Jaarverslag 2024 - Water, Land & Dijken

Jaarverslag 2024

Voorwoord

Vooruitgang in een jaar van verandering 2024 was op vele fronten een bijzonder jaar – voor de natuur, voor onze leden én voor het beleid.

Het voorjaar was uitzonderlijk nat. Zowel april als mei braken alle records qua neerslag. Dit maakte het bewerken van het land bijzonder lastig en vergde extra inzet voor de bescherming van weidevogels. Dankzij de toewijding van onze leden, veldcoördinatoren en vrijwilligers hebben we desondanks mooie resultaten kunnen boeken. In dit jaarverslag leest u daar meer over.

Ook op beleidsvlak veranderde er veel. De installatie van het nieuwe kabinet op 2 juli leidde tot het opheffen van het fonds voor het Nationaal Programma Landelijk Gebied. Dit had grote gevolgen voor de gebiedsprocessen die we samen met onze leden en partners ontwikkelen. Tegelijkertijd biedt de toezegging van 500 miljoen euro extra voor agrarisch natuurbeheer vanaf 2026 nieuwe kansen. Dit vraagt om aanpassingen binnen onze organisatie, zodat we blijvend meerwaarde kunnen bieden aan onze leden en aan de plattelandsnatuur in Noord-Holland.

In dit veranderende landschap stelden we een nieuw beleidsplan vast. Daarmee bepalen we de koers van onze vereniging voor de komende jaren. We zien dat steeds meer organisaties ons weten te vinden als partner in projecten voor een sterkere plattelandsnatuur. Met het beleidsplan geven we richting aan onze rol: het ondersteunen van een rendabele bedrijfsvoering voor onze leden én het versterken van natuur en landschap.

De uitbreiding van het agrarisch natuurbeheer en de toenemende complexiteit van projecten maken samenwerking belangrijker dan ooit. Daarom hebben de vier collectieven in Noord Holland besloten intensiever samen te werken.

Door kennis en kracht te bundelen kunnen we onze leden nog beter ondersteunen bij het ontwikkelen van gebiedsgerichte projecten die leiden tot concrete resultaten met tastbare meerwaarde.

In dit jaarverslag leest u wat wij in 2024 hebben bereikt. Ik ben trots op de projecten die we samen met partners hebben gerealiseerd en op het vertrouwen dat we van onze leden krijgen. Dat vertrouwen geeft ons de energie om, ook in een tijd van verandering, met volle overtuiging te blijven werken aan een vitaal platteland en een toekomstbestendige bedrijfsvoering die perspectief biedt.

Veel leesplezier!

Frank de Wit, voorzitter Water, Land & Dijken

Agrarisch Natuuren Landschapsbeheer in 2024

Weidevogelseizoen 2024

Het weidevogelseizoen van 2024 begon in februari en maart met zachte temperaturen, vergezeld door uitzonderlijk veel regen.

Door de milde omstandigheden werd het eerste kievitsei van Nederland al vroeg, op 2 maart, gevonden in Beuningen, Gelderland. Kort daarna, op 6 maart, volgde de vondst van het eerste kievitsei in Noord-Holland in Heiloo.

De regen bleef aanhouden, en de maanden april, mei en juni werden uitzonderlijk nat. Dit waren zelfs de natste aprilmaand, meimaand en het natste groeiseizoen sinds het begin van de metingen in 1901. Door de aanhoudende neerslag konden onze leden pas laat in het seizoen starten met hun werkzaamheden op het land.

Pas tegen het einde van juni sloeg het weer om en begon het echt zomers te worden. Ondanks de moeizame start kende het weidevogelseizoen toch een aantal bijzondere en hoopgevende momenten.

Weidevogelmonitoring

In 2024 zijn 12 polders binnen het WLD-meetnet voor het Bruto Territoriaal Succes (BTS) geteld. De resultaten tonen een gemengd beeld: in 2 polders werd een voldoende behaald (BTS boven de 65%), in 3 polders een mogelijke voldoende (BTS tussen 50% en 65%), en in 7 polders bleef het resultaat onvoldoende (BTS onder de 50%).

Ondanks het natte seizoen en de late start van de werkzaamheden lukte het de weidevogels in veel gebieden niet om voldoende kuikens groot te brengen. Predatie bleek daarbij een belangrijke factor. Wildcamera’s in het veld lieten zien dat de predatiedruk dit jaar bijzonder hoog was, met onder andere ratten en hermelijnen als voornaamste predatoren.

Gevonden legsels 2024

In 2024 zijn door vrijwilligers en boeren in totaal 4.952 nesten gevonden en beschermd. De verdeling van de nesten per soort was als volgt:

Van bijna 4.000 nesten is het uitkomstresultaat geregistreerd.

Kievitsnesten 45 %

Gruttonesten 18 %

Scholeksternesten 13 %

Tureluurnesten 13 %

Overige nesten (eenden, zangvogels, visdieven en kluten) 11 %

TOTAAL 100 %

Hiervan is 70% succesvol uitgekomen, 22% werd gepredeerd en 8% ging verloren door andere oorzaken, zoals verlaten nesten, schade door werkzaamheden of vertrapping.

Oppervlakte Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer (ANLb) 2024

In 2024 hebben 347 leden zich actief ingezet voor het Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer (ANLb). Gezamenlijk beheren zij een totaal van 6.245 hectare aan grond met ANLb. Dit beheer is verdeeld over vijf categorieën:

Weidevogelbeheer 5.831 ha

Akkerbeheer 41 ha

Botanisch beheer 91 ha

Waterbeheer 188 ha

Klimaatbeheer 94 ha

TOTAAL 6.245 ha

Met deze gezamenlijke inzet dragen onze leden bij aan het behoud en de versterking van natuur, biodiversiteit en klimaatbestendigheid in het agrarische landschap.

Controle beheereenheden

In 2024 zijn 333 beheereenheden gecontroleerd door onze controleur.

Op 18 percelen is vastgesteld dat niet aan de gestelde voorwaarden werd voldaan, waarop herstelmaatregelen zijn aangeboden. Na hercontrole voldeden 16 van deze percelen alsnog aan de voorwaarden en zijn goedgekeurd. Twee percelen bleven echter in gebreke en zijn definitief afgekeurd. Daarnaast zijn nog twee andere percelen afgekeurd, waarbij herstel niet mogelijk was. Hierdoor is uiteindelijk 1% van alle gecontroleerde beheereenheden definitief afgekeurd.

Akkernatuur

In 2024 kregen we te maken met een nat voorjaar. Voor akkerbouwers binnen ons werkgebied zorgde dit natte weer voor meerdere uitdagingen.

De verzadigde kleigrond was pas laat te bewerken. Gewassen konden pas laat gezaaid en geplant worden. Evenals de akkerranden en de vogelakkers.

De natte bodem zorgde ervoor dat zaden minder goed konden ontkiemen; na hevige regenbuien sloeg de grond vaak dicht.

Ondanks deze problemen is het de akkerbouwers gelukt om de volgende oppervlakten akkernatuur te realiseren:

Akkerranden 13,4 ha

Vogelakkers 61,5 ha

Bloemenblok 3,1 ha

TOTAAL 78 ha

Naar aanleiding van het extra budget voor leefgebied open akker vanaf 2025, heeft Water, Land & Dijken in het najaar van 2024 diverse oriënterende gesprekken gevoerd met geïnteresseerde akkerbouwers en bollentelers die nog niet deelnemen aan het agrarisch natuurbeheer. Dit heeft mooie kansen opgeleverd voor de versterking van de akkernatuur.

Natuur en biodiversiteit

Biodiversiteit op het boerenerf

Sinds een aantal jaar werken we samen met Stichting Landzijde en diverse gemeenten in ons werkgebied om de biodiversiteit op de boerenerven te versterken. Al meer dan 70 erven zijn inmiddels voorzien van meer bomen, struiken, vaste planten en nestkasten. In 2024 zijn ook gemeente Purmerend en de BUCH-gemeenten (Bergen, Uitgeest, Castricum en Heiloo) samenwerkingspartner geworden. We streven ernaar de komende jaren meer boerenerven te vergroenen. Op naar de 100 boerenerven met (nog) meer biodiversiteit!

Biodiversiteit op gebiedsniveau

In samenwerking met provincie Noord-Holland hebben we binnen het Masterplan Biodiversiteit gewerkt aan het versterken van natuurwaarden in de Assendelver veenpolder en de Liederik. Samen met boeren en landeigenaren brachten we bestaande soorten in kaart en bepaalden we doelsoorten. Op basis hiervan stelden we maatregelen op, zoals de aanleg van hagen, bloeiende planten en nestkasten. Onze veldcoördinator adviseerde over aanvullende acties en stelde een bestellijst op. In het najaar van 2024 zijn deze maatregelen uitgevoerd, wat leidde tot een concrete verbetering van de biodiversiteit op erven en percelen. Lees hier meer.

Gebiedsinspiratie Veenpolder doelsoorten en aanbevolen natuurmaatregelen (locaties indicatief)

rustperiode vanaf 1 april

op grasland

Assendelft

Beemster in bloei

Met het initiatief Beemster in bloei werken CONO Kaasmakers, De Beemsterling, gemeente Purmerend en Water, Land & Dijken al een paar jaar succesvol samen om de biodiversiteit in de Beemster te verbeteren. Sinds dit jaar is Rabobank ook aangesloten bij dit initiatief. Middels Beemster in bloei zetten de betrokken partijen zich in om samen met zoveel mogelijk boeren in het buitengebied de biodiversiteit in de Beemster te verbeteren. Zo dragen de bloemenranden die jaarlijks worden ingezaaid bij aan het vergroten van de biodiversiteit. In 2024 is er voor Beemster in bloei ruim 21.000 m2 ingezaaid.

Agrarisch Natuurlijk

Agrarisch Natuurlijk – meer groen loont is een samenwerkingsproject van ZuivelNL en BoerenNatuur gefinancierd door het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur. Het doel van het project is om de Kritieke Prestatie-Indicatoren (KPI’s) ‘Kruidenrijk grasland’ en ‘Natuur en Landschap’ te bepalen voor een brede groep melkveehouders, ook zonder ANLb, en op dit beheer te gaan schouwen. Het uiteindelijke doel van deze KPI-systematiek is om als vliegwiel te fungeren voor aanvullende beloning vanuit de keten aan agrarisch ondernemers.

Dit project is nog niet gekoppeld aan een directe beloning vanuit een zuivelpartij, maar de deelnemende melkveehouders ontvangen wel een tegemoetkoming voor de geïnvesteerde tijd. De melkveehouders konden zich via een oproep van hun eigen melkfabriek aanmelden voor dit project.

De deelnemers worden dan bezocht door een veldcoördinator van het lokale agrarisch natuurcollectief om, in samenspraak met de agrariër, de Beheerpakketten Biodiversiteit Melkveehouderij (BBM) te bepalen en deze in te tekenen en vast te leggen. Vervolgens kan de agrariër zien wat zijn score is op de KPI’s ‘Kruidenrijk grasland’ en ‘Natuur en Landschap’.

In 2024 hebben in het werkgebied van Water, Land & Dijken 16 melkveehouders deelgenomen aan dit project. Zij zijn bezocht door een veldcoördinator en er zijn beheerafspraken vastgelegd in de vorm van BBM-pakketten.

Beleefbaar landschap

Boerderijeducatie:

leren van en met de boerderij

Water, Land & Dijken is de organisator en coördinator van Boerderijeducatie Amsterdam en Boerderijeducatie Laag Holland. Als agrarisch natuurcollectief vinden we het belangrijk dat kinderen een helder en realistisch beeld krijgen van de herkomst van hun voedsel, en van de landbouw, natuur en omgeving om hen heen.

In 2024 hebben we via onze educatieprojecten ongeveer 3.500 basisschoolkinderen ontvangen op aangesloten educatieboerderijen. Deze bezoeken bieden kinderen een unieke kans om voedselproductie van dichtbij te ervaren en te begrijpen hoe boeren bijdragen aan natuurbeheer en het landschap.

In september bracht gedeputeerde Jelle Beemsterboer, gedeputeerde van de provincie NoordHolland voor Wonen, Landbouw en Visserij, Stikstofbanken en het Provinciaal programma landelijk gebied (PPLG), een bezoek aan één van onze educatieboerderijen. Tijdens dit werkbezoek beleefde hij hoe boerderijeducatie bijdraagt aan de kennis en bewustwording van kinderen over voedselproductie. Samen bespraken we de toekomst van boerderijeducatie en hoe samenwerking en financiering verder verbeterd kunnen worden om deze belangrijke vorm van educatie toegankelijk te houden.

Aanleg natuurvriendelijke oevers

Dankzij een POP3 NPI-subsidie*, kan Water, Land & Dijken maar liefst 14 km natuurvriendelijke oever aanleggen in het veenweidegebied in Laag-Holland. Doel van de aanleg van deze oevers is om de afkalving van de percelen tegen te gaan, de biodiversiteit (flora, fauna van rietkragen en sloten) te bevorderen en de waterkwaliteit te verbeteren.

In 2024 is in beeld gebracht welke oevers in aanmerking komen voor aanpassing en zijn voorbereidende werkzaamheden gestart voor de aanvraag van de benodigde vergunningen. In augustus 2024 is de subsidie officieel toegekend via de regeling ‘Niet Productieve Investeringen – op niet landbouwbedrijven Noord-Holland’, medegefinancierd door de Europese Unie en de provincie Noord-Holland.

Na ontvangst van de subsidie zijn we direct gestart met de werving, aanbesteding en het aanvragen van de benodigde vergunningen. De uitvoering staat gepland vanaf 15 juni 2025. De aanleg vindt plaats bij ongeveer 25 boeren binnen het werkgebied van Water, Land & Dijken. Met dit traject streven we naar het verbeteren van de waterkwaliteit en het versterken van de ecologische waarde van het landschap.

Voetnoot:

Het derde Plattelandsontwikkelingsprogramma (POP3) is een Europees subsidieprogramma voor het ontwikkelen, verduurzamen en innoveren van de agrarische sector in Nederland. Natuurvriendelijke oevers worden ook als belangrijk gezien in dit Europese Plattelandsontwikkelingsprogramma.

Bodem

Studiegroep Beemster

In 2024 heeft Water, Land & Dijken voor het eerst de Sterk in Plattelandsnatuurprijs uitgereikt, een waarderingsprijs voor boeren en vrijwilligers die zich buitengewoon inzetten voor natuurbeheer op het platteland. De prijs ging dit jaar naar de Studiegroep Beemster, een groep van veertien melkveehouders die samen op zoek zijn naar een meer natuurinclusieve bedrijfsvoering.

De Studiegroep werd in 2021 opgericht op initiatief van een lokale veehouder die wilde onderzoeken hoe regeneratieve landbouw toepasbaar is in een productiegebied als de Beemster. Inmiddels draait de groep op volle kracht. De boeren experimenteren met kruidenrijk grasland, verbeteren de bodemkwaliteit en verdiepen zich in mestkwaliteit. Hun doel: een gezonde bedrijfskringloop met respect voor natuur en klimaat.

Kennis van de bodem geeft je meer

Boeren in het Noord-Hollandse veenweidegebied staan onder druk door strengere regelgeving, schade door ganzen, en stijgende kosten. Goed bodembeheer wordt daardoor steeds belangrijker. In het project Kennis van de Bodem geeft je meer verdiepten 25 boeren hun kennis met bodemen mestanalyses en maatwerkadviezen. In de vervolgfase worden ook drijfmestmonsters onderzocht bij een bredere groep bedrijven. Dit gebeurt in samenwerking met het landelijke project Topmest, dat laat zien hoe bedrijfsmatige keuzes mestkwaliteit beïnvloeden. Deze inzichten helpen boeren hun bedrijfsvoering te verduurzamen.

Het project is een samenwerking met stichting Wij.land en wordt mede mogelijk gemaakt door de provincie Noord-Holland en het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer. Lees hier meer.

Landbouwportaal

Binnen het thema Perceel­ en oeverinrichting van het Landbouwportaal verzorgt Water, Land & Dijken coachbezoeken gericht op natuurlijke oeverbescherming. Na de openstelling in juni 2024 hebben 13 agrariërs in ons werkgebied een coachbezoek aangevraagd. Deze bezoeken zijn ook uitgevoerd voor het werkgebied van de Agrarische Natuurvereniging Hollands Noorden. Aanvragers ontvangen een advies op maat. Wanneer zij besluiten dit advies uit te voeren, verzorgt Water, Land & Dijken de vergunningsaanvraag. Dit proces helpt agrariërs bij het realiseren van duurzame en natuurvriendelijke oevers.

Bodemcoaches via het Landbouwportaal

Agrariërs die stappen willen zetten richting duurzaam en waterbewust ondernemen, kunnen via het Landbouwportaal Noord-Holland advies en subsidie aanvragen voor het nemen van passende maatregelen. Het Landbouwportaal NoordHolland is een samenwerking van Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier en LTO Noord, de vier agrarische collectieven in Noord-Holland, de Koninklijke Algemeene Vereniging voor

Bodemteam NoordHolland: versterking van bodemkennis

In 2018 zijn in Nederland tien bodemteams opgericht vanuit het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer (DAW).

Water, Land & Dijken begeleidt het Bodemteam Noord-Holland en ondersteunt de kennisontwikkeling van de circa vijftien bodemadviseurs. Zij adviseren agrarische ondernemers over thema’s als bemesting, efficiënter nutriëntengebruik en het verminderen van ziekten en plagen. Dit jaar organiseerden we bijeenkomsten over Bokashi en compost, met Leen Janmaat van het Louis Bolk Instituut, en over organische stof, met lector Gera van Os van Aeres Hogeschool. Deze sessies helpen adviseurs hun kennis te verdiepen en op de hoogte te blijven van de nieuwste inzichten rond bodemgezondheid.

Bloembollencultuur (KAVB), provincie NoordHolland en Waterschap Amstel, Gooi en Vecht.

Water, Land & Dijken is verantwoordelijk voor het thema Duurzaam bodembeheer van het Landbouwportaal Noord-Holland. Tien speciaal opgeleide bodemcoaches, met ieder hun eigen specialisatie, adviseren agrariërs op het gebied van duurzaam bodembeheer. En met succes, want ook in 2024 zijn een groot aantal agrariers aan de slag gegaan met het advies van onze bodemcoaches.

Boeren meten waterkwaliteit

In de zomer hebben 22 leden maandelijks de waterkwaliteit in de boerensloten gemeten. Deze metingen komen voort uit de behoefte om meer inzicht te krijgen in de waterkwaliteit van de eigen sloten. In ons werkgebied zijn er 225 metingen uitgevoerd, waarvan 110 fosfaat- en 115 nitraatmetingen.

Het algemene beeld laat zien dat nitraat niet in hoge concentraties is waargenomen in de boerensloten. Fosfaat wel; in nagenoeg alle sloten lagen deze metingen boven de norm. Dit is grotendeels te verklaren door de grote verscheidenheid aan grondsoorten binnen ons werkgebied en ook toe te schrijven aan factoren als kwel en bagger.

Het meten van de waterkwaliteit is gerealiseerd in samenwerking met LTO-noord en Deltares. Ook het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier is betrokken bij dit project.

Water

Onze leden zetten zich in om de waterkwaliteit te verbeteren met behulp van of door inzet van diverse waterpakketten, zoals ecologisch slootschonen, baggeren met de baggerpomp en beheer van natuurvriendelijke oevers. In augustus is er een veldexcursie gehouden met een groep leden en het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier (HHNK) om te kijken wat er allemaal aan waterleven aanwezig is in de boerensloten.

Hydrobioloog Wim Langbroek liet de aanwezigen de wondere wereld van de waterfauna zien en vertelde welk beheer daar goed bij aansluit.

Klimaat en bodemdaling

Trees for All

Stichting Trees for All zet zich al 25 jaar in voor een groenere wereld door bomen te planten in Nederland en daarbuiten. Naast bosaanplant vergroten ze ook het bewustzijn van het belang en de rol van bomen.

Trees for All heeft Water, Land & Dijken benaderd voor een samenwerking in Noord-Holland, met als doel meer bomen te planten, vooral op boerenerven.

In 2024 zijn we gestart met een pilot op zeven erven om te onderzoeken in hoeverre extra beplanting mogelijk en wenselijk is. Per erf wordt een erfscan uitgevoerd, waarbij de bestaande beplanting in kaart wordt gebracht en een advies wordt opgesteld voor aanvullende aanplant, zoals fruitbomen of hagen.

Deze erfscans worden in het voorjaar van 2025 uitgevoerd.

Opstart samenwerkingsverbanden extensivering en waterpeilverhoging

In 2024 stelde het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur een regeling open om CO₂-uitstoot in veenweidegebieden en stikstofuitstoot in Natura 2000-gebieden te verminderen. Potentiële deelnemers verenigden zich in samenwerkingsverbanden om financiering te krijgen voor waterinfiltratiesystemen (WIS) en een beheervergoeding voor vier jaar. Water, Land & Dijken ondersteunde vier samenwerkingsverbanden bij hun aanvraag. In totaal nemen 17 boeren deel die inzetten op een extensievere bedrijfsvoering, en 38 bedrijven die zich richten op het verminderen van de CO₂-uitstoot. Samen realiseren zij een jaarlijkse reductie van bijna 1.300 ton CO₂ in ons werkgebied.

Natuurbeheer

Transformeren van landbouwgrond naar natuurgrond

Water, Land & Dijken speelt een cruciale rol bij de transformatie van landbouwgrond naar natuurgrond binnen het Natuurnetwerk Nederland. Het is voor ons belangrijk dat grondeigenaren met dit type percelen goed begrijpen wat het realiseren en beheren van natuur inhoudt. Daarom bieden we hen intensieve begeleiding gedurende dit traject.

In 2024 hebben we 10 grondeigenaren geholpen met de transformatie van bijna 200 hectare landbouwgrond naar natuur. Deze percelen zijn zo ingericht dat ze optimaal aansluiten bij het beoogde natuurdoel, zoals het creëren van geschikte leefomstandigheden voor weidevogels.

Gecertificeerd

Natuurcollectief

Water, Land & Dijken mag zich, naast gecertificeerd Agrarisch Collectief, nu ook gecertificeerd

Natuurcollectief noemen. De kwaliteit van natuurcollectieven wordt gewaarborgd door certificering via de Stichting Certificering SNL. Op 28 juni heeft het bestuur van deze stichting, het certificaat voor Collectief Natuurbeheer aan Water, Land & Dijken verleend. Deze erkenning bevestigt onze inzet voor professioneel en kwalitatief hoogwaardig natuurbeheer.

Start van het Natuurcollectief Water, Land & Dijken

Wanneer de grond eenmaal is omgezet en ingericht, komen grondeigenaren in aanmerking voor een jaarlijkse beheervergoeding. Natuurbeheerders met minder dan 75 hectare in eigendom dienen hiervoor aangesloten te zijn bij een natuurcollectief.

Op 1 januari 2024 is ons eigen Natuurcollectief van start gegaan met 15 deelnemers die samen 220 hectare beheren. Onze veldcoördinatoren begeleiden de leden bij het realiseren van effectief natuurbeheer, met speciale aandacht voor weidevogels.

Beheerplan Oostzanerveld

De provincie Noord-Holland is in het Oostzanerveld een gebiedsproces gestart om samen met belanghebbenden een toekomstvisie voor het gebied te ontwikkelen en de uitvoering te plannen. Een cruciale factor voor de toekomst van het gebied is het beheer. Daarom is de Initiatiefgroep Gegarandeerd Beheer opgericht, waarin boeren uit het gebied, Water, Land & Dijken en Staatsbosbeheer samenwerken. De groep heeft concrete ideeën aangedragen om het beheer inhoudelijk en organisatorisch te verbeteren. Het nieuwe beheerplan, dat de komende 15 jaar als basis dient, geeft richting aan een duurzaam en effectief beheer van het Oostzanerveld.

Beleidsontwikkeling en gebiedsgerichte processen

Agrarisch perspectief Edam-Volendam

Het buitengebied van gemeente Edam-Volendam vormt een vitaal agrarisch landschap waar voedselproductie, natuurbeheer en economische bedrijvigheid samenkomen. Maar wat hebben de agrarisch ondernemers nodig voor een toekomstbestendige bedrijfsvoering? En welke opgaven liggen er in het gebied?

Om meer inzicht te krijgen in de opgaven, is er in opdracht van gemeente Edam-Volendam door Water, Land & Dijken een agrarische visie opgesteld. Deze visie geeft de gemeente een beter beeld hoe de agrarische bedrijven er binnen de gemeente voorstaan, welke knelpunten zij ervaren en welk perspectief ze voor ogen hebben. Het visiedocument is tot stand gekomen met input van lokale agrariërs en het Hollands Agrarisch Jongeren Kontakt (HAJK) en bevat concrete aanbevelingen voor de gemeente.

Uitvoeringsprogramma Egmondermeer

De gemeente Bergen zet zich in voor een toekomstbestendig Egmondermeer door het stimuleren van natuurinclusieve landbouw. Deze historische polder, één van de oudste van Nederland, wordt al generaties lang beheerd door veehouders. Met zijn kenmerkende landschap en rijke biodiversiteit is het een gebied met grote ecologische en culturele waarde.

Water, Land & Dijken heeft van de gemeente Bergen de opdracht gekregen een uitvoeringsprogramma op te stellen. Dit programma komt tot stand in nauwe samenwerking met de agrariërs in het gebied.

Tijdens keukentafelgesprekken met 12 agrariërs zijn wensen en zorgen besproken, evenals de mogelijkheden die WLD kan bieden. Belangrijke thema’s waren onder andere toekomstbestendig boeren, natuurbeheer en klimaatbestendige landbouw. Deze thema’s zijn uitgewerkt in concrete maatregelen om de CO₂-uitstoot te verminderen, de biodiversiteit te herstellen en te versterken, kruidenrijke graslanden uit te breiden en de waterkwaliteit te verbeteren. Zo dragen de boeren in Egmondermeer bij aan een veerkrachtige agrarische sector, waarin landbouw en natuur hand in hand gaan.

Vrijwilligers

Vrijwilligers: de kracht achter onze inzet

Onze 350 vrijwilligers speelden ook dit jaar een cruciale rol in de bescherming van de weidevogels, en daar zijn we bijzonder dankbaar voor. Samen met onze boeren beschermden zij het afgelopen jaar 4.759 nesten, waaronder 883 gruttonesten. Ze speurden nesten op, plaatsten vossenrasters en monitorden nieuwe broedgelegenheden zoals scholeksterplateaus en visdiefeilandjes.

Daarnaast inventariseerden vrijwilligers 30 botanische weideranden en 33 kruidenrijke percelen, die bijdragen aan een rijke leefomgeving voor weidevogels zoals grutto en tureluur. In onder meer Waterland, Marken, Ilperveld en Wijdewormer legden vijf groepen vrijwilligers vele meters af om de plantendiversiteit te monitoren.

Ondanks de lange periodes van regen bleef het werk doorgaan, al moesten vrijwilligers soms passen om verstoring van de vogels te voorkomen. Daarnaast werden BTS-tellingen (Bruto Territoriaal Succes, een telmethode) uitgevoerd om het broedsucces van de grutto vast te stellen. Helaas bleek 2024, ondanks

alle inspanningen, een lastig jaar voor deze vogelsoort.

Om vrijwilligers te verbinden en waarderen, organiseerden we acht bijzondere excursies en vijf nieuwe lokale bijeenkomsten bij boeren op het erf. Deze momenten boden ruimte om ervaringen uit te wisselen en de samenwerking te versterken. Via nieuwsbrieven hielden we iedereen op de hoogte van alle ontwikkelingen en nieuwe mogelijkheden om bij te dragen.

De inzet en toewijding van onze vrijwilligers blijft onmisbaar voor ons werk en de bescherming van weidevogels.

Meest gevonden soorten in de botanische weiderand:

1. Watermunt

2. Kruipende boterbloem

3. Veldzuring/waterzuring

4. Moeraswalstro

5. Witte klaver

Meest gevonden soorten op de kruidenrijke percelen:

1. Kruipende boterbloem

2. Witte klaver

3. Veldzuring

4. Hoornbloem

5. Pinksterbloem

Week van de Vrijwilliger: een nieuwe traditie

In 2024 organiseerde Water, Land & Dijken voor het eerst de Week van de Vrijwilliger, een speciaal moment om onze vrijwilligers extra in het zonnetje te zetten. Van 4 tot 8 maart ontvingen zij dagelijks een e-mail met een leuke actie, een inspirerend verhaal of een kijkje achter de schermen van lopende projecten.

Deze week was niet alleen bedoeld als blijk van waardering, maar ook een laagdrempelige manier om vrijwilligers te betrekken bij de actuele ontwikkelingen binnen onze organisatie. Bovendien vormde het een mooie opmaat naar de jaarlijkse startavond van het weideseizoen, waarmee we samen vooruitblikten op het nieuwe seizoen.

De reacties waren zeer positief en de opkomst bij de startavond was hoger dan in voorgaande jaren. Een veelbelovend begin van een traditie die we graag voortzetten!

Zomerexcursie naar de Oostvaardersplassen

Op zaterdag 13 juli 2024 genoten deelnemers van een geslaagde busexcursie naar de Oostvaardersplassen. Na een korte stop bij de Vogelboulevard, volgde een rondleiding vanuit het Buitencentrum onder begeleiding van gidsen.

De route leidde langs diverse vogelkijkpunten, waaronder een luxe vogelkijkhut met twee verdiepingen en een nieuwe uitkijktoren die prachtig zicht boden over het gebied. Ondanks enkele buitjes werden bijzondere waarnemingen gedaan, zoals een zeearend, koereigers bij de konikpaarden, een ringslang en een boerenzwaluwjong van dichtbij. De dag werd afgesloten met een rit over de Houtribdijk met uitzicht op de Marker Wadden. Een afwisselende dag vol natuurbeleving en bijzondere ontmoetingen.

Kijkscherm voor observeren rietvogels.

Doorgroeien in de komende jaren

Beleidsplan 2025-2029

In 2024 is door het bestuur een nieuw beleidsplan vastgesteld voor de periode 2024-2029. Hierin hebben we onze visie op het werk en de organisatie vastgelegd. De kern daarvan bestaat uit acht speerpunten, gericht op:

• Het behoud van economisch rendabele agrarische bedrijven als duurzame beheerders van het platteland, ondersteund door projecten, kennisdeling en begeleiding.

• Het stimuleren en begeleiden van de ontwikkeling van duurzame innovatieve beheer- en bedrijfsmodellen die passen bij maatschappelijke opgaven. Waar nodig doen we dit in samenwerking met andere partijen en/of via gebiedsprocessen.

• De uitbreiding en verbetering van het Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer (ANLb), om optimale natuurresultaten te behalen, ook binnen het Natuurnetwerk Nederland (NNN) en de groenblauwe dooradering. Daarnaast begeleiden we ondernemers bij de overstap naar Particulier Natuurbeheer.

• Meer aandacht voor monitoring en predatiebeheer.

• De verdere professionalisering van organisatie en bestuur, met een sterke focus op kennis en expertise. Ook blijven we vrijwilligers werven en begeleiden – zij vervullen een essentiële rol in het werk dat wij samen met onze leden doen.

Dit alles doen we vanuit de kracht van onze vereniging: een betrouwbare partner, sterk in het ontwikkelen van eigen oplossingen voor maatschappelijke opgaven, passend bij de diversiteit van onze leden, op basis van vrijwilligheid, maar niet vrijblijvend.

Meer geld voor het Agrarisch Natuurbeheer

In de kabinetsplannen is een groei van het Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer opgenomen van 500 miljoen euro. Wij zien hierin volop kansen om een belangrijke bijdrage te leveren aan het behoud van boerenlandvogels in graslanden en akkers, schoon water, een gezonde bodem en een groenblauwe dooradering van ons gebied. Deze maatregelen helpen ondernemers om hun bedrijf te verduurzamen en natuurinclusiever te maken. Samen met onze leden, provincie, waterschappen en de drie andere collectieven in Noord-Holland willen we hier actief invulling aan geven en er vol energie mee aan de slag gaan om dit zo goed mogelijk te realiseren.

Samenwerking collectieven in Noord-Holland

Al jaren werken wij als vier agrarische collectieven samen. In 2024 is besloten die samenwerking te intensiveren. Dit biedt kansen om als collectieven verder te professionaliseren, efficiënter te werken, de belangenbehartiging te versterken en de zichtbaarheid van onze verenigingen, onze leden en het werk dat we doen te vergroten. In het komende jaar zullen hierin verdere stappen worden gezet en besluiten worden genomen. Een van de eerste externe uitingen daarvan is een gezamenlijke nieuwsbrief van de vier collectieven onder de naam BoerenNatuur Noord­Holland, die in het voorjaar van 2025 zal verschijnen.

6 veldcoördinatoren

400

Onze Missie

Vereniging Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer Water, Land & Dijken is een collectief van circa 500 boeren, 400 vrijwilligers, betrokken burgerleden en donateurs in Midden Noord-Holland. Samen zetten wij ons in voor natuur en biodiversiteit, beleefbaar landschap, gezonde bodem, schoon water en klimaat – 5 speerpunten die de basis vormen van ons werk.

In een gebied van 60.000 hectare voeren wij het agrarisch natuurbeheer uit, ondersteunen we boeren en vrijwilligers, vertalen we beleid naar de praktijk en coördineren we innovatieve projecten voor natuur, bodem, water en educatie. Zo bouwen we samen aan een vitaal platteland en toekomstbestendig agrarisch ondernemerschap.

Colofon

Inhoudelijk jaarverslag van Vereniging Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer

Water, Land & Dijken (WLD)

Redactie: Saskia Doornekamp, Susette Luger

Vormgeving: JoStudio Grafisch ontwerp

Foto’s: Loeks Fotografie, teamleden en vrijwilligers van WLD

Water, Land & Dijken

Slenkstraat 70 1441 MS Purmerend

T: 0299-437463

E: info@waterlandendijken.nl www.waterlandendijken.nl

Copyright © 2025 Water, Land & Dijken Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever en andere auteursrechthebbenden.