Smaakmakend Kerst

gezond eten | natuurlijk | biologisch | lekkere recepten

nº 5 | kerst 2009

Een bijzonder

Kerstdiner

Smaak & prijs van biologische wijn Fruit op je huid Carel Kraayenhof: “Biologisch eten voelt beter”

gezond eten | natuurlijk | biologisch | lekkere recepten

nº 5 | kerst 2009

Een bijzonder

Kerstdiner

Smaak & prijs van biologische wijn Fruit op je huid Carel Kraayenhof: “Biologisch eten voelt beter”

vers vlees uit eigen biotoop

Op de Koningshoeve in Spaarnwoude lopen prachtige limousinrunderen rond. De kalveren mogen dicht bij de moeder blijven. ‘s Zomers in de wei, ‘s winters in de warme potstallen, met elke dag vers stro.

Bij Proef vindt u een breed assortiment aan vers vlees en vleeswaren. Rundvlees, varkensvlees, kip en zelfs een aantal varianten lamsvlees ontbreken niet. Al het vlees komt van dieren die een waardig bestaan hebben geleid en ook de productie is aan strenge normen onderworpen.

Benieuwd naar de boerenbedrijven achter het vlees? Proef laat u graag kennis maken met haar leveranciers. Proef is namelijk trots op de afkomst van haar producten! Hiernaast ziet u een selectie van de vleesleveranciers van Proef.

Familie De Bruin houdt biologische varkens in IJsselstein. De varkens genieten van de modderpoelen waar ze altijd in mogen rollen.

Hun staartjes krullen van plezier.

Naast vlees en vleeswaren vindt u bij Proef ook (gesneden) groente, fruit, vis en sinds kort ook soepen en maaltijden.

Proef, lekker biologisch vers uit eigen biotoop

www.proef.nu

Bij de Polderhoenderhof in Lelystad leven de kippen twee keer zo lang als niet biologische kippen. Hun snavels worden niet gekapt en ze mogen leven als de bosvogel die ze van oorsprong zijn.

TIJD VOOR EEN BEETJE GEZOND VERSTAND OP ONS BORD.

We kunnen veel van Edamamé leren. Zo kun je het precies eten zoals je wil. Lima heeft een gamma op basis van Edamamé gecreëerd, met producten die je kunt klaarmaken of onmiddellijk opeten. Puur natuur of in de soep, je krijgt in ieder geval een kwaliteitsvolle portie fosfor, magnesium, ijzer, mangaan, koper, kaliumcarbonaat en vitamine B1 binnen, en vooral voor wie minder vlees wil eten is het een fantastische bron van plantaardige eiwitten : bijna 2 keer zo veel als andere peulvruchten.

Edamamé is goed voor je en als het biologisch is, dus zonder GGO’s of pesticiden, dan is het nóg beter. Beter voor de gezondheid, beter van smaak, maar ook beter voor het milieu. Edamamé, dat geeft stof tot nadenken.

www.limafood.com

inhoud recepten in dit nummer

6

geevergeetn niet pan,n zwaren BRte oxid t ve ADE eer t in N t ni de et

n re

e ee

goed v rijk aan laurinezuur oor de ch olesterol

rste

gezon d

e f rit es

g Een

oude

Amuse van venkel | Gegrilde gemsla met gebakken paddenstoelen | Varkensschouder met groenten uit de oven | Gevulde peren met chocoladesaus | Koffie met kerstcake

20

32

ook te gebruiken ter vervanging van boter

Cranberrymuffins met chocolade | Aardappelpoffers met pittige cranberrycompote | Kweeperen met lekkerbesjes | Mascarponemousse met cranberryripple

38

ge10e0n% geurl koko oos

zonder transvetzu

INTRODUCTIE AANBIEDING

6

Kruidige salade met gorgonzola en geschaafde bloemkool | In sjalotten bouillon gepocheerde ossenhaas | IJs met hete kardemomespresso, sinaasappel en prosecco

su ltaat, frituur j

, mind calorieen n licht veerrteerbaar eren.

recepten | kerst 2009

ssma ak

Varkenslapjes met groene kool en zwarte olijven | Verse tagliatelle met walnoten | Stamppotje winterpostelein met balletjeshachee | Hutspot uit de oven

16 6 Ons kerstverhaal

16 Lekker licht

Zeg me wat je eet, en ik weet wie je bent. Met dat idee bereidden we dit jaar ons traditionele kerstdiner. En u geniet volop mee!

De toekomst pleit voor biologisch, de trend verschuift naar lichtere wijnen. Wijnschrijvers Cuno van ’t Hoff en Nicolaas Klei heffen het glas

28

en verder in dit nummer

38 Elke dag lekker 44 Winkelwaar 2500ml 24,95

19,95

500ml 6,95

4,95

250ml 3,95

2,95

Royal Green Odourless Coconut cream 7E ZIJN TROTS U EEN GEURLOZE KOKOSOLIE VAN GECERTIl CEERD BIOLO

BAKKEN OF FRITUREN IS ER GEEN VORMING VAN SCHADELIJKE STOFFEN OF VRIJE

GISCHE TEELT TE BRENGEN "AKKEN BRADEN WOKKEN EN FRITUREN IS NOG NOOIT

RADICALEN -INDER CALORIEĂ‘N LICHT VERTEERBAAR EN ZONDER TRANSVETZUREN

ZO GEZOND GEWEEST /OK TE GEBRUIKEN TER VERVANGING VAN BOTER 2IJK AAN LAURINEZUUR GOED VOOR DE CHOLESTEROLSPIEGEL

caliĂŤn, conserveringsmiddelen, synthetische zoet- of smaakstoffen en is 100% vegetarisch.

ZONDE OLIE DIE AL HAAR GOEDE EIGENSCHAPPEN BEHOUDT BIJ VERHITTING )DEAAL

Ervaar het verschil nu.

met prijsvraag

20 Speciaal voor dit nummer pakt Yolanda van der Jagt uit met een verrassend slot voor hem & haar

TER VERVANGING VAN ONDER ANDERE OLIJFOLIE 4IJDENS HET BRADEN WOKKEN

Verkrijgbaar bij: $E BETERE REFORM EN NATUURWINKEL Meer informatie: &RENCHTOP .ATURAL #ARE 0RODUCTS "6 s 4EL s WWW ROYAL GREEN EU

50 Schoonheidstas

20 Yolanda’s kerst

Royal Green gebruikt absoluut geen chemi-

$E GECERTIl CEERD BIOLOGISCHE KOKOSOLIE VAN 2OYAL 'REEN IS EEN ZEER GE

48 Fruitverzorging

Skal 025099

Enjoy life, stay healthy!

32 28 Limoentje met suiker Bij Ahmed en Reem liep het water in de mond als ze eraan terugdachten: numithee. De limoenthee uit hun jeugd werd een succesverhaal

55 Bekend met bio: Carel Kraayenhof

32 Feestbesjes Alleen op Terschelling worden biologische cranberry’s geoogst. Joop van Urk: ‘Ze mogen dan van kerst bekend zijn, ik geniet er iedere dag van’

s m a a k m a k e n d 5 | kerst 2009 5

Menu Amuse van venkel Gegrilde gemsla met gebakken paddenstoelen Varkensschouder met groenten uit de oven Gevulde peren met chocoladesaus

Geniet

Het maken van een nieuwe Smaakmakend is te vergelijken met het bedenken, samenstellen en bereiden van een bijzonder diner. Samen eten brengt mensen bij elkaar, een liefdevol gekookte maaltijd verbroedert.

Een goed begin is het halve werk; wie van eten houdt, begint met het zorgvuldig uitzoeken van smaakvolle ingrediënten.

Speciaal voor dit eindejaarsnummer koos ieder van ons een lievelingsgerecht uit, met een eigen verhaal erbij.

Het resultaat is dit vijfgangenmenu.

Proef en ontdek: biologisch smaakt 't lekkerst in Smaakmakend.

6 s m a a k m a k e n d 5 | kerst 2009

Recepten Anneke Ammerlaan | Fotografie Otto Polman | Styling Ulrika Gustavsson | Koken Ingmar Niezen | Glazen en serveerschaal - &klevering Zuid, Borden - de Weldaad

Koffie met kerstcake

N

icole Willemse, redacteur

Niets is zo gezellig als lang tafelen. Ik hou van een lichte start om het diner zo lang mogelijk te rekken.

Laatst hoorde ik een groentehandelaar zeggen dat venkel al bijna een vergeten groente is. Daar schrok ik van: zoiets lekkers, dat moet iedereen toch blijven klaarmaken? Ik eet graag dun geschaafde rauwe venkel, puur van smaak; samen met bijvoorbeeld geroosterde hazelnoten en gorgonzola een geslaagde smaakcombinatie. In deze amuse zijn dezelfde ingrediënten verwerkt in een verrassend recept: een feestelijk gerecht voor kerst.

Amuse van venkel hapje, 4 personen 1 eetlepel hazelnoten met velletje | 400 g venkel, in kleine stukjes | 1 sjalot, fijngehakt | 300 ml groentebouillon | 75 ml slagroom | 50 g gorgonzola, heel fijn verkruimeld | 1 eetlepel (hazel)notenolie Voorbereiden Strooi de hazelnoten in een koekenpan en rooster ze op een middelhoog vuur heel lichtbruin. Laat ze afkoelen en schaaf ze in een notenmolentje in dunne plakjes of hak ze grof.

Smelt de boter. Fruit hierin de sjalot 1 minuut. Schep de venkel erdoor en schenk de bouillon op. Breng alles aan de kook. Kook de venkel, afgedekt in circa 15-20 minuten zachtjes gaar. Schep de venkel uit de bouillon. Laat dit even uitlekken. Pureer deze venkel met de staafmixer en wrijf hem door een zeef. Houd de helft van de puree apart en voeg de rest toe aan de bouillon.

Bereiden Verwarm de puree en de soep elk apart. Klop de slagroom lobbig en schenk de verkruimelde gorgonzola erdoor.

Schenk de soep in 6 kleine glaasjes en lepel de room erop. Garneer eventueel met venkelgroen.

Verdeel de puree over 6 mooie lepels. Druppel er wat hazelnootolie over en strooi de geschaafde of gehakte hazelnoten erover. 쏅

s m a a k m a k e n d 5 | kerst 2009 7

Wijn Aperitief en voorgerecht: Mestre Grotti Blanc Vin de Pays des Cotes des Gascognes

A

nneke Ammerlaan, hoofdredacteur

Hoofdgerecht: Rioja azabache van Vinedos de aldeanueva

Soms droom ik van mooie ingrediënten waar ik de heerlijkste gerechten van maak. Ja, eten is meer dan mijn vak. Het is voor mij de verbinding in alle schakels van het leven. We gaan te vaak en te gemakkelijk voorbij aan de culturele, sociale en maatschappelijke waarden van eten. Aan al die boeren die met veel zorg en respect voor de natuur, voor ons voedsel zorgen.

Maar ook aan het belang van samen eten.

Kerst is bij ons een echt familiefeest met bijbehorende tradities. Zo is er altijd gerookte zalm bij de borrel. En staan er altijd paddenstoelen op het menu; deze keer combineer ik ze met geroosterde parten sla. Dit voorgerecht is zo een mooie overgang tussen de venkel en het varkensvlees.

Dessert: Domaine Bassac Muscat Petit Grain Moelleux

M

arc van Meurs, artdirector

Geroosterde gemsla met gebakken paddenstoelen

Varkensschouder met groenten uit de oven

voorgerecht, 6 personen

hoofdgerecht, 6 personen

6 kleine kropjes of 3 grote kropjes little gemsla | 400 g gemengde paddenstoelen | 1 eetlepel cranberrymosterd | 2 eetlepels witte balsamicoazijn | 8 eetlepels olijfolie extra vierge | 4 bosuitjes, in ringetjes

1 stuk varkensschouderkarbonade met bot (circa 1½ kg) | 750 g pastinaken | 750 g winterwortel | 500 g rode uien in parten | 3 eetlepels balsamicoazijn | 4 tenen knoflook, geperst | 6 eetlepels olijfolie | gedroogde rode peper, gemalen | 2 eetlepels rozemarijn, fijngehakt

Voorbereiden Halveer de kleine kropjes sla of snijd de grote elk in 4 parten. Maak de paddenstoelen schoon en snijd de grote exemplaren in stukken. Klop een dressing van de mosterd, balsamicoazijn met 5 eetlepels olie en peper en zout.

Bereiden Verhit een ruime - bij voorkeur gietijzeren koekenpan. Bestrijk de slaparten rondom met 1 eetlepel olie en strooi er wat zout over. Leg de parten naast elkaar in de pan en rooster ze aan beide kanten op een middelhoog vuur lichtbruin.

Verhit intussen in een ruime hapjespan de resterende 2 eetlepels van de olie. Bak op hoog vuur de paddenstoelen al omscheppend gaar en bruin. Voeg naar smaak zout en peper toe en bak de bosui op het allerlaatste moment 1 minuut mee.

Verdeel de kropjes sla over 6 borden. Lepel eerst de paddenstoelen en vervolgens de dressing over het gerecht. Lekker met geroosterd zuurdesembrood.

8 s m a a k m a k e n d | voorjaar 2009

Met elkaar eten vind ik heel belangrijk. Koken doen we meestal samen, ik doe vaak het vlees. Koken doen we met veel plezier en dat plezier probeer ik ook op mijn kinderen over te brengen. We proberen zo gevarieerd mogelijk te eten en de kinderen op zijn minst alles te laten proeven.

Voor mij is kerst een mooi groot stuk vlees op tafel. Zo was het bij mijn ouders en zo doe ik het nu met mijn gezin met vijf kinderen. Dit gerecht is ideaal. Niet veel werk en het is ook niet erg als het iets langer in de oven staat. De groenten die ik bij het vlees in de braadslede leg, worden door het roosteren lekker zoet. Zelfs de jongste van vijf vindt ze heerlijk.

Voorbereiden Wrijf het vlees enkele uren van tevoren in met zout en laat het in minimaal 2 uur op kamertemperatuur komen. Schil de pastinaken, wortel en uien. Snijd de pastinaken en wortels in grove stukken en de uien in parten.

Bereiden Verwarm circa 2 uur voor het serveren de oven voor op 200 °C. Geen heteluchtstand, want dan droogt het gerecht te veel uit. Dep het stuk vlees droog. Meng de balsamicoazijn met de knoflook, 3 eetlepels olie, de rode peper en de helft van de rozemarijn. Wrijf het vlees hiermee in. Leg het vlees in een heel ruime braadslede of op de bakplaat en braad het 15 minuten in de oven.

Meng intussen de groenten met de rest van de olie, wat zout en de rest van de rozemarijn.

Schakel de oven terug op 125 °C. Schep de groenten rond het vlees en schenk 150 ml water in de braadslede. Zet de braadslede terug in de oven en laat alles in circa 1½ uur gaar worden. Lepel af en toe wat van het braadvocht over het vlees. Snijd het vlees aan tafel van het bot en vervolgens in plakken. Serveer de groenten erbij. 쏅 s m a a k m a k e n d 5 | kerst 2009 9

V

egetarisch hoofdgerecht Liever geen vlees met de kerst? Dan hebben wij een spectaculair hoofdgerecht om voor te schotelen, dat alleen om een andere wijn vraagt.

Pastei met pompoen, geitenkaas en walnoten hoofdgerecht, 4 personen 2 eieren, losgeklopt | 300 g bloem 8 g instant gist | 110 ml melk, lauwwarm | 30 g boter, gesmolten | 600 g pompoen, schoongemaakt gewogen 2 eetlepels olie | gemalen rode peper | 150 g gepelde walnoten, grof gehakt | 200 g verse geitenkaas Voorbereiden Houd 1 eetlepel van het losgeklopte ei apart.

Meng de bloem met de gist en 2 theelepels zout en roer dit met het ei, de melk en de boter tot een samenhangend deeg en kneed dit in circa 10 minuten soepel en elastisch. Laat het deeg, afgedekt met een doek, circa 1 uur rijzen.

Verwarm de oven op 200 °C. Snijd voor de vulling de pompoen in stukjes. Meng in een ovenschaal de pompoen, olie, een snufje zout en rode peper door elkaar. Rooster de pompoen in circa 30 minuten in de oven gaar. Laat de stukken afkoelen en meng ze met de noten en de geitenkaas.

Verdeel het deeg in 2 stukken en rol ze op een met bloem bestoven werkvlak uit tot dunne ronde lappen. Leg de grote lap op de bakplaat. Verdeel de vulling over het deeg, maar laat circa 2 cm van de rand vrij. Bestrijk de deegrand met het achtergehouden losgeklopte ei.

Dek de vulling af met de kleinere deeglap en druk de deegranden tussen duim en wijsvinger tot een mooie schulprand dicht.

Bewaar tot gebruik op een koele plaats.

Bereiden Verwarm de oven voor op 200 °C. Bak de pastei in het midden van de oven in circa 35 minuten goudbruin en gaar.

Lekker met een lauwwarme salade van spruitjes. 쏅

Wijntip

Gewürztraminer van Pierre Bernard

s m a a k m a k e n d 5 | kerst 2009 11

Gevulde peren met chocoladesaus nagerecht, 6 personen 6 handperen (bijv. Doyenné du Comice) | sap en schil van een ½ citroen | 600 ml droge witte wijn | sap van 3 sinaasappels 2 kruidnagels | 380 g rietsuiker | 4½ eetlepel boter | 1½ eetlepel cacaopoeder | 50 g pure chocolade, Vivani met chilipeper, in stukjes | 3 eetlepels cognac | 300 ml slagroom Voorbereiden Schil de peren, maar laat de steeltjes zitten. Snijd van de onderkant een plakje af, zodat de peren rechtop kunnen staan.

Boor vanaf de onderkant met een appelboor het klokhuis voorzichtig uit. Hol ze met een mesje iets uit. Vul de holtes met aluminiumfolie.

Zet de peren in een passende pan. Voeg het citroensap, een citroenschil, witte wijn, sinaasappelsap, kruidnagels, 225 g suiker en zoveel water toe, dat ze bijna onderstaan. Breng aan de kook en laat de peren, afgedekt, op een heel zacht vuur, in circa 20 minuten gaar worden. Laat de peren op een bord afkoelen.

Verwijder citroenschil en kruidnagel en laat het vocht in circa 50 minuten inkoken tot een dikke siroop.

Smelt intussen voor de vulling op een laag vuur 75 g suiker in 3 eetlepels water. Klop de boter en het cacaopoeder erdoor. Kook dit 10 minuten heel zachtjes tot het een chocoladesiroop is.

Smelt voor de chocoladesaus de chocolade met 100 g suiker en 4 eetlepels water al roerend op een laag vuur. Roer de cognac en 150 ml slagroom er goed door. Laat de saus minstens 1 uur afkoelen. Bewaar alles tot gebruik in de koelkast.

A

nnelijn Steenbruggen, projectleider

In mijn schoonfamilie is het traditie dat de kerstcake wordt gebakken door de mannen. Eerst bakte opa de cake, nu maakt mijn schoonvader ’m elk jaar. Mijn man heeft vorig jaar de cake voor het eerst gebakken. Dat bakken gebeurt in de week voor kerst. De cake heeft dan de tijd om te ‘rijpen’ en is met kerst optimaal van smaak. Omdat hij door de ruime vulling lang houdbaar is en heel lekker blijft, genieten we er tot na het nieuwe jaar van. Voor Smaakmakend heb ik de cake gebakken. Ik heb het recept van opa wel iets aangepast. Hij gebruikte sukade, ik heb voor gekonfijte sinaasappelschil gekozen.

Bereiden Laat de wijnsiroop op kamertemperatuur komen. Klop de resterende 150 ml slagroom stijf en meng de chocoladesiroop er luchtig door. Haal de folie voorzichtig uit de peren en vul de opening met de chocoladeroom. Zet de gevulde peren nog minstens een half uur in de koelkast.

Zet de peren elk op een bord, lepel de wijnsiroop erover en giet de chocoladesaus eromheen.

Kerstcake 250 g boter, op kamertemperatuur | 6 eieren, gesplitst | 250 g (riet)suiker | 500 g zelfrijzend bakmeel, gezeefd | 100 ml melk 500 g krenten en rozijnen | 100 g witte amandelen | 250 g gekonfijte sinaasappelschil | geraspte schil van een grote citroen | wat zout | 2 beschuiten, fijn verkruimeld | poedersuiker 1 grote tulbandvorm, ingevet met boter

H

ans Moltzer, redacteur

We eten thuis met de seizoenen mee, dus alsjeblieft geen aardbeien in december. Dit recept heb ik jaren geleden uit Giuliano Bugialli's Foods of Italy gehaald. We hebben veel fruit uit eigen tuin en dit recept leek me perfect voor onze mooie peren. Iedereen vond het zó lekker dat het op de favorietenlijst kwam. Het leuke van dit toetje is, dat je aan de buitenkant niet kunt zien dat de peer gevuld is. Pas tijdens het eten kom je de heerlijke vulling van chocoladeroom tegen. Iets heb ik wel aan het recept veranderd. Zo heb ik de pistachenoten weggelaten, zonder is het net zo lekker.

12 s m a a k m a k e n d | winter 2008/2009

Verwarm de oven voor op 150 °C. Bestrooi de vorm met de verkruimelde beschuit, schud het overtollige kruim uit de vorm.

Klop de boter met de mixer heel romig. Klop de eidooiers los en roer ze met een houten lepel door de boter. Spatel afwisselend lepels suiker, meel en melk door de boter.

Klop in een aparte kom de eiwitten stijf en spatel ze door het beslag.

Spatel vervolgens de krenten, rozijnen sinaasappelschil, amandelen, citroenschil en wat zout door het beslag. Schep het beslag in de vorm en strijk de bovenkant glad. Zet de vorm in het midden van de oven en bak de tulband in circa 1 uur en 15 minuten gaar. De cake is gaar als een erin gestoken breinaald er weer droog uitkomt.

Laat de cake 15 minuten afkoelen. Haal hem uit de vorm en laat hem afkoelen. Bewaar de cake in een trommel of verpak hem in folie.

Bestooi de cake vlak voor het serveren heel dik met poedersuiker. 쏉

s m a a k m a k e n d 5 | kerst 2009 13

Joyce Wanjala (41) woont samen met haar man Paul (45) en haar 6 kinderen in het Butaleja district in Oeganda. Dankzij de spaaractie 2008 van Zuiver Zuivel heeft zij deze zomer haar koe gekregen! Door de verkoop van een deel van de melk kunnen de kinderen van Joyce weer naar school. Het drinken van de melk zal de gezondheid en weerstand van het hele gezin verbeteren. Het gezin van Joyce maakt deel uit van de Mudodo Women’s Group. De vrouwen en hun gezinnen hebben al eigen stukjes land die ze bebouwen met groenten. De groepsleden ondersteunen elkaar in de activiteiten waardoor er een gevoel van saamhorigheid ontstaat. Ieder gezin dat een koe ontvangt geeft de eerstgeboren nakomeling door aan een volgend gezin. Hierdoor vermenigvuldigt de gift zich iedere keer weer. Ook volgend jaar willen we weer vele gezinnen van de Mudodo Women’s Group, zoals dat van Joyce, blij gaan maken met een koe.

Spaar dus weer mee!

Er is minimaal € 30.000 nodig om alle gezinnen de voor 2010 geplande koeien en training te geven. Spaar tot 31 december 2009 van de actieverpakkingen van Zuiver Zuivel de spaarzegel met een waarde van € 0,10. Spaar 25 zegels en stuur deze vóór 15 januari 2010 op. Wij doneren dan € 2,50 aan Heifer voor Oeganda.

Panir, een heerlijke vleesvervanger nu ook van schapenmelk!

Kijk voor meer informatie op www.zuiverzuivel.nl of www.heifer.nl/koeienvooroeganda.

Hier kan je ook een spaarkaart downloaden.

Heilige Koe Heilige

• • • •

is een unieke kaassoort gemaakt van biologische melk en citroenzuur. smelt niet en kan worden gebakken, gefrituurd of gegrild. heeft een romige en neutrale smaak, kinderen zijn er gek op. is zuiver, voedzaam en makkelijk te bereiden.

panir van koemelk

Heilige Schaap Heilige panir van schapenmelk

Per volle spaarkaart gaa t € 2,50 naar Heifer Nederla nd.

Spaar mee tot 31 december.

Te koop bij uw natuurvoedingswinkel.

Zie ook www.panir.nl voor recepten.

Advies verkoopprijs Ca. 250 gram Heilige Koe naturel € 2,80 Heilige Schaap € 3.98 en Heilige Koe Italiaanse kruiden € 3.00 Heifer Nederland steunt arme boerengezinnen in Afrika en Oost-Europa door het geven van dieren, training en nazorg. Heifer zorgt er voor dat de koeien (uiteraard afkomstig uit Afrika) goed terecht komen bij de gezinnen.

www.zuiverzuivel.nl

Proef het

verschil

Tekst Nicole Willemse | Fotografie Sven Benjamins | Styling Ulrika Gustavsson

Biologisch, biodynamisch en niet-biologisch. Duizenden wijnen gaan er jaarlijks over de tong van wijnschrijvers Cuno van ’t Hoff en Nicolaas Klei. Proeft u mee?

A

ls ik een wijn proef die ik lekker vind, ben ik niet verbaasd als het een biologische wijn is Cuno van ’t Hoff

16 s m a a k m a k e n d |5kerst | kerst 2009 2009

s m a a k m a k e n d | kerst 2009 17

W

ATER BIJ DE WIJN

Biologische wijn is behalve milieu- ook klimaatvriendelijker. Wereldwijd gaat biologische wijnbouw gepaard met minder energieverbruik. Bewuste producenten maken gebruik van zonne- en windenergie, recycling en ze bezuinigen op water. Wist u dat de wijnindustrie een van de grootste agrarische gebruikers van water is?

B

O

IO, BIO EN EUH . . .BIO

Het predikaat biologisch is niet altijd even eenduidig. Biologisch gecertificeerde wijnbedrijven zijn herkenbaar aan het Ekokeurmerk, biologisch-dynamisch gecertificeerde bedrijven aan het Demeterkeurmerk. Een certificering geldt voor drie jaar.

Los van deze keurmerken figureert de term biologisch op wijnetiketten variërend van producenten die ‘hun best doen’ zo min mogelijk bestrijdingsmiddelen te gebruiken tot wijnboeren die volledig biodynamisch zijn maar geen last willen hebben van bureaucratische controles en daarom afzien van een officieel keurmerk.

m maar direct met de deur in huis te vallen: proef je verschil tussen biologische en niet-biologische wijn? Vraag het wijnjournalist Cuno van ’t Hoff – per jaar beoordeelt hij zo’n 6500 wijnen waarvan 1000 biologische – en zijn antwoord is ja.

BOCHT OF TOPWIJN?

‘Zet een stuk of twintig gangbare wijnen uit een bepaalde streek naast elkaar en proef. Proef daarna een twintigtal biologische wijnen van hetzelfde kaliber uit hetzelfde gebied. Het verschil dat ik proef: de biologische wijnen zijn zuiverder, frisser en toegankelijker. Let vooral ook op de schone afdronk. Als ik een wijn proef die ik lekker vind en ik weet niet welke het is, ben ik niet verbaasd als het een biologische wijn is’, zegt Cuno van ’t Hoff. ‘Maar denk nou niet dat iedere biologische wijn ook een goede wijn is. Biologische wijnboeren die beweren dat de kwaliteit van wijn wortelt in de wijngaard hebben gelijk, toch garandeert het verbouwen van gezonde druiven nog geen goede wijn.

Een slechte wijnmaker kan de allermooiste druiven veranderen in bocht en omgekeerd bestaan er wijnboeren die topwijn weten te maken in een slecht gebied. Daarom zoek ik naar goede wijnmakers.

Binnen het aanbod van die goede wijnmakers ligt mijn voorkeur vaak bij biologische wijn.’

IETS EXTRA’S

Die ervaring heeft ook wijnschrijver Nicolaas Klei. ‘En binnen diezelfde serie goede wijnen van goede wijnproducenten heb ik het idee dat biologisch-dynamische wijnen zelfs nog puurder, eerlijker en zuiverder zijn. In die goede gevallen geeft het toch iets extra’s. Zie het als een vergelijking met een wijn die probeert naar fruit te ruiken maar ruikt naar snoepjes in plaats van naar echt fruit. Wijnboeren die omschakelen van biologisch naar biodynamisch komen heel vaak tot de conclusie dat hun wijn beter smaakt. Of dat aan het biodynamische gedachtegoed ligt, of aan het feit dat ze nog zorgvuldiger biologisch bezig zijn, dat weten ze niet.’ Cuno beaamt: ‘Ik kan het niet bewijzen maar feit is dat de allerbeste wijnproducenten biodynamisch zijn. En dat al honderden jaren.’

SMAAKGEHEUGEN

Een wijnkenner mag dan verschil kunnen proeven tussen biologische, biodynamische en niet-biologische wijnen, kan de minder gevorderde wijndrinker dat ook? Goed nieuws voor leken en nitwits: wijnprofessionals proeven niet beter dan doorsnee wijndrinkers. Het verschil is het grotere smaakgeheugen waar een expert op kan terugvallen. Anders gezegd: door training hebben ze geleerd subtiele smaaknuances te herkennen en verwoorden. Ware wijnkennis is gebaseerd op gezond verstand, beweert Nicolaas Klei. Daarmee bedoelt hij: een beetje lezen, bijvoorbeeld in zijn net verschenen naslagwerkje Van druif tot dronk Een ABC voor de wijnliefhebber, en vooral heel veel proeven.

VEEL PROEVEN

Want door heel veel te proeven ontdek je dat er verschil is tussen snoepjesachtige fabriekswijn en iets wat puur en eerlijk is, een biolo-

18 s m a a k m a k e n d 5 | kerst 2009

gisch pareltje. Vergelijk het met muziek, twee orkesten die de Vijfde Symfonie van Beethoven spelen. Beide spelen de noten foutloos, maar de ene is briljant. Om dat te kunnen onderscheiden moet je veel luisteren – in het geval van wijn veel proeven.’

B B

IOLOGISCH VERSUS IODYNAMISCH

쮿

REKENSOMMETJE

Cuno: ‘Per jaar drinken we gemiddeld per persoon 20,5 liter wijn, zo’n 27 flessen. Koop eens een jaartje consequent biologische wijn. Trek aan het eind van het jaar een gangbare wijn open en je proeft echt wel verschil.’ Het proeven is niet het punt, de grootste haken en ogen zitten aan de prijs, weet hij. Biologische wijnen produceren is arbeidsintensiever. Goed voor de werkgelegenheid op het platteland maar wel duurder. En daar willen wij niet voor betalen. ‘Je proeft het toch niet’ is het Hollandse argument. ‘Wel als je bewuster gaat proeven,’ beweert Cuno. Hij rekent voor: ‘Van een fles wijn van 5 euro gaat ongeveer 3,50 euro naar de fles, het etiket, de accijns en de BTW. Blijft er maar anderhalve euro voor de wijn over. Over de kwaliteit van die anderhalve euro wijn wil ik liever niet nadenken. Geef je anderhalve euro meer uit, dan drink je gelijk twee keer betere wijn. Namelijk een wijn van 3 euro. Bedenk wat je krijgt als je 8 euro uitgeeft!’

NIEUWE GENERATIE WIJNMAKERS

Ondanks het hogere prijskaartje stijgt biologische wijn in populariteit.

Dat komt omdat de vraag naar biologische producten in het algemeen groeit en omdat de kwaliteit van biologische wijnen zelf een sprong heeft gemaakt. De vinificatie (het productieproces in de wijnkelder) van biologische wijn is de laatste jaren sterk verbeterd, een ontwikkeling die nog steeds gaande is. Ongeveer tien jaar geleden investeerde een nieuwe generatie biologische wijnmakers, veelal afkomstig van wijnuniversiteiten, in moderne technologie uit de gangbare wijnbouw. Ze hebben gekeken naar Australië, Chili en Zuid-Afrika, verbeterden hun productieproces en behielden het goede van de tradities.

Die verfijning proef je nu terug in die zuivere, frisse en eerlijke wijn.

TREND NAAR LICHTER

‘De toekomst pleit voor biologisch,’ aldus Cuno. ‘De trend verschuift naar lichtere wijnen. De moderne consument wil vooral genietwijnen.

Je wilt subtiliteit in je glas èn makkelijke wijn. Biologische wijnen zijn toegankelijker en daarmee de ideale keuze,’ legt hij uit. ‘De nieuwe generatie wijnmakers heeft dat begrepen. Niet te veel tannine in de rode wijn, het fruit domineert en brengt meer variatie in je wijnslok.

En, bijkomend voordeel, deze wijnen bevatten vaak minder alcohol en sulfiet.’

Biologische wijn is gemaakt van biologisch geteelde druiven. Dat een biologische wijngaard gezonder is, hoeft nauwelijks betoog. Wijnboeren putten de grond en wijnstokken niet uit, hoeven geen middelen toe te dienen om die uitputtingsslag tegen te gaan en dus zit er geen ‘kunstmatig’ maar natuurlijk sap in de druiven. 쮿 De biodynamische wijnboer gaat een stapje verder en maakt gebruik van elementen uit de antroposofie, homeopathie, astronomie en astrologie. De wijngaard valt binnen een allesomvattend perspectief waarin ook flora, fauna, het ecosysteem, de bodem en vruchtbaarheid zijn opgenomen. Biodynamische wijnbouw is complex, niet onomstreden en moeilijk voorstelbaar te maken. Wie zich erin verdiept en bereid is nuchter en logisch na te denken, kan het biodynamische gedachtegoed een heel eind volgen.

Als een volle maan meer aantrekkingskracht uitoefent op water, zoals te zien is bij eb en vloed, waarom zouden de sapstromen in een druivenrank dan niet worden beïnvloed door diezelfde volle maan? Daarom komen hippe, jonge mannen die dure Zuid-Franse wijnen maken, met beide benen op de grond staan en wars zijn van geleuter, drie keer per nacht hun bed uit met volle maan om naar de wijngaard te snellen. Wie die wijn proeft, zegt: ja, dit vind ik lekker.

Desondanks doorgronden zelfs de meest gerespecteerde en succesvolle biodynamische wijnmakers niet alles. Het enige wat zij weten is dat hun wijnstokken nog nooit zo gezond zijn geweest en hun wijnen nog nooit zo goed hebben gesmaakt.

WELKE WIJNMAKER?

Veel wijn proeven: dat moet zo wel lukken. Biologische wijn, liefst ook nog duurzaam geproduceerd, dat alleen al drinkt een stuk lekkerder.

Smaak zit immers voor een deel ook nog altijd tussen de oren. Om te beoordelen of je een goede biologische wijn aanschaft om te gaan proeven, kijk je op het etiket naar de wijnmaker. Hoe je weet of een wijnmaker goed is? Dat vertelt een goede wijngids. Gelukkig zijn de Supemarktwijngids van Nicolaas Klei en Cuno 2010 net verschenen.쏉

s m a a k m a k e n d 5 | kerst 2009 19

Het kerstmenu van

kruidige salade

Recepten Yolanda van der Jagt | Fotografie Sven Benjamins | Styling Ulrika Gustavsson | Koken Ingmar Niezen | Borden - Studio Bazar, Glazen - iitala

met cashewnoten en geschaafde bloemkool

Menu

voor 4 personen Kruidige salade met gorgonzola en geschaafde bloemkool In sjalottenbouillon gepocheerde ossenhaas IJs met hete kardemomespresso, sinaasappel en prosecco

20 s m a a k m a k e n d 5 | kerst 2009

Voor deze kerst pakt chef-kok Yolanda van der Jagt uit met een feestelijk en licht driegangenmenu. Makkelijk te maken met verse ingrediĂŤnten uit de natuurwinkel. Plus: een geraffineerd toetje voor hem en haar.

Tip: maak van de rest van bloemkool een soepje of een puree

voorgerecht, 4 personen De smaak van cashewnotenolie is heel subtiel. Je proeft echt de noten, maar de smaak is niet overheersend.

Ik heb hem voor deze salade gekozen omdat ook het hoofdgerecht redelijk licht van smaak is. Van de bloemkool schaaf ik alleen het bovenste laagje met de dunschiller. Ze geven een heerlijke crunch aan de salade.

1 klein kropje radicchio (rode sla) | 1 zakje waterkers, grove stelen geplukt | 1 sjalot, fijngesnipperd | 1 eetlepel (appel)azijn | 3 eetlepels cashewnotenolie | 4 eetlepels cashewnoten, gehalveerd | 1 kleine bloemkool Scheur de radicchioblaadjes in kleine stukjes en leg ze samen met de waterkers in een kom met ijskoud water. Laat dit even staan. Droog de sla in de slacentrifuge.

Roer in een kom de sjalot en azijn door elkaar, laat het mengsel 5 minuten marineren. Klop de olie, noten en naar smaak zout en peper door de azijn. Schep de sla door de dressing en verdeel dit over 4 borden.

Schaaf met een dunschiller de roosjes boven de salade van de bloemkool. Serveer direct. ě?…

s m a a k m a k e n d 5 | kerst 2009 21

Lekker gourmetten met de feestdagen?

De Rit zorgt voor de sausjes...

s HEEL VEEL KEUZE s VAN PURE BIOLOGISCHE INGREDIĂ‘NTEN s ZONDER TOEGEVOEGD RIET OF BIETSUIKER

In sjalottenbouillon

hoofdgerecht, 4 personen Met pocheren in echte bouillon komt de smaak van dit fijne vlees helemaal tot zijn recht.

Bedenk dat je ossenhaas rauw kunt eten, pocheer het liever iets te kort dan te lang. Iets te rood is lekkerder dan iets te gaar!

www.derit.nl

2 eetlepels olijfolie | 4 ossenhaasbiefstukken, op kamertemperatuur | 12 sjalotten, in parten | 250 g shiitake paddenstoelen, schoongemaakt | 1 pot runderbouillon (400 ml, Kleinste soepfabriek) | binnenste gele bladeren van een krop andijvie | 2 eetlepels peterselieblaadjes, grof gehakt

Terschellinger verwerkt de unieke cranberrybes niet alleen tot sap maar ook in feestelijke producten!

Of u nu kiest voor de Cranberry mosterd (met echte stukjes cranberry), de Cranberry vleessaus en dessertsaus (sauzen met allure) of de Cranberry lekkerbesjes (een alternatief voor rozijnen), met Terschellinger delicatessen krijgt iedere maaltijd een feestelijk karakter! Allemaal producten van eigen bodem, puur van smaak en ambachtelijk bereid.

Smakelijke (cranberry) feestdagen!

Verhit de olie in een braadpan waarin het vlees net naast elkaar past.

Bestrooi het vlees met zout en peper en bak het vlees aan beide kanten goudbruin. Leg het op een bord.

Fruit de sjalotten enkele minuten in de olie in de pan. Voeg de paddenstoelen en bouillon toe en breng het aan de kook. Leg het vlees in de bouillon en zet het vuur laag. Leg een deksel schuin op de pan en pocheer het vlees circa 4 minuten, afhankelijk van de dikte van het vlees. Het vlees mag nog mooi rood van binnen zijn.

Leg een paar mooie gele andijvie bladeren in 4 warme diepe borden.

Schep in ieder bord 1 grote soeplepel hete bouillon. Leg in elk bord een biefstuk en schep de sjalotten en paddenstoelen over het vlees.

Strooi de peterselie erover. Lekker met gekookte aardappeltjes en pastinaak. ě?…

Tip: liefhebber van iets pittigs? Serveer cranberrymosterd apart bij het vlees

Terschellinger cranberryproducten vindt u in de natuurvoedingswinkel. Voor smakelijke recepten zie www.terschellingercranberry.nl s m a a k m a k e n d | lente 2009 23

ijs

Tip: lekker met nog een extra stukje bittere chocolade of een gekonfijte sinaasappel die in chocolade is gedoopt

met hete kardemomespresso, sinaasappel en prosecco Voor dit nagerecht heb ik me laten inspireren door mijn leermeester en tweesterrenchef Jannis Brevet van Inter Scaldes in Kruiningen. Begin dit jaar heb ik echt heel bijzonder bij hem gegeten; een menu vol inspiratie. Zo had de chef in het menu twee nagerechten, één voor de heren en één voor de dames. Volle zware smaken voor hem en een licht en luchtig dessert voor haar.

Het herendessert nagerecht, 4 personen 2 bekertjes Australian | vanille-ijs (100 ml) | 2 bekertjes Australian Belgian chocolate (100 ml) | 2 bekertjes Australian choco chips (100 ml) | 8 kardemomzaadjes | 1 (bloed)sinaasappel, schoongeboend | 4 kopjes espresso Schep in 4 mooie coupes van elke soort een bol ijs.

Verdeel de kardemomzaadjes over vier espressoglaasjes. Schil met een dunschiller 4 stukjes schil van de sinaasappel. Leg ze elk in een glaasje. Schenk een sterke espresso in de glaasjes.

Neem een hapje ijs en vervolgens direct een slokje hete espresso.

Het damesdessert nagerecht, 4 personen 2 sinaasappels, dik geschild | 4 eetlepels slagroom | 2 eetlepels geschaafde amandelen, geroosterd | 2 bekertjes Australian vanille-ijs (100 ml) | 1 theelepel gemalen espressokoffie | 2 bekertjes Australian strawberry-ijs (100 ml) | 2 bekertjes Australian lemon-ijs (100 ml) | ½ fles prosecco, gekoeld Snijd 12 dunne plakken van de sinaasappels en verdeel ze dakpansgewijs over 4 (langwerpige)borden. Leg wat amandel naast de sinaasappel.

Schep een mooie bol vanille-ijs op de amandelen. Klop de slagroom halfstijf, lepel de room over de bol vanille-ijs en strooi er een snufje gