boomblad Driemaandelijks tijdschrift van de West-Vlaamse Bosgroepen OK TOBER/NOVEMBER/DECEMBER 2015 Afgiftek antoor: 8000 brugge 1 - afd. 2 / P3A9048 Afzendadres: Bosgroep Houtland vzw - Tillegemstraat 81 - 8200 Sint-Michiels
I N F O R M AT I E B L A D V O O R B O S E I G E N A A R S
Houtland
Natuurbeheer in de Sint-Sixtusabdij Kwaliteitshoutveiling in Frankrijk De Das huist in het Houtland
IJzer en Leie
Onweer boven Groenhovebos
INHOU D & C O LO FO N
Voorwoord
3
Gepassioneerd beheer door Broeder Michiel in de Sint-Sixtusabdij
4
Doe mee aan de kwaliteitshoutveiling van Saint-Avold
6
De Das huist in het Houtland
8
Paddenstoelen plukken in het bos ... mag dat?
10
Bestuurder Kris schrijft jeugdboek over Moordenaarsbos in Torhout 11 12
Nieuws uit Bosgroep Houtland
14
Nieuws uit Bosgroep IJzer en Leie
16
Nieuwe formule cursus kettingzaag wordt 1 jaar
18
Colofon
foto cover: Jan Goris
Onweer boven Groenhovebos
2
Besneeuwde bossen nabij het veengebied van Fagne du Malchamps te Spa. Dit veen is minder gekend dan de Hoge Venen bij Signal du Botrange. Het is wel de plaats waar water aan zijn lange ondergrondse reis begint om te ontwikkelen tot het wereldberoemde Spa-water. Natuurlijke filters die hierbij gepasseerd worden zijn veenmoslagen, tur f, zand en mineraalarme vuurstenen. Bij het veen is er ook een interessant bosmuseum: www.berinzenne.be.
Boomblad (Her fst 2015), jaargang 13 - nummer 4 Het Boomblad wordt uitgegeven door de West-Vlaamse bosgroepen en verschijnt vier keer per jaar. De Bosgroep Houtland en de Bosgroep IJzer en Leie zijn een initiatief van privÊbosbeheerders, de Provincie West-Vlaanderen en het Agentschap voor Natuur en Bos. Redactie: Clint Callens, Chris Couwelier, Bo Desmadr yl, Jan Goris, Marie -Louise Martens Foto’s: Clint Callens en Jan Goris Druk: PurePrint - Oostkamp Papier: Gedrukt op papier met FSC-label Oplage: 1.700 exemplaren Verantwoordelijke uitgever: Bosgroep Houtland vzw, Tillegemstraat 81, 8200 Sint-Michiels, vertegenwoordigd door Albert de Busschere
Boomblad OKTOBER/NOVEMBER/DECEMBER 2015
VO O RWO O R D
Beste bosliefhebber, In het afgelopen jaar had ik het genoegen om via een projectsubsidie door de bosgroep een aantal grote werken in mijn bos te laten uitvoeren. Het betreft de aanleg van een klein heideterrein en twee amfibieënpoelen. Tijdens de wandeling van 14 oktober, op de Dag van de Boseigenaar, had u de gelegenheid om hier te komen kijken. Het was een mooie wandeling met maar liefst 114 deelnemers. Ik hoop u weer te zien binnen enkele jaren om de resultaten van de werken samen te evalueren. Ook voor mij en de medewerkers van het project is het nu spannend afwachten hoe het terrein zal ontwikkelen. De natuur laat zich niet gemakkelijk leiden en bosbeheer is geen exacte wetenschap. Dit maakt het zo boeiend om boseigenaar te zijn. Je doet iets, je observeert regelmatig, je stuurt bij, je leert bij, je plukt af en toe de vruchten… en dit alles in de gezonde buitenlucht. Ik wens u van harte dat u ook zo kan genieten van uw bossen. Nog even over de financiën omdat ik weet dat heel wat onder jullie dat ook op de voet volgen. Het is geen geheim dat door de besparingen die de Vlaamse overheid oplegt aan de provincies, de toekomst van de 19 Vlaamse bosgroepen niet meer verzekerd is. Bij het schrijven van dit voorwoord verneem ik dat de 4 Vlaams-Brabantse bosgroepen tegen 2017 zouden moe ten opgaan in de Regionale Landschappen. Echter ook de financiering van deze Regionale Landschappen loopt niet van een leien dakje. Als West-Vlaamse bosgroepen ervaren we nog het nodige vertrouwen van ons provinciebestuur waardoor we optimistisch blijven voor de komende jaren. Door op een open en gedreven manier samen te werken aan de verbetering van onze bossen en natuur, hebben we een stevig netwerk van relaties opgebouwd. We hopen dat dit bestand zal zijn tegen de uitdagingen die op ons af komen. Fijn eindejaar en de beste wensen voor 2016,
Een nieuwe poel en aangrenzend heideveldje in het domein van de fam. de Busschere.
foto: Patrick Claeys
foto: Patrick Claeys
Albert de Busschere Voorzitter Bosgroep Houtland vzw
Voorzitter Albert (rechts) toont een obus uit WOI die gevonden werd tijdens de graafwerken voor de poel.
Boomblad oktober/november/december 2015
3
BOSGRO E P L E D E N A AN H E T W E R K
Gepassioneerd beheer door Broeder Michiel in de Sint-Sixtusabdij (Artikel door Clint Callens, coördinator Bosgroep IJzer en Leie vzw) In het hart van het boscomplex Sixtusbossen bevindt zich de Sint-Sixtusabdij die gekend is voor zijn monniken die onze Almachtige Vader dienen en mogelijk nog meer gekend voor het wereldberoemde West-Vleteren bier dat door kwatongen soms wel als het beste bier op aarde beschouwd wordt. Maar wat misschien iets minder gekend is, is dat de Sint-Sixtusabdij trotse eigenaar is van bijna 19 ha prachtig bos rondom haar ge bouwen, een variatie van jonge en oude ge mengde loofhoutbestanden met een mooie structuurvariatie, geleidelijke bosranden, poelen, veel soorten enz. Hetgeen waarschijnlijk helemaal niet gekend is, is dat Broeder Michiel, van beroep Die naar van God en bewoner van de Abdij, met hart en ziel voor de natuur de bossen van de Abdij beheert maar dat zal na dit artikel voor alle lezers basiskennis geworden zijn! Onze beide West-Vlaamse verenigingen mogen trots zijn op het enthousiasme waarmee de West-Vlaamse boseigenaars hun bossen beheren en dat is bij Broeder Michiel absoluut geen uitzondering! Broeder Michiel wenst een zo natuurlijk mogelijk bos te cree ëren dat goed is voor de bijen, de vlinders, de vogels en ook de mensen die even kunnen genieten van de stilte nabij de Grot. Broeder Michiel stond meteen achter de opmaak van een geïntegreerd natuurbeheerplan voor de bossen van de Abdij toen de bosgroep hem het voorstel deed om samen met andere boseigenaars uit de regio Poperinge -Vle teren een gezamenlijk beheerplan te gaan opmaken. Op die manier konden nog meer efficiënt en gezamenlijk maatregelen genomen worden ten voordele van de natuur.
