Boekblad 01 2019

JAARGANG 186 JANUARI 2019

1

Vakblad voor het boekenvak www.b oe k b l a d . n l

Jeltje de Vries

(Boekhandel De Vries Van Stockum):

‘LET OP WAT WIJ GAAN DOEN’ januari 2019  jaargang 186

00

Voor fullcolour

historische boeken

Kanaaldijk OZ 3 8102 HL Raalte 0572 - 34 97 00

info@veldhuis.nl www.veldhuis.nl

Uitgaven van Uitgeverij Matrijs | www.matrijs.com

IN DIT NUMMER:

12

Jeltje de Vries (Boekhandel De Vries Van Stockum):

‘LET OP WAT WIJ GAAN DOEN’

COLOFON Redactie Vincent van de Vrede (hoofdredacteur) Geraldine te Gussinklo (webredacteur) Frank Hockx (eindredacteur) Redactieadres Louise de Colignystraat 15 1814 JA Alkmaar T (072) 531 49 78 E redactie@boekblad.nl Persberichten welkom op bovenstaand mailadres

4

Medewerkers aan dit nummer Ad ten Bosch, Hans Bousie, Maarten Dessing, Mieke van Dooren, Anthoni Fierloos, Hans van der Klis, Jannie Muilenburg, Marlèn Nolta, Ronit Palache, Annetje Rubens en Jessica Kroskinski, Liesbeth Uilenbroek, Mik Vaes, Enno de Witt, Marjoleine Wolf.

Uitgeverij Boekblad is een maandelijkse uitgave van Stip Media Adres: Louise de Colignystraat 15, 1814 JA Alkmaar Advertenties Hannah Kriek, sales T (072) 531 49 78 E verkoop@stipmedia.nl

Foto omslag Chris van Houts

Abonnementen Onze klantenservice is van ma t/m vr telefonisch bereikbaar van 9.00-17.00 uur T (072) 531 49 78 E info€stipmedia.nl Vormgeving colorscan – Den Haag – Alphen aan den Rijn – Doetinchem – Deventer (basisontwerp) Jan Scholtus

www.boekblad.nl

Druk Veldhuis (Raalte) © 2019 Stip Media Overname van artikelen is alleen toegestaan met bronvermelding en na overleg met de uitgever.

Voor het kopiëren van artikelen is reprorecht verschuldigd. Zie voor meer informatie www. reprorecht.nl.

INHOUD

22

Verkoopprijzen Operatie btwverhoging was een bereklus

EN VERDER 06 Vooraf

08 Over het nieuws

26

Vincent van de Vrede over: ‘Nog een keer…’

Annetje Rubens en Jessica Kroskinski, Ronit Palache

10 Column

Hans Bousie: Een boek in bed

18 Uitgeverij

Pop-up stores Tussen clicks en bricks

KNNV: Uitgeven in het voetspoor van Thijsse en Heimans

25 Column

Marjoleine Wolf: Voor alle leeftijden

36 Vakliteratuur

32

Uitgever Marc Vleugels: ‘Mijn boeken zijn geen kiloknallers’

Deventer Boekenstad: twaalf eeuwen boekcultuur aan de IJssel

38 Boekblad was erbij

Twintigste editie Literaire Vertaaldagen

40 Boekverkoper schrijft

Ad ten Bosch (oud-eigenaar

Van Someren & Ten Bosch,

Zutphen) ontmoet Maarten Biesheuvel

41 Boekverkopers lezen Abonnementsprijzen 2019 Jaarabonnement Boekblad compleet is € 261. ZZP- (kopie KVK-bewijs opsturen) en studentenabonnement (kopie studentenkaart opsturen) is € 141.

Proefabonnement van 3 edities en toegang tot alle online artikelen € 26,50. Boekblad volledig digitaal abonnement € 201. ZZPen studentenabonnement € 81.

Boekblad tabletabonnement € 105. ZZP- en studentenabonnement € 45. Zie de omschrij-

ving van de verschillende abonnementen op www.boekblad.nl.

Toeslag buitenland is € 63. Alle abonnementen zijn exclusief BTW en inclusief verzend- en administratiekosten. Abonnementen worden automatisch jaarlijks verlengd en tot wederopzegging aangegaan, met uitzondering van het proefabonnement. Opzegging kan uitsluitend schriftelijk plaatsvinden tot 3 maanden voor het einde van de lopende abonnementsperiode.

Zie www.boekblad.nl/voorwaarden.

Ad ten Bosch (oud-eigenaar Van Someren & Ten Bosch, Zutphen) ontmoet Maarten Biesheuvel

Per 1 januari 2012 is een nieuwe wet in werking getreden rondom verlengings- en opzegtermijnen van abonnementen voor consumenten. Dit geldt niet voor abonnementen op vakinformatie, die u uit hoofde van uw beroep of bedrijf bent aangegaan.

ISSN 1586-2897

januari 2019  jaargang 186

5

00

www.boekblad.nl

VOORAF

‘NOG EEN KEER…’

Vincent van de Vrede (hoofdredacteur) vincent@stipmedia

januari 2019  jaargang 186

monkeybusinessimages/iStock/Thinkstock

Als het goed is ontvangt u dit nummer terwijl de Nationale Voorleesdagen in volle gang zijn. Het is een van de vele campagnes binnen het boekenvak en een heel belangrijke: hier kan het zaadje geplant worden voor nieuwsgierigheid naar alles wat letters heeft.

Het is ook een campagne die herinneringen oproept aan de tijd dat je zelf voorgelezen werd. We hadden het er onlangs over op de redactie. Een collega vertelde dat toen hij klein was De Gouden Boekjes tot zijn favorieten behoorden. En dat hij waarschijnlijk zo’n kind was dat die bekende vraag stelde bij alles wat je op die leeftijd buitengewoon spannend of leuk vindt: ‘Nog een keer…’. Dat moet hij tot gekmakens toe gedaan hebben want op zeker moment hadden zijn ouders een praktische oplossing bedacht. Een oude viersporen Grundig bandrecorder speelde daarbij de hoofdrol: als er toch echt even geen tijd was om voor te lezen, werd deze naast hem aangezet en klonk vaders sonore stem die vertelde over de kladderkatjes, vijf brandweermannetjes en Wim die weg was.

Is hij daarmee aandacht tekortgekomen? Als je hem nu ziet, lijkt dat wel mee te vallen. Natuurlijk gaat er op voorleesgebied voor een kind niets boven de veilige aanwezigheid van de voorlezende volwassene, maar een kind met een onstilbare honger naar verhalen moet soms op andere manier bijgevoed worden.

Overigens is voorlezen niet alleen iets tussen volwassenen en kinderen, zoals Marjoleine Wolf in haar colum in dit nummer beschrijft. Het kan zelfs tot intieme bedscènes leiden tussen volwassenen. Ook dan zal misschien die vraag uit de kindertijd wel klinken: ‘Nog een keer…’.

00

Home Magazine ßBoekblad was erbij

Vacatures Agenda

Over het nieuws

Boekenvakkers reageren op de voor hen belangrijkste en opvallendste nieuwsberichten van Boekblad.nl.

ANNETJE RUBENS EN JESSICA KROSKINSKI

Sinds 1 januari in duobaan winkelchefs van Athenaeum Boekhandel Haarlem Boekhandel Van Someren & Ten Bosch (Zutphen) weg bij Libris Dat Van Someren & Ten Bosch erkent dat een vorm niet meer past is ontzettend stoer. We herkennen de opmerking van Ine Soepnel, dat een boekwinkel is geworteld in een stad. Athenaeum heeft een aantal filialen in Amsterdam en een in Haarlem. Wij zijn Haarlemmers en hebben heel bewust voor dit filiaal gekozen. We kennen Haarlem van binnenuit: de bewoners, de ondernemers, de sfeer. Een stad met veel aandacht voor erfgoed maar ook voor moderne kunst.

Een culturele stad dus, met belangrijke musea en theaters, met veel initiatieven. En een literaire stad, waar veel schrijvers wonen en waar veel aandacht is voor inhoud.

Dat moeten klanten terugzien in onze winkel, in ons assortiment, in onze evenementen. En in onze samenwerkingen met partners in die stad. Bij dezen feliciteren we Van Someren & Ten Bosch van harte met hun 175-jarig bestaan en met deze keuze voor onafhankelijkheid!

Pakketbezorging in problemen, boekhandels hopen te profiteren We hebben de afgelopen periode ge-

8

profiteerd van de chaos bij de pakketbezorging. Het heeft duidelijk geholpen klanten bewust te maken van het belang van fysieke winkels.

Wij proberen klanten uit te leggen dat zij ook online bij ons kunnen bestellen, dat dat even makkelijk is als bestellen bij Bol.com. Maar we vertellen ook dat het tijdens de feestdagen beter is om langs te komen in de winkel zelf, dan hebben ze geen last van eventuele problemen bij de post. Die bewustwording bij klanten zien we als een belangrijke taak. In het recente onderzoek van de Raad voor Cultuur, De daad bij het woord, staat een interessant stuk onder de kop ‘Kansen voor de zelfstandige boekhandel’. Hierin wordt het belang van de fysieke boekwinkel geschetst, waar men eerder verrast en verrijkt wordt dan in de digitale omgeving. Belangrijk hierbij is de sterke band met de lokale gemeenschap, het specifieke, onderscheidende aanbod en de mogelijkheid mensen samen te brengen, zoals bij evenementen gebeurt. Dit belang onderschrijven we volledig.

Stripschapprijs 2019 voor Typex De stripbiografieën van Typex over kunstenaars zijn fantastisch. De graphic novel wint de laatste jaren enorm aan terrein en dat juichen we zeer toe. We hebben dat vorig jaar ook gemerkt: de beeldroman over Anne Frank, Het Achterhuis, heeft ontzettend goed verkocht.

Haarlem staat bekend om de tweejaarlijkse Stripdagen. Een enorm festijn, een stad vol tekenaars

www.boekblad.nl

en uitgevers, waar allerlei lokale instellingen aan meewerken. Die samenwerking met partners in de stad is zo belangrijk, en zo leuk.

Daar krijgen we energie van.

Erkenningen als de Stripschapprijs hebben heel erg meegeholpen het genre van de strip op te waarderen, strip is terecht een serieuze kunstvorm geworden. Er zit veel engagement in huidige strips.

Haarlem heeft een eigen stripwinkel, Jopo de Pojo, waar we als stad trots op mogen zijn. Applaus voor Typex, zeer verdiend deze prijs!

‘Een iets minder Grote Poëzieprijs aub!’

Poëzie heeft de onterechte reputatie lastig te zijn. Lezers zouden poëzie moeilijk vinden.

Maar de populariteit van Levi Weemoedt bewijst dat poëzie ook voor een groter publiek geschikt is.

Kila van der Starre doet onderzoek naar Nederlandstalige poëzie buiten het boek. Zij heeft een website gelanceerd met gedichten in de openbare ruimte: www. straatpoezie.nl. Dat zijn er zoveel, meer dan 2.000. Mensen realiseren zich waarschijnlijk niet hoe vaak ze met poëzie in aanraking komen. Die bewustwording, dat poëzie iets van alledag is, die is belangrijk. Poëzie is niet eng. Aan die overtuiging moeten we met elkaar werken. Auteurs, uitgevers en boekhandelaren.

Het helpt niet dat er nu voor De Grote Poëzieprijs € 75,- deelnamekosten wordt gevraagd per inzen-

Lees de besproken artikelen op boekblad.nl ding. Dat is te veel. Wij denken dat de ondertekenaars van deze brief gelijk hebben: beter een iets lager prijzengeld. De bekendheid bij het publiek die door zo’n prijs wordt gegenereerd is ook veel waard.

De organisatie van deze nieuwe prijs wil in de komende jaren ook prijzen voor het beste poëziedebuut, het beste gedicht en de beste Spoken Word-act of -artiest in het taalgebied in combinatie met een publieks- en jongerenprijs gaan uitreiken. Maar een debuutprijs is er al: de Buddingh’-prijs. En voor het beste gedicht bestaat de Turing Gedichten Wedstrijd. Voor de beste Nederlandstalige korteverhalenbundel wordt de J.M.A. Biesheuvelprijs uitgereikt. Deze prijs wordt volledig gefinancierd door middel van crowdfunding.

Dat is knap en sympathiek. Dat kan ook. Belangrijk is dat meer mensen gedichten gaan lezen.

Niets lekkerder dan een gedicht voor het slapengaan.

Kortrijkse boekhandel werkt samen met kunstenaars aan kunstboeken Wat een ontzettend leuk initiatief van Theoria in Kortrijk! Boeken en beeldende kunst zijn zo met elkaar verweven. Athenaeum Haarlem heeft een zeer goede collectie kunstboeken en we werken graag samen met Haarlemse musea. Zo verzorgen we de boekenafdeling in de winkel van het Frans Hals Museum, een samenwerking waar we heel trots op zijn. Directeur van het Frans Hals Museum Ann Demeester komt eind januari in de winkel vertellen over de grote tentoonstelling ‘Frans Hals en de Modernen’ die momenteel in het museum is te zien. Met Teylers Museum hebben we ‘Teylers Ontmoet’ opgezet: een reeks middagen

vol interviews met auteurs van boeken over geschiedenis, reizen en natuurwetenschap. De interviews worden afgenomen door Alexander Reeuwijk, publicist en schrijver van reisverhalen en natuurhistorische werken.

En we doen elk jaar mee aan de Haarlemse Kunstlijn. Dan exposeren Haarlemse kunstenaars in de etalage en de winkel.

De Kortrijkse samenwerking met lokale kunstenaars vinden we inspirerend. Ook wij zien mogelijkheden. Daar gaan we de komende tijd eens goed over nadenken!

RONIT PALACHE

Op 1 december gestopt als Hoofd Publiciteit bij uitgeverij Prometheus Ronit Palache vertrekt als hoofd publiciteit bij Prometheus Negen jaar ergens werken is eigenlijk niet meer van deze tijd.

Het is meer regel dan uitzondering dat mensen van baan naar baan hoppen na een jaar of drie. Maar als je op een plek terecht komt zoals Prometheus, dan realiseer je je al snel dat dat een bevoorrechte positie is in vele opzichten. Het fonds bestaat uit zeer uiteenlopende auteurs, er is een interessante mix tussen commercie en prestige, je ontmoet mensen van velerlei pluimage. Toch kruipt het bloed waar het niet gaan kan. Als Hoofd Publiciteit lag er ook een continue druk op me die veel vergde op uiteenlopende gebieden. Om je werk goed te kunnen doen - en dat wilde ik altijd - is het van belang continu beschikbaar/bereikbaar

januari 2019  jaargang 185

te zijn (logisch ook) en ben je eigenlijk non-stop met je telefoon in de weer. Bovendien is er weinig tijd over voor andere dingen.

Ik ben altijd iemand geweest die ervan genoot buiten het werk om ook nog veel te ondernemen. Zo heb ik sinds vijf jaar een talkshow met Volkskrant-journaliste Corine Koole in de Rode Hoed, schrijf ik regelmatig artikelen voor kranten en tijdschriften, publiceerde ik een boek (bij Prometheus), organiseerde ik symposia en modereerde ik vele avondjes. Allemaal ontzettend leuk voor ‘erbij’ maar niet echt haalbaar als je ook je geliefde en vrienden af en toe wilt zien.

Daarom maakte ik een keuze. Niet zozeer tegen het boekenvak of Prometheus (ik blijf er nog een dag per week werken als Foreign Rights Manager) als wel voor mezelf. Ik vind het prettig om een gemêleerd palet te kunnen samenstellen van de werkzaamheden (ook journalistiek) die ik doe zonder dagelijks op een kantoor te zitten. Ik heb al een aantal geweldige klussen in het verschiet zoals verscheidene artikelen/interviews die ik ga schrijven, een interviewserie met wetenschappers voor de Amsterdamse Academische Club, het presenteren van een aantal literaire salons in het Ambassadehotel en een seizoen als redacteur bij Pauw, maar ik hoop zeker ook nog veel in het boekenvak te gaan doen. En zelf te schrijven (ideeën volop!) en zo een betere balans te vinden tussen scheppen en dienen. Ik vind het geweldig nog naar al die buitenlandse beurzen af te reizen en ben ontzettend dankbaar voor de geweldige mensen die ik heb mogen ontmoeten de afgelopen negen jaar en voor die bijna tweeduizend boeken die we uitgaven. En nu verheug ik me op het volgende hoofdstuk dat is aangebroken.​ 

9

COLUMN HANS BOUSIE

Een boek in bed

Foto: InnerVisionPRO/iStock/Thinkstock

Niet altijd en overal is het makkelijk om boeken te lezen. Notoir lastig is het om te lezen in een lawaaierige ruimte, vooral als je bijvoorbeeld Jozef en zijn broers probeert te lezen. Dan wil je het koppie er wel bij kunnen houden. Boeken lezen is een particuliere aangelegenheid, dus dan ben je al snel aangewezen op plekken waar je op jezelf kunt zijn of waar je je goed kunt afsluiten.

10

Een boek in het vliegtuig is lekker lezen bijvoorbeeld. Je telefoon doet het toch niet en er is zo veel achtergrondgeruis om je heen dat je daardoor juist in je eigen cocon rustig kunt lezen. Een heerlijke leesplek. Maar ik zit niet elke dag in een vliegtuig, dus dan moet je op zoek naar een plek waar je nog meer lekker kunt lezen. En voor mij is de ultieme plek: lezen in bed.

Nu lig ik niet alleen in bed, dus helemaal ongestoord mijn gang gaan kan niet. Ik zal toch rekening moeten houden met mijn bedpartner. Nu zijn er bedpartners die al chagrijnig worden als je een bladzij omslaat, die heb ik gelukkig niet. Maar een echt ding is het licht. Hoe zorg je er voor dat je je boek ook kunt lezen? Het grote licht aan in de slaapkamer stuit geheid op weerstand, dus je moet gaan klooien met een kleiner licht.

Als ik mijn bedlampje aandoe vormt mijn hoofd een schaduw op de bladzijden, ik kan het nog wel lezen maar comfortabel is het niet. Een zaklamp heb ik ook uitgeprobeerd, dat geeft licht op de juiste plek, maar je moet hem wel de hele tijd blijven vasthouden. Bij een wat grotere zaklamp (geeft lekker goed licht) gaat het gewicht knellen, krijg je een lamme arm. Een klein lampje geeft minder licht en is ook onhandig. Ik heb geprobeerd een klein zaklampje in mijn mond te houden en daarmee bij te schijnen. Perfect licht en geen lamme arm. Maar na vijf minuten schiet mijn mond in een kramp.

Je hebt van die lampjes die je op een boek kunt klikken die dan netjes naar beneden toe de bladzijden beschijnen. Heb ik ook geprobeerd. Maar zo’n lampje moet je verplaatsen bij elke keer dat je een bladzij omslaat. En zo heb ik mijn halve leven maar wat aangeklooid met verlichting. Maar nu ben ik waar ik zijn moet.

Ik heb een mijnwerkerslampje gekocht. Zo’n lampje dat met een band om je hoofd gaat en dat een lichtbundel werpt in je kijkrichting. Ideaal! Geen schaduw die op je bladzijden valt, geen lamme arm, geen kramp in mijn mond en geen gepiep van mijn bedpartner. Ik klik het lampje aan en ik schijn net zo lang op de bladzijden van mijn boek als ik zin heb om te lezen. Ik moet hem alleen niet vergeten af te doen als ik mijn bed uit stap, mijn huisgenoten zien anders opeens een dansend licht door de donkere gang. En voor je het weet wordt je vandaag de dag in paniek neergeschoten.

Bookies here I come, ik hoop op veel slapeloze nachten. 

www.boekblad.nl

11

JELTJE DE VRIES 1979 Geboren te Heemstede 2006 Fashionmanagement, Amsterdams Fashion Instituut 2006-2011 Diverse functies bij De Telegraaf, VNU, strandtent Zout en eigenaar van Trendyslippers.nl 2008Diverse functies binnen H. de Vries, sinds 2011 in vaste dienst 2018Mede-directeur De Vries Van Stockum

12

www.boekblad.nl

DE VISIE

Jeltje de Vries (Boekhandel De Vries Van Stockum):

‘ LET OP WAT WIJ GAAN DOEN’

B

Een nieuwe naam, een nieuwe directie en een nieuwe strategie.

Boekhandel De Vries Van Stockum gaat onder leiding van Jeltje de Vries sterk inzetten op sociale media om klanten naar de fysieke winkels en de webwinkel te leiden.

Tekst Maarten Dessing Beeld Chris van Houts

oekhandels H. de Vries in Haarlem en Van Stockum Boekverkopers in Den Haag hebben eind vorig jaar de namen samengevoegd tot De Vries Van Stockum. De verandering, zeven jaar nadat het familiebedrijf H. de Vries de Haagse boekhandel overnam, symboliseert de generatiewissel aan het hoofd van het bedrijf. Dochter Jeltje de Vries is het nieuwe gezicht van de boekhandel, hoewel ze - tot haar vreugde - nog altijd samen met moeder Karin de Vries de directie vormt.

‘Ik kan dingen met haar bespreken - zij heeft tenslotte zo lang aan het roer gestaan hier, zij heeft alles wel zo’n beetje gezien’, zegt de 39-jarige Jeltje de Vries.

‘Zij kan ook eigen dingen oppakken. We kunnen samen lachen. En hoe lang dat zo blijft? We hebben geen tijdpad afgesproken. Zij gunt mij ook tijd om een gezin op te bouwen. Ik heb drie jonge kinderen, ik wil geen overspannen moeder zijn die alleen maar aan het werk is, hoewel het moeilijk is de balans te behouden. Thuis blijf je net zo goed bezig: even deze app beantwoorden, snel dit of dat op gang trekken.’

De naamsverandering volgt ook uit een nieuwe strategie. Het bedrijf heeft de studieboekactiviteiten in Den Haag en Leiden verkocht aan Studystore en concentreert zich nu op de algemene en de zakelijke markt. Dat had tot gevolg dat het Van Stockum-filiaal in Leiden dicht ging. ‘In dat pand, waar veel klanten waren gerelateerd aan de studieboekverkoop en dat moeilijk toegankelijk was voor kinderwagens en ouderen, konden we simpelweg niet blijven. De huur was te hoog voor de omzet die we er draaiden.’

Hoe is ‘De Vries Van Stockum’ gevallen bij de klanten in Haarlem en Den Haag?

‘Heel goed eigenlijk. In Haarlem weet niet iedereen wat Van Stockum is. Dan hoor je soms angstig: “Jullie

januari 2019  jaargang 186

13

DE VISIE

zijn toch niet overgenomen?”. Als je dan het verhaal uitlegt is de reactie: “O gelukkig, alles blijft hetzelfde”.

En in Den Haag geldt hetzelfde voor de toevoeging van De Vries. We wilden één sterke naam neerzetten.

Maar beide winkels hebben een sterke merknaam, die je niet wilt afstoten. Daarom voelt samenvoeging voor iedereen logisch.’

Kenden jullie daarom een goed cadeauseizoen?

‘Daarom? Dat weet ik niet. Het was in ieder geval beter dan 2017. We hebben in december zo’n 4 procent geplust. Het titelaanbod speelde ook mee. Simpel van Ottolenghi bijvoorbeeld liep bij ons zó goed - dinsdag 8 januari verkochten we het duizendste exemplaar in Haarlem. Maar ook viel kerst dit jaar gunstig. We hadden een laatste koopzondag én een goede maandag voor de kerst. En misschien had de berichtgeving over moeizame bezorging ook een gunstig effect.’

Wat is de winst van de naamsverandering?

‘Het is om te beginnen een efficiencyslag. We hadden twee websites, twee nieuwsbrieven, twee logo’s, twee soorten briefpapier - alles was dubbel. Dat scheelt geen tienduizenden euro’s, maar wel een boel dubbel werk. Het heeft ook intern voor een nieuwe energie gezorgd. En in de toekomst moet De Vries Van Stockum als sterker merk in de markt opereren dan de twee aparte namen dat deden. Dat zal uiteindelijk iets moeten opleveren.’

ook het aantal volgers vergroten. Zeker op Instagram moet dat minstens vertienvoudigen. Ik heb Joyce Jansen ingehuurd die voor ons een contentstrategie heeft opgesteld om dat te bereiken. Die strategie is net af.

Nee, ik vertel niet hoe die eruit ziet. Ik zou zeggen: Let op wat wij gaan doen. Kijk en geniet.’

Vind je dat boekhandels in het algemeen te weinig doen aan sociale media?

‘Ja. En wat er gebeurt is vaak te kneuterig. Dan zie je een half bewogen foto van een stoffige boekverkoper met de tekst: “het lievelingsboek van Greta”. Of onscherpe foto’s van evenementen waar je alleen maar een schrijver ziet signeren achter een tafel. Inspireert dat? Nee. Als je bericht over een evenement moet je het gevoel kunnen uitlokken van: “was ik er maar bij geweest”. Bij veel boekhandels wordt echter te weinig nagedacht over wat ze willen bereiken met hun posts op sociale media.’

Wie doet het bijvoorbeeld wel goed?

‘Hier, kijk: de instagramfeed van Athenaeum Boek-

Nieuwe energie? Ging de naamsverandering gepaard met een reorganisatie?

‘Dat niet. Wel zijn we gaan kijken naar waar mensen goed in zijn. Wat zijn hun talenten en hoe kunnen we die het beste gebruiken? De ene duikt in de voorraad, de ander organiseert graag evenementen. Daar moet je als boekhandel je voordeel mee doen. Voor een deel gebeurde dat uit noodzaak: toen winkelmanager Daan van der Valk vorig jaar uitviel met een hernia, namen mensen - vaak uit zichzelf - dingen van hem over. Toen Daan terugkeerde, hebben we dat niet geheel teruggedraaid. Dat draagt allemaal bij aan de nieuwe wind die hier waait.’

Hoe wordt De Vries Van Stockum een sterk merk?

‘We gaan daarvoor sterk inzetten op sociale media.

Via Facebook, waar we al langer zaten, en Instagram, waar we sinds kort actief op zijn, moeten we mensen lokken naar onze nieuwe site - die hopelijk eind februari live gaat - en naar de winkel. Het eerste doel is dan

‘BIJ VEEL BOEKHANDELS WORDT TE WEINIG NAGEDACHT OVER WAT ZE WILLEN BEREIKEN MET HUN POSTS OP SOCIALE MEDIA’ www.boekblad.nl

14

handel. Het zijn alleen maar omslagen van boeken, waarvan mijn contentstrateeg terecht zegt dat er geen emotie in zit, maar het ziet er wél kakstrak uit. Er is over nagedacht. En ik hou van kakstrak.’

absoluut niet aan meewerken. Dan is het wel zuur dat het pand, nadat wij hadden opgezegd, voor een huurprijs op de markt kwam die 17.000 euro per jaar lager lag. Toen kon het opeens wel. ‘

Studieboeken

Waarom hebben jullie de studieboekactiviteiten verkocht?

‘Simpel: daar was geen pepernoot meer mee te verdienen. De verkoop gaat steeds meer via studieverenigingen en die eisen steeds meer: kortingen, sponsorgeld.

En voor wat je nog krijgt moet je veel doen: tot aan individueel thuisbezorgen aan toe. Studystore gaf heel veel weg. Absurde kortingen. Daar konden wij niet aan meedoen - al zie je dat zij er nu ook van terugkomen.

De activiteit drukte echt op het resultaat. We hadden niet het volume dat je nodig hebt om met zulke smalle marges te kunnen werken. Dus we hoefden hier niet lang naar te kijken voordat we besloten te stoppen.’

Maakt een overkoepelende naam het ook mogelijk om De Vries Van Stockum uit te bouwen tot een regionale keten zoals je die steeds meer ziet ontstaan?

‘De primaire focus ligt nu op het lanceren van de vernieuwde website en het vergroten van de naamsbekendheid in de twee steden en online. Als dat op de rit staat, sluit ik niet uit dat we andere zaken openen.

Tussen Haarlem en Den Haag? Dat ligt voor de hand.

Het is wel zo fijn als je makkelijk alle filialen op een dag kunt bezoeken. Maar het hangt er maar net van af welke kansen zich voordoen.’

Is een dergelijke schaalvergroting noodzakelijk in deze tijd waarin het kanaal online een nog altijd groeiend marktaandeel heeft?

‘Noodzakelijk? Ik weet niet of dat de goede term is.

Maar het kan wel schaalvoordelen hebben als je meer winkels hebt. Denk aan het verdelen van bepaalde vaste lasten over meerdere profitcenters en nog betere marges.’

In ieder geval klinkt het dan toch niet logisch om het Van Stockum-filiaal in Leiden te sluiten?

‘Dat was ook niet de eerste optie. Nadat we de studieboeken hadden afgestoten, dachten we lang dat we zouden reloceren. Maar er was in Leiden geen geschikt pand te vinden. Toen hebben we lang onderhandeld over huurverlaging. De eigenaar wilde daar

Kun je ook zeggen: De Vries Van Stockum is door Studystore weggeconcurreerd?

‘Of: zij hebben de markt verknald. Maar het ligt óók aan de studieverenigingen. Die zijn te machtig geworden. Ik ben in ieder geval blij dat we de resterende activiteiten aan Studystore hebben kunnen verkopen.’

Reuring Jullie gaan wel door met de zakelijke markt.

Daar speelt niet dezelfde concurrentiestrijd?

‘Dat zijn twee markten. Ten eerste het abonnementenbeheer. Dat is een lastige, dalende markt. Er gaat steeds meer digitaal, sommige bedrijven gaan het zelf doen en we winnen niet alle aanbestedingen. En de boekhandelskorting van uitgevers is nagenoeg verdwenen. Je moet het hebben van de fee die je kunt vragen

januari 2019  jaargang 186

15

jaar daarom wat vaker op uit. In Haarlem hadden we in 2018 iets meer uitdaging. Tot onze verwondering, overigens. Ook daar gaan we mee aan de slag.’

Hoe geef je Haarlem een impuls?

‘Door goed naar de rubrieken te kijken. Dat is natuurlijk een ongoing process. Daarom hebben we nu bijvoorbeeld een kast met vogelboeken. Als die rubriek groeit, doen we daar wat mee. Maar dat kan altijd nog scherper. Ik mis hier nog altijd die kop koffie in de heerlijke luie stoel. Wat zijn daarvoor de mogelijkheden? En al hebben we veel mooie activiteiten gehad - Daan is daar ontzettend goed in -, we kunnen beter kijken naar wat we wel en niet doen. Liever één heel grote activiteit dan vier kleintjes die wel tijd en geld kosten maar waar je niet veel meer aan overhoudt dan een beetje publiciteit.’

voor de service die je verleent - abonnementenbeheer wordt daarom ook steeds meer een serviceproduct.

Maar er zijn nog genoeg partijen actief op deze markt en wij hebben een stevige positie. Abonnementenbeheer is goed voor een derde van onze totale omzet.

We moeten alleen anticiperen op de veranderingen.

We denken daarom na over een andere manier om het beheer aan te bieden.’

Je kunt nog niet zeggen hoe?

‘Nee. Carla Leonhardt, manager zakelijke markt, is in gesprek met diverse partijen. Dat valt niet mee.

Uitgeverijen als Kluwer zijn soms stijve, vastgeroeste partijen die niet altijd even makkelijk te porren te zijn voor nieuwe ideeën. Terwijl de voorgestelde verandering fundamenteel is.’

En de tweede markt?

‘De verkoop van boeken aan zakelijke klanten. Dat is nog altijd een goede, fijne markt, waarin je soms grote volumes in één keer kunt wegzetten. Ik zie bovendien nog kansen liggen. Recentelijk heeft acquisitie een beetje stilgestaan, omdat we wachten op de nieuwe site, maar als die er eenmaal is, verwacht ik daar veel van.’

Hoe gaat het met de algemene markt de winkels dus?

‘Den Haag kende in 2018 een mooi stabiel jaar. Daar willen we dit jaar meer halen uit onze samenwerking met Bagels & Beans. We organiseren nog niet echt veel samen. Ook willen we betere relaties met bedrijven in de omgeving, zoals we ook in Haarlem van alles doen met bijvoorbeeld een chocolatier en een wijnhandel. Winkelmanager Serena Wong gaat er dit

16

Minder activiteiten? Terwijl iedereen altijd zegt: met meer reuring creëer je meer klantentrouw?

‘Dat begrijp ik. Daarom deden we ook zo veel mogelijk. Maar reuring om de reuring? Ik ben er toch een beetje van teruggekomen. Iedere activiteit betekent opnieuw: planning maken, alles klaarzetten, nadenken over publiciteit enzovoort enzovoort. En dan komen er acht mensen die bij elkaar nog geen vijf boeken kopen. Word je daar blij van? Het is beter goed na te denken over wat je doet en waarom. Ik vind ook: wij zijn in de eerste plaats een boekhandel, geen cultureel centrum.’

Het pand en het assortiment moeten het doen?

‘Het pand in Haarlem is natuurlijk al een beleving.

Maar vergeet ook de medewerkers niet. Heel veel aankopen worden gedaan door mensen die binnenkomen zonder dat ze weten wat ze willen hebben. Ja: “een cadeau voor mijn vader”. Boekhandelaren kunnen dat voor hen invullen. Ik ben iedere keer als ik meeloop in de winkel onder de indruk van hun vakkennis. Het is alleen jammer dat veel boekverkopers geen échte verkopers zijn. Ze ervaren het vaak als opdringerig om extra suggesties te doen. Ook daar is denk ik winst te behalen.’

High five-momenten Hoe gaat het met de omzet via de websites?

‘Die is stabiel. Omdat de site rammelt zit er geen groei in. Maar omdat hij wordt gebruikt voor de verkoop in de zakelijke markt zit er wel een mooie omzet in.

Daarom bouwen we nu aan een nieuwe site. Hij had er al moeten zijn, helaas is de deadline al zes keer uitgesteld. Maar daar kan iedereen in de boekhandel over mee praten. Ik sprak een tijdje terug Fabian Paagman. Bij hem was de deadline minimaal twaalf keer uitgesteld.’

www.boekblad.nl

DE VISIE

Waarom rammelt de bestaande site?

‘Omdat hij inmiddels twaalf jaar oud is. De code is sterk verouderd. In al die jaren is het ook zo’n ingewikkeld bouwpakket geworden. Iedere keer als een zakelijke klant een vraag had, voldeden wij daaraan.

Zo werden er iedere keer nieuwe regels gecodeerd.

Dat heeft tot gevolg dat de site nu vrij onoverzichtelijk is geworden en wij, als een zakelijke klant naar een bepaalde titel vraagt, wij zeggen: wij bestellen het voor u. Dat kost ons meer werk en dus geld. Het is best lastig om een site te maken met precies het goede aantal functionaliteiten. We willen natuurlijk alle klanten helpen, maar we kunnen geen functionaliteit bouwen voor één klant. Dat is te duur.’

Hoe is de online omzet van particulieren?

‘O, een stuk kleiner.’

Met name Van Stockum had altijd de naam dat ze redelijk mee konden doen als landelijke partij omdat ze zo vroeg waren met een webshop.

‘Dat is al lang niet meer het geval. We hebben natuurlijk bestellingen uit het hele land, maar dat is een fractie van wat Bol heeft of een landelijke speler als Bruna. Maar dat vind ik geen reden om te zeggen: laat maar. Als de nieuwe site er is, wil ik daar eerst lokaal maar uiteindelijk landelijk reclame voor maken.

Een site moeten we toch hebben, dus dan wil ik er ook een maximale omzet uit halen.’

‘EEN SITE MOETEN WE TOCH HEBBEN, DUS DAN WIL IK ER OOK EEN MAXIMALE OMZET UIT HALEN’ En dat terwijl je zelf niet heel actief bent op sociale media, viel mij op.

‘Dat klopt. Ik ben daarin wat schuw. Maar ik zie de mogelijkheden en in functie van de winkel word ik ook actiever. Ik heb daarom al langer een eigen feed op Instagram die gericht is op de winkel: @Mybooksmystories. Ik heb laatst ook voor het eerst een foto van mezelf gepost: bij de kerstboom in de winkel. Met kloppend hart, dat wel, maar het kan niet anders.

Daarvoor vind ik het te belangrijk voor de winkel om goed actief te zijn op sociale media.’ 

De meeste boekhandelaren redeneren andersom: ik moet nu eenmaal een site hebben, maar mijn aandacht gaat naar de winkel want online kan ik het toch nooit winnen.

‘Ik weet het. Maar ik niet. Ik heb daarom ook mensen aangenomen. Iemand voor de contentstrategie, zei ik al. Maar ook marketingmanager Sybranda Vink die verantwoordelijk wordt voor de stroomlijning van de communicatie intern, zodat iedereen veel beter weet wat hier gebeurt, wat we in huis hebben. Ik wil ook dat wat de mensen voor hun rubrieken in de winkel doen, ze ook voor de site doen. Ze krijgen er als het ware een extra kast bij, maar dan online. De nieuwe site kan dan veel meer een naadloze uitbreiding van de winkels worden, waar mensen hetzelfde vinden als in Haarlem en Den Haag.’

Van alle markten die in dit gesprek voorbij zijn gekomen: welke vind je het leukst?

‘Online. Nee, dat zeg ik te snel. Ik ben ook gek op de winkels. En de zakelijke markt heeft dat heerlijke dat je grote slagen kan maken. Je hebt daar echte high five-momenten. Maar ik geef toe: ik ben het meest gepassioneerd over de mogelijkheden van online, omdat ik denk dat we daar echt veel uit kunnen halen. Je kunt er ook gemakkelijker en sneller het effect meten van wat je doet.’

januari 2019  jaargang 186

17

Wisseling van de wacht bij KNNV Uitgeverij

Uitgeven in het voetspoor van Thijsse en Heimans

18

UITGEVERIJ

De laatste tijd winnen boeken over natuur in brede zin aan populariteit, maar ook de vertrouwde gidsen, van vogels en bomen tot korstmossen en achtergelaten larvenhuidjes van libellen, doen het onverminderd goed. Op dit terrein is KNNV Uitgeverij al sinds mensenheugenis leidend. De gidsen zijn nog steeds de kurk waarop de uitgeverij drijft, vertelt interim-directeur Klaas de Boer, maar er wordt ook gekeken naar andere mogelijke publicaties waarmee natuurliefhebbers en boekenkopers bereikt kunnen worden.

D

Tekst Enno de Witt

e Boer vult tijdelijk de leegte op die directeur Paul Kemmeren achterliet toen hij na dertig jaar vertrok om uitgever te worden bij Steven Sterks Bornmeer/ Noordboek. ‘Begin oktober heeft hij het ons meegedeeld’, zegt De Boer, die enkele maanden deel uitmaakte van het bestuur van de stichting waar de uitgeverij onder hangt. ‘Daar heeft hij ons allemaal mee verrast, maar ik begrijp wel dat hij deze stap heeft gezet.’

Kemmeren gaat Sterk bijstaan in het optillen van de van oorsprong noordelijke uitgeverij naar een landelijk niveau.

KNNV Uitgeverij is een directe

‘We willen ons gaandeweg meer op de consument gaan richten’ januari 2019  jaargang 186

nazaat van de Nederlandse Natuurhistorische Vereeniging, die in 1951 bij gelegenheid van het vijftigjarig bestaan het predikaat koninklijk kreeg en heden ten dage door het leven gaat als KNNV Vereniging voor Veldbiologie. De vereniging heeft rond de tienduizend leden, op een totale doelgroep die wordt geschat op tussen de vijftig- en honderdduizend professionals, naast een groeiende hoeveelheid belangstellenden in alles wat groeit en bloeit en ons telkens weer boeit.

Om de risico’s zoveel mogelijk te minimaliseren werd de KNNV Uitgeverij in 1983 verzelfstandigd tot

19

‘Onze boeken zijn vaak anders dan de andere natuurboeken die momenteel steeds meer op de markt komen’ een stichting, maar de onderlinge banden zijn nog steeds zeer stevig.

De uitgeverij geeft ieder jaar ongeveer vijfendertig nieuwe titels uit, van kinderboeken tot veldgidsen, maar tot het fonds behoort ook een boek van prinses Irene.

Mistig veld De Boer heeft wel iets met de natuur, wandelt veel en heeft in een commissie gezeten van Landschap Utrecht, maar zou zichzelf niet als hardcore natuurliefhebber omschrijven: ‘Ik lig niet om zes uur ’s ochtends met een verrekijker in een mistig veld en als ergens een vogel fluit weet ik echt niet welke soort, ook al heb ik vroeger bij Kosmos Zomer&Keuning en de ANWB boeken over de natuur uitgegeven.’

Momenteel is hij onder meer senior consultant bij recruiter 227 Media, maar op zijn zeventiende begon hij al in het uitgeefvak. Hij zat toen nog op de middelbare school, maakte deel uit van de redactie van de schoolkrant en was lid van de Nederlandse Jeugdbond voor Geschiedenis (NJBG). Die vaardigde iemand af naar uitgeverij Unieboek, om daar als vrijwilliger te adviseren bij de samenstelling van de Fibula-reeks. Dat was een door NJBG-oprichter Henk Dijkstra bedachte, bij Van Dishoeck verschijnende, populaire serie waarvan elk deel een onderwerp uit de Nederlandse geschiedenis behandelde. In de praktijk kwam het werk neer op het beoordelen van manuscripten op geschiktheid voor opname in de reeks.

20

Tijdens zijn studie geschiedenis in Utrecht schreef De Vries voor Winkler Prins en uitgeverij Samsom. Ook werkte hij mee aan een jaarlijkse uitgave over de geschiedenis van Gorinchem, wat in 1981 leidde tot de oprichting, met anderen, van uitgeverij Matrijs, die hij er tot drie jaar geleden als bestuurder bij deed. Wat volgde was een lange en succesvolle uitgeefcarrière in leidinggevende functies bij onder meer Kosmos, Kluwer Business Media, Bohn Stafleu & van Loghum en Lannoo. ‘Ik wist al snel dat wetenschap het voor mij niet was’, zegt hij. ‘De lijnen waren veel te lang. Mijn toekomst lag in commerciële, doelgerichte functies. Als uitgever kun je bovendien inhoud en zaken met elkaar combineren.’

Hij begon als uitgever bij WEKA, waar hij werd aangenomen op basis van wat hij bij Matrijs had laten zien. WEKA - het van oorsprong Duitse bedrijf bestaat nog steeds - was gespecialiseerd in losbladige uitgaven; juridisch, maar ook voor het midden- en kleinbedrijf. ‘We gaven informatie uit, maar op een gegeven moment zijn we ook begonnen met succesvolle modeltoespraken, waarvan we ieder kwartaal 240 pagina’s uitgaven.

Daarin kwamen citaten en analyses van beroemde toespraken. Wie een speech moest houden kon bij ons terecht. Het was een vorm van direct marketing, maar die lag mij uiteindelijk toch niet echt.’

Hij rolde het boekenvak in bij Gottmer, waar hij de reisgidsen van Dominicus ging doen. ‘Bert de Groot vroeg me vervolgens of ik bij Kosmos wilde komen. Dat zat op drie-

www.boekblad.nl

honderd meter van mijn woning in Utrecht, Gottmer zat in Haarlem, die keuze was snel gemaakt.’

Kosmos maakte deel uit van het grote Kluwer en zo belandde De Boer bij een concern. Niet tot zijn ongenoegen overigens: ‘Ik heb dat afgeven op concernuitgeverijen nooit begrepen. Alles heeft vooren nadelen. In een groot bedrijf heb je veel meer ruimte, ook om te investeren. Je legt verantwoording af aan de aandeelhouders, dat is waar, maar een kleine uitgever legt net zo goed verantwoording af, aan zichzelf of aan de bank. Dat gespuug is onterecht.’

Duurzaamheid Als interim-directeur van de KNNV Uitgeverij houdt De Boer zich onder meer bezig met het opstellen van een profiel van zijn opvolger. Werk dat hem niet vreemd is, de afgelopen jaren was hij actief als headhunter: ‘Dat ik nu weer bij een uitgeverij werk voelt als thuiskomen.’ Bij het in kaart brengen van wat de ideale kandidaat in huis moet hebben kijkt hij eerst uitvoerig naar de organisatie en de positie die de uitgeverij in de markt inneemt. Daarbij komen met name zijn ervaringen met uitgeverij Matrijs van pas. Matrijs houdt zich voornamelijk bezig met cultuurhistorie in brede zin en dat sluit op een aantal punten aan op waar KNNV Uitgeverij zich meer en meer mee is gaan bezighouden.

Een verdere overeenkomst is dat ze allebei actief zijn in een eigen niche. Dat biedt kansen, op voorwaarde dat je als uitgever die niche goed kent.

UITGEVERIJ

KNNV Uitgeverij heeft als voordeel dat de achterban niet alleen in de vereniging goed is georganiseerd, maar ook in de IVN, Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid, Natuurmonumenten, Naturalis, Staatsbosbeheer, De Vlinderstichting, Vogelbescherming Nederland en de WUR in Wageningen, organisaties waar ook mee wordt samengewerkt.

‘We gaan nu uitzoeken waar onze klanten zitten en met welke partijen we nog meer zouden kunnen samenwerken. We hebben dankzij onze webshop een groot bestand mailadressen. We gaan ook meer letten op wanneer we een titel uitbrengen of acties opzetten op de momenten bijvoorbeeld dat er weer een vogeltelling is of mensen paddenstoelen gaan plukken, in plaats van: hier heb je een nieuw boek. We willen ons gaandeweg meer op de consument gaan richten.’

Wat De Boer betreft gaat de uitgeverij het ook inhoudelijk breder trekken. De vertrouwde gidsen blijven, als extra denkt hij aan titels die aansluiten op het moderne levensgevoel, nu steeds meer mensen bezig zijn met duurzaamheid en natuur. Maar het kan dan ook gaan over bijvoorbeeld slow food of van alles wat te maken heeft met duurzaamheid: ‘Wel altijd in relatie tot de natuur, maar dat kan ook natuurontwikkeling zijn, zoals bij de Hondsbossche Zeewering, waar ik laatst over hoorde. Wij mensen veranderen daar de natuur, zoals op veel andere plaatsen in Nederland. Je gooit wat weg, maar er komt iets anders voor terug. Dat sluit weer aan bij wat Matrijs doet, waar we boeken hebben gemaakt over bedreigde landschappen in Twente en Drenthe.’ Op zijn beurt gaf de KNNV Uitgeverij overlappende titels uit als het in 2011 verschenen Archeologische parels van de Veluwe van Sake Jager en Ruben Smit.

Sterk en herkenbaar Aan het ontwikkelen van nieuwe activiteiten zitten uiteraard grenzen, zegt De Boer: ‘We gaan geen wandelingen organiseren, dat

‘Als ergens een vogel fluit weet ik echt niet welke soort, ook al heb ik vroeger boeken over de natuur uitgegeven’ doen onze partners al volop, daar kunnen wij weinig toevoegen.

Het uitgeven van boeken blijft prioriteit, maar daar kunnen misschien cursussen of congressen aan gehangen worden. Of apps met bijvoorbeeld vogelgeluiden, of herkenningskaarten, al zijn die in gedrukte vorm nog steeds populair. Ik denk doordat het als je in het veld bent lastig is om met je ene hand je verrekijker vast te houden en met je andere je telefoon te bedienen. Dan is een geplastificeerde kaart handiger.’ Bij de Veldgids vogelzang wordt al een app geleverd, gemaakt door een liefhebber.

januari 2019  jaargang 186

Een nieuw speerpunt is de aanwezigheid in de boekhandel, nu nog goed voor ongeveer een derde van de omzet, waarvan verder een kwart online wordt verkocht, nog eens een kwart via het buitenboekhandelskanaal en de rest direct. ‘Onze vertegenwoordiger Jan Smit deed dat heel erg goed, maar die gaat zo langzamerhand met pensioen. We werken daarom in het nieuwe jaar samen met Veltman, dat contacten met boekhandels gaat onderhouden. Het is altijd een beetje vechten in de markt, maar wij hebben als sterk en herkenbaar merk onze basisgidsen. De NUR wordt wel groter, maar onze boeken zijn vaak anders dan de andere natuurboeken die momenteel steeds meer op de markt komen. Het zijn ook titels die jarenlang blijven verkopen, dus die verwaarlozen we zeker niet.

Het zijn voor ons als uitgever de aardappelen, peper en zout. Een belegde boterham. Met de one shots is het veel moeilijker, ook doordat we niet groot zijn. Een enkele titel waar we veel van verwachten die het niet doet of niet op tijd komt kan ons meteen in de problemen brengen, doordat de cashflow achterblijft. Tot op heden heeft dat nooit tot een crisissituatie geleid.’

Sinds 2014 doet Koninklijke Brill de internationale distributie van Engelstalige academische titels van KNNV. De Boer verwacht niet dat er met het aantreden van een nieuwe directeur straks aan de organisatie van de uitgeverij veel zal veranderen. De personeelsformatie van vijf personen blijft.

Voor de invulling van de directeursfunctie wordt een profiel opgesteld, mede gebaseerd op de analyse die De Boer maakt. Het is dan aan het bestuur om de juiste man of vrouw te vinden. Dat gebeurt op traditionele wijze, zonder bijvoorbeeld een extern bureau of een headhunter in te schakelen.

Later dit jaar moet er vervolgens een nieuwe directeur aan de slag gaan en de lijnen uitwerken die het bestuur van de stichting heeft uitgezet. 

21

Bijvangst: een hogere gemiddelde prijs

D

e ophef over de afschaffing van de dividendbelasting lijkt bijna als bliksemafleider te hebben gefungeerd voor een veel ingrijpender belastingmaatregel van het kabinet-Rutte, de verhoging van het lage btw-tarief van zes naar negen procent. De klap voor het boekenvak is aanzienlijk geweest: zowel boekhandelaren als uitgevers zagen hun voorraad begin dit jaar drie procent minder waard worden.

Kees Schafrat, directeur van Boekhandel Broekhuis, repte op een besloten groep op Facebook van een verlies ter waarde van een auto.

Dat was een beetje overtrokken, erkende hij later op Boekblad.nl, maar een halve auto was het zeker.

En dat terwijl de leden van de Triple A-boekhandels, waar ook Broekhuis deel van uitmaakt, al in september 2017 met een aantal uitgevers om de tafel zijn gaan zitten.

Daar werd de uitgevers in niet mis te verstane bewoordingen te horen gegeven dat er iets moest gebeuren.

‘Vanaf het begin hebben wij in die gesprekken duidelijk gemaakt dat het voor niemand wenselijk zou zijn als wij niet meer zouden bestellen, om op die manier de voorraad terug te brengen’, vertelt Sandra van Doorn van Broese (Utrecht) en Kramer & Van Doorn (Zeist), eveneens lid van deze groep. ‘Dat zou zowel voor de uitgevers als voor onszelf natuurlijk een klap betekenen. Maar het was lastig iets in beweging te krijgen. Uitgeverijen

22

Operatie btw-verhoging was een bereklus Met de btw-verhoging van zes naar negen procent kreeg het boekenvak op 1 januari 2019 een soort millenniumbug te verwerken. Het omprijzen was een gigantische hoeveelheid werk, maar door de lobby van de KBb en de GAU in Den Haag is de financiële schade beperkt gebleven. De gemiddelde verkoopprijs zal nu verder moeten stijgen: de hogere btw zorgt immers voor een structurele verlaging van de toch al magere bruto marge.

Tekst en beeld Hans van der Klis

hadden lang niet in de gaten wat die btw-verhoging zou gaan betekenen.’

Wetswijziging Van verzet tegen de btw-verhoging was nauwelijks sprake, ook niet uit andere branches. ‘Dat zou ook zinloos zijn geweest: het was een afspraak tussen de regeringspartijen die deel uitmaakte van een groter pakket’, zegt Caroline Damwijk, directeur van Libris en Blz.. ‘Zelfs in de Tweede Kamer is er nauwelijks over gesproken.’ Het heeft Martijn David van de GAU daarom verbaasd dat sommige boekhandelaren zich toch overvallen voelden door de btw-verhoging. ‘Het heeft in alle kranten gestaan. Tijdens de kabinetsonderhandelingen hebben de regeringspartijen overeenstemming bereikt over een vrij omvangrijk pakket belastingmaatregelen, waarin gekozen is voor een verschuiving van belasting op arbeid

www.boekblad.nl

naar belasting op consumptie. De btw-verhoging is daar onderdeel van. Een verrassing kan het kortom niet zijn geweest. Dat neemt niet weg dat het een ongelooflijke hoeveelheid werk met zich mee heeft gebracht. Ik heb er alle begrip voor dat ook boekverkopers daar niet blij mee zijn.’

Vlak na de jaarwisseling kwam er luide kritiek op de brancheorganisaties, die dit hadden laten gebeuren en geen eenduidige regeling hadden afgedwongen bij de uitgevers. Maar juridisch gezien was dat onmogelijk. Zowel de KBb als de GAU is aan handen en voeten gebonden: brancheorganisaties mogen zich als gevolg van de mededingingswet helemaal niet met het prijsniveau bemoeien, laat staan prijsafspraken initiëren.

Voorlichting geven mag natuurlijk wel. De KBb heeft in de loop van 2018 verschillende nieuwsbrieven

ACHTERGROND

CB besloeg negenduizend prijzen van voorradige titels, met verhogingen van drie tot vijf procent, en uitschieters van tien tot vijftien procent. Als het ene boek iets meer in prijs verhoogd wordt, kan dat voor een andere titel compenseren. Dus dan valt het verlies nog mee. Uiteindelijk zullen we het nooit precies weten. Je zult nooit alle titels die je op voorraad hebt verkopen.’

over het onderwerp verstuurd en een stappenplan geformuleerd.

‘Dat sommige boekhandelaren mopperen op de KBb is niet terecht’, vindt Caroline Damwijk. ‘De discussie met de uitgeverijen over de prijswijzigingen heeft veel tijd gekost. Vanaf het begin hebben wij gevraagd of zij hun prijzen per 1 januari wilden verhogen. Uiteindelijk is de KBb er in samenwerking met de GAU in geslaagd een wetswijziging doorgevoerd te krijgen, zodat het ook mogelijk was titels die korter dan een half jaar op de markt waren in prijs te verhogen.

Dat was een uitermate lastige klus, waarbij Anne Schroën van de KBb een voortrekkersrol heeft vervuld.

De KBb heeft ons juist veel ellende bespaard.’

Sandra van Doorn is tevreden over hoe uitgeverijen gebruik hebben gemaakt van die mogelijkheid. ‘De meeste uitgeverijen zijn op tijd met de prijsverhogingen begonnen en

gelukkig hebben zij voor mooi afgeronde bedragen gekozen. Verschillende uitgeverijen hebben vanaf 1 oktober gekozen voor actieprijzen, zodat de boeken tot het einde van het jaar 19,95 euro kostten en de prijs vervolgens omhoog ging, soms zelfs tot 22,50 euro of meer. De prijsstijging van de beter lopende titels heeft geholpen een lagere van andere titels te compenseren. Zo is het al met al best goed geregeld.

Ik ben heel blij met de wettelijke aanpassing en de reactie van een aantal uitgeverijen.’

Eelco Zuidervaart, mededirecteur van Donner (Rotterdam), denkt dat de prijsverhogingen er inderdaad voor hebben gezorgd dat het verlies tot maximaal 1,5 procent beperkt blijft. ‘Negentig procent van de uitgevers heeft Libris, waar wij ook bij aangesloten zijn, toegezegd de prijzen aan te passen. Ik weet niet in hoeverre zij daarin geslaagd zijn, maar de eerste batch vanuit

januari 2019  jaargang 186

Magische grens Dat neemt niet weg dat de btw-verhoging voor veel boekhandelaren in de praktijk een kleine ramp betekende. Elke dag kwamen - en komen - nieuwe prijzen uit de kassasystemen rollen. Bij de grote stapels is dat niet zo problematisch, maar er moesten ook talloze eentjes worden omgestickerd. ‘Een bereklus’, zegt Caroline Damwijk. ‘Boekhandels hebben nu eenmaal veel artikelen, dus je ontkomt er niet aan.

Daar zijn natuurlijk ook kosten aan verbonden. Wij hebben onze leden steeds geadviseerd eerst de tafels en de stapels te doen. Maar het is een onmogelijke taak. Al die boeken één voor één omprijzen, dat is eigenlijk niet te doen. Maar ik kan ook niet zo snel een andere oplossing bedenken.’

Sandra van Doorn is altijd geneigd dit soort dingen van de positieve kant te benaderen, zegt ze. ‘Gelukkig is januari een relatief rustige maand. Het zorgt er ook voor dat wij onze hele voorraad weer eens door onze handen laten gaan en kunnen zien of alle boeken nog wel op de juiste plek staan. We kunnen de kasten schoonmaken en vieze boeken uit de voorraad halen.’

De prijsverhogingen als gevolg van de btw-verhoging hebben zowel voor de boekhandelaren als voor de uitgevers nog een welkom neveneffect: eindelijk lijken de magische grenzen van vijftien en twintig euro doorbroken te worden. ‘Het is goed

23

ACHTERGROND

dat de prijzen nu eindelijk stijgen, na jaren van stilstand’, zegt Sandra van Doorn. ‘Uitgeverijen hebben lang vastgehouden aan die twintig euro. Maar alle kosten zijn in die periode gestegen: de huren, de lonen, en ook zaken als pakpapier.

Het was dus de hoogste tijd dat wij als branche een inhaalslag maakten. Ik denk dat dat op langere termijn een belangrijke stap zal blijken te zijn. Boeken mogen best wat hoger geprijsd zijn, denk ik. De prijs is op dit moment voor de consument ook niet doorslaggevend, nu het economischer een stuk beter gaat.’

Joost Nijsen (Uitgeverij Podium) is gevoelig voor dat argument en zegt de verkoopprijzen inderdaad te hebben verhoogd: de backlist in

er in eerder genoemde Facebookgroep stevig van langs van enkele boekverkopers, omdat die uitgeverij de prijzen met meer dan drie procent verhoogde. Maar is dat niet juist wat het vak nodig heeft? ‘De verhoging van de prijzen die per 1 januari is doorgevoerd, is naar mijn mening juist veel te beperkt’, zegt Eduard Kuijt, eigenaar van boekhandel Binnert Overdiep (Heerenveen). ‘We hebben echt een bruto winstmargeverhoging nodig. En dat zie ik er niet van komen. De afgelopen achttien jaar zijn de prijzen nauwelijks gestegen. Dat is slecht voor ons, boekhandelaren, maar ook voor anderen in de branche, zoals de schrijvers en de illustratoren. De moeilijkheid is dat de uitgevers aan de knoppen zitten. Zij be-

‘HET GEZAMENLIJK BELANG OM IETS AAN HET PRIJSNIVEAU TE DOEN IS ALLEEN MAAR TOEGENOMEN’ oktober, de rest volgt nu. ‘En er is nog iets anders aan de hand. Ik heb gesprekken gevoerd met Libris en zij vertelden mij dat mensen echt niet meer met een briefje van twintig aan de kassa komen. Veel mensen betalen met pinpas, vaak zelfs contactloos. En dan is die grens voor de consument lang niet zo doorslaggevend meer.’

palen, wij moeten afwachten. Nu is er een situatie ontstaan dat er echt een inhaalslag nodig is. Boeken van 19,99 euro mogen van mij in snelle, maar kleine stapjes naar 24,99 euro verhoogd worden, midprice-titels mogen van 12,50 naar vijftien of 17,50 euro gaan. Dat heeft het boekenvak nodig, anders redden wij het niet.’

Bruto winstmarge Toch blijken niet alle boekhandelaren blij te zijn met de prijsverhogingen. Eelco Zuidervaart is in principe voorstander van geleidelijke (jaarlijkse) prijsaanpassing, maar wijst erop dat je de prijzen niet zomaar kunt blijven verhogen.

Met de toename van de verkoop van het Engelstalige boek - dat een lagere prijs heeft - wordt ook de prijskloof tussen Engelstalige en Nederlandstalige boeken steeds groter, zegt hij. En Das Mag kreeg

De bruto winstmarge in het boekenvak staat onder druk, daar is iedereen het over eens. ‘De afgelopen tien jaar is de omzet te weinig gegroeid, terwijl de kosten verhoudingsgewijs veel sneller zijn gestegen’, zegt Caroline Damwijk.

‘Iedereen zit strak in het pak, zowel boekhandels als uitgeverijen.

Boekhandels zijn tien jaar geleden al begonnen overbodige kosten te schrappen, uitgevers doen dat sinds een paar jaar ook. Geen enkele partij heeft marge over. Het gezamen-

24

www.boekblad.nl

lijk belang om iets aan het prijsniveau te doen is dus alleen maar toegenomen. De btw-verhoging is daar eigenlijk overheen gekomen.

Sommige boekhandels hebben daar niet tijdig over nagedacht, dus ik begrijp hun frustratie wel.’

Eduard Kuijt verwacht pittige gesprekken met uitgevers tijdens de inkoopbeurzen. ‘De afwaardering van de voorraad op 1 januari is één ding, het andere is dat de bruto marge vanaf nu structureel lager zal zijn. Als je nu een boek verkoopt van twintig euro, is de bruto marge exclusief btw voor de boekhandel 2,8 procent lager dan een boek dat in 2018 voor twintig euro werd verkocht. Het is dus een structurele margeverlaging. Die kan alleen worden gecompenseerd door structurele verhoging van de verkoopprijs of de boekhandelskorting, of beide. We passen ons inkoopbeleid ook aan: te goedkope boeken van vijf of tien euro gaan we vanaf nu in principe overslaan.’

Verdere verhogingen En nu? Blijft het hierbij? Martijn David hoopt dat dit een eenmalige actie is geweest. ‘Ik ga er vanuit dat een btw-verhoging als deze niet nog een keer voorkomt. Ik heb liever dat het tarief ooit weer teruggaat naar zes procent of zelfs naar nul. Dit soort grappen moet je niet te vaak meemaken.’ Sandra van Doorn is minder hoopvol. ‘Er komen natuurlijk meer btw-verhogingen aan, ik heb gehoord dat het de bedoeling is dat het tarief uiteindelijk naar zestien procent gaat. Daarom zijn wij ook zo blij met de wetswijziging die de KBb in samenwerking met de GAU heeft bewerkstelligd, dat de vaste prijs van boeken bij een btw-verhoging ook binnen zes maanden na verschijning mag worden aangepast.’

Caroline Damwijk weet ook niet zo goed wat we kunnen verwachten.

‘Ooit hebben we de hoop gehad dat het tarief voor boeken naar nul zou gaan, en die hoop hebben we nog steeds een beetje, maar de kans dat het lage tarief verder omhoog gaat, is ook reëel.’ 

COLUMN Marjoleine Wolf VOOR ALLE LEEFTIJDEN

Foto Ja’Crispy/iStock/Thinkstock

Marjoleine Wolf is senior boekverkoper bij De Amsterdamse Boekhandel en lid van de Raad van Advies voor de commissie Geïllustreerde Kinder- en Jeugdliteratuur van het Letterenfonds.

Ook al lezen we steeds minder, aan leesbevorderingscampagnes hebben we in dit land in ieder geval geen gebrek. Met ruim tien campagnes per jaar worden we praktisch ‘van de wieg tot aan (vlak voor) het graf’ op alle mogelijke manieren gestimuleerd om te lezen en voor te lezen. Zo krijgen pasgeboren baby’s op het consultatiebureau al een voucher waarmee ze meteen gratis lid kunnen worden van de bibliotheek. Daar krijgen ze vervolgens een BoekStart-koffertje met een ‘eerste’ leesboekje en handige voorleestips voor de ouders cadeau.

Uit onderzoek blijkt dat baby’s die zijn voorgelezen later beter zijn in taal en zich beter kunnen concentreren. Veel ambitieuze jonge ouders laten zich dat geen twee keer zeggen en komen met hun baby nog in de draagzak enthousiast naar de boekhandel om een boek te kopen. Gezien de leeftijd van de baby raad ik dan meestal kijk- en voelboekjes aan, maar een aantal ouders dringt aan op wat steviger leesvoer voor hun zuigeling. Zo vroeg een jonge moeder laatst of ik misschien ook ‘sprookjesboeken’ had. Haar baby was in haar ogen namelijk echt al toe aan meer tekst en ook wat minder plaatjes. Niet veel later liep ze tevreden met de Volledige uitgave van de 200 sprookjes van Grimm de boekhandel uit, mij verbouwereerd achterlatend. Ik hoopte maar dat dit nog de naweeën waren van de zwangerschapshormonen en dat ze het boek de komende paar jaar nog in de kast zou laten staan.

Iedere doelgroep heeft een aparte leesbevorderingscampagne en voor de peuters en kleuters zijn dit ‘De Nationale Voorleesdagen’. De doelstelling van deze campagne is het stimuleren van voorlezen aan kinderen die nog niet zelf kunnen lezen. Voorlezen heeft positieve effecten op de woordenschat, spelling en tekstbegrip. Kinderen die veel zijn voorgelezen scoren beter op school. Een belangrijke campagne dus, maar ligt de nadruk niet teveel op de voordelen voor ‘later’ en te weinig op het ‘nu’? Bijvoorbeeld op het plezier dat voorlezen geeft.

Voor degene die voorgelezen wordt, maar zeker ook voor de voorlezer zelf.

Ikzelf heb mijn twee kinderen met eindeloos veel plezier voorgelezen. Ook toen ze allang zelf konden lezen. Helaas zie ik hiervan (vooralsnog) weinig terug in hun schoolprestaties, maar gezellig was het zeker wel! Ook in de boekhandel lezen we regelmatig voor. Eén keer per week aan peuters en maandelijks aan een groep beginnend dementerenden van een verzorgingstehuis uit de buurt.

We lezen voor uit prentenboeken, dragen soms poëzie voor of zingen samen een lied. Het is geweldig om beide groepen, ieder op hun eigen manier, intens te zien genieten van deze voorleesmomenten en het samenzijn.

Sinds kort lezen mijn man en ik elkaar ook voor. Gewapend met een bundel van de ‘Vijftigers’ lezen we in bed, vlak voor het slapen gaan, om de beurt een gedicht. In het begin onwennig en een beetje houterig, maar na een paar dagen viel alle schroom weg en vloeide de poëzie moeiteloos over onze lippen. En wat blijkt? Onze concentratie, woordenschat en tekstbegrip neemt nog steeds per gedicht toe… 

januari 2019  jaargang 186

25

De vele gezichten van de pop-up store

Tussen clicks en bricks

D

e vraag is allereerst wat een pop-up store eigenlijk is, welke definitie we erop mogen plakken en waar we de grens trekken.

Dat is lastiger dan het lijkt. Woordenboeken geven geen uitsluitsel, deskundigen verschillen op detailpunten van mening.

Zeker is in ieder geval dat het algemene beeld van een tijdelijke winkel, al dan niet een outlet, in een leegstaand winkelpand veel en veel te beperkt is - en zo langzamerhand ook achterhaald.

Het sleutelwoord is ‘tijdelijk’, zoals we in ons land al tijdelijke winkels kennen sinds winkels werden uitgevonden. Trekken we het breed, dan valt de vertrouwde marktkraam er ook onder. Zo bezien was de kraam die boekhandelsketen Broekhuis op pakweg twintig kerstmarkten had staan als vijfde filiaal naast de stenen winkels in Oldenzaal, Hengelo, Almelo en Enschede een traditionele Twentse variant op de hippe tijdelijke winkels die overal opduiken in de winkelstraten.

Maar het fenomeen is veel en veel ouder.

De kerstmarkten die ieder jaar weer volgens traditie her en der worden ingericht zijn de oudste vorm van pop-up winkels. Het concept gaat naar verluidt zelfs terug tot de dertiende eeuw. Dat we het er nu weer over hebben komt grotendeels door de beroerde staat van veel winkelgebieden. De Verenigde

26

In de jaren negentig bestonden ze al in wereldsteden als New York, Los Angeles, Tokio en Londen. Een jaar of zes geleden doken ze ineens ook op in het Nederlandse boekenvak: pop-up stores. Om zoals uitgeverij Cossee dat deed een jubileum te vieren, of om het merk Heleen van Royen in de markt te zetten. Sindsdien is het fenomeen in heel veel verschillende gedaantes en met diverse bedoelingen niet meer weg te denken uit het retaillandschap.

Tekst Enno de Witt

Staten, waar de pop-up stores uit zijn komen overwaaien, gingen ons daarin voor. Lege panden leveren de eigenaar niets op, door tijdelijke verhuur vangt hij tenminste nog enige huurpenningen. Dat was althans het oude idee, want de gedachte wint terrein dat tussen de webwinkel en de winkel van stenen en cement de pop-up store een eigen plek kan gaan innemen.

Anja Overdiek:

‘Met een pop-up store kun je bouwen aan merkbekendheid’

www.boekblad.nl

Etalage Aantal en vorm van pop-up stores groeien organisch, er zit geen plan of organisatie achter, exacte cijfers zijn er dan ook niet, evenmin is er inzicht in het verschil in populariteit van pop-up stores in de diverse branches, ook al zijn daar wel - schaarse onderzoeken naar gedaan. ‘Het gaat veel om fashion’, zegt Anja Overdiek van de Haagse Hogeschool en verbonden aan het Retail Innovation Platform, waarbinnen twaalf hogescholen samenwerken in onderzoek

ACHTERGROND

Pop-up store uitgeverij Plint

gericht op de ontwikkeling en succesvolle toepassing van nieuwe praktijkkennis voor de retailsector.

Overdiek onderscheidt twee basismodellen.

Het ene is de pop-up store zoals veel Nederlanders die voor zich zien, een tijdelijke winkel in een leegstaand pand. Die komen vooral voor in de kleinere steden. In de grote gaat het eerder om het neerzetten van een merk, daar is inmiddels een heel businessmodel uit ontstaan: ‘Evenementenbureaus hebben panden die daar speciaal voor zijn bedoeld, in Amsterdam, maar ook elders.’ Goedkoop is het niet, drie dagen een merk promoten in Amsterdam kost gemiddeld duizend euro.

Het onderscheid heeft er ook mee te maken dat de grote steden vrijwel geen leegstand meer kennen waar een wat traditionelere pop-up store in terecht zou kunnen. In de kleinere gemeenten, tot pakweg honderdduizend inwoners, worden pop-up stores

Mia Goes (Plint):

‘Contact met de kopers dankzij pop-up store’

januari 2019  jaargang 186

ook gebruikt om startende ondernemers een kans te geven. Dat pakt niet altijd goed uit, zegt Overdiek: ‘Ze draaien vaak te weinig omzet.’

Veel pop-up stores waren oorspronkelijk een oplossing voor een tijdelijk probleem. Er is een winkel die gaat verbouwen en tijdelijk alles of een deel van het assortiment elders, maar liefst wel in de buurt onderbrengt, zoals de Goudse boekhandel Verkaaik vorig jaar deed, toen werd uitgeweken naar de plaatselijke openbare bibliotheek, De Chocoladefabriek. Het is de basale vorm van tijdelijke winkel. Een enkele schrijver opende op eigen kracht een pop-up store, zoals de vijf jaar geleden bij Moon debuterende Martina Bernard in Dordrecht deed. Querido liet zelfs een schrijver een week lang in een etalage op Amsterdam CS aan een roman werken. Luuk Imhanns Loutering moet dit voorjaar verschijnen. Meer een etalage dan een winkel dus, en daarmee aansluitend bij de opkomende trend van presenteren in plaats van verkopen.

Het kan ook zijn dat een webwinkel of uitgeverij wat dichter op zijn klanten wil gaan zitten, om aan den lijve het koopgedrag te ervaren. Dat deed de Eindhovense uitgeverij Plint, gespecialiseerd in bijzondere uitgaven rond poëzie, via een kleine omweg. Plint presenteerde zich de afgelopen jaren al op de Dutch Design Week. Maar van 13 tot en met 23 december, strategisch vlak voor kerst, had de uitgeverij een pop-up winkel aan de

27

Haarlemmerdijk in Amsterdam, samen met makers met wie verwantschap bestaat. ‘We vonden het leuk om nu eens alles te laten zien wat we maken’, zegt directeur Mia Goes.

‘Op Donner en de Literaire Boekhandel na heeft geen enkele boekhandel ons hele assortiment in huis. Dus dachten we: laten we naar Amsterdam gaan.’ Wat het Plint onder meer heeft gebracht is contact met de kopers van de producten: ‘Die zie je normaal gesproken natuurlijk niet, voor ons is dat heel waardevol.’ Goes noemt als voorbeeld een boek met posters: ‘We hadden in de winkel de losse posters aan de muur hangen, het boek verkocht vanzelf. Daar waren we normaal nooit achter gekomen.’

Uit de spontane pop-up stores is langzaam maar zeker een professionele aanpak aan het groeien, met verrassende consequenties.

Steeds vaker is niet langer de leegstand leidend, maar de store zelf, als vehikel voor van alles en nog wat, waaromheen een kersverse dienstverlenende industrie aan het opkomen is, want de winkels moeten natuurlijk wel nog worden gevuld. Door bijvoorbeeld het bedrijf Store for Brands, betrokken bij de Harry Potter-pop-ups van AKO op Utrecht CS. Het is in de markt gesprongen met een concept dat vooral wordt ingezet - de naam zegt het al - voor het promoten van merken, of zoals ze dat zelf zeggen: ‘een full service merkbelevingsconcept’.

Kwaliteitsimpuls Zoals gebruikelijk bij onroerend goed is de locatie van groot belang. Pop-up stores van de modernere variant openen dan ook vrijwel uitsluitend op high traffic locaties geen wonder dat Utrecht CS het kloppende hart is van de Nederlandse pop-up scene.

Recent was er een door AKO en de eveneens onder Audax ressorterende importeur Van Ditmar geopende tijdelijke winkel met louter Engelse boeken, omdat juist hier de lezers van Engelstalig werk - de groep onder de vijfendertig jaar - en masse voorbijkomen.

Dit volgens het principe: kom jij niet naar de winkel, dan komt de winkel wel naar jou.

Ook het tijdelijke karakter erodeert. A.W. Bruna Uitgevers had een week lang een pop-up store op hetzelfde station Utrecht CS die geheel gewijd was aan het Omdenkengedachtegoed van Berthold Gunster. Die zat niet in een winkel die toevallig toch al leeg stond, maar in een speciaal daarvoor

28

‘LEEGSTAND MOET WORDEN TERUGGEDRONGEN, MAAR POPUP STORES SPELEN IN OP EEN BREDE BEHOEFTE’ www.boekblad.nl

bestemde ruimte bij perron 21. Het idee daarvoor ontstond toen twee jaar geleden het verbouwde station werd opgeleverd, zegt Hessel Koster van NS: ‘Er kwamen toen heel veel vierkante meters winkelruimte bij waarvoor we een invulling zochten, ook flexibel.

De grap is dat juist deze ruimte unieke winkelconcepten heeft geherbergd. Die voegen echt iets toe, het is altijd weer spannend wat er nu weer in zit. Omdenken was een succes omdat er allerlei activiteiten waren, ook de Condoomwinkel heeft erin gezeten en zelfs een schaatsbaan.’ NS verdient aan de verhuur, maar dat is niet het enige voordeel: ‘We bieden de reiziger ook beleving. Het is voor ons een win-winsituatie, doordat we een zo compleet mogelijk en verrassend aanbod hebben.’

Dat gebeurt overigens ook elders in het land. Op het - ook al verbouwde - Amsterdam CS is de hele IJpassage gevuld met tijdelijke winkels. Die worden uitgebaat door Lil’amsterdam, een project om kunstenaars ruimte te bieden op een van de meest begane locaties van Nederland, zodat NS daar verder geen omkijken naar heeft. Er zit een bar, maar het merendeel is cultureel en idealistisch: ‘Het is ook niet puur commercieel, we verhuren voor een gunstige prijs, ook omdat ons veel werk uit handen wordt genomen. Het voegt iets toe en is niet direct omzetgedreven. Het is meer een kwaliteitsimpuls.’ Een interessant aspect is dat doordat alleen de huurder wisselt, je eigenlijk niet meer kunt spreken van een tijdelijke winkel.

Meer vastgoedeigenaren volgen het voorbeeld van NS, vanuit een welbegrepen eigenbelang, waarbij de langere termijn aan gewicht wint. De winkelstraat is volgens een woordvoerder van Detailhandel Nederland veel meer dan alleen dat, hij is een sociaal hart van veel gemeentes en kernen: ‘Pop-up stores kunnen daarbij een belangrijke rol spelen. Daarnaast is retail continu in ontwikkeling, pop-up stores beantwoorden aan de huidige ontwikkelingen, rond internationalisering en sociale media, waarmee nog sneller op trends kan worden ingespeeld.

Leegstand moet worden teruggedrongen, maar pop-up stores spelen in op een brede behoefte.’ De koepelorganisatie verwacht dat pop-up stores zichtbaar zullen blijven in de winkelstraat. Het terugdringen van leegstand, wat moet gebeuren, zal wel minder

ACHTERGROND

ruimte bieden aan dergelijke concepten.

Experimenteren Of dat laatste bewaarheid wordt is de vraag.

Het lijk er eerder op dat de pop-up store een eigenstandige positie kan gaan innemen tussen enerzijds de online verkoop en anderzijds de traditionele winkel. Jarenlang verwachtte bijvoorbeeld het boekenvak een inval in ons land door Amazon, maar niemand had kunnen voorzien dat het in de vorm zou zijn van een pop-up store, als tussenvorm tussen webwinkel en de boekhandels die de online retailer in de VS opende.

De optimist die - ook met een blik op de cijfers - er van uitgaat dat de meeste aankopen in de echte wereld worden gedaan, zou uit de populariteit van de pop-up store, die immers ook fysiek is, de conclusie kunnen trekken dat de fysieke winkel nog lang niet aan het einde van zijn bestaan is. Overdiek spreekt van een tegenbeweging: de consument koop steeds meer online, de webwinkel gaat fysiek en doet dat op de efficiëntste manier, door niet meteen een huurcontract voor vele jaren aan te gaan, maar zich tijdelijk ergens te presenteren, gefaciliteerd door nieuwe creatieve bedrijven: ‘Je kunt de lokale markt en je producten testen, je zit dichter bij de klant en het bieden van merkbeleving is veel intensiever dan online.’

Wat verder meespeelt is dat vastgoedeigenaren en projectontwikkelaars anders gaan kijken naar wat ze voor retaildoeleinden laten neerzetten. De consument is steeds minder iemand die eendimensionaal boodschappen doet, dat kan immers veel makkelijker online. Net als in de boekhandel wordt hij geacht beleving te verwachten, ook in de winkelstraat. Ergens naartoe rijden en vaak peperduur parkeren moet meer opleveren dan alleen een auto vol spullen.

Zo veranderde de pop-up store in de loop der eeuwen van een seizoensfenomeen achtereenvolgens in een praktische oplossing voor winkeliers die om tijdelijke verkoopruimte verlegen zaten, een manier om leegstand te gelde te maken en heden ten dage in een nieuw winkelconcept met tal van voordelen, waarbij in deze moeilijke tijden het kostenaspect meespeelt, omdat veel minder investeringen nodig zijn dan voor een ‘echte’ winkel. Dat geeft bestaande winkels de kans om low key te experimenteren met nieuwe manieren om hun klanten

‘POP-UP STORES ZIJN VOOR VLUCHTIGE CONTACTEN EN IMPULSARTIKELEN. BOEKWINKELS HEBBEN JUIST TOEKOMST IN ADVIES EN SPECIALE BOEKEN’

januari 2019  jaargang 186

te verleiden, zonder kostbare verbouwingen, maar het houdt hen ook een spiegel voor en wijst de weg: kijk, zo willen mensen nog wel winkelen, hiervoor komen ze achter hun scherm vandaan. Echt nieuw, op de eeuwigheid bezien, is de inzet als marketinginstrument, maar eigenlijk kun je dan niet meer spreken van een winkel, lees: plek waar je iets koopt. Je kunt eerder spreken van een sociale plek waar je nieuwe producten probeert, de makers leert kennen en mensen met een vergelijkbare lifestyle. Kopen doe je later online.

Verrassingseffect Al kan het natuurlijk allemaal anders lopen, want retailgoeroe Cor Molenaar denkt dat het fenomeen alweer over zijn hoogtepunt heen is: ‘Vroeger waren pop-up stores vaak fysieke aanspreekpunten van webwinkels waar de afhandeling van de aankoop door de winkelier werd gedaan, maar online kopen is inmiddels geaccepteerd.’ Volgens Molenaar is het begrijpelijk dat vastgoedeigenaren liever huur willen ontvangen, maar levert dat geen bestendige formule op.

Boeken maken vooral een kans op een plek waar je niks aan een webwinkel hebt, als je bijvoorbeeld op weg naar het vliegtuig nog snel even iets te lezen wilt kopen. Ook in de pop-up winkel als marketinginstrument en het leren kennen van de klant gelooft hij niet zo: ‘We weten via data-analyse veel meer over koopgedrag dan je met een store ooit te weten kunt komen. Het blijft toch n=1.’

Hij heeft wel een advies voor de boekhandel: ‘Pop-up stores zijn voor vluchtige contacten en impulsartikelen. Boekwinkels hebben juist toekomst in advies en speciale boeken. Dus niet de boeken van Bruna, maar veel meer speciale genres, boeken voor een bepaalde doelgroep en boeken die je adviseert. Dit past mijns inziens niet in een pop-up store. Het gaat niet meer om een boek, zoals op Schiphol, maar om het boek, dat je zoekt voor een bepaalde reden. Dat is bij uitstek het domein voor een professionele boekhandel.’

Overdiek is niet overtuigd: ‘Toch heb je voor zo’n startend winkelconcept een betaalbare testruimte nodig. De publiciteit die het verrassingseffect van een pop-up store oplevert, komt erbij. Zo kun je met een pop-up store bouwen aan merkbekendheid. Je moet weten wat je ermee kunt.’ 

29

NEEM EEN ABONNEMENT OP BOEKBLAD! Praat u graag mee over het laatste nieuws in het boekenvak? Met een abonnement op Boekblad bent u altijd op de hoogte!

Boekblad Online

Boekblad Compleet

- Onbeperkt toegang tot Boekblad.nl

- 11x per jaar Boekblad Magazine

- 30 nieuwsberichten per week, plus blogs & Gesprek op Zondag

- Onbeperkt toegang tot Boekblad.nl

- 4x per jaar digitale Boekblad-specials

- 30 nieuwsberichten per week, plus blogs & Gesprek op Zondag - 4x per jaar digitale Boekblad-specials

van

van

16,75 p/m

21,75

voor

10,-

voor

15,-

p/m

p/m

Kortingscode: online2018

30

p/m

Kortingscode: boekblad2018

www.boekblad.nl

*Genoemde prijzen zijn exclusief BTW. *Dezeactie actieis isgeldig geldig t/m t/m 1 1 april 2019 * Genoemde prijzen zijn exclusief BTW. * Deze maart 2018

Ingezonden

Advertentie

BIS Publishers zoekt per direct een Sales Manager/vertegenwoordiger BIS Publishers is een internationale uitgeverij in Amsterdam. Wij geven boeken uit op alle terreinen van de creatieve industrie. Daarnaast brengen we een succesvolle lijn uit met gift items voor museumwinkels, design shops en concept stores. Tevens zijn wij exclusief distributeur van Laurence King Publishing.

Wij zoeken een vlotte en proactieve Sales Manager en vertegenwoordiger (buitendienst) die in staat is zelfstandig het marktaandeel van onze fondsen te vergroten. Een collega die verrast met goede ideeën en deze ook kan uitvoeren.

Stuur je motivatiebrief en je C.V. naar bis@bispublishers.com t.a.v. Bionda Dias.

Vragen? Bel ons: 020 515 02 30.

Katwijk heeft een boekhandel

Ik lees in een interview met mevrouw Mussert dat zij meldt dat Katwijk geen boekwinkel heeft. Dat is dus niet zo. Ik ben eigenaar van boekwinkel Bosman/hodn The Read Shop in Katwijk en heb ondanks dat mijn winkeloppervlakte niet zo groot is als die van de winkel van mevrouw Mussert, een uitgebreide sortering boeken en een grote tevreden klantenkring die graag en vaak mijn winkel bezoekt. Mijn winkel kan met een gerust hart ‘boekwinkel’ genoemd worden.

Joke Bosman Boekwinkel Bosman/hodn The Read Shop, Katwijk Reactie Nadine Mussert Sinds het vertrek van Van den Berg uit Katwijk merken wij een sterke toename van klanten uit ons buurdorp. Ik meende dus te hebben opgemerkt dat de behoefte aan een boekhandel zoals die van ons er wel is en we dat zeker in de gaten houden. Ik heb al contact gehad met Joke Bosman waarin ik mijn opmerking heb kunnen toelichten.

Nadine Mussert Boekhandel Van der Meer, Noordwijk

Kinderzwerfboek bedankt CB en vele kinderboeken uitgevers.

Kinderen die in armoede leven hebben thuis weinig boeken om te lezen. In 2018 zorgden we er samen voor dat ook deze kinderen kunnen genieten van een mooi zwerfboek. Namens alle kinderen:

Dank jullie wel!

www.kinderzwerfboek.nl Onze partners in 2018: CB, Zwijsen, Lemniscaat, van Tricht, De Inktvis, Luitingh Sijthoff, Meis & Maas, Smitties, Thompson, januari Middernacht Sanoma,186 Querido, WPG, BookSpot, CPNB. Ook partner worden van Kinderzwerfboek?

2019 Pers,  jaargang 31 Stuur een mail naar info@kinderzwerfboek.nl.

UITGEVERIJ

Uitgever Marc Vleugels:

‘ Mijn boeken zijn geen kiloknallers’ Onlangs bracht de compromisloos literaire uitgever Marc Vleugels zijn honderdste boek uit, Blue Aloha van Patrick Modiano. Zonder Vlaanderen zou Uitgeverij Vleugels het niet redden, vertelt hij. ‘Daar zijn tien boekhandels die mijn complete fonds op voorraad houden.’ Een portret.

Tekst Hans van der Klis Beeld Stijn Rademaker

‘Nee, dit is niet de grachtengordel’, zegt Marc Vleugels met een glimlach, als hij de deur van zijn bedrijfspand op een industrieterrein in Bleiswijk (bij Zoetermeer) opendoet. Het zal niet de eerste keer zijn dat de 55-jarige Vleugels die opmerking maakt. De identieke gevels van de bedrijfjes zijn opgetrokken uit grijs golfplaat. Nergens is van buiten te zien wat zich binnen afspeelt. Maar eenmaal binnen bij nummer 27 zal het hart van elke literatuurliefhebber sneller gaan kloppen. In de hal beneden staat tussen de dozen boeken een antieke drukpers, die Vleugels nog wel eens gebruikt om zijn zelfontworpen omslagen te drukken. En het kantoor op de eerste verdieping zou zo dienst kunnen doen als filmset voor een scène die speelt op een ouderwetse uitgeverij. Van de grond tot het plafond zijn de kasten gevuld

32

met klassiekers en naast de Mac waarop hij de vormgeving van zijn boeken doet, staat nog een klein drukpersje. Op tafel liggen twee grote stapels oude Franse literaire tijdschriften. ‘Die heb ik online gevonden. De portokosten waren een stuk hoger dan de aanschafprijs.’

Bijna zes jaar bestaat de uitgeverij van Marc Vleugels nu. Aanvankelijk onder de naam 3005, de Arabische schrijfwijze van MMMV, naar de eerste letters van zijn volledige, traditioneel katholieke naam: Marc Margarethe Michel Vleugels. Maar 3005 kon niet bij iedereen op evenveel enthousiasme rekenen, zodat Vleugels toch maar is overstapt naar zijn eigen achternaam. Zijn fonds bestaat uit een mooi palet van klassieke namen als Guillaume Apollinaire, Marguerite Duras en Boris Vian, eigentijdse auteurs als Olivier Rolin, Jean Echenoz en een aan-

www.boekblad.nl

tal onbekendere namen, voornamelijk uit Frankrijk. Vleugels heeft twee selectiecriteria: hij moet het een goed en belangrijk boek vinden en de omvang moet te behappen zijn.

Huis Clos Van oorsprong is Vleugels drukker en ontwerper. Begin jaren tachtig kwam hij in verband met zijn uitstaande vervangende dienstplicht terecht bij een kleine drukkerij in zijn geboorteplaats Heerlen.

‘Daar heb ik het vak geleerd’, herinnert hij zich. ‘We drukten echt van alles. Notablokjes voor de schoenmaker en zelfs de papiertjes voor die glazen kastjes onder de deurbel, met daarop de naam van de bewoner. Die werden met de hand gezet. Belangrijker nog is dat ik leerde dat er twee soorten drukwerk zijn: het eerste verdwijnt zonder pardon in de prullenbak, het tweede blijft. Dat zijn boeken. Dat sprak mij veel meer aan. Daarnaast ben ik, net als veel anderen in het vak, op de middelbare school aangestoken door een goede leraar Nederlands, een man die helemaal weg was van Kopland en Hamelink.’

Daarom besloot hij nadat hij vrijstelling van vervangende dienstplicht kreeg te solliciteren bij de inmiddels verdwenen Drukkerij Rosbeek, waar hij het tot voorman schopte. ‘Bij de Best Verzorgde Boeken zaten altijd enkele boeken van Rosbeek. Het bedrijf behoorde tot de top drie van Nederland. Ze hadden naar het westen moeten verhuizen, dan had-

januari 2019 î ‰ jaargang 186

33

den ze misschien nog bestaan. Bij Rosbeurt niet zo veel. Je verkoopt er dertig beek heb ik de Mac geïntroduceerd. Dat aan kennissen en een paar liefhebbers, was het begin van een revolutie. In die en dan is het voorbij. Je kunt die boeken tijd waren er nauwelijks fonts beschiknet zo goed uitdelen.’ Serieuzer werd het baar voor de Mac, zodat ik er een aantal toen Poetry International hem een jaar zelf heb ontworpen. Ik heb zelfs een Cyof tien geleden vroeg of hij met een klein rillisch font gemaakt. Rusland is natuurdrukpersje live tijdens het festival poëzie lijk een belangrijke handelspartner.’ wilde gaan drukken. ‘Oorspronkelijk was In die tijd begon hij ook zelf te ontwerhet idee om een poster of een paar regels pen, onder meer met de befaamde grate drukken. Ik stelde meteen voor om fisch ontwerper Piet Gerards voor Uitgeechte boekjes te gaan maken. Dat is toch verij 010 en voor Uitgeverij Gerards & veel leuker als er een dichter uit China Schreurs, waarin Gerards samenwerkte komt van wie voor de rest slechts drie gemet Joep Schreurs. Samen met Gerards dichten in vertaling beschikbaar zijn?’ en Jack van Kronenberg richtte Vleugels Die opdracht hield op toen Poetry uit de toen Huis Clos op, een kleine private Stadsschouwburg verdween en er nauwepress die schitterende, met de hand gelijks nog ruimte beschikbaar was om te maakte boeken uitbracht. Op zijn 27ste, drukken. Maar door Poetry kwam hij wel rond 1990, verhuisde Vleugels naar het in contact met vertaalster Kiki Coumans. westen van het land en liet hij Huis Clos Een van de cahiers die Vleugels had gedrukt was een vertaling van haar van een over aan de anderen. In Den Haag gedicht van Michèle Métail. ‘Kiki was niet kreeg hij een baan bij een ontwerpbureau met veel werk voor KPN. ‘Maar na blij, want die vertaling was alleen bedoeld twee jaar kon ik geen groen en blauw om voor te dragen. Op papier had het meer zien en ben ik voor mijzelf begongedicht een specifieke vormgeving nen. Ik gaf al les aan de academie moeten hebben. Een misver‘IK in Den Bosch en ging als freestand. Al pratend heb ik WERK lancer aan de slag voor een haar toen voorgesteld ALLEEN MET aantal grote, commerciële om samen een boek te LITERAIRE TOP- maken, een vertaling bureaus. Vanwege mijn gedegen grafische kennis VERTALERS. BEUN- van een boek van werd ik dan aan - soms inHAZEN DOEN EEN Christian Oster. En ternationale - teams gekoptoen is het gaan rolMOOIE TEKST peld bij de totstandkoming len.’

GEEN EER van grote huisstijlen, zoals die Door Coumans kwam hij AAN’ van de Rijksoverheid, AG2R, Talin contact met andere verpa, de Rechtspraak, Eiffage en Natiotalers, zoals Mirjam de Veth en nale Nederlanden. Dat laatste doe ik Jan H. Mysjkin. ‘Zij kwamen met de nog steeds, dat is in feite waar ik van mooiste teksten aanzetten. En als je dan leef. Daarnaast werk ik voor een aantal verder gaat lezen, kom je zoveel andere eigen klanten, zoals andere uitgevers en dingen tegen die de moeite waard zijn de Dienst van het Koninklijk Huis. Ik om uit te brengen. Veel Franstalig, maar heb voor hen bijvoorbeeld het officiële ook Duits. En dat blijkt opeens allemaal nieuwe wapen van het Koninklijk Huis wél levensvatbaar. Dit ligt mij én er is begetekend, gebaseerd op de oorspronkehoefte aan. Niet in echt grote aantallen, lijke aquarel uit 1907. Die was niet meer maar voldoende. De uitgeverij heeft in geschikt voor hedendaagse toepassin2018 voor het eerst een positief bedrijfsgen. Momenteel werk ik aan een herinresultaat geboekt, dus de interesse neringsmonument voor een grote treingroeit.’ ramp die plaatsvond in Schiedam in 1976.’

Het nieuwe uitgeven Poëzie brengt hij uit in oplages van 250 Tussendoor maakte Vleugels nog wel tot vijfhonderd exemplaren, proza in eens kunstenaarsboeken. ‘Ik vond het oplages van vijfhonderd tot duizend. ‘Er leuk dat een of twee keer per jaar te zijn dertig kwaliteitsboekhandels die aldoen’, vertelt hij. ‘Maar in die markt geles bestellen en op voorraad houden,

34

www.boekblad.nl

nog eens veertig boekhandels die sommige titels bestellen en de webshop loopt aardig.’ Een aansluiting bij CB heeft Vleugels niet. ‘Wat heb ik eraan?

Bij deze oplages is dat totaal niet zinvol.

Dat zou alleen het verspreiden van je voorraad betekenen. Het betekent wel dat ik nu zelf naar het postkantoor moet fietsen, maar dat heb ik er graag voor over. Dat is het nieuwe uitgeven: zorgen dat het kan. Een groot deel van de boeken wordt gedrukt in Polen, maar verder doe ik zoveel mogelijk zelf. Ik maak alleen gebruik van een externe persklaarmaker. En vanzelfsprekend doe ik ook de vormgeving.’ Lachend: ‘Daar besparen andere uitgevers ook op, door de boeken niet te laten vormgeven.’

De voldoening is groot, zegt Vleugels.

‘Mijn boeken zijn geen kiloknallers, geen bestsellers. Het zijn boeken waarvoor mensen mij persoonlijk bedanken dat ik ze uitgeef. De oplages zijn inderdaad niet hoog. Slechts een enkele keer kan ik een tweede druk maken. Dat heeft natuurlijk ook te maken met het beperkte taalgebied. Ik hoor wel eens hoe hoog de oplages van mijn titels in Duitsland zijn. Daar kan ik alleen maar van dromen.’

Zonder Vlaanderen zou Vleugels het niet redden. ‘Daar zijn tien boekhandels die mijn complete fonds op voorraad houden. De Nederlandse boekhandel zou daar een voorbeeld aan kunnen nemen. Maartje Swillen van Boekhandel Boekarest in Leuven heeft in haar eentje al meer dan honderd exemplaren van De seizoenen van Maurice Pons verkocht.

Ik denk dat niemand daar de deur uitloopt zonder dat boek. En dat voor een boek dat al eerder is uitgebracht bij Coppens & Frenks. Als ik dat vergelijk met boekhandels in Nederland, waarvan sommige nooit iets bestellen omdat ik niet met CB werk, en mijn boeken dus niet op de wekelijkse uitdraai terechtkomen, word ik wel eens somber. Natuurlijk zijn er in Nederland ook veel uitstekende boekhandels, zoals De Tribune of Athenaeum. In vergelijking met Vlaanderen lijken de winkels hier vaak fysiek kleiner, waardoor het voor hen niet gemakkelijk is alles op voorraad te nemen.

Het Paard van Troje en Limerick in Gent of Passa Porta Bookshop in Brussel

UITGEVERIJ

kopen rustig titels van drie jaar geleden in. Die willen ze gewoon op de plank hebben staan. Het publiek in België is ook anders. Daar kijkt men ook nog meer naar goede films. In Nederland programmeren zelfs de filmhuizen voornamelijk commercieel.’

De verschraling van het aanbod in Nederland zit Vleugels dwars. ‘Ik begrijp de ophef niet over al die nieuwe uitgeverijen die slechts een paar titels per jaar

uitgeven. Ik heb er in 2018 in mijn eenmeer, die moest ik hun bezorgen. Kreeg ik later het bericht dat zij bewijsexemtje 25 gemaakt. Menig gerenommeerde uitgeverij doet misschien het dubbele. plaren zouden doorsturen naar de Of de ophef over al die Nederlandse deschrijver. Ze wisten niet eens dat die butant-auteurs. Ik heb er een principe man al vijf jaar dood was.’ Van de nog van gemaakt geen boeken uit te geven levende auteurs krijgt hij vaak hartverdie in de eerste persoon zijn geschreven. warmende reacties. ‘Zij zijn vaak al lang Natuurlijk breek ik daar wel eens mee, blij als hun werk vertaald wordt. Als zij maar we hebben in Nederland toch wel op de website de auteurs zien die deel genoeg (semi-)autobiografische rouitmaken van het fonds, zeggen ze: mag mans? Er is nog zoveel moois dat op ik daar tussen staan? Van Marie Darons ligt te wachten. Ik heb vorieussecq heb ik een tekst voor ‘AAN rig jaar een tekst van André niets gekregen. Toen gooide RECHT VAN Gide uit 1899 uitgegeven. een literair agent nog bijRETOUR DOE IK Die was nog nooit eerna roet in het eten. Die NIET, DAT IS EEN der in het Nederlands vond dat dat echt niet VAN DE GROOTSTE kon.’ vertaald. Hetzelfde geldt voor Liefde, van Vleugels kan niet zegPROBLEMEN gen welk boek hem met Marguerite Duras. OnVAN DE voorstelbaar dat dat de meeste trots vervult.

BOEKENBRANCHE’ nooit beschikbaar is geDat zou zijn alsof hij tusweest in Nederland. En ik sen een van zijn kinderen werk alleen met literaire topmoest kiezen. ‘Ik vind het fanvertalers. Beunhazen doen een tastisch dat ik poëzie kan uitgeven. mooie tekst geen eer aan.’

Eind 2017 heb ik een bundel van GuilWat zijn de eisen die Vleugels stelt aan laume Apollinaire uitgegeven, Het raam de boeken die hij uitgeeft? ‘Het moet gaat open als een sinaasappel, in de vertaoorspronkelijk zijn, gewoon heel erg ling van Kiki Coumans. Driekwart van goed, taalkunst. Het moet met liefde gedie gedichten was nooit eerder vertaald. schreven zijn. En de vertaler moet het Dat is echt een heel mooie bundel geop papier krijgen zoals de schrijver het worden, waarschijnlijk een van de mooizou hebben geschreven als hij Nederste vertalingen die ik heb uitgebracht, lands geschreven zou hebben. Het moet maar haar vertaling van een selectie gezingen. De lengte mag helaas de 25.000 dichten van Paul Éluard komt eraan, dus woorden niet overschrijden, want dan wie weet.’ kan ik het doorgaans niet meer financieEn nu? De eerste vijf boeken voor 2019 ren.’ liggen al klaar, Auguste Bolte van Kurt Schwitters is in januari als eerste verscheKleine markt nen. ‘Kiki Coumans is mede door mij tot Vleugels houdt het bedrijfsmodel zo 2021 volgeboekt, Jan H. Mysjkin heeft eenvoudig mogelijk. ‘Het liefst lever ik massa’s vertalingen op de plank liggen, aan boekhandels. Aan recht van retour Hôtel du Nord van Eugène Dabit in vertadoe ik niet, dat is een van de grootste ling van Mirjam de Veth is bijna klaar. problemen van de boekenbranche. Dan We gaan gewoon op deze voet verder.’ denk je een tweede druk te kunnen maVeel groei verwacht Vleugels niet. Hij ken en komen er opeens stapels boeken heeft zich erbij neergelegd dat hij voor terug. Ik heb ook nooit overwogen om een kleine markt werkt. ‘Er is een klimet abonnementen te gaan werken. Dat maat in Nederland geweest waarin iederbrengt te veel rompslomp met zich mee. een literatuur moest lezen. Dat lijkt mij Het inkopen van rechten kost al veel niet realistisch. De liefde voor literatuur tijd, net als het bijhouden van de royalis een natuurlijke afwijking van een deel tyadministratie. Ik heb wel meegemaakt van de mensen. We hoeven anderen dat ik een uitgeverij benaderde die niet daar niet lastig mee te vallen. Met mijn eens meer wist dat zij de rechten bezauitgeverij doe ik niet aan educatie, ik ten. Die moest ik daar echt van overtuimaak dingen beschikbaar. Veel ingewikgen. Ze hadden zelfs de Franse tekst niet kelder is het niet.’ 

januari 2019  jaargang 186

35

Boekenstad Deventer in woord en heel veel beeld Afgelopen jaar vierde Deventer zijn 1250-jarig bestaan, een feest dat samenviel met 125 jaar boekhandel Praamstra. De festiviteiten werden ingeleid met een spectaculair vuurwerk boven de IJssel, waarna een jaar lang activiteiten losbarstten. Ook verscheen een aantal bijzondere uitgaven, waaronder een schitterend plaatwerk dat de geschiedenis van het boek in Deventer in kaart brengt.

Tekst Enno de Witt

T

egenwoordig is Deventer een doorsnee provinciestad, waar echter veel nog herinnert aan een groots verleden. Daarvoor moeten we dan wel terug naar de middeleeuwen, de tijd van de Hanze, waar de stad een belangrijke rol in speelde, tot het economisch zwaartepunt in de zestiende eeuw verschoof naar het westen. Deventer was een koopmans- en een bisschopsstad en er was bovendien een Latijnse School, wat betekende dat relatief veel inwoners konden lezen, maar ook dat behoefte was aan een gedegen administratie.

De oudste boeken waren dan ook voornamelijk ambtelijk, educatief of religieus. Uit Deventer is bovendien de oudste boekhandelsinventaris van ons land bewaard gebleven, opgemaakt in 1459 na het overlijden van boekverkoper Wolter de Hoge. Diens assortiment bestond uit zestig titels,

36

daarnaast verkocht hij non book-artikelen als schrijfwaren en bidprentjes.

In Deventer en omgeving werden ook boeken geproduceerd, aanvankelijk met de hand geschreven. Voor een flinke bloei zorgde de opkomst van de moderne devotie in de veertiende eeuw, onder leiding van de Deventenaar Geert Grote, die toen hij het licht had gezien zijn verzameling heidense boeken op de centrale Brink demonstratief verbrandde. Een eeuw later, in 1477, vestigde zich de eerste drukker in Deventer, de Keulenaar Richard Pafraet. Die specialiseerde zich in religieuze werken, maar koos daarbij wel voor de bestsellers.

Daarna ging het hard, lezen we in Deventer Boekenstad: ‘In Deventer werden in het laatste decennium van de vijftiende eeuw meer boeken gedrukt dan in Parijs. Door de activiteiten van Deventers vroegste drukkers, maar ook door de schrijf- en leescultuur

www.boekblad.nl

van de moderne devotie, was deze periode de gouden eeuw van Deventer Boekenstad.’ Het is dan ook geen wonder dat een aanzienlijk deel van dit boek gewijd is aan de uitgaven uit de betreffende periode, die een breed scala aan drukwerk heeft voortgebracht. Vele voorbeelden daarvan zijn bewaard gebleven in de nog steeds bestaande, van oorsprong zestiende-eeuwse Stads- of Athenaeumbibliotheek.

Een naam die in Deventer nog steeds wordt gekoesterd als bewijs voor het ooit zo hoogverheven karakter van de boekenstad is die van Desiderius Erasmus, die hier van 1478 tot 1484 schoolging, van zijn tiende tot zijn zestiende. Van stad en onderwijs had hij geen hoge pet op: de Latijnse School was barbaars, Deventer een stad waar ‘hoerenlopers en overspeligen door een domme parochiepaap werden geprezen’. Hij zou nooit meer in Deventer terugkeren.

Een gouden eeuw impliceert een neergang en die kwam er dan ook.

Boekhandelaren en drukkers waren er in de eeuwen die volgden genoeg, maar doordat andere steden die ook herbergden erodeerde het bijzondere karakter en wat eens een voorloper was werd doorsnee. ‘In de loop van de zeventiende eeuw lieten de boekhandelaren en drukkers van Deventer 515 publicaties verschijnen. Van de ruim 1.100 die in dezelfde periode in de provincie Overijssel het licht zagen, nam Deventer dus ongeveer de helft voor zijn rekening. De Overijsselse boekproductie was gedurende die eeuw circa 1,1% van de geschatte totale productie in de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden tezamen, waarvan dus 0,5% op het conto van Deventer kan worden geschreven.’

Hetzelfde beeld laat de eerste helft van de achttiende eeuw zien. Waarbij moet worden aangetekend dat het gaat over alle publicaties, van dikke boeken tot enkelvoudige plakkaten.

Dat wil niet zeggen dat er geen bijzonder drukwerk werd voortgebracht. Het boek laat daar op groot formaat tal van voorbeelden van zien, waarbij de licht excentrische ligging van de stad ook met zich meebracht dat de grote geschiedenis zijn invloed uitoefende. Al tijdens de Opstand

VAKLITERATUUR

keerden met enige regelmaat de krijgskansen, waardoor nu eens gereformeerd en dan weer rooms-katholiek drukwerk in de ban ging, terwijl de gereformeerden onderling ook de nodige censuur uitoefenden. In de patriottentijd konden de prinsgezinden in Overijssel op weinig bijval rekenen, zodat hier de nodige opstandige pamfletten werden uitgebracht.

Nadat in 1787 na het incident in Goejanverwellesluis Pruisen de Republiek binnenviel en ook Deventer onder de voet liep was het daarmee tot de komst van de Fransen gedaan.

Veel Deventer drukwerk was in de loop der tijd vooral bestemd voor de lokale en regionale markt, met boeken over de geschiedenis van de stad, reisgidsen en de reglementen van de muziekvereniging (wie in de zestiende eeuw te laat kwam betaalde twee stuivers boete), met opmerkelijke uitzonderingen als het eerste boek in het Fries, in 1822 uitgegeven door de Deventer firma De Lange. Toch bleef de stad ook landelijk en zelfs internationaal een rol spelen, wat weer kwam door de ondernemingszin van een enkeling als Æbele Kluwer, die in 1883 het naar hem genoemde concern oprichtte en ook toen al veel succes had met het uitgeven van praktische informatie over allerhande actuele onderwerpen. Van de groei profiteerden de Deventer drukkerijen - waaronder een andere grote naam die nog steeds in Deventer actief is: de Nederlandse Diepdruk Inrichting (NDI), thans RotoSmeets - die konden investeren in de modernste technieken, al waren en zijn de klanten vooral tijdschriftenuitgevers. Na de Tweede Wereldoorlog sloeg Kluwer wereldwijd de vleugels uit. In eigen land werden de uitgeverijen Zomer & Keuning, Noorduijn, Veen, Stam en Tjeenk Willink inclusief hun drukkerijen opgeslokt. In 1987 ging Kluwer na een fusie met Wolters Noordhoff verder als Wolters Kluwer.

Uit de Kluwer-familie kwam in 1948 een nieuwe uitgeverij voort, toen Nico Kluwer onder zijn eigen naam ging uitgeven, na een conflict met zijn broers over de uitgave van het antiklerikale Magiërs en zieners van Maurice Magre. Nico’s zoon Paul maakte

Het neemt niet weg dat het allemaal minder wordt. Het aantal antiquariaten mag dan aan de hoge kant zijn, het is wel teruggelopen. De enige andere algemene boekhandel die Deventer telde, Aalpoel & Schouten, sloot in 2014 na 33 jaar definitief zijn deuren. Kinderboekhandel Mancemax hield het na de opening in 2011 drie jaar vol. Boek en Tabak, christelijke boekhandel Manna en kookboekwinkel Het Nieuwe Aaltje hielden er halverwege de jaren ’10 mee op. Uitgeverij AnkhHermes werd in 2008 overgenomen door het toenmalige NDC|VBK en vertrok naar Utrecht.

Van de circa 45 uitgeverijen die de stad nog telt is het merendeel - op het Nederlandse deel van Kluwer na kleinschalig en gericht op niches.

Dat doet ook het wat grotere DAVO met zijn postzegelal‘In Deventer bums en andere uitgaven voor verzamelaars. Uitgewerden in het verij Dyslexion, dat boelaatste decennium ken maakt met letters die speciaal voor dyslectici van de vijftiende zijn ontworpen, zit saeeuw meer boeken men met de groteletteruitgeverijen XL en Oorgedrukt dan in sprong aan de Brink in Parijs’ hartje stad, als onderdeel van de Sunny Afternoon Publishing Group. Eenmansuitgeverij Artnik richt zich met de reeks Moordzaken op in 1969 - het jaar dat voor het eerst een breed publiek, maar geeft de astronauten op de maan wandelden boeken wel een Deventer tintje.

- een klapper met Waren de goden kosWat rest is een literair leven dat ‘welig monauten van Von Däniken. ‘De factiert’, maar helemaal aan het slot van tureermachine van Kluwer sloeg op het gedenkboek opvallend weinig hol en Paul reed zelf rond om de aandacht krijgt. De stad heeft als zoboekhandel te bevoorraden.’ Met het vele andere steden een stadsdichter, verdiende geld richtte hij uitgeverij een vereniging organiseert optredens AnkhHermes op. van schrijvers, een enkele auteur Met de meeste drukkerijen in Devenbreekt landelijk door; alles bij elkaar ter was het toen al gedaan. ‘Deventer is het zeer gemiddeld, zeker afgezet presenteerde zich in de laatste decentegen het rijke verleden waar dit boek nia van de twintigste eeuw meer als op grootse wijze kond van doet. Dat boeken- dan als drukkersstad, wat verhet beloofde vuurwerk ter afsluiting moedelijk samenhing met de problevan het jubeljaar niet doorging kan men in de grafische sector. Gerenomhaast geen toeval zijn.  meerde boekhandels als Praamstra geven invulling aan die status, evenals de talrijke antiquaraten in de binnenSuzan Folkerts & stad.’ Waarbij uiteraard ook de faGarrelt Verhoeven (red.) meuze boekenmarkt iedere eerste Deventer Boekenstad: twaalf zondag in augustus een rol speelt, net eeuwen boekcultuur aan de IJssel. als het daaraan voorafgaande TuinWalburg Pers, 303 p. € 29,95. feest.

ISBN 9789462493247.

januari 2019  jaargang 186

37

Boekblad was erbij:

Literaire Vertaaldagen in Amsterdam

D

Marije de Bie, de nieuwe coĂśrdinator van het Vertalershuis Amsterdam, opent de symposiumdag.

e Literaire Vertaaldagen, hĂŠt jaarlijkse trefpunt voor literair vertalers uit en in het Nederlands, beleefden op 14 en 15 december de twintigste editie. In die twintig jaar verhuisden de Literaire Vertaaldagen van Nijmegen via Utrecht naar Amsterdam, maar de opzet bleef ongewijzigd.

Op zaterdag zijn er vertaalworkshops, op vrijdag lezingen over een specifiek thema. Dit jaar stond de symposiumdag in het teken van oud & nieuw: ervaren en beginnende vertalers die hebben samengewerkt, vertelden wat ze van elkaar hebben geleerd.

Beeld Chris van Houts

38

www.boekblad.nl

Petra Schoenmaker (Nederlands Letterenfonds), Mariolein Sabarte Belacortu (vertaler van vele Latijns-Amerikaanse klassiekers, winnaar Vertaalprijs 2010) en Marijke Emeis (vertaler Engels-Nederlands).

Suze van der Poll (UvA) in gesprek met verschillende generaties vertalers Scandinavisch: vertaalduo Sofie Maertens en Michiel Vanhee (Noors), Sophie Kuiper (Fins en Zweeds) en Marja Leena-Hellings (Fins).

BOEKBLAD WAS ERBIJ

De symposiumdag wordt ieder jaar door ruim driehonderd literair vertalers in én uit het Nederlands bezocht.

Nieuwe vertalers EngelsNederlands Jetty Huisman (o.a. Ontregeld van Charlotte Wood) en Elise Kuip (o.a. Vijf spannende verhalen van Nicci French).

Emilia Menkveld, vertaler Italiaans, en haar ‘vertaalmentor’ Frans Denissen.

De winnaars van de Letterenfonds Vertaalprijzen: Goedele De Sterck (NederlandsSpaans) en Janny MiddelbeekOortgiesen (ZweedsNederlands).

Naast hen Tiziano Perez, directeur van het Nederlands Letterenfonds.

Schrijfster Lize Spit en vertaalster Emmanuelle Tardif ‘ensceneerden’ hun samenwerking als cafégesprek.

De samenwerking met haar vertalers (‘de grondigste lezers’) beviel Spit zo goed, dat ze haar uitgeverij vroeg of haar romans voortaan niet kunnen worden gepubliceerd nadat ze zijn vertaald...

januari 2019  jaargang 186

39

BOEKVERKOPER SCHRIJFT

Foto J.W. Kaldenbach

Ad ten Bosch ontmoet Maarten Biesheuvel Ad ten Bosch, voormalig eigenaar van boekhandel Van Someren & Ten Bosch in Zutphen, schrijft over J.M.A. Biesheuvel. Van hem verscheen recent Verhalen uit het gekkenhuis, over zijn psychiatrische klachten die het zijn omgeving vaak ook moeilijk maken.

Toch bewaart Ten Bosch alleen goede herinneringen aan hun ontmoetingen.

In 1988 schreef Maarten Biesheuvel het Boekenweekgeschenk en kwam hij voor een optreden naar Zutphen. Vanwege grote belangstelling weken we uit naar de bibliotheek in de Broederenkerk. Voor aanvang vroeg hij mijn vriendin of zij zijn haar wilde knippen. ‘Nee, geen shampoo, ik gebruik nooit shampoo, daarom heb ik nog zo’n goeie kop met haar.’

De Broederenkerk was uitverkocht. Hij werd er overmand door emoties en zong een psalm met luide stem. Na afloop fluisterde hij in mijn oor: ‘Mocht God bestaan en ik kom hem tegen, schop ik hem in zijn ballen; wat een onrecht op aarde.’

Na afloop zaten we lang in klein

‘ Maarten was altijd hoffelijk, hartelijk en belangstellend’

Schoon formaat: 130 x 210 x 50 + (2 x 90) mm.

Geel Magenta Cyaan Zwart

Ter ere van het 175-jarig bestaan van boekhandel Van Someren & Ten Bosch verschijnt in april het boek De IJssel stroomt feller dan de Amstel met herinneringen van Ad ten Bosch aan de winkel, uitgegeven door Van Oorschot. Een bespreking volgt later dit jaar in Boekblad.

ad ten bosch

De IJssel stroomt feller dan de Amstel Herinneringen van een boekverkoper, uitgever en schrijver

3

Maarten Biesheuvel 0

40

www.boekblad.nl

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

5

gezelschap boven de boekwinkel.

Die nacht sliep hij bij de voorzitter van de Openbare Bibliotheek, Sjoerd Kleve. Sjoerd en zijn vrouw raakten met Maarten bevriend en via hen had ik over de jaren vaak contact met hem. In Leiden kwam ik hem wel tegen als ik er met Christiaan Weijts en Ilja Pfeijffer op stap was. Door zijn ziekte leed hij aan stemmingswisselingen en was bij tijden ongeremd. Ik bewaar echter alleen goede herinneringen, Maarten was altijd hoffelijk, hartelijk en belangstellend.

Afgelopen voorjaar hield Sjoerd me op straat staande. ‘Maarten wil dat we naar Leiden komen.’

De zesde mei was een mooie zondag. Eva ontving ons in het huis.

Ze maakte meteen een opmerking over mijn bundel De tuin in Biak.

Overbodig, maar wel hartelijk.

Maarten zat achter het huis. De fles witte wijn die ik had meegenomen, ging meteen open, te warm maar dat deerde ons niet. We werden alleen gelaten en praatten bij. Onze kennismaking was dertig jaar eerder, hij wist alles van mijn uitgeversjaren, vroeg naar mijn kinderen, vertelde openhartig over zijn opnames in Endegeest - zoals beschreven in zijn huidige bestseller Verhalen uit het gekkenhuis. Veel schrijvers kwamen aan de orde.

Maarten ’t Hart durfde niet meer langs te komen. Eens stond die in een jurk voor hem waarop Biesheuvel hem aanviel en schopte. ‘Je hebt toch ballen, wat moet je in een jurk?’

Maarten liet me zijn kamer zien en ging achter de tafel zitten waar hij zijn boeken schreef. Ik mocht een foto maken.

Later las ik in een bericht over de presentatie van Verhalen uit het gekkenhuis dat Maarten ’t Hart daarbij aanwezig was en allerhartelijkst met hem heeft gesproken.

Goed dat hun conflict uit de weg is en er ruimte is voor vriendschap; het hoogste goed op aarde. 

BOEKVERKOPERS LEZEN

RECENSIES

Anthoni Fierloos van boekhandel Paard van Troje (Goes):

Liesbeth Uilenbroek van boekhandel Muilenburg (Bleiswijk):

Iedere keer iets om naar uit te kijken: een nieuw deel van de legendarische stripreeks ‘Blake en Mortimer’. De serie, verzonnen door Edgar P. Jacobs, bestaat al sinds de jaren veertig van de vorige eeuw. Sinds het overlijden van de creator is deze serie, met succes, voortgezet door verschillende auteurs en tekenaars. Deel 25 is getekend door twee Nederlandse tekenaars: Peter van Dongen en Teun Berserik. Dit is toch wel de grootste eer die je als striptekenaar kan krijgen. De vallei der onsterfelijken gaat over de zoektocht naar een document met een uitvinding i.v.m. de eerste keizer van China en is een soort vervolg op het tweeluik Het geheim van de zwaardvis (1950-53). De tekenaars hebben een mooi album, in de Klare Lijn uiteraard, afgeleverd. En besef: in Frankrijk is de startoplage van deze strip 400.000 exemplaren. Zie nog maar eens andere Nederlandse auteurs of tekenaars te vinden die dat kunnen evenaren in deze tijd. Vandaar van groot belang!

Claudel weet met zijn schitterende zinnen de lezer in de ziel te raken. In dit nieuwe boek word je vooral geconfronteerd met het kwaad in de mens en het eigenbelang. Het verhaal speelt zich af op een eiland, waar het leven hard is, de grond arm en een vulkaan een continue dreiging vormt. Er gloort hoop op economische verbetering, want een bedrijf wil geneeskrachtige thermen gaan bouwen. De vondst van drie aangespoelde ‘zwarte’ mannen is natuurlijk geen reclame voor het eiland en de lichamen worden stilletjes weggewerkt.

De onderwijzer op het eiland is ook een buitenstaander en hij wil een onderzoek instellen. Eilandbewoners houden niet van bemoeizuchtige buitenstaanders en het einde van de onderwijzer is niet moeilijk te raden.In dit boek komt de vluchtelingenpolitiek duidelijk naar voren. Toch is het niet allemaal kommer en kwel. De beschrijvingen van de personages zijn geestig en het verhaal is spannend. De ontknoping is verrassend.

BLAKE & MORTIMER 25: DE VALLEI DER ONSTERFELIJKEN

ARCHIPEL VAN DE HOND PHILIPPE CLAUDEL (DE BEZIGE BIJ, € 22,99)

YVES SENTE, TEUN BERSERIK & PETER VAN DONGEN (BALLON MEDIA, € 10,25)

januari 2019  jaargang 186

41

BOEKVERKOPERS LEZEN

RECENSIES

Mieke van Dooren van Linnaeus Boekhandel (Amsterdam):

Marlèn Nolta van boekhandel Van Pampus (Amsterdam-Zeeburg):

Mik Vaes van Boekhandel Savannah Bay (Utrecht):

Jannie Muilenburg van boekhandel Muilenburg (Bleiswijk):

In het begin van het boek staat de trouwfoto van een gespannen Joods stel uit de chassidische Satmargemeenschap in Williamsburg. Aan het eind van het boek staat een foto van een blije jonge vrouw op een bankje, met een sigaret in haar hand. Dit is het verhaal van Deborah Feldman die bij haar opa en oma opgroeide in deze sektarische gemeenschap; haar vader heeft een psychische stoornis en haar moeder is verstoten. Lezen is haar redding, maar ook dat is min of meer verboden en zo reist ze als kind met de bus naar de bibliotheek aan de andere kant van de stad om ongezien boeken te kunnen lenen. Door de literatuur krijgt ze inzicht in haar leven en in dat van anderen. Ze ontworstelt zich op een bewonderenswaardige manier aan haar strenge milieu, maar de vrijheid heeft een prijs: ze zal haar familie niet meer zien.

Een indrukwekkend en prachtig boek!

Kamila Shamsie beschrijft de ontmoeting tussen de upperen middleclass via twee BritsPakistaanse families in Londen.

De familie Lone is Britser dan Brits en vader werkt zich op tot minister van Binnenlandse Zaken; van de familie Pasha wordt zoon Parvais geronseld door IS en hij vertrekt naar Syrië. Intussen krijgt zijn zus een relatie met zoon Lone. Er ontwikkelt zich een soort Griekse tragedie: vader Lone stelt zich keihard op als de broer van zijn zoons geliefde als spijtoptant terug wil naar Engeland vanuit het Syrische IS-kamp.

De schrijfster bouwt de spanning gestaag op en maakt razend goed invoelbaar hoe complex de situatie voor alle betrokkenen is. Mij raakte het verhaal enorm omdat dit de problematiek van het heden is: hoe om te gaan met de integratie van verschillende culturen in Europa, hoe menselijk en barmhartig te blijven. Ik vind het een heel knap en helder geschreven boek dat het waard is om door iedereen gelezen te worden.

Denis Thériault, auteur van de twee wonderschone verhalen over een eenzame postbode, heeft met De jongen en de zee een waardige opvolger geschreven, eveneens met de eenzaamheid van het individu als thema. De verteller van het verhaal woont bij zijn grootouders en zoekt vaak de rust van het strand en de zee als hij alleen wil zijn. Hij is ondanks zichzelf geïnteresseerd in Luc, de jongen die ook de stilte van de zee zoekt. Uiteindelijk wint hij diens vertrouwen en er ontstaat een diepe vriendschap tussen de twee jongens die totaal verschillend zijn, maar zich verbonden voelen doordat ze een ouder hebben verloren. Luc weet niet wat er met zijn moeder is gebeurd, zijn vader is altijd kwaad en uit zijn frustraties op een gewelddadige manier.

Zijn obsessieve zoektocht naar zijn moeder krijgt een dramatische ontknoping, waarna hij nog maar één verlangen heeft.

Hij geeft zich over aan de magische onderwaterwereld waarin hij zijn moeder uiteindelijk hoopt te vinden.

ONORTHODOX DEBORAH FELDMAN (DE GEUS, € 21,99)

HUIS IN BRAND KAMILA SHAMSIE (SIGNATUUR, € 22,99)

Sylvia Hubers publiceerde eerder de bundel zkv’s (zeer korte verhalen) Hier moet ik ingrijpen, helaas niet meer verkrijgbaar. Gelukkig is er nu een nieuwe. Er staan ongeveer 150 verhaaltjes in dit boek. Het verkleinwoord is hier uitsluitend toepasselijk vanwege de lengte van de stukjes, niet vanwege het niveau. Ze lezen heel makkelijk maar lees het niet te makkelijk, niet allemaal achter elkaar. Ik heb er elke dag een paar gelezen en steeds had ik lang napret. Geschreven in een speels en tegelijkertijd poëtisch proza waarbij de woorden precies kloppen schetst Hubers absurde maar tegelijkertijd herkenbare situaties.

Gedachten die je misschien zelf ook wel kent maar nooit zo onder woorden hebt kunnen brengen of waar je je stiekem voor schaamt. Een (zeer) kort verhaal schrijven is geen vingeroefening voor iets anders, het is een opzichzelfstaand genre dat zeker niet onderdoet voor andere genres.

Hubers bewijst dat. Lees dit boek en laat je verrassen.

WAT ALS WE NIET WAREN BETOVERD SYLVIA HUBERS (PROMETHEUS, € 21,99)

42

www.boekblad.nl

DE JONGEN EN DE ZEE DENIS THÉRIAULT (MEULENHOFF, € 19,99)

VAKLITERATUUR









6x Boekenpo 20 % korti st ng € 31,95 6x st Boekenpoek + gratis bo € 38,95

In iedere Boekenpost: Volop nieuws, recensies en leestips Artikelen met achtergronden en verdieping Klassieke én moderne literatuur van grote en kleine schrijvers Agenda van markten, veilingen en exposities

Neem of geef een jaarabonnement!

Jaarabonnement met 20 % korting € 31,95 Jaarabonnement + gratis Büch boek € 38,95 Boudewijn Büch in memoriam.

Met bijdragen van o.a.

Maarten ’t Hart en Max Pam.

Ga naar www.boekenpost.nl of bel 072-531 49 78 Deze actie is geldig t/m 31 december 2018 en zolang de voorraad strekt. De actie B o2019 e k e np ost 1 5 8186 11 43 januari jaargang geldt alleen voor nieuwe abonnees en voor abonnementen binnen Nederland.

Bent u op zoek naar een topper in het boekenvak?

Plaats dan nu uw vacatures op Boekblad!

Uw vacature: 

Staat 4 weken online op boekblad.nl



Wordt gedeeld op onze sociale media



Wordt doorgeplaatst in onze nieuwsbrief

a meteen naar G www.boekblad/vacatures voor meer informatie of mail naar verkoop@stipmedia.nl

