkennen van en voorbij gaan aan de ware aard en oorzaak van hun lijden: trauma en de daarbij behorende fragmentatie van de psyche. Vivian Broughton, psychothera­ peut en IoPT­begeleider in Londen, zegt hierover: ‘Psychoses, onrust, obsessies, emotioneel en psychisch opgebrand raken en zelfs sommige lichamelijke ziektes tonen aan dat ons trauma­ management niet werkt’ (2013, p. 8). De overlevingsmecha­ nismen en vooral de aanpassingen die mensen met heel veel krachtsinspanning tot stand hebben gebracht, vormen als het ware een onbewuste verdedigingswal tegen het voelen van de oude traumapijn en tegen opnieuw getraumatiseerd worden.

Als we ons bedreigd voelen, gieren de stresshormonen door ons lijf en willen we vechten of vluchten. Dit zijn stressreac­ ties. Let op het woordje of. Vechten of vluchten impliceert nog enige controle: we hebben nog iets van een keuze.

Binnenwerk CLM12.indd 60

‘Ik dacht: nu ga ik eraan. Daarna weet ik niets meer.’

De traumatiserende situatie is zo ondraaglijk dat ze niet meer in ons bewustzijn kan worden geïntegreerd. De enige gezonde (want levensreddende) reactie is dan bevriezen (lichamelijk) en opsplitsen (psychisch). Dit zijn twee elementen van een trau­ mareactie.

De ondraaglijke, overweldigende pijn en angst van deze erva­ ring wordt afgesplitst en psychische ‘weggestopt’ (dit noemen we het traumazelf – TZ). We passen ons heel snel aan en ont­ wikkelen overlevingsmechanismen (het overlevingszelf – OZ) om deze afsplitsing in stand te houden; alles om deze vrese­ lijke gevoelens niet te hoeven voelen. Gelukkig blijft er ook een groot gezond zelf (GZ) over. Mijn leermeester Franz Ruppert geeft deze fragmentatie als volgt schematisch weer:

Traumazelf

Traumareactie

60 • c o a c h l i n k

Als de dreiging aanhoudt, en vechten of vluchten is een gepas­ seerd station, wordt de situatie dermate ondraaglijk, raken we dermate overspoeld door de stresshormonen en de bijbeho­ rende paniek en machteloosheid dat het ongezond wordt. Zo’n langdurige staat van veel te hoge stress kunnen lichaam en geest niet lang verdragen. We dreigen te sterven omdat ons hart en andere vitale organen dit niet meer aankunnen (Van der Pol, 2019). De enige levensreddende actie die dan nog over­ blijft, is een soort acute ‘demobilisatie’ van ons systeem. Dat wil zeggen dat we van het ene moment op het andere in een staat van overgave komen, in een toestand waarin we niets meer voelen of bewust meemaken. Het lijkt of alle geestelijke en lichamelijke systemen losgekoppeld worden van de ondraag­ lijke ervaring. Alles om te overleven. Dit is de traumareactie freeze & fragment (bevriezen en fragmenteren).

Overlevingszelf

Gezonde zelf

magazine

12-11-19 17:23

Deze opsplitsing heeft grote gevolgen voor ons gevoel van ‘zelf’, voor onze identiteit. Ga maar na: een wezenlijk deel van ons­ zelf wordt als het ware in een kerker opgesloten. Het is er wel, maar we kunnen er niet bij. Op het moment waarop dat nodig was, was dat een gezonde, levensreddende reactie. Maar omdat met het verstrijken van de tijd deze fragmentatie niet meer nodig is (dan zijn we immers weer veilig), gaat het tegen ons werken. Dit komt omdat de stresshormonen (zoals adrenaline en cortisol) in hoge mate in ons lijf aanwezig blijven, waar­ door ons overlevingszelf hard aan het werk blijft. Bovendien gaan alle delen die in het overlevingszelf aanwezig zijn – denk aan controle houden, de trauma­ervaring niet toelaten, de pijn verdringen, vermijden, aldoor alert zijn – nog eens extra in de overdrive op het moment dat het traumazelf getriggerd wordt.

Nare gevolgen: symptomen Door al dat harde werken van ons overlevingszelf worden we doodmoe. Door het steeds maar alert zijn (hypervigilan­ tie) hebben we moeite om ons te concentreren en krijgen we slaapproblemen. Door het gevoel alsmaar controle te moeten houden, kunnen we ons niet ontspannen en kunnen we nau­ welijks genieten van leuke dingen; kunnen we de teugels nooit eens laten vieren.

Kennelijk was het ooit noodzakelijk om delen van zichzelf op te splitsen.

Niet alleen de traumagevoelens worden uitgeschakeld, door de werking van het overlevingszelf worden ook andere emoties gedempt, zoals levensvreugde en enthousiasme. Nauwelijks iets voelen schept een enorme leegte. Om die leegte op te vullen, tuigt het overlevingszelf andere mechanismen op – denk aan sociale media, keihard werken, drugs, gevaarlijke sporten of zelf­ beschadiging. Ook merken we dat ons overlevingszelf zich stort op alles wat met weten, begrijpen en kennen heeft te maken – onze cognitieve kwaliteiten zijn enorm ontwikkeld, waar emo­ ties voelen achterblijft. Er zijn heel wat mensen die aangeven: ‘Het lijkt wel of mijn hoofd los staat van mijn lichaam.’

Om toch gevoelens te ervaren, zoekt ons overlevingszelf uit­ wegen in het identificeren met de gevoelens en behoeften van anderen, meestal mensen die belangrijk voor ons zijn. Wat ik

denk te willen, is dan eigenlijk wat mijn moeder of mijn vriend wil, zonder dat ik dat doorheb. Door deze identificatie verster­ ken we het verlies van onze identiteit (we weten niet meer wie we zijn) en onze autonomie (we weten niet meer wat we zelf willen). We gaan de ander misschien zelfs ‘redden’.

Deze en andere overlevingsmechanismen ontwikkelen we meestal onbewust en we houden het heel lang vol, soms wel decennia. Tot we ons realiseren dat het zo niet langer gaat. We voelen ons uitgeput, opgebrand, en we hebben het gevoel dat we onszelf compleet zijn kwijtgeraakt.

Van gewond naar gezond We kunnen niet ongedaan maken wat er is gebeurd. We wor­ den niet meer ‘heel’ in de zin van voor de traumatisering. En toch kunnen we weer helen van trauma als we bereid zijn het proces aan te gaan, de scherven te vinden en te lijmen op de juiste plek. Alleen de cliënt weet wat de juiste plek is.

Het is onmogelijk om te helen van psychotrauma zonder de realiteit onder ogen te zien. Franz Ruppert zegt zelfs: ‘De waar­ heid heelt de waan.’ Er zijn meerdere therapieën die naar dit doel leiden, zoals EMDR, Exposure Therapie en IoPT. IoPT is ontwikkeld door prof. dr. Franz Ruppert, het betekent Identityoriented Psychotrauma therapy en het werkt via opstellingen. Niet de familieleden worden opgesteld, maar iemands verschillende delen van zijn psyche. Die delen – overlevings­, trauma­ en gezonde delen) – zitten besloten in de intentie of de vraag van de cliënt. Daarmee wordt gewerkt. Het voert te ver om IoPT hier uitgebreid uit de doeken te doen. Het wordt stap voor stap beschreven en toegelicht in mijn recente boek Coachen waar het pijn doet (Van der Pol, 2019). Wel wil ik aangeven welke fases we meestal zien in dit werk. Het gaat om het helen van de frag­ mentatie, om alle delen van het zelf weer bij elkaar te brengen: Het herkennen en erkennen van de eigen overlevingsmecha­ nismen en hun functie begrijpen.

Het herkennen en versterken van de gezonde delen, die er ook nog steeds zijn.

Contact maken met het afgesplitste traumazelf en de bijbeho­ rende emoties (pijn, verdriet, woede) en weer insluiten als deel van het geheel – de eigen identiteit en autonomie, het hele zelf.

Overlevingsdelen bedanken voor hun harde werken en ‘met pensioen sturen’ – ze blijven deel van het geheel, maar ze hoe­ ven niet meer zo hard te werken.

coachlink magazine

Binnenwerk CLM12.indd 61

• 61

12-11-19 17:23

De meeste cliënten ervaren in het begin een gevoel van ver­ warring, daarna komt verdriet, woede, pijn (eindelijk mogen de weggestopte emoties er zijn), soms lichamelijke sensaties.

Uiteindelijk, na meerdere opstellingen, voelen de meesten zich sterker en rustiger.

Helpen helen De begeleiding van dit proces vergt training en ervaring. Dit werk kan alleen gedaan worden als de cliënt zich veilig voelt.

Kenmerkend is de houding van de coach: we zijn geduldig, aan­ dachtig en steunend aanwezig; we interpreteren en duiden niet, alleen de cliënt kan diepere betekenis geven aan wat hij in de opstelling ervaart. Wel kunnen we – op het moment dat de cliënt erom vraagt, of in de war is – vertellen wat wij denken te zien, in algemene zin. Alleen de cliënt kan er wel of geen chocola van bakken. Ik zeg vaak tegen mijn cliënten: ‘Ik weet het niet, laten we samen op zoek gaan en kijken wat we kunnen ontdekken.’

Alle delen die zich in een opstelling manifesteren, hebben een boodschap, maar worden niet altijd in even grote mate gehoord.

Veel hangt af van waar de cliënt op dit moment aan toe is. Elke opstelling is een stap in een langer proces. Het helingsproces kun je nooit versnellen, er zijn geen ‘shortcuts’.

In een opstelling die ik onlangs deed, zag ik heel duidelijk hoe iemands ‘ik’ contact wilde maken met een traumadeel. Ik wilde zó graag voor mijn cliënt dat dit gebeurde, omdat ik weet dat dit zoveel bevrijding biedt, dat ik het bijna had voorgesteld, maar ik deed het niet, ik bleef oplettend aanwezig. En dat was maar goed ook. Mijn cliënt vroeg of ik hem wilde helpen met een ander deel. Dat bleek een overlevingsdeel te zijn wat het contact tussen ‘ik’ en het traumadeel in de weg stond en eerst erkend en begrepen moest worden. Ik was zo blij dat ik mijn ‘inzicht’ voor me had gehouden! Dat contact en die bevrijding komen nog wel.

Zodra we de verschillende delen van onze psyche hebben her­ kend en erkend, kunnen we ermee werken. Via methodes als Voice Dialogue kunnen we er contact mee maken en er een gesprek mee voeren om hun functie te leren kennen en ze meer of minder belangrijk te maken. Op deze manier wissel ik het opstellen af met coachen en gesprekken met de ontdekte ‘delen’. Dat helpt de cliënt ook weer een stapje verder in zijn begrip en betekenisgeving.

In Coachen waar het pijn doet staan vele praktijkvoorbeelden.

Helen van trauma wil niet zeggen dat we nooit meer getrig­ gerd worden. Maar op een gegeven moment brengt zo’n trigger ons niet meer uit balans, dan weten we er met mildheid en compassie mee om te gaan. We herkennen en begrijpen onze delen en we hebben ze geïntegreerd in ons hele zelf.

Ien G.M. van der Pol geeft een masterclass over trauma en IoPT in de Coachlink Academy op 13 februari 2020.

Literatuur • Broughton, V. (2013). The heart of things. Steyning: Green Bal­ loon books.

• Fisher, J. (2018). Innerlijke zelfvervreemding overwinnen na trauma. Eeserveen: Mens!

• Pol, Ien GM van der (2019). Coachen waar het pijn doet. Amster­ dam: Boom.

• Ruppert, F. (2012). Bevrijding van trauma, angst en onmacht.

Eeserveen: Akasha.

• Ruppert, F. & Banzhaf,v H. (2018). My body, my trauma, my I. Steyning: Green Balloon books.

Stichting Registratie

Onafhankelijk bewijs van kwaliteit voor professioneel begeleiders

Interesse in registratie als coach, teamcoach, supervisor of organisatiecoach?

Op zoek naar een geregistreerd professioneel begeleider via het on-line register?

62 • c o a c h l i n k

Binnenwerk CLM12.indd 62

magazine

www.stir.nu

coachlink magazine

• 62

12-11-19 17:23

Hoe ik coach werd ...

Judith de Bruijn Van omroeper tot sprekerscoach variatie, logica en verrassing. We bouwen samen verhalen.’ In haar boek Hooggeeerd publiek. Spreken voor grote groepen komen al die kennis en ervaring samen: als presentatrice, trainer, facilitator, dagvoorzitter, moeder en ondernemer.

Ze studeerde pedagogiek en onderwijskunde, maar de microfoon trok. Judith de Bruijn zet haar ervaringen in als sprekerscoach en geeft presentatietrainingen. ‘Ik ben iemand die zelf wil ontdekken en ontwikkelen, ik ben dan ook een doe-het-zelfcoach.’ Met jarenlange ervaring en zoals een vriendin zei: ‘Een coach was je altijd al.

Je luistert, kijkt, reflecteert en laat anderen zichzelf ontstijgen.’

‘Op mijn vijftiende had ik van alles aan te merken op mijn opvoeding. Hoe deze overkwam op mij, wilde ik bewaren voor later dus ik schreef dat op. Tot ik besefte: voor je eigen kind wil je niet je eigen opvoeding als uitgangspunt nemen, maar liever kijken, luisteren en meebewegen.’ Voor haar studiekeuze twijfelde Judith tussen zingen en acteren of pedagogiek; de intellectuele en psychologische kant. ‘Het werd pedagogiek, maar nog geen jaar na mijn afstuderen kon ik een baan krijgen in Londen bij The Children’s Channel en daar kon ik af en toe wat presenteren.’

Judith kreeg vervolgens een baan bij de AVRO en kondigde programma’s aan. Na een jaar kreeg ze haar eigen kinderprogramma, Wordt vervolgd, en al snel ging Judith ook programma’s voor volwassenen presenteren, zoals Get the picture en De ochtenden. ‘In deze periode heb ik zelf goed leren presenteren, ook live, en geleerd hoe je informatie smakelijk opdient.’

‘Mooi aan coaching vind ik je coachee weg laten gaan met zin en zelfvertrouwen, een beetje grootser dan ie was. De ander zichzelf laten ontstijgen, dat is mijn doel.’ Judith vertelt enthousiast over haar sprekerscoaching voor de Stichting Samen Sterk zonder Stigma. ‘De ambassadeurs hiervan zoeken het podium op. Vaak was hun insteek: “Heb begrip voor wat mij is overkomen” en “Ik hoop dat ik het goed doe”. Dat probeer ik om te zetten in “Ik heb als ervaringsdeskundige veel te brengen” en “Vanwege mijn doel sta ik hier”. Als die knop omgaat, is dat zo gaaf!’

Naast presenteren werd Judith ook gevraagd als voice-over, dagvoorzitter en sprekerscoach. ‘Toen mijn contract niet verlengd werd, ging ik ook presentatietrainingen geven. Dagvoorzitter zijn doe ik al zo’n twintig jaar met plezier. Als sprekerscoach help ik de spreker om veel interactie te krijgen en om zijn publiek in beweging te houden. We vinden samen het verhaal en ik help bij het aanbrengen van structuur en

Judith ontwikkelt zich bewust als coach. ‘Zo ga ik regelmatig bij een coach of psycholoog langs, praat veel met mensen, doe yoga en denk ik veel na. Ook lees ik boeken om mezelf te vormen. Ik pleit voor autodidactisch leren; jouw leven bestaat uit zoveel ingrediënten dat je unieke samenstelling maakt wie je bent en wat je in huis hebt.

Ook presenteren begint bij jezelf; als je vrolijk publiek wilt, zorg dan dat je zelf lacht. Jij neemt de leiding, je bent de dirigent. Je bent zelf je instrument.’ (NvO)

‘Jij bent de dirigent.’

coachlink magazine

Binnenwerk CLM12.indd 63

• 63

12-11-19 17:23

Probeer altijd het beste van jezelf te geven Een interview met Bas Blekkingh is als een ontmoeting met een goede oude vriend.

De auteur van de bestseller Authentiek leiderschap heeft in een mum van tijd door wat jouw sterke punten zijn en waar het nog hapert. Net als in zijn boek helpt hij je de ego’s af te pellen en tot de kern van jouw ‘zelf’ te komen. Dat deze man ooit beroepsofficier was, is maar moeilijk te bevatten. Hoewel, zijn openingszin verraadt wel iets van militaire precisie: ‘Excuses, ik ben 30 seconden te laat.’

Tekst: Hedda Treffers Fotografie: Nadine Maas 64 • c o a c h l i n k

Binnenwerk CLM12.indd 64

magazine

12-11-19 17:23

Interview Interview

Hoe kwam je er ooit bij een boek specifiek over dit onderwerp te gaan schrijven?

‘Ik heb ooit de militaire academie gedaan. Ik werd beroeps­ officier en ben mensen leiding gaan geven en gaan adviseren.

Dat vond ik zo ontzettend gaaf om te doen. We spreken nu over 23 jaar geleden; coaching was toen nog niet zo bekend als nu.

Ik merkte dat de gesprekken die ik met mensen voerde zowel hen als mijzelf ontzettend veel inzichten brachten. Dat ging zo goed dat ik dacht: hier ga ik mijn eigen bedrijf van maken.

Na het verschijnen van de eerste druk van mijn boek, liep dat meteen behoorlijk uit de hand.’

Maar je komt niet zomaar tot een boek toch? Daar zat vast nog een stap tussen?

‘Dat klopt. Het was in een periode dat het heel lekker ging met mijn bedrijf. Daarnaast gaf ik les op Nyenrode en hield ik veel lezingen. In die tijd gingen er ineens relatief veel dierbaren dood. En als mensen doodgaan, ga je zelf ook beter nadenken over de vraag: How do I make my life useful? Ik realiseerde me op dat moment dat ik niet wilde dat al mijn opgedane kennis verloren zou gaan. Dat mocht niet met mij het graf in! Zo ben ik begonnen aan de eerste versie van Authentiek leiderschap. Het was voor mij dus meteen een soort “zelfhulpboek”.’

Waarom is er nu een herziene druk verschenen? Had je nieuwe inzichten opgedaan?

‘Zeker. De basis is hetzelfde gebleven, maar er was gewoon nog zoveel méér te vertellen. Dat wilde ik graag toevoegen.

Ik kwam er bijvoorbeeld achter dat veel dingen die voor jou als individu gelden, óók van toepassing zijn op organisaties. Ik heb de onderwerpen dus een voor een nagelopen en uitgebreid naar organisaties en het werken in teams. Er staat een aantal belangrijke nieuwe inzichten in die bij jouw bedrijf of organi­ satie kunnen dienen om erachter te komen wat het échte pro­ bleem is in jouw team. Dan ben je namelijk – ook businesswise – veel sneller klaar met oplossen.’

Als journalist en werkende moeder voelde ik me niet direct aangesproken door de titel. In hoeverre ben ik nou een leider te noemen, vroeg ik mij af. Toch heb ik het met heel veel plezier en interesse gelezen. Is het een boek specifiek voor leiders of moeten we het begrip ‘leider’ gewoon heel breed nemen?

‘Misschien schept de titel ook wel verwarring wat dat betreft.

Maar inderdaad, een leider is niet alleen een manager. Ook een docent, ouder of coach is een leider. Als moeder moet je ook

leiden toch? Eigenlijk ben je een leider op het moment dat je anderen beïnvloedt. In die zin is iedereen een leider, want we beïnvloeden elkaar allemaal. Het gaat dus meer om persoonlijk leiderschap; dat je altijd het beste van jezelf probeert te geven.

Het is dus zeker ook een boek voor jou.’

Je werkt inmiddels met een groot team en helpt organisaties beter en sterker te worden met jullie filosofie van authentiek leiderschap. Wat houdt die filosofie precies in?

‘Authentiek Leiderschap is volgens ons leiderschap waarbij je je diepste zingeving (missie) en je kernwaarden leidend laat zijn in hoe je je gedraagt. De diepste drijfveer van leiders is altijd gericht op ‘het laten groeien van hun omgeving’. Dit geldt zowel voor leiders als organisaties. Vaak verliezen leiders hun diepste drijfveer uit het oog gedurende de jaren, of zijn ze er zelfs nog naar op zoek.’

‘Veel mensen vergeten de vraag: wie ben ik echt?’

Het ‘zeven-schillenmodel’ is een belangrijk aspect van de filosofie achter authentiek leiderschap. Waarom moeten we deze schillen, zoals de normenschil en de egoschil, bij onszelf leren afpellen/herkennen?

‘Die schillen moeten afgepeld worden om er achter te komen wat de échte vraag is waar mensen mee worstelen. Heel veel mensen vergeten te onderzoeken wat hun fundamentele levensvragen zijn: Wie ben ik echt? Waar sta ik voor in het leven? En vooral ook: wat is mijn missie? Wat wil ik bijdragen aan deze wereld? Door deze zeven schillen af te pellen, kom je tot je kern, je diepste drijfveer: jouw levensmissie. Dat maakt dat je veel authentieker in het leven kunt staan en anderen ook vanuit je diepste zelf kunt benaderen.’

En hoe zit het met onze ego’s? Wat is een ego eigenlijk?

‘Een ego is een overlevingsmechanisme dat je al jong hebt ont­ wikkeld om je staande te houden. Je zet je ego onbewust in om je een bepaalde houding aan te meten ten opzichte van de buitenwereld. Dat hoeft zeker niet altijd slecht te zijn, maar het kan wel tegen je gaan werken, zeker als het doorschiet. Je kunt van een trots persoon doorschieten naar een opschepper of van iemand die snel in de verdediging schiet naar iemand coachlink magazine

Binnenwerk CLM12.indd 65

• 65

12-11-19 17:23

die zich als een slachtoffer opstelt. Op zo’n moment gaat je ego tegen je werken.’

Je beschrijft in je boek de acht ego’s en hun doorgeschoten varianten: de aardige, de slijmbal, de rustige en de wegduiker et cetera. In welke van alle ego’s herken jij jezelf het meest?

‘Ik herken mijzelf heel duidelijk in de zelfstandige, of, de door­ geschoten variant: de solist. Daar heb ik zelf overigens het meeste last van. Ik denk altijd dat ik geen ondersteuning nodig heb, dat ik het zelf wel kan. Maar als je nooit hulp inroept kan dit ten koste gaan van je prestaties of van jezelf natuurlijk.

Ik herken mijzelf ook in de krachtige, of als doorgeschoten variant: de sloper. Ik kan soms de baas willen zijn of mijn zin doordrukken. Daar heeft mijn omgeving dan weer meer last van. Daarnaast ben ik de adviseur. Ik vind het ontzettend leuk om anderen te adviseren en verder te helpen. Overigens zonder ze te betuttelen hoor.’

‘Je zet je ego onbewust in om je een bepaalde houding aan te meten ten opzichte van de buitenwereld.’

Het gaat regelmatig over het ‘herontdekken van je missie, als mens’. Wat brengt dat mensen in de praktijk? Wat levert het ze op?

‘Als je er als mens of achter komt wat je diepste drijfveren zijn, dan kun je daar meer naar gaan leven en ook anderen in je omgeving mee beïnvloeden. Authentiek gedrag motiveert namelijk. Als jij authentiek leeft vanuit jouw missie, steek je daar je omgeving ook mee aan. Zo creëer je een staat van ver­ bondenheid. Als je bijvoorbeeld weet dat jouw missie is om ‘mensen hun verborgen potentieel te laten ontsluiten’, dan betekent dat iets voor de relaties die je aangaat. Het maakt je bijvoorbeeld moediger tijdens conflicten, want je voelt dat je diepste intentie is om iemand te laten groeien. Het sterkt je in de relatie te blijven investeren, omdat je weet dat er een moment komt dat het mooie potentieel van iemand zichtbaar wordt. Als je dan niet vanuit je missie werkt, nemen je ego’s het van je over. Dat zou in mijn geval betekenen dat ik iemand ter plekke verbaal sloop om van de dreiging af te zijn, of dat ik me terugtrek op mijn eiland en de boel de boel laat.’

66 • c o a c h l i n k

Binnenwerk CLM12.indd 66

Bas Blekkingh is auteur van de bestseller Authentiek leiderschap.

Ontdek en leef je missie.

Samen met zijn collega’s van de organisatie Authentiek Leiderschap, begeleidt en adviseert hij leidinggevenden, zowel op individueel niveau als in team- of organisatieverband. Ze begeleiden nationale en internationale organisaties naar het hoogst haalbare binnen een high performance cultuur. Deze ontwikkeling gaat altijd over de as van leiderschap. Bas zegt hierover: ‘Leiders hebben nog onvoldoende door welke effectieve en helaas ook ineffectieve impact ze kunnen maken op de cultuur en de pro-activiteit van organisaties, er ligt een wereld aan mogelijkheden voor ze klaar.’ Zijn manier van aanpak kenmerkt zich door een doortastende no-nonsense benadering.

Behalve auteur en adviseur is Bas ook parttime docent ‘Authentiek Leiderschap’ aan universiteit Nyenrode. Hij heeft zijn opleiding genoten aan de Koninklijke Militaire Academie en mocht binnen de Landmacht leidinggevenden opleiden. In 1993 heeft hij de overstap gemaakt naar het bedrijfsleven en in 1996 richtte hij zijn eigen organisatie op: Authentiek Leiderschap (www.authentiekleiderschap.nl). De missie van zijn organisatie is ‘verborgen authentiek potentieel ontsluiten en verbinden’.

Win! We geven drie exemplaren weg van Authentiek leiderschap.

Mail om kans te maken voor 1 februari 2020 naar win@coachlink.nl

Zijn mensen weleens bang om mee te doen aan jullie programma?

‘Eigenlijk heb ik dat nooit zo gemerkt. Natuurlijk moeten men­ sen wel eens uit hun comfortzone stappen bij ons, daar kom soms wat angst bij kijken, maar daar zijn ze achteraf vaak heel blij mee. Overigens is er wel een algemene opvatting die ik zou willen weerleggen. Angst zou een slechte raadgever zijn, maar daar ben ik het totaal niet mee eens. Angst is een uitste­ kende raadgever. Het beschermt je onder andere tegen roeke­ loos gedrag. Zonder angst zouden we nergens zijn. Je moet je leven alleen niet laten beheersen door angst. Maar aan angst als fenomeen kleeft een uitstekend dienend perspectief.’

magazine

12-11-19 17:23

Jullie hebben een heel diverse klantenkring – kan eigenlijk iedereen jullie filosofie wel toepassen?

‘De zaken die bij ons aan bod komen spelen binnen iedere organisatie en in elk team. Overal zijn mensen die hun mis­ sie moeten terugvinden, overal heerst een blokkerende nor­ menlaag waar doorheen gebroken moet worden, mensen die te aardig gevonden willen worden, mensen die issues hebben met elkaar, dat vind je in elk bedrijf.’

Wat zie je gebeuren bij de teams, mensen en organisaties waar jullie komen?

‘Wij werken zodanig met teams dat mensen het beste en mooi­ ste van elkaar gaan zien. Mensen leren beseffen dat ze okay zijn zoals ze zijn, maar dat ze alleen soms suf gedrag vertonen: dat is dan hun ego dat opspeelt. We leren onze deelnemers elkaar ook feed forward te geven, oftewel: waardering en advies vanuit

liefde. Geef elkaar twee oprechte complimenten en een belang­ rijk advies. Dit soort sessies brengt teams zó dicht bij elkaar. Er ontstaan heel nieuwe verbanden tussen mensen en veel meer begrip. Op zo’n moment kun je mij echt wegdragen van geluk.’

Het thema van dit nummer is ‘zelf’. Wat zou je de lezers van dit blad – coaches – willen meegeven hierover?

‘Mijn advies zou toch zijn: wees niet te veel met jezelf bezig.

Veel coaches zijn toch – meer dan ze misschien door hebben – heel erg bezig met wat de coachee van hen vindt. “Stel ik wel de juiste vragen?” “Zie ik er wel goed uit?” “Kom ik wel intelligent genoeg over?” Deze diepste schil representeert het ego. Laat dat los en concentreer je volledig op de ander. Als de coachee voelt dat de aandacht volledig bij hem of haar ligt, zul­ len jullie samen verreweg het meeste bereiken.’

VU CERTIFIED EXECUTIVE COACH VOOR COACHES OP ZOEK NAAR PROFESSIONALISERING: POSTGRADUATE OPLEIDING EXECUTIVE COACHING (START IN OKTOBER 2020)

POSTGRADUATE OPLEIDING EXECUTIVE TEAMCOACHING (START IN SEPTEMBER 2020)

Voor meer informatie: ee.sbe.vu.nl/executive-coaching ee.sbe.vu.nl/executive-teamcoaching

coachlink magazine

Binnenwerk CLM12.indd 67

• 67

12-11-19 17:23

De coachplek van...

Ruud Knaapen Onderdeel van de kudde Hij was een van de eersten in Nederland die paarden gebruikte in zijn coaching.

Inmiddels verzorgt hij met zijn bedrijf Wind Organisatieontwikkeling opleidingen in paardencoaching. Ruud Knaapen vertelt enthousiast over het parkachtige terrein van twee hectare waarop hij samen met anderen coaching, trainingen en opstellingen geeft te midden van de paarden.

‘Meteen vanaf het pad kom je in een open Drenths landschap, oog in oog met de Wind-kudde. Dat doet wat met mensen, het zet ze meteen in een andere mindset. Het is een plek die uitnodigt om helemaal aanwezig te zijn, met alles wat je bij je hebt.’ Ruud Knaapen lacht: ‘Soms moeten we mensen van het terrein plukken omdat een opleiding allang afgelopen is. Mensen voelen zich hier thuis.’

Met Wind Organisatieontwikkeling verzorgt Ruud samen met Muriël Daal en een handvol trainers opleidingen voor paardencoaching. Ze begeleiden opstellingen en doen teamontwikkeling en coaching. Daarnaast

68 • c o a c h l i n k

Binnenwerk CLM12.indd 68

verhuren ze via Airbnb een appartement, waar gasten in complete rust kunnen genieten van deze plek. ‘We hebben oude paardenstallen verbouwd; beneden is de trainings- en coachingsruimte en boven zijn slaapplekken.’

‘Voor paarden gaat de wij voor de ik.’

De coachingsruimte grenst direct aan de paardenbak. ‘Soms ben ik binnen aan het coachen en doen de paarden spontaan mee. Zo vertelde laatst een coachee over haar sterke gevoel om buitengesloten te zijn. Ik stelde haar de vraag: “Als jij met jouw gevoel van uitsluiting iets of iemand anders weer terug zou brengen in jullie systeem, wie of wat zou het zijn?” Precies op dat moment verschijnt mijn Fries Winston recht voor het raam, doodstil en roerloos de coachee aankijkend. Daarop zei ik: “Als Winston staat voor meer dan een paard, wat zou het dan zijn?” En zo sta je dan

opeens buiten en ga je daar verder met de coaching, opgehaald door een paard.’

Ruud vertelt met grote verwondering hoe paarden reageren op mensen. ‘De paarden reageren enorm op alles wat er gebeurt op het terrein. Als je hier bent, ben je onderdeel van de kudde. Voor paarden gaat wij voor de ik. De wij in de ik herkennen is de uitnodiging die hier eigenlijk voortdurend aangereikt wordt.’

Gevraagd of de paarden een rol spelen bij opstellingen, reageert Ruud: ‘Paarden hebben geen opstellingen nodig en opstellingen hebben geen paarden nodig. Dat beschrijf ik ook in mijn boek Coachen met paarden. De kracht van het werken met de paarden is dat ze compleet verhaalloos, instinctief en in een split second reageren op de aanwezigheid van een cliënt. Die snelheid en directheid is voor veel mensen heel indrukwekkend. Ook hiervoor geldt: je gaat het pas zien als je het doorhebt en daar zien wij een belangrijke taak voor ons weggelegd.’

magazine

12-11-19 17:23

Tevreden kijkt Ruud naar buiten. Daar staat de oude merrie te grazen die altijd los loopt en binnen is een groep bezig met een opleiding. ‘Deze plek is eigenlijk vooral een holdingspace, het is een plek die draagt.’ (NvO) NvO NvO)

coachlink magazine

Binnenwerk CLM12.indd 69

• 69

12-11-19 17:23

Echt ontwikkelen doe je zelf. Met elkaar 70 • c o a c h l i n k

Binnenwerk CLM12.indd 70

magazine

12-11-19 17:23

cora van rossum

Je bent niet wat je doet, zeggen mensen vaak. Maar heeft wat je doet wel iets te maken met je identiteit? Hoe draagt loopbaanontwikkeling bij aan de ontwikkeling van ‘het zelf’?

Cora van Rossum schrijft in haar artikel over de krachtbron die karakterontwikkeling is.

L

oopbaantheorieën richtten zich in de vorige eeuw vaak op het vinden van een match tussen medewer­ ker en baan. Maar aan het eind van de twintigste eeuw en begin van deze eeuw werd het begrippenkader van loopbaanontwikkeling breder. Dat spoor volgt ook dit artikel: ik verbind loopbaantheorie aan ontwikkeling van het zelf en mijn theorie over karakterontwikkeling.

Een persoonlijke geschiedenis van de loopbaan Werk en loopbaan zijn de afgelopen generaties radicaal ver­ anderd. Mijn familiegeschiedenis is daar een voorbeeld van.

Mijn opa’s begonnen als jonge jongens aan hun baan: de een als loodgieter en de ander als boer. Dit beroep oefenden ze uit tot hun pensioen. Mijn vader had meer opbouw in zijn carrière.

Afgestudeerd als civiel ingenieur, met veel bestuurlijk talent, werkte hij steeds op het snijvlak van civiele techniek, civiel recht en bestuur in verschillende functies. Daarna vervolgde hij zijn loopbaan in de politiek. Zijn carrièrekeuzes werden daarbij gemotiveerd door zijn verantwoordelijkheidsgevoel.

Zelf heb ik mijn loopbaan altijd heel bewust vormgegeven en de ontwikkeling ervan gezien als mijn eigen ontwikkeling.

Ik startte als ergotherapeut, deed vervolgens pastoraal werk, groepswerk met dakloze verslaafden, (loopbaan)coaching en leiderschapscoaching.

Hoe elke generatie tegen werk aankijkt, verschilt sterk. Mijn beide opa’s hadden een vak en waren dankbaar dat ze dat hun leven lang konden uitoefenen. Mijn vader zag zijn werk pri­ mair als een maatschappelijke verantwoordelijkheid die hij vervulde. Voor mij is mijn loopbaan een ietwat onvoorspelbare weg die ik ga, waarin ik de regie voer over mijn eigen persoon­ lijke ontwikkeling middels mijn loopbaan.

Drie recente loopbaantheorieën Mijn carrière past prima binnen de recentere loopbaantheo­ rie. Deze ziet de medewerker als iemand die zijn leven ont­ dekt, ontwikkelt en ontwerpt. Drie belangrijke denkers uit het vakgebied zijn de hoogleraren Mark Savickas, John Krumbolz

en Jim Bright. Zij beschrijven een constant veranderende rea­ liteit waartoe een medewerker zich moet verhouden. Savic­ kas gebruikt daarvoor de frase Life Design. Krumbolz ontwik­ kelde de Planned Happenstance Theory. Deze theorie gaat over het benutten, creëren en ontwikkelen van loopbaanleren en ­mogelijkheden vanuit ongeplande gebeurtenissen. Bright past de chaostheorie toe op de loopbaanwereld in zijn Chaos Theory of Careers. In een interview met Bright in het loopbaanvaktijd­ schrift Loopbaanvisie van oktober 2013, wordt het loopbaanden­ ken van onze tijd goed zichtbaar: ‘Modern realities indicate that security comes from embracing uncertainty. […] Furthermore, in our outcome studies we discovered that clients exposed to chaos coun­ selling enjoyed greater increases in self­efficacy than their counterparts exposed to more traditional counselling. In short, people who have been encouraged to embrace uncer­ tainty and given some strategies to deal with it are more likely to feel up to the task of coping with and thriving on uncertainty than people who are shielded from it.’

(Post, 2013)

Hoe elke generatie tegen werk aankijkt, verschilt sterk.

De drie loopbaantheorieën – Life Design, Planned Happen­ stance Theory en de Chaos Theory of Careers – beantwoorden elk een vraag een vraag. Bij Life Design is dat: hoe ontwik­ kelt een medewerker zijn loopbaan in een sterk dynamische arbeidsmarkt? In Planned Happenstance is de vraag: hoe leren medewerkers om te gaan met de vele uitdagingen die ze in hun drukke leven en niet geheel voorspelbare loopbaan tegenko­ men? De Chaos Theory stelt als vraag: wat heeft een medewer­ ker nodig om strategisch om te gaan met steeds terugkerende onzekerheid? coachlink magazine

Binnenwerk CLM12.indd 71

• 71

12-11-19 17:23

Karakterontwikkeling De vragen van de moderne loopbaantheorieën brengen mij bij de essentie van mijn eigen loopbaan- en leiderschapscoaching.

De vraag waarop mijn coaching een antwoord is, is hoe iemand zich gezond en duurzaam ontwikkelt, in het kader van werk of daarbuiten. Een sleutelbegrip daarbij is karakterontwikkeling.

Deze nadruk op karakterontwikkeling is een thema sinds het begin van mijn carrière. Als ergotherapeut keek ik met mensen met beperkingen hoe ze hun handelingsvrijheid konden ver­ groten. Ik merkte er dat levensinstelling en karakterontwikke­ ling minstens net zo belangrijk waren voor welbevinden als de verbetering van de fysieke realiteit van alledag. Dit werd een belangrijk onderdeel van de gesprekken. Inmiddels werk ik niet meer therapeutisch met mensen met beperkingen. Mijn hui­ dige doelgroep bestaat uit gezonde medewerkers of mensen die hun leiderschap willen ontwikkelen. Toch is mijn bril dezelfde.

Als ergotherapeut én als loopbaan- en leiderschapscoach leerde en leer ik van mijn cliënten wat werkelijke ontwikkeling is: zelfontwikkeling, karakterontwikkeling.

Karakterontwikkeling als krachtbron Over de jaren trok ik als ergotherapeut en coach op met men­ sen die een voorbeeld zijn van de kracht van karakteront­ wikkeling. Ze hebben ervoor gekozen om zich niet door hun onvoorspelbare of moeilijke omstandigheden te laten beheer­ sen. Ze ontwikkelden zich tot krachtige mensen die weten wat ze nodig hebben en wat ze kunnen bijdragen.

We moeten zeven keer iets horen, lezen of meemaken voor het kwartje valt.

Zo had Diederik als baby een levensverwachting van vijf jaar.

Nu is hij begin vijftig en runt hij meerdere ondernemingen. Hij is geheel afhankelijk van zorg voor eten, drinken, wassen en andere basale behoeften. Levend in een wereld die niet is inge­ richt op werkende mensen met een beperking, moet hij steeds op zoek blijven naar de mogelijkheden. Stap voor stap leert hij werken met technische innovaties die hem helpen functione­ ren. Hij zegt: ‘Je moet wel steeds je doelen positief bijstellen!’

Thérèse ontwikkelde in haar tienerjaren een spierziekte. Inmid­ dels is ze begin veertig, heeft een lieve man en drie zoons. Ze 72 • c o a c h l i n k

Binnenwerk CLM12.indd 72

is volledig afhankelijk van zorg. Haar devies is: ‘Mijn kinderen hebben een gezonde moeder, die gezonde keuzes maakt!’

Dave is timmerman. Hij heeft ernstige psychische klachten en regelmatig heel slechte perioden. Maar hij heeft een team om zich heen: zijn leidinggevende, zijn hulpverlener en ik als zijn coach. Zo redt hij het. Hij heeft besloten: ‘De tevredenheid van mijn klanten, dat is waar ik het voor doe!’

Dennis was eerder adjunct-directeur in het voortgezet onder­ wijs en is nu regiomanager in de zorg. Bij de start van de lei­ derschapscoaching zei hij: ‘Ik wil op een authentieke manier leidinggeven als bestuurder aan een maatschappelijk betrok­ ken organisatie. Daarin is ieder mens (iedere medewerker) gezien en gekend.’

Een thuiszorgteam dat ik begeleid, liep aan tegen het woud van regeltjes binnen hun organisatie. Zowel de zorgkwaliteit als het werkplezier leden eronder. Nu kiezen ze ervoor kritisch om te gaan met regels. Hun motto: ‘Mensen gaan vóór regels.’

Zelfontwikkeling Al deze mensen richten zich op gezondheid en welzijn. Zon­ der uitzondering zijn ze voortdurend bezig om ‘het zelf’, hun karakter te ontwikkelen, ten behoeve van dat wat in hun leven waarde geeft. Hoe zie ik in de verhalen van deze mensen karakterontwikkeling als zelfontwikkeling? Er zijn een aantal overeenkomsten in de verhalen.

Missie, waarden, doelen en actie Al deze personen of groepen hadden iets wat zij nastreefden dat voor hen van waarde was. Noem het een missie. Bij het volgen van die missie lieten ze zich leiden door diepere waar­ den. Door het stellen van heldere doelen en deze uit te wer­ ken in concrete acties, bereikten zij dat waar ze werkelijk voor stonden. Neem Diederik. Hij heeft als missie om ‘de wereld te laten zien dat een beperking, ook een heel grote beperking, niet beperkend is’. Een van zijn diepe waarden is gelijkwaardigheid.

Vanuit die missie zit hij bij zorgverzekeraars als onderhande­ laar aan tafel om gerichte doelen te bereiken. Hij werkt plan­ matig met een goed team.

Verbinding Deze mensen leven in verbondenheid. Ze zijn gezond verbon­ den met zichzelf, in wat ze kunnen en niet kunnen. Verbon­ den met anderen omdat ze weten dat ze samen sterk staan.

Verbonden met de taak die ze willen volbrengen, waardoor ze die met doorzettingsvermogen aanpakken. Thérèse weet heel

magazine

12-11-19 17:23

goed wat ze niet kan. Velen zouden zeggen dat ze tot bijna niets meer in staat is. Maar ze weet ook wat ze wél kan. Wat ze is.

Partner. Moeder. Regelneef. Spin in het web van alle zorg om haar heen. Organisator wanneer ze met hun camper rondrei­ zen. Tegelijk zegt ze eerlijk: ‘Als mijn man er niet hetzelfde in zou staan en niet bereid was mijn handen en voeten te zijn, kon ik niets.’ En ze verbindt zich aan haar taak: gezonde echt­ genoot en moeder zijn.

Kwetsbaarheid De mensen in deze voorbeelden zijn bereid zich kwetsbaar op te stellen ten opzichte van zichzelf en anderen. Ze stellen zich bovendien kwetsbaar op in de taken die ze te doen hebben. Wat denk je van Dave? Ik begeleid hem inmiddels zo’n tien jaar. En steeds weer schrik ik op als er zo’n mail komt: ‘Ik denk echt dat ik me ziek moet melden. Het gaat niet goed.’ Met elkaar vormen we een team. Hij door zich kwetsbaar op te stellen. En wij door de steun te geven die nodig is en de bemoeienis na te laten die niet nodig is. Hij is open en kwetsbaar ten opzichte van de taak die hij onder handen heeft. Zijn grootste zorg is dat hij dingen niet af kan maken die hij wel heeft beloofd. En juist dat is zo’n mooie positieve stimulator om wel te werken, ook als hij zich slecht voelt.

(Persoonlijk) leiderschap Persoonlijk leiderschap is invloed uitoefenen op en regie voe­ ren over het eigen leven en de eigen ontwikkeling. Dat doet Dennis. Hij zet gerichte stappen om zichzelf te ontwikkelen en doet dat in directe verbinding met zijn team. Daarbij laat hij mij zijn spiegel zijn. Zo voert hij regie over zijn taken als manager, en oefent hij invloed uit op zijn eigen loopbaanont­ wikkeling.

Aandacht Deze mensen leven met aandacht voor zichzelf, voor de ander en de dingen die ze doen. Wanneer we de dingen die we doen met echte aandacht doen, stijgen kwaliteit en kwantiteit. Het thuiszorgteam is daarvan een mooi voorbeeld. Zij weten: pas als we goed voor onszelf zorgen, aandacht hebben voor wat we nodig hebben als mensen en professionals, kunnen we met aandacht zorgen voor onze cliënten.

Kleine leerstappen Uit onderzoek blijkt dat we zesendertig keer met iets moe­ ten oefenen voordat het een gewoonte wordt. Ook moeten we

zeven keer iets horen, lezen of meemaken voor het kwartje valt. Diederik weet dat als geen ander. Met veel geduld neemt hij steeds weer een nieuwe leerstap. Dit doet hij zelf én samen met anderen. Zo leert hij vaardigheden voor de taken die hij te doen heeft. Op deze manier werd hij eigenaar van meerdere ondernemingen.

Trouw Wanneer we nogmaals naar de voorbeelden kijken, zien we dat alleen doorzetters verder komen: mensen die trouw blij­ ven. Thérèse heeft iedere keer als ik haar ontmoet iets aan lichamelijke functies ingeleverd. Dit belet haar niet om trouw aan zichzelf, trouw aan haar gezin en trouw aan haar taak als partner en moeder steeds nieuwe doelen te stellen.

Karakterontwikkeling en andere loopbaantheorieën Eerder in dit artikel besprak ik de tendens in huidige loopbaan­ theorieën. Deze theorieën gaan uit van een veranderende en onzekere wereld. En die onzekere wereld is ook de achtergrond van mijn loopbaancoaching. Maar loopbaantheorieën richten zich in mijn optiek te zeer op ‘het zelf’ als losstaand individu, als persoon die zijn loopbaan ontwikkelt. Mijn aanvulling daarop is dat mensen in verbinding leven. In hun kracht en kwetsbaarheid staan ze in verbinding met zichzelf, met elkaar en de taken die ze doen – of je die taken nu wel of niet als ‘loopbaantaken’ zou omschrijven. Door karakterontwikke­ ling en daarmee ontwikkeling van ‘het zelf’ centraal te stel­ len, schep je een gedegen kader en kom je beter tot gezond en duurzaam leven en werken. Je blijft dichter bij jezelf, de ander en de taken die je onder handen hebt. Want echt ontwikkelen doen we zelf, met elkaar.

Literatuur • Mitchell, K.E. (1999). Planned Happenstance: Construct­ ing Unexpected Career Opportunities. Journal of counseling & Development 7, 115-124. Geraadpleegd op 29-7-2019, van onlinelibrary.wiley.com: bit.ly/2pOKAoU. • Post, J. (2013). The chaos theory of careers. Loopbaanvisie nr.

4, pp. 19-22.

• Rossum, C. van (2018). Leidinggeven aan gezond en duurzaam werken. Rotterdam: Leiderschapsparadox.

• Savickas, M.L. (2009). Life designing: A paradigm for career construction in the 21st century. Journal of Vocational Behavior 75, 239-250. Geraadpleegd op 17-6-2019, van www.sciencedi­ rect.com: bit.ly/2PhPy8r. coachlink magazine

Binnenwerk CLM12.indd 73

• 73

12-11-19 17:23

MASTERCLASS

Neuroleiderschap

MAX. 30 DEELNEMERS VOL = VOL

FOTO: KEKE KEUKELAAR

3 EN 4 MAART 2020 • NYENRODE BUSINESS UNIVERSITEIT, BREUKELEN

MET OVERNACHTING Jaap van Muijen

Beirem Ben Barrah

Philip Jordanov

EEN UNIEKE TWEEDAAGSE MASTERCLASS OVER NEUROLEIDERSCHAP Erik Scherder

We weten steeds meer over de werking van de hersenen. Dit geeft goede inzichten in je eigen gedrag, dat van anderen en van je team. In de masterclass neuroleiderschap voor managers zetten we deze inzichten om in praktijkgerichte kennis en manieren die je helpen om het maximale uit jouw leiderschapstalenten te halen. Leer hoe jij de beste versie van jezelf kan zijn in jouw rol als manager of leider.

Ria van Dinteren

Edgar Karssing

• Erik Scherder het fitte brein • Jaap van Muijen zelfinzicht en effectief leiderschap • Beirem Ben Barrah en Philip Jordanov effectieve besluitvorming voor leiders • Ria van Dinteren: het brein in verandering • Edgar Karssing: het morele brein

Bekijk het programma:

www.managementimpact.nl/neuroleiderschap

74 • c o a c h l i n k

magazine

0425 Adv_MI_MC_Neuroleiderschap_2020_200x260_fc.indd 1 Binnenwerk CLM12.indd 74

12-11-19 14:56 12-11-19 17:23

Column

Lijstjes

Marieke (45) werkt als fondsredacteur bij een grote uitgeverij. De laatste tijd valt het werken haar heel zwaar. Ze slaap slecht en stapt met lood in de schoenen in haar auto.

Om die reden heeft ze een coach in de hand genomen. In deze openhartige column vertelt ze over haar ervaringen als coachee.

Ik peins me de laatste dagen weer een slag in de rondte. Ben ik eigenlijk wel ‘mijzelf’? Ik heb er een hard hoofd in. Steeds vaker voel ik me een karikatuur van een slap aftreksel van een schaduw van Katja Schuurman. In mij schuilt een belabberde actrice in een nog slechtere film op SBS. Op werkdagen houd ik de godganse dag een vriendelijke grimas op mijn tronie, maar zodra ik de auto naar huis in stap, valt al het decorum weg.

Ik steek mijn hand in een megazak winegums en rijd keihard smakkend met een chagrijnige kop de file in.

Om de somberheid mijn kop uit te krijgen ben ik gaan wandelen. Coach Fiet zegt dat ik alles waar ik van opknap gewoon moet doen. Welnu, de cadans van het lopen leek een therapeutische werking te hebben dus aan de wandel dan maar. Maar zo tijdens het lopen kan mij dan ineens het gevoel bekruipen dat ik helemaal niet van wandelen houd. Dat ik alleen maar iemand speel die van wandelen houdt. En dat maakt me dan weer zo onzeker dat ik die stappenteller al een keer keihard tussen de hippe magneetvissers de sloot in heb gesmeten.

Sowieso vind ik die tienduizend stappen die we volgens een of andere slimme Japanner dagelijks zouden moeten lopen een enorme opgave. Dat is niet één ommetje; het zijn er wel dertig!

Fiet raadde me aan een lijstje te maken van dingen die ik écht graag doe en dingen die ik vreselijk naar vind. Het laatste lijstje werd

tamelijk lang, maar het eerste was lekker overzichtelijk: lezen, slapen, schrijven en thuis zijn. Niet de meest sportieve opsomming, maar wel authentiek. Hier voelde niets fake aan: precies de suffe huismus die ik ben.

En toch, toen ik het lijstje in mijn directe omgeving liet zien, reageerde men heel verbaasd: ‘Maar dit is toch totaal niet wie jij bent? Je bent hartstikke avontuurlijk: dan weer een nieuwe hobby, dan weer een cursus, filmpje hier, reisje daar. Jij rijdt zo elfhonderd kilometer alleen naar Bretagne om daar te gaan kanovaren op de Atlantische oceaan. Jij begint na je veertigste rustig aan een nieuwe studie. Wat nou suf?’

Zo zie je maar: denk je eindelijk jezelf gevonden te hebben, herkent niemand je erin!

Sowieso vind ik die tienduizend stappen een enorme opgave.

coachlink magazine

• 75

2-11-19 14:56 Binnenwerk CLM12.indd 75

12-11-19 17:23

Gebruik je eigen wijsheid:

onderbuikgevoel

Gebruik je eigen wijsheid:

onderbuikgevoel 76 • c o a c h l i n k

Binnenwerk CLM12.indd 76

magazine

12-11-19 17:23

jacqueline van ’t spijker

Of je nu coach, trainer of therapeut bent, iedereen in een begeleidend beroep is ook zijn eigen instrument. Je hebt je hoofd hard nodig om de juiste analyses te maken, de juiste methode toe te passen, jouw professionaliteit in te zetten om je client zo goed mogelijk te helpen. Maar Jacqueline van ’t Spijker laat zien dat je nog veel verder kunt komen als je ook luistert naar je lijf.

A

ls je alleen met je hoofd werkt, kun je een heel eind komen. Maar je werkwijze – met al je professionele kennis en ervaring – wordt veel doorleefder, wan­ neer je ook je lichaam en je gevoel erin meeneemt.

Je lijf is daarbij een extra instrument, een extra zintuig, dat jou helpt in je begeleidende werk. Of je je ervan bewust bent of niet, je lijf werkt mee. Je onderbuikgevoel is daar een uiting van. Jij en je lijf zijn namelijk geen gescheiden eenheden. Je hebt niet alleen een lijf, je bent je lijf.

echter twee zones onderscheiden: de maag en de buik. De maag is vaak het gebied waar zenuwen en angst zich manifesteren: een knoop in je maag hebben, iets ligt zwaar op de maag, mis­ selijk zijn van de zenuwen. Het is een plek waarvan ik weet dat als daar iets speelt, dat een alarmsignaal is. Je maag geeft een waarschuwing af. De afkeurende bijklank van ‘je laten leiden door je onderbuikgevoelens’ komt voort uit de angst uit dit gebied.

Signalen Je lijf vertelt je van alles. Je huid is je tastorgaan. Als je pijn hebt, brengt het je aandacht naar de geblesseerde plek. Als je je brandt, voel je dat aan je huid en trek je je hand terug. Als je koorts hebt, weet je dat je lijf druk is om een ontsteking of aanval van bacteriën af te wenden. Je lijf geeft ook subtielere signalen, signalen die dieper in je lijf voelbaar zijn, onder de huid. Signalen die specifiek bij jou horen, die niet voor iedereen hetzelfde zijn. Gevoelssignalen.

Zo krijg ik vaak pijn in mijn nek en schouders als ik te hard doordraaf, koude voeten als ik te veel ‘vanuit mijn hoofd’ leef, slaap ik onrustig als ik beslissingen voor me uitschuif en voelt mijn lijf licht en stevig als ik goed in mijn vel zit. Naarmate je er meer aandacht aan besteedt, ga je de patronen en signalen van je eigen lijf, zoals ze voor jou werken, leren kennen.

Twee zones Onderbuikgevoelens worden vaak gedefinieerd als negatief.

In het woordenboek staat: Een negatieve emotie, een gevoel waarover verder niet nagedacht wordt door de persoon die dit ervaart. Wanneer we zeggen dat iemand reageert vanuit onder­ buikgevoelens, heeft dat een afkeurende bijklank. Wanneer je onderbuikgevoelens nader bekijkt, kun je in het buikgebied

Je lijf geeft ook subtielere signalen.

Raadgever In de onderbuik huizen ook allerlei gevoelens die een goede raadgever kunnen zijn. Die jou bevestigen als je de juiste din­ gen doet. Onder in je buik is je basis, het meest intieme deel van je lijf. Daar huist je kracht én je kwetsbaarheid, je basisge­ voel éen je vertrouwen. Het is het laatste deel dat afkoelt als je bijvoorbeeld in koud water terecht komt. Daar zit ‘je bodem’, waarin je gevoel rust. Als je op je gemak bent, ben je in dat deel coachlink magazine

Binnenwerk CLM12.indd 77

• 77

12-11-19 17:23

Blijf je ontwikkelen met de masterclasses van Coachlink Academy Werken met hoogsensitiviteit susan marletta hart

23-01-2020

In deze masterclass geeft Susan Marletta Hart je de tools om als coach aan de slag te gaan met hooggevoeligheid. Leer hoe je jouw hoogsensitieve coachees in onze maatschappij ĂŠcht verder helpt.

Traumacoaching

13-02-2020

ien g.m. van der pol

Deze masterclass is een kennismaking met traumacoaching.

Topcoach Ien G.M. van der Pol reikt je belangrijke handvatten aan, waarmee je deze middag meteen aan de slag gaat.

Provocatief coachen freek sarink

06-03-2020

Provocatief coachen is een gewaagde, relatief nieuwe tool in de coachingspraktijk. In deze masterclass laat Freek Sarink je zien hoe je provocatie met succes inzet tijdens een traject.

Voice Dialogue judith budde

23-04-2020

Voice Dialogue is een ervaringsgerichte methode die helpt bij het ontdekken van onze innerlijke drijfveren. De masterclass van Judith Budde is een speelse kennismaking met dit gedachtegoed.

De beste kennisevents voor managers en coaches

78 • c o a c h l i n k

Binnenwerk CLM12.indd 78

www.coachlinkacademy.nl

magazine

12-11-19 17:23

van je lichaam aanwezig. Dan ligt je balanspunt op die plek in je onderbuik en tuimel je niet makkelijk om. Dan zit je in je stoel in plaats van op je stoel.

In dit deel zit mijn ‘weten’ als ik een besluit neem op basis van gevoel, zowel voor mij persoonlijk, als in mijn begelei­ dingswerk. Dan laat ik me leiden door een zekerheid die uit dat onderbuikgebied komt. Wanneer een besluit klopt, voel ik mijn hele lijf. Het lijkt alsof mijn lijf wordt verwarmd vanuit de onderbuik. Dan zit ik op mijn gemak, voel ik me stevig in mijn besluit en kan ik dat besluit goed verwoorden naar mijn omgeving. Dan zet ik mijn eigen wijsheid in en gebruik ik heel mijn lijf: mijn hoofd, mijn hart én de rest van mijn lichaam.

Dan merk ik aan mijn cliënten dat dit op een ander niveau weerklank vindt dan wanneer ik iets vanuit mijn hoofd ter sprake breng.

Het hoofd lijkt dan proportioneel groter te worden als ik ernaar kijk.

Puntje van de stoel Voor de praktische vertaling naar het werk geef ik een voor­ beeld dat ik geregeld in mijn trainingen tegenkom. Wanneer mensen het spannend vinden om een gesprek in te gaan, zie ik vaak dat ze op het puntje van de stoel gaan zitten, bovenlijf naar voren gebogen. Vaak denken ze goed na over wat ze gaan zeggen of over wat ze hebben voorbereid. Het hoofd lijkt dan proportioneel groter te worden als ik ernaar kijk. Die mensen raad ik aan om hetzelfde gesprek nogmaals te doen, terwijl ze anders, steviger, in hun stoel zitten. Een deelnemer zei laatst verbaasd: ‘Wow, wat een verschil, ik voel me veel rustiger en kom beter uit mijn woorden!’ Of een ander: ‘Ik kom nu beter tot mijn recht en laat me niet meer zo snel uit het veld slaan.’

Probeer het zelf maar eens: ga ontspannen zitten, voel de vloer onder je voeten, de zitting onder je billen, laat je steunen door de rugleuning. Zorg dat je schouders en je nek los zijn, hoofd rustend op je nek. Zorg dat je zwaartepunt in je bodem zit.

Op je gemak zitten dus. Dat creëert ruimte tussen jou en je gesprekspartner én het is fysiek beter mogelijk om je gevoel mee te laten doen in het gesprek.

Niet voor niets Als je op je gemak zit, wordt het ook hanteerbaarder om vanuit rust en vertrouwen een ander te spiegelen aan jouw onder­ buikgevoel. Regelmatig vertellen werving­en­selectieadviseurs mij in trainingen dat ze een ‘onderbuikgevoel’ hebben bij sol­ licitanten, dat ze lastig thuis kunnen brengen of verwoorden.

Dat houdt ze soms tegen om een kandidaat voor te stellen voor een functie, omdat het niet ter sprake is geweest en er op basis van dat gevoel twijfel is ontstaan over de geschiktheid van de sollicitant. Mijns inziens een gemiste kans voor zowel de kan­ didaat als de adviseur.

Mijn suggestie: doe er iets mee in het gesprek. Het gevoel is er niet voor niets. Dat is voor veel mensen spannend, omdat ze nog niet zeker weten wat het is. Ze houden het daarom voor zich. Het bespreekbaar maken vraagt van jou dat je de rust neemt om bij jezelf na te gaan waar je twijfel zit (je onderbuik­ gevoel), welk deel van het verhaal of gedrag van de ander die twijfel bij jou oproept. Het vraagt dus moed om iets op tafel te leggen waar je nog niet zeker van bent.

Hoe je het ter sprake brengt, is afhankelijk van je gevoel en je rol die je hebt ten opzichte van de ander. Een goede stelregel is: benoem je gevoel vanuit je eigen beleving (een ik­boodschap), bijvoorbeeld: ‘Ik merk bij mezelf dat ik iets mis in je verhaal, en dat ik daarom nog twijfels heb. Ik weet niet precies wat. Kun je me nog iets meer vertellen over …?’

Zuiver Doordat je je boodschap over jouw gevoel bij jezelf houdt, houd je je communicatie ‘zuiver’ en voorkom je dat je aannames doet. Het houdt je boodschap waardevrij en geeft de ander de ruimte om na te gaan waar hij nog iets kan toevoegen. Op die manier kun je je eigen wijsheid inzetten, ook als je nog niet helder hebt wat je gevoel precies betekent. Je spiegelt jouw gevoel aan de ander.

Je lichaam reageert altijd. Je lichaam is altijd sneller dan je den­ ken. Het reageert al voordat je hoofd het heeft bijgebeend. Zoals iemand laatst met een knipoog tegen mij zei, toen ik – over­ donderd door een onverwachte vraag – aan het nadenken was over een antwoord: ‘Non­verbaal heb je al antwoord gegeven, hoor!’

coachlink magazine

Binnenwerk CLM12.indd 79

• 79

12-11-19 17:23

ZELF Ik stond maar wat te dralen aan de rand van de kring in de hoop dat deze zich openen zou als een rode zee van vriendschap Er bleken echter openings- en sluitingstijden die ik niet kende wachtwoorden die niet met mij werden gedeeld en locaties waarvan ik nooit de coรถrdinaten kreeg Als het had geholpen had ik roze gedragen en niet die zelfgemaakte carnavalsoutfit Als ik had geweten hoe het moest zou ik aanwezig zijn geweest en tegelijk onzichtbaar Bij gebrek aan uitleg werd ik uiteindelijk mijzelf en ontdekte de zee aan mogelijkheden in die stille oceaan marianne van velzen 80 โ ข c o a c h l i n k

Binnenwerk CLM12.indd 80

magazine

12-11-19 17:23

Neem jij je vak serieus?

Word dan ook een NOBCO-coach! … want een NOBCO-coach staat voor kwaliteit en professionaliteit, en is altijd in ontwikkeling!

Met je NOBCO-aansluiting ben je verzekerd van o.a.:

• je eigen coachprofiel op de NOBCO-website via ‘vind een coach’ met meer dan 240.000 bezoekers per jaar • gratis deelname aan vrijwel alle NOBCO-lezingen en -workshops • de mogelijkheid om het Europees keurmerk voor coaches (EIA) te behalen; óók in een verkort programma binnen 2 jaar na afronding van je opleiding met het EQA keurmerk • onbeperkt gebruik van de NOBCO Coaching Monitor, hét online evaluatie-instrument voor coachtrajecten • gratis toegang tot de online database van coachlink.nl met een online database van meer dan 140 coachboeken • de mogelijkheid tot deelname in intervisiegroepen en Vaksecties • aanzienlijke korting op een beroeps- en aansprakelijkheidsverzekering NOBCO-coaches leveren een wezenlijke bijdrage aan het welzijn en de ontwikkeling van mensen en organisaties. Zij geven richting, zijn betrouwbaar en staan voor kwaliteit. Sluit je dus vandaag nog aan* en zet ook NOBCO voor jouw naam!

De Nederlandse Orde van Beroeps­ coaches is dé beroepsorganisatie voor mensen die coaching beroepsmatig uitoefenen. De NOBCO maakt deel uit van de European Mentoring & Coaching Council (EMCC).

Aansluiten bij de NOBCO? Doen!

‘Noloc verbindt mij met vakgenoten’ • Up-to-date kennis via dé beroepsvereniging • Groeikansen via onder meer vakbijeenkomsten • Opstap naar Register Loopbaanprofessional of - Jobcoach • Voorsprong bij veel opdrachtgevers • Vakgenoten als sparringpartners Bernice | Loopbaanprofessional sinds 2013

* voor €295 excl. BTW via www.nobco.nl/aansluiten

Ook loopbaanprofessional of jobcoach worden? Ga naar

Omslag CLM 12.indd 2

www.noloc.nl

11-11-19 18:16

COACH LI N KMAGA Z I N E

SchoolvoorCoaching

Coachlinkmagazine na ja a r seditie, n ove m b e r 2019, n u m m e r 12, prijs ¤ 9,95

coachlink.nl

ZE LF

Zelf

Ons nieuwste SvC Magazine is uit!

Met interviews met o.a. Robert Bridgeman en Peter Gerrickens, columns en informatie over onze nieuwste Verdiepingsworkshops.

ISBN 978-90 2442 905 9

Vraag het magazine gratis aan via schoolvoorcoaching.nl/magazine 9 789024 429059

Matthijs Steeneveld We kunnen van elkaar leren dat het okĂŠ is om zoekende te zijn

Manon Ruijters Over liefde voor leren

Bas Blekkingh Leven naar je diepste drijfveren

SchoolvoorCoaching | Biltstraat 200 3572 BS Utrecht | schoolvoorcoaching.nl | 030-3035271 | welkom@schoolvoorcoaching.nl

Omslag CLM 12.indd 1

11-11-19 18:16