4
Boomblad OKTOBER/NOVEMBER/DECEMBER 2015
Samen met Broeder Michiel heeft de bosgroep reeds verschillende bosbeheerwerken in het kader van het beheerplan ge pland en uitgevoerd. Onder andere langs de Hoeslandbeek die dwars door de bossen van de Sint-Sixtusabdij vloeit, werden over een afstand van 400m geleidelijke, gevarieerde bosranden met een mantel van struiksoor-
400 meter jonge bosrand langs de Hoeslandbeek (aangelegd in 2015).
ten en een zoom van kruidachtigen aange legd. Een waar paradijs in wording voor allerlei vogel- en insectensoorten die er naar hartelust voedsel, rust- en nestplaatsen zullen kunnen vinden! Tegelijk werden ook de nog aanwezige autochtone rozensoorten vrijgesteld voor een optimale verdere ontwikkeling. Ook ter hoogte van verschillende externe bosranden werd de scherpe overgang van bos naar landbouw weggewerkt door een strook van 8 tot 10m te kappen en eventueel lokaal in te planten met struiksoorten zoals bijvoorbeeld sporkehout. Een soort die Broeder Michiel, die ook nog eens imker is, wel zag zitten doordat deze bloeit en nectar levert van mei tot en met september. Ideaal voor bijen en andere nectarliefhebbers! Door deze gevarieerde interne en externe bosranden aan te leggen probeert Broeder Michiel de diversiteit in het bos te
BO S G RO E P L E D E N A AN H E T W E RK
Zonder God zijn kloosters niet denkbaar. Zonder gepassioneerde bosliefhebbers zijn bosgroepen niet denkbaar en we zijn dan ook heel blij dat Broeder Michiel, net zoals u trouwens, lid is van onze vereniging! Ga heen in vrede!
Sporkehout, ideale bijenstruik.
verhogen. Wie weet zien we straks wel een koepel van de Rode Bosmier verschijnen, hoopt Broeder Michiel! Een soort die slechts nog op enkele plaatsen in Vlaanderen voorkomt. Broeder Michiel vindt het ook belangrijk dat iedereen kan genieten van het bos en de natuur. Daarom liet hij nabij de Grot een prikkeldraadafsluiting verwijderen waardoor een bijkomend, mooi stukje bos nu ook toegankelijk is voor het publiek. Eveneens nabij diezelfde Grot plant Broeder Michiel in samenwerking met het Regionaal Landschap West-Vlaamse Heuvels en de bosgroep een volledig verlande bospoel te herstellen door deze uit te graven en de zacht hellende oevers meer licht te geven. De poel zou op die manier een geschikte habitat kunnen worden voor onder andere Bruine kikker, Gewone pad, Alpenwatersalamander en mogelijk zelfs de Vinpootsalamander. Broeder Michiel voert een multifunctioneel bosbeheer waarbij hij ook aandacht heeft voor de sociale, educatieve en wetenschappelijke functie van de abdijbossen. Zo mocht de bosgroep in het verleden er zijn algemene vergadering houden met een ongeziene opkomst, zo worden de abdijbossen vaak opengesteld voor geleide wandelingen en ook de studenten Groenmanagement van VIVES Roeselare krijgen er de kans om dunningsoefeningen onder begeleiding van hun docenten te houden.
Boomblad oktober/november/december 2015
5
BOSIN FO
Doe mee aan de kwaliteitshoutveiling van Saint-Avold ( Artikel door Maurits de Groot, Aanspreekpunt Privaat Beheer – Natuur en Bos (APB-NB),
www.privaatbeheer.be)
Ieder jaar vindt in Saint-Avold, Frankrijk, een veiling plaats waar rondhout van uitzonderlijke kwaliteit wordt verhandeld. Op deze veiling worden de mooiste boomstammen door middel van inschrijvingen verkocht. Het rondhout wordt gebruikt voor bijzondere toepassingen zoals fineer, meubels, vloeren, wijnvaten en restauraties. De veiling is bedoeld om hout van hoge kwaliteit de waarde te geven die het verdient.
Hoe zit de veiling in elkaar?
De veiling van Saint-Avold vindt ieder jaar plaats in de maand februari en wordt ge organiseerd door het Office National des Forêts (ONF), de Franse collega`s van het Vlaamse Agentschap Natuur en Bos (ANB). Rondhout uit de landen Frankrijk, Duitsland, Luxemburg en België wordt aange boden. De veiling is een centrale plaats waar uitsluitend kwaliteitshout wordt verkocht. Dit zorgt ervoor dat ook de nodige klandizie aanwezig is. De weg die het hout maakt van het bos naar de koper bestaat uit verschillende stappen waaronder een strenge kwaliteitscontrole. De boseigenaar heeft een boom geteeld met een uitzonderlijke houtkwaliteit. Vervolgens contacteert de boseigenaar (al dan niet via een coöperatie zoals de bosgroep) de veilingorganisatie. De boom wordt omgezaagd en de keurmeesters van de veiling taxe ren de stam en bepalen of deze geschikt is voor de veiling. Dit kan pas na dat de boom is omgezaagd omdat een deel van de kwaliteitseisen niet eerder kan worden waarge nomen. Indien goedgekeurd moet de stam vervolgens getransporteerd worden naar Saint-Avold en worden ‘tentoongesteld’ op de veiling. Kandidaat-kopers krijgen op voorhand een catalogus met de aangeboden loten en kunnen inschrijven op een lot. Op de dag van de veiling kunnen de kopers bijkomend bieden op de aangeboden loten.
6
Boomblad OKTOBER/NOVEMBER/DECEMBER 2015
De houtkwaliteit van de stam is afhanke lijk van een aantal factoren. Hierbij gaat het onder andere om: - de lengte en diameter van de stam, hoe langer het rechte, foutvrije stuk hoe beter, want er zijn dan meer mogelijkheden voor verwerking. - de rechtheid van de stam. De stam moet in zijn lengte niet afwijken en de nerven moeten recht lopen. Dit betekent ook dat het toelopen van de stam minimaal moet zijn. - het tak- en littekenvrije stamdeel. De bomen moeten vanaf een bepaalde diameter en tot een bepaalde hoogte zijn opgesnoeid zodat het kernhout geen ‘fouten’ bevat. - een gelijkmatige jaarringopbouw. Dit betekent dat de stam gelijkmatig in dikte moet zijn gegroeid. De kern van het hout moet zich in het midden van de boom bevinden
Houtverkoop ANB
Het Agentschap voor Natuur en Bos verkoopt het grootste deel van het jaarlijks geoogste hout via de traditionele openbare verkoop van hout op stam. Erkende houtexploitanten en handelaren kunnen dan inschrijven op een lot. Afhankelijk van de
BOSINFO
geboden prijs en voorwaarden krijgen ze de koop toebedeeld. Het ANB is op zoek naar alternatieve manie ren van houtverkoop en heeft in 2014 een proefproject gestart waarbij stammen uit het Meerdaalwoud zijn geselecteerd voor verkoop via de veiling van Saint-Avold om dit kwaliteitshout optimaal te valideren. Dit is echter niet de enige reden. Het ANB wil ook zijn middelen en mankracht optimaal inzetten en inspelen op de lokale vraag en op een lokale markt. Hiervoor is de veiling in Saint-Avold een opportuniteit om te leren van collega bosbeheerders. Niet in de laatste plaats is het van belang dat alle functies die het bos biedt worden benut. Naast de ecologische en recreatieve eigenschappen van het bos is het financiële draagvlak van groot belang. In samenwerking met de Franse collega`s van het ONF is er op de terreinen van ANB in 2014 een inschatting gemaakt van de houtkwaliteit van het ‘hout op stam’. Uiteinde lijk zijn er negen bomen geselecteerd met de potentiële topkwaliteit die wordt geëist. Keurmeesters van de veiling hebben uit deze negen bomen vijf onderstammen van Zomereik geselecteerd voor de verkoop in Saint-Avold. De overige stamstukken zijn liggend in het Meerdaalwoud verkocht. De vijf onderstammen hadden een gezamenlijk volume van 18,42 m3 en zijn verkocht voor een gemiddelde prijs van 583 euro per m3. De overige stamdelen met een volume van 32 m3 werden verkocht voor een gemiddelde prijs van 156 euro per m3. De gegeven prijzen zijn exclusief BT W en bijkomende veilingkosten. Het aanleveren van hout op de veiling van Saint-Avold heeft voor ANB verschillende voordelen gehad. Het belangrijkste doel was het uitwisselen van ervaringen en kennis tussen bosbeheerders uit Frankrijk, Duitsland, Luxemburg en België, zowel in de manier van verkopen als het taxeren van de te verkopen stammen. Daarnaast biedt de veiling van Saint-Avold een ruim klantenbe stand voor kwaliteitshout.
Leuvense kwaliteitseik, te koop in Frankrijk aan 583 euro/m³.
Mogelijkheden voor de bosgroep
Het Agentschap voor Natuur en Bos onderzoekt de mogelijkheden tot samenwerking met de bosgroepen om vanaf 2015 hout aan te leveren voor de veiling in Saint-Avold. De leden van de bosgroep kunnen hiervan profiteren, zowel op organisatorische als financiële wijze. Op dit moment is het Aanspreekpunt Privaat Beheer – Natuur en Bos (APB-NB) met het ANB in gesprek om de mogelijkheden voor samenwerking te be spreken. De uitkomsten van deze gesprekken zullen via de website van de bosgroepen en via de bosgroepcoördinatoren worden gecommuniceerd. Contacteer uw bosgroepcoördinator indien u denkt een boom van uitzonderlijke kwaliteit te kunnen verkopen.
Toekomst
Het telen van een goede houtkwaliteit is een overwogen keuze. Het is dan ook de kroon op het werk van generaties bosbeheerders als een zorgvuldig geteelde en verzorgde stam wordt verwerkt tot een kwaliteitsproduct. Filmpje over de keuring en verkoop van de stammen: https://www.youtube.com/ watch?v=z9NNC2sfxUI
Boomblad oktober/november/december 2015
7
BOSIN FO
De Das huist in het Houtland
( Artikel op basis van informatie van INBO -www.inbo.be - en Natuurpunt -www.natuurpunt.be -) In de zomer van 2014 was er plots wat persaandacht voor de vondst van een bewoonde dassenburcht nabij Brugge. Laten we eens kennismaken met deze dieren.
Hoe kan je de das herkennen?
De das (Meles meles) is onze grootste inheemse marterachtige, van kop tot romp max. 80cm lang en dan een relatief korte staart. Mannetjes zijn groter dan vrouwtjes. De das heeft een erg herkenbare vacht; de kop heeft opvallende zwart-witte banden en de oren zijn zwart met een witte rand. De bovenzijde van zijn rug is grijs, de buikzijde en de poten zijn zwart. Met zijn wigvormige lichaam, kleine kop en lange snuit is de das vooral aangepast aan het leven in de gangen van zijn ondergrondse burcht. Hij kan goed graven. Grote ondergrondse burchten kunnen duiden op zijn aanwezigheid.
Wat eet de das?
Dassen zijn omnivoren en eten dus vrijwel alles. Regenwormen, kevers, rupsen en larven staan op het menu. Naargelang het seizoen, is de das verlekkerd op kersen, pruimen en andere vruchten. Gras, graan en maïs lusten ze ook evenals jonge muizen en vogeleieren.
Waar leeft de das?
De das komt bijna in geheel Europa en grote zones van Azië voor. In België vooral in de Ardennen en de Voerstreek. Ook ten zuiden van Leuven zijn er regelmatig waarnemingen. In de rest van Vlaanderen wordt af en toe ergens een dier gezien of een verkeersslachtoffer gevonden maar zijn weinig of geen burchten bekend. Een gevarieerd landschap, met bossen en grasvelden, vormt de ideale biotoop voor hen. Dassen zijn ’s nachts actief en vertoeven voor het grootste gedeelte van de dag in hun ondergrondse burchten. Hun leefgebied moet dus ook geschikt zijn om burchten te graven of al
8
Boomblad OKTOBER/NOVEMBER/DECEMBER 2015
bestaande, verlaten burchten bevatten. Een dassenburcht gaat vaak generaties mee en wordt meerdere malen uitgebreid. Een dergelijke burcht heeft verschillende ingangen, vluchtpijpen en meterslange, ondergrondse gangen. Naast meerdere burchten, voorzien dassen ook voldoende speelplekken, krabbomen en latrines in hun territorium.
Hoe plant de das zich voort?
Per territorium of clan is er een dominant vrouwtje, zij is in principe de enige die jongen krijgt. Een clan bestaat, al naargelang de regio, uit zo’n 3 tot 6 dieren. In februari worden er 2 tot 3 blinde en bijna kale jongen geboren. De jongen verlaten na 8 tot 9 weken samen met moeder de burcht. Vanaf juni durven ze er alleen op uit. Dassen kunnen tot 16 jaar oud worden. Jammer genoeg is het verkeer een grote bedreiging voor hen en halen ze die leeftijd zelden. Met het project ‘Dieren onder de Wielen 2.0’ wil Natuurpunt iedereen oproepen om dode dieren langs de weg te melden. Zo kan men de gevaarlijkste wegen voor dieren in kaart brengen. Melden kan via www.dierenonderdewielen.be.
BOSINFO
Dassen in het Houtland
In 2010 en 2014 kreeg het INBO (Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek) 2 verschillende zichtmeldingen van een das nabij Brugge. Beide getuigen wisten niet van elkaars waarneming. Dat kon geen toeval meer zijn en enkele wetenschappers van het instituut gingen in de omgeving op zoek naar een geschikte burchtsite voor dassen. Met succes, want binnen het uur vonden ze een bezette dassenburcht, duidelijk al meerdere jaren in gebruik. De omgeving wordt dus al minstens sinds 2010 bewoond door dassen. Het is niet ondenkbeeldig dat er al veel langer dassen weten te overleven in de regio. De oudste gedocumenteerde waarneming na de Tweede Wereldoorlog dateert van 1967, toen werd een nog levend verkeersslachtoffer ter plaatse uit zijn lijden verlost. In 1982 werd er opnieuw een verkeersslachtoffer gerapporteerd. In 1986 was er een betrouwbare zichtwaarneming en in 1995 werd een verkeersslachtoffer ingezameld. In 2010 werd er naast bovenvermelde zichtwaarneming ook nog een verkeersslachtoffer gemeld, dat helaas niet kon ingezameld worden. De bosgordel rond Brugge bevat meerdere grote private (kasteel)domeinen, dit kan een verklaring zijn voor het feit dat men jarenlang in het onge wisse is gebleven over mogelijke vestiging van dassen in het Houtland.
Betrapt met de cameraval
Aan de nieuw ontdekte burcht werden camera’s geplaatst door ANB en deze brachten aan het licht dat er in het voorafgaande voorjaar meer dan waarschijnlijk minstens twee jongen werden grootgebracht. Om zoveel mogelijk verstoring te vermijden werden de cameravallen na deze vaststelling opnieuw verwijderd en werd de site met rust gelaten. Deze lente (2015) werd in de maand mei opnieuw een cameraval geïnstalleerd op de burcht om zicht te krijgen op de aanwezigheid van nieuwe jongen. Met succes: op de hoofdburcht werden twee nieuwe jongen gefilmd. Een bijburcht enkele honderden meters verderop leverde beelden op van drie volgroeide dassen, mogelijk jongen van vorig jaar en behorend tot dezelfde clan. Samen met het ouderpaar be tekent dit dat er momenteel minstens zeven dassen op deze locatie aanwezig zijn. Ge zien de voorgeschiedenis van het jarenlang onopgemerkt blijven van dassenaanwezigheid in de regio moeten er ongetwijfeld nog bewoonde burchten in de regio zijn. Wie de beelden van de cameraval wil bekijken en/of op de hoogte wil blijven over deze dieren, kan terecht bij het INBO via: https:// w w w. i n b o. b e / n l / n i e u w e - l i c h t i n g - d a s s e n het-brugse -houtland-west-vlaanderen-marternieuws-19.
Boomblad oktober/november/december 2015
9
BOSIN FO
Paddenstoelen plukken in het bos ... mag dat? (Artikel door Liselot Ledene, www.inverde.be) Najaar! Tijd voor kleurrijke boswandelingen en overheerlijke wildschotels. Paddenstoe len schieten massaal uit de grond en flore ren op het in het bos aanwezige organisch materiaal (dood hout, gevallen bladeren, het strooisel,…). Ze zijn niet alleen zeer nuttig voor het bosecosysteem, de eetbare soorten vinden bovendien heerlijke toepassingen in de keuken. Maar voor je je laarzen en plukmand opdiept, zoeken we uit of we de paddenstoelen die in onze bossen voorkomen zomaar mogen plukken. In onze Vlaamse bossen zijn heel wat activiteiten verboden. De verbodsbepalingen staan opgesomd in art. 97 van het Bosdecreet. (http://codex.vlaanderen.be en dan zoeken op ‘Bosdecreet’) Het artikel maakt een onderscheid tussen openbare en private bossen. In de openbare bossen en bosreservaten is het zonder toestemming van de eigenaar en machtiging van het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) of zonder dat het opgenomen is in een goedgekeurd beheerplan verboden om vruchten (lees: ook paddenstoelen) te verwijderen. Bovendien moet hier ook rekening gehouden worden met de afspraken inzake toegankelijkheid: wegen en paden in het bos mogen immers niet verlaten worden zonder machtiging van het ANB.
een maximaal te plukken gewicht of ervoor zorgen dat de sporen van de paddenstoelen zich nog kunnen verspreiden (bv. in rieten manden vervoeren), … . Sporen we best met zijn allen richting Wallonië om daar onze voorraad in te slaan? Op private eigendommen of eigendommen van gemeenten is het er mits toestemming van de eigenaar toegelaten om paddenstoelen te plukken. Op eigendommen van het Waalse gewest - de domaniale eigendommen - kan plukken voor persoonlijk verbruik van zonsopgang tot zonsondergang, behalve op de dagen waarop op het domein gejaagd wordt. Een volume van 10 liter (een emmer) per persoon per dag is weliswaar de maximale toegelaten hoeveelheid. Wegen van het domein waar geplukt wordt, mogen niet met motorvoertuigen betreden worden. Deze regels zijn uitgevaardigd om het plukken voor commerciële doelstellingen uit te sluiten. Veel plukplezier en smakelijk!
In private bossen is het plukken van vruchten niet opgenomen in de verbodsbepalingen opgesomd in het Bosdecreet. Het moet dan ook niet gemachtigd worden door het ANB maar je hebt wel de toestemming van de eigenaar nodig eer je enthousiast aan het plukken gaat. Als beheerder kan je het ‘verzamelen van paddenstoelen’ eventueel opnemen als onderdeel van een toegankelijkheidsregeling ( TR). Hieraan kunnen dan ook be perkingen gekoppeld worden: bv. enkel plukken voor eigen gebruik, opgave van
10
Boomblad OKTOBER/NOVEMBER/DECEMBER 2015
Het Eekhoorntjesbrood is een fel be geerde eetbare paddenstoel.
BOSINFO
Bosgroepbestuurder Kris schrijft jeugdboek over het Moordenaarsbos in Torhout (Artikel door Jan Goris, coördinator Bosgroep Houtland vzw) 1977. De bende van het Moordenaarsbos zaait angst over de stad Torhout. Felix de troubadour trekt door het land en bezingt in zijn nieuwste lied de moorden die er gepleegd worden. Telkens als de bende weer toeslaat, wordt zijn lied een strofe langer. Wannes, een boerenzoon, ziet midden in de nacht een bendelid het huis van zijn vriendin Laura bespieden. Haar mag niet overkomen wat zijn vader overkwam! Daarom volgt hij de moorde naar. Wannes en Laura komen zo in een adembenemend avontuur te recht. Kunnen ze Felix de troubadour helpen om de laatste strofe van zijn lied te schrijven of zijn de rovers ook hen te slim af? Kris Kowlier, bestuurder van de Bosgroep Houtland, zaakvoerder van de Zedelgemse boekhandel Jeukiboek en geboren verteller heeft een nieuw boek geschreven. Het boek heet “Felix en de bende van het Moorde naarsbos” en speelt zich deels af in het Torhoutse Groenhovebos. Enkele jaren geleden kochten Kris en zijn vrouw een stuk bos in Groenhove. Het perceel maakt deel uit van de zogenaamde Moordenaarshoek en zijn fantasie sloeg meteen op hol. Het verhaal zit vol met historische en actuele verwijzingen, sommige authentiek, andere lekker verzonnen. Ook het barokke Torhoutse stadhuis en het be roemde kasteel van Wijnendaele mochten natuurlijk niet in het boek ontbreken.
Kris gebruikt in het boek volop de kennis van het bos die hij de voorbije jaren opdeed. Elk blaadje, takje en paadje weet hij in Groenhove wel liggen. Wist u dat de Gewone esdoorn effectief al in 1777 hier in de streek voorkwam? Kris heeft het opge zocht en het antwoord is ‘Ja’. Nog een gouden tip: Het boek wordt gepromoot als jeugdboek maar is eigenlijk ge schikt voor kinderen tot 110 jaar. Wie niet graag leest, kan Kris trouwens ook uitnodigen om zijn verhaal te komen vertellen. Let wel op, naar het schijnt is de vertelde versie extra gekruid. Felix en de bende van het Moordenaarsbos, Kris Kowlier, uitgeverij Kramat, 121 blz., 12,95 euro. Te koop in boekhandel Jeukiboek, Groenestraat 9, Zedelgem. E-mail: Jeukiboek@jeukiboek.be of bel 050 208221.
Boomblad oktober/november/december 2015
11
BOSIN FO
Onweer boven Groenhovebos
(Artikel op basis van informatie van het KMI www.meteo.be/meteo/view/nl/66940-Artikels.html?view=21982666) Tijdens de vroege ochtend van 30 augustus 2015 trokken enkele zware onweersbuien, met wind- en hagelschade, vooral over het westen van het land. De regio van Groenhovebos in Torhout en Ruddervoorde bij Oostkamp werden plaatselijk erg getroffen. Aangezien er bij verschillende bosgroepleden heel wat bomen gesneuveld zijn, werden we al snel ter plaatse geroepen om ge tuige te zijn van de ravage.
geen supercel die deze windschade aanrichtte. Zonder duidelijke windhoosfoto's of andere beelden is het na dergelijke ge vallen van windschade zelden mogelijk om meteen te concluderen of het nu om een valwind of een windhoos ging.
Wetenschappelijke analyse door het KMI
Een expert van het KMI analyseerde radarbeelden en de schade te Ruddervoorde zelf, om zich een zo duidelijk mogelijk beeld van het gebeuren te kunnen vormen. “Een eerste onweerscel trok omstreeks 4u50 over de streek van Ruddervoorde en vertoonde de eigenschappen van een supercel. Een supercel is een onweerscel waarvan de stijgende lucht op enkele kilometer hoogte roteert. Dat de onweerscel “roteert” betekent niet noodzakelijk dat er bij dergelijke omstandigheden aan de grond steeds een windhoos ontstaat. Integendeel, slechts een fractie van de supercellen veroorzaakt daadwerkelijk een windhoos. Voor zover bekend zorgde deze eerste cel enkel voor hagelschade waarbij hagel van zo'n 2 tot 3 cm dikte werd waargenomen. Deze eerste cel werd zeer snel gevolgd door een tweede actieve onweerscel die de regio omstreeks 5u10 bereikte. Het ging hier niet om een supercel, maar om een klassieke onweersbui.
Valwinden - of “downburst” in het vakjargon - worden veroorzaakt wanneer er onder een actieve bui een grote hoeveelheid neerslag naar de grond toe valt. De neerslag zal tijdens zijn val verdampen, wat een afkoeling van de neerslagmassa veroorzaakt, waardoor deze nog zwaarder wordt en dus nog sneller naar beneden zal vallen. Wanneer deze massa de grond bereikt, gebeurt dit met enorme kracht die wij als “zware windstoten” ervaren. De ernst van de schade veroorzaakt door valwinden kan even belangrijk zijn als bij een windhoos.
Op basis van radarbeelden van het KMI heeft de expert de indicaties dat er, omstreeks het tijdstip dat de bui over Ruddervoorde trok, sterke valwinden actief waren onder de buienwolk. In tegenstelling tot wat er eerder in sommige media verteld werd, was de schade dus hoogstwaarschijnlijk niet te wijten aan een windhoos en was het ook
Op basis van de ter plaatse uitgevoerde schadeanalyse kunnen we, niettemin heel lokaal, spreken over windstoten met een snelheid van om en bij de 150 tot 180 km/u. We merkten, naast de schade aan woningen en gebouwen, vooral veel schade aan bomen op. De reden hiervoor is dat de bomen nog volop in blad stonden en erg
12
Boomblad OKTOBER/NOVEMBER/DECEMBER 2015
Kaart waarop de witte pijlen de vermoedelijke windrichting tijdens het onweer weergeven. Bron satellietbeeld: Google Maps.
BO S I N FO
kwetsbaar waren voor zware windstoten. De schade vertoont een verspreid patroon waarbij geenszins sprake is van een rela-
tief smalle strook. De zone had een breedte van minstens 1 km wat niet overeenstemt met de denkpiste van een lichte windhoos.�
Puin ruimen op maandagochtend
Kleine bomen, grote bomen, toekomstbomen, beukenbomen,‌ van alles werd er wat platgegooid. Zo wat alle 100 populieren en zomereiken van de Bosdreef te Torhout werden in enkele minuten ontkroond (foto linksboven). Het is moeilijk te voorspellen welke bomen zullen vallen of breken bij zo'n storm. Toevalligheden spelen een grote rol. Soorten als Douglas, Fijnspar en Beuk zijn gevoeliger. Hoe natter de grond hoe meer kans op windval. Door regelmatig en geleidelijk het bos te dunnen, worden de bomen stabieler. In de eerste jaren na een sterke dunning is er wel verhoogd risico, zeker bij achterstallig gedunde bestanden.
Hulp van de Bosgroep nodig? Eigenaars met omgewaaide bomen in Groenhovebos en omgeving die hun hout wensen te verkopen of te laten opruimen, kunnen dit melden aan de bosgroep. De bosgroep verzamelt en kubeert momenteel het aanbod en zal in de loop van de winter hiervoor een oplossing zoeken. Contactgegevens: zie achterzijde van dit boekje.
Boomblad oktober/november/december 2015
13
NIEUW S U I T BO S G RO E P H O U T L AN D
Voskesbos open voor jonge bosliefhebbers Op zaterdag 10 oktober werd het eerste Beernemse speelbos Voskesbos officieel ingespeeld. Het nieuwe stukje speelnatuur komt voort uit de samenwerking tussen de familie Seynaeve (private eigenaars van het bos), de Gemeente Beernem en de Bosgroep Houtland vzw. De bedoeling is het toegankelijk stellen van een kwaliteitsvol, natuurlijk en veilig speelbos voor de lokale jeugd uit de wijk, de lokale jeugdvereniging Oranje en de lokale lagere school De Regenboog. Alle andere kinderen zijn uiteraard ook altijd welkom. Het betreft 2,33 ha privaat bos gelegen te Beernem aan de oprit van de E40 (richting Brugge). Het bos is gelegen tegen een woonwijk en van daar veilig bereikbaar. De natuurwaarden in het bos zijn beperkt en er groeit een avontuurlijke, dichte struiklaag van Amerikaanse vogelkers. Dit alles deed bij de bosgroep de idee ontstaan om dit bosje te gaan openstellen. De gemeente
was direct enthousiast en heel snel waren ook de eigenaars overtuigd. Via de Bosgroep Houtland konden een aantal inrichtingswerken gebeuren. Er werd een beheerplan met toegankelijkheidsregeling opgemaakt. Het bos werd uitge dund. Een afsluiting werd geplaatst langs de afrit van de E40 en een aantrekkelijke ingang voor de kinderen werd voorzien langs het Hazenpad. De bosgroep investeerde hierbij zo’n 4.300 euro, vooral aan arbeidsuren sociale tewerkstelling door OptimaT uit Lichtervelde. Ten slotte werd een samenwerkingsovereenkomst opgemaakt voor het verder beheer met de nodige afspraken tussen de eigenaar en de gemeente. Dit project illustreert mooi hoe via de bosgroep private bossen een maatschappelijke meerwaarde krijgen en hoe overheden en private eigenaars in een vertrouwelijke sfeer dichter bij elkaar kunnen komen.
Dankzij de Jeugddienst en onze Hans Compernolle (man met hoed) verveelden de kinderen zich geen moment. Bij het openingsfeest waren 65 buurtbewoners aanwezig. Ook het gemeentebestuur en gedeputeerde Bart Naeyaert (derde van rechts op onderste foto) waren van de partij.
14
Boomblad OKTOBER/NOVEMBER/DECEMBER 2015
N I E U W S U I T BO S G RO E P H O U T L AND
Tweede 'Dag van de Boseigenaar' geslaagd Op woensdag 14 oktober, midden in de Week van het Bos, hebben de 19 Vlaamse bosgroepen de particuliere boseigenaar in de kijker gezet. Alle initiatieven samen konden rekenen op zo’n 1.000 deelnemers. In verschillende kranten en bij enkele regionale T V-zenders kwam het thema aan bod. En wie had gedacht dat de boseigenaars zelfs bij Studio Brussel op belangstelling konden rekenen?
Waarom een ‘Dag van de Boseigenaar’?
Heel wat private boseigenaars zorgen mee voor de natuur en de toegankelijkheid in de Vlaamse bossen. Die inzet verdient erkenning en waardering. 70 % van het Vlaamse bos is eigendom van particulieren, verspreid over tienduizenden eigenaars. Dé boseigenaar bestaat echter niet: het gaat om een zeer diverse groep mensen. Het potentieel van deze groep is enorm groot want velen voelen zich heel erg betrokken bij hun bos maar hebben weinig kennis van beheer en wetgeving. De 19 Vlaamse bosgroepen tellen meer dan 15.000 leden boseigenaars met ruim 33.000 ha privé -bos, zo’n 20% van alle bos in Vlaanderen. Met een minimum aan middelen worden bosbeheerplannen opgesteld,
Maar liefst 115 geïnteresseerde wandelaars stonden paraat om de verborgen natuurpracht van het SintAndriesveld te mogen aanschouwen.
bossen beter toegankelijk gemaakt, duurzaam hout op de markt gebracht (80.000m³/ jaar!) en Europese en Vlaamse natuurdoelstellingen gerealiseerd.
Dag van de Boseigenaar in het Sint-Andriesveld
Bij de Bosgroep Houtland stonden de realisaties bij private eigenaars in het SintAndriesveld in de kijker. In en nabij de Abdij van Zevenkerken, het Domein Ter Heyde en het Domein van ’t Veld werden de afge lopen jaren verschillende natuurprojecten uitgevoerd.
De nieuwste realisaties zijn onder meer de omvorming van 3,5ha naaldbos naar gevarieerde halfopen landschappen met poelen, heide en bosranden (foto boven, Landgoed van ’t Veld) en het open kappen en laten hermeanderen van de Veldbeek (foto onder, grens Ter Heyde en Zevenkerken).
Boomblad oktober/november/december 2015
15
NIEUW S U I T BO S G RO E P I JZ E R E N L E I E
Infovergadering nieuwe beheervisie stadsbossen Wervik Op 10 september organiseerden de bosgroep en stad Wervik een infomoment voor de omwonenden van de stadsbossen van Wervik langs de Oude Mesenweg, de Oorlogsduikerstraat en Sint Jansstraat (2,8 ha). Er werd informatie verstrekt over de bosgroepwerking en de nieuwe beheervisie voor de betreffende stadsbossen. De bedoeling was draagvlak te creëren voor de beheervisie. In de vernieuwde visie wordt een omvormingsbeheer voorgesteld waarbij de uitheemse cultuurpopulieren vervangen worden door soorten die typisch zijn voor het natuurlijk voorkomende bostype (alluviaal bos = valleibossen). Daarnaast zal er ook een natuurgericht beheer gevoerd worden op de 3 aanwezige bospoelen. Een hakhoutbeheer wordt toegepast op de bomen en struiken die de poelen omgeven om voldoende lichtinval voor de poelen te bekomen. De vernieuwde beheervisie werd unaniem goedgekeurd. Stad Wervik besliste om in samenwerking met de bosgroep komend najaar de eerste kapwerken uit te voeren.
Stadsbos Wervik
Nieuwe medewerkster Bosgroep IJzer en Leie Sinds september heeft de bosgroep een nieuwe medewerkster. Ik, Bo Desmadryl, vervang sinds 10 september de vorige medewerkster Ines Garrein. Voortaan help ik onze coördinator Clint Callens bij de werking van de bosgroep met ondersteunende taken. De eigenaars en sympathiserende leden zullen regelmatig van mij horen als ik hen op de hoogte breng van activiteiten, cursussen,… Natuurlijk ben ik ook steeds bereikbaar voor alle boseigenaars voor vragen of onduidelijkheden. De bosgroep blijft groeien, daar zijn we natuurlijk heel blij om. Binnenkort bezoek ik samen met de coördinator een aantal bospercelen om wat meer terreinkennis op te doen. Zodoende kan het zijn dat u mij in de toekomst ook wel eens op bezoek krijgt als er bv bepaalde werken uitgevoerd worden in uw bos. Ik hoop jullie in de toekomst van dienst te kunnen zijn en bij te dragen aan een optimale werking van de bosgroep.
Bos te koop Bosgroepleden die hun eigendom geheel of gedeeltelijk te koop wensen te stellen kunnen gratis een berichtje plaatsen. Gemeente/deelgemeente Opp.
Aard bos
Gelegen
Contacteer
Torhout
0,55 ha gemengd
Groenhovebos, Regenbeekweg - Elzenmeerspad
0474 22 72 10
Zedelgem/Loppem
0,20 ha gemengd
Merkenveld, Hoge dreef
051 46 64 31
Zonnebeke
0,25 ha gemengd
Nonnebossen (recreatie)
051 74 46 11
16
Boomblad OKTOBER/NOVEMBER/DECEMBER 2015
N I E U W S U I T BO S G RO E P I JZ E R E N L E IE
Dag van de Boseigenaar: paddenstoelenwandeling Hemsrode (Artikel door Bo Desmadryl)
Op 14 oktober was het de Dag van de Boseigenaar. Een initiatief dat in het leven werd geroepen om alle boseigenaren in de bloemetjes te zetten. Zij zorgen er namelijk voor dat de kostbare stukjes bos die we hebben, verzorgd en behouden blijven. Dit jaar organiseerde elke bosgroep een activiteit op deze dag. Onze bosgroep organiseerde een paddenstoe lenwandeling op het prachtige domein Hemsrode van de voorzitter van de Bosgroep IJzer en Leie Benoit de Maere d’Aertrycke.
Specialiste ter zake
Het was niet de eerste keer dat de bosgroep deze paddenstoelenwandeling organiseerde. Het is al enkele jaren dat specialiste ter zake Christine Hanssens met veel passie de grote variĂŤteit aan paddenstoelen toont op het domein. Ze besteedt zowel aandacht aan vaak voorkomende soorten als aan iets specialere exemplaren. De groep wandelaars, ruim 30 natuurliefhebbers, was zeer enthousiast. We begonnen de wandeling met een korte uitleg over het kweken van oesterzwammen, dat maakte enkele toeschouwers meteen enthousiast om dat ook eens uit te proberen. Daarna gingen we van start met de wandeling voor iets meer dan twee uur.
Enorme variĂŤteit
Alhoewel de paddenstoelen die we te zien krijgen op het domein slechts een fractie zijn van alle bestaande soorten, is het toch verwonderlijk hoeveel diverse soorten we er kunnen ontdekken. Alle maten en kleuren komen aan bod in het bos. Van de tengere beukentaailing die slechts een speldenkop groot is tot de reuzenzwam die meteen in het oog springt. De mooie parelwitte glans van de porseleinzwam mochten we ook bewonderen, evenals de mooie kleuren van de rodekoolzwam en het heksenschermpje. Verder zagen we ook het elfenbankje, de spechtinktzwam, de honingzwam, hazenpootjes, de fopzwam, de aardappelbovist, parelstuifzwam en nog zoveel meer. Achteraf konden we nog wat napraten over alle ontdekkingen met een hapje en een drankje. De wandeling heeft alvast verschillende mensen warm gemaakt om in het vervolg niet alleen de bomen te bewonderen in het bos, maar ook de wat kleinere, kleurrijke exemplaren lager bij de grond.
Boomblad oktober/november/december 2015
17
BOSIN FO
Nieuwe formule cursus kettingzaag wordt 1 jaar
(Artikel door Jan Goris, coördinator Bosgroep Houtland vzw) Begin 2015 introduceerde de bosgroep Houtland een nieuw aanbod met betrekking tot de cursussen kettingzaag. Er worden geen eigen cursussen meer georganiseerd maar de bosgroepleden kunnen zeer goedkoop zelf de cursus gaan bijwonen bij diverse vormingsinstituten (zie kader).
ren, acacia's, lindebomen, tamme kastanje en essen. Sommige ervan zijn prachtige, oude exemplaren. Toevallig hebben wij de bosgroep leren kennen. Omdat onze kennis over bomen zeer beperkt was, hebben wij een beroep gedaan op jullie expertise om een dunning te laten uitvoeren.”
Bénédicte van Pottelsberghe was de eerste kandidate om de formule te beproeven. Marie -Louise, onze medewerkster, stelde haar achteraf de volgende vragen:
Waarom ben je de cursus kettingzaag gaan volgen? Bénédicte: “Omdat wij ons huis in de winter gedeeltelijk verwarmen met een houtkachel kwamen wij met de bosexploitant die de dunning zou uitvoeren overeen dat hij de kruinen zou laten liggen en dat wij zelf dat hout zouden verzagen. Door omstandighe den kon mijn man niet werken met de kettingzaag en vandaar het idee om een cursus te volgen. Ik had nog nooit een kettingzaag in mijn handen gehad en vond het ideaal om meteen te kiezen voor een professionele opleiding.”
Bénédicte aan het werk met veiligheidshelm, zaagbroek en aangepast schoeisel.
Dag Bénédicte, kan je uzelf en het bos dat u en uw familie beheren kort voorstellen? Bénédicte: “Ik ben gehuwd en moeder van 2 grote kinderen. Een 25-tal jaren geleden hebben wij in Sint- Joris een woning gekocht en een aangrenzend (park-)bosje van onge veer 1,5 ha. Hier groeien heel verscheidene loofbomen zoals groene en rode beuken, amerikaanse eiken, inlandse eiken, populie -
18
Boomblad OKTOBER/NOVEMBER/DECEMBER 2015
De theorie in de praktijk: Een valker f uitzagen over 25% van de stamdiameter en hoek van 45°, een velsnede maken 1 à 2cm hoger dan de bodem van de valker f en een scharnier laten staan met een breedte van 10% van de stamdiameter.
BOSINFO
Wat vond je van de cursus? Bénédicte: “De cursus georganiseerd door Inverde beantwoordde volledig aan mijn verwachtingen. Het interessante is vooral dat je een module kiest die je nodig hebt. De cursus is goed gestructureerd en je kan de theorie meteen in de praktijk onder be geleiding toepassen. Het is ook goed dat de cursus georganiseerd wordt voor groepjes van maximaal 6 personen en dat je ter plaatse verschillende kettingzagen kan ge bruiken. Voor mij was het vooral belangrijk dat ik de werking van de machine begreep en dat ik hout op maat kon verzagen. Ik kon dan snel de takken die op de aanpalende weiden gevallen waren gaan opruimen. Het volgen van de cursus geeft je vertrouwen in het hanteren van de kettingzaag en zeker ook belangrijk is de persoonlijke bescherming. Na afloop van de cursus heb ik mijn echtgenoot kunnen overtuigen van het be lang om een kwaliteitsvolle zaagbroek en aangepast schoeisel te dragen.” Met heel veel dank.
Bénédicte is zeker niet de eerste vrouw die de cursus kettingzaag bijwoont. Hier zien we juffrouw Nathalie van het LTI in Oedelem aan het werk. Al heeft ze niet de moeilijkste boom uitgekozen….
De West-Vlaamse bosgroepen organiseren voortaan zelf geen cursussen kettingzaag meer, maar financieren de deelname van hun effectieve leden aan cursussen die door derden aangeboden worden. Het gaat alleen om cursussen met het Europees kwaliteitslabel (ECS). De eigenaar betaalt zelf nog 50 euro per cursus. Deze cursussen kosten normaal meer dan 200 euro. De bosgroepen voorzien hiervoor jaarlijks een budget. Voortaan kan elke bosbeheerder dus zelf het niveau van de cursus en de locatie kiezen. Hoe gaat u te werk? 1. U zoekt een cursus op uw maat via - www.inverde.be/opleidingen-open-aanbod (in de lijst bij ‘materiaal en veiligheid’ het niveau ECS kiezen). - www.escala.be (‘kettingzaag’ invullen in de balk ‘zoek een opleiding’). - Ook andere opleidingsinstituten die ECS cursussen aanbieden, komen in aanmerking. 2. U schrijft uzelf in voor de gekozen cursus via de vermelde websites. Terzelfder tijd neemt u contact op met de bosgroep waarvan u lid bent om te melden aan welke cursus u zal deelnemen. De bosgroep zal u bevestigen of er al of niet nog een budget over is om uw deelname te financieren. 3. U betaalt zelf uw cursus volledig aan de organiserende instantie. 4. U bezorgt uw factuur en betalingsbewijs aan de bosgroep. 5. De bosgroep betaalt u het inschrijvingsgeld terug met uitzondering van de eerste 50 euro. Dit aanbod geldt voor de leden van de Bosgroep Houtland en Bosgroep IJzer en Leie.
Boomblad oktober/november/december 2015
19
BOSGROEPEN IN WEST-VLAANDEREN Legende Openbare bossen Privébossen Bosgroep IJzer en Leie Bosgroep Houtland
Wat is een bosgroep? Een bosgroep is een vereniging van en voor boseigenaars. In deze samenwerking staat de beheersvrijheid van de eigenaar centraal. De bosgroep zorgt vrijblijvend voor de praktische ondersteuning voor het beheer van uw bos. De bosgroep is er voor alle boseigenaars uit het werkingsgebied. Het maakt niet uit of u boseigenaar bent van een bosperceel van enkele aren bos of van meerdere hectaren . Weet u graag wat de bosgroepen voor u en uw bos kunnen betekenen, neem dan contact op met uw bosgroep! De contactgegevens vindt u hieronder.
Bosgroep Houtland vzw
Bosgroep IJzer en Leie vzw
Streekhuis Noord-West-Vlaanderen (Kasteel Tillegem) Tillegemstraat 81 8200 Sint-Michiels (Brugge) Tel.: 050 40 70 23 Fax: 050 38 71 00 E-mail: bosgroephoutland@west-vlaanderen.be Website: www.bosgroephoutland.be en www.bosgroepen.be BT W: BE 0866.482.291
Bezoekerscentrum De Palingbeek Vaartstraat 7 8902 Zillebeke (Ieper) Tel.: 057 23 08 54 Fax: 057 23 08 51 E-mail: clint.callens@west-vlaanderen.be Website: www.bosgroepen.be
Coördinator: Jan Goris
Coördinator: Clint Callens
Ondern.-nr.: 0816.706.346
DE WEST-VLAAMSE BOSGROEPEN WORDEN GESTEUND DOOR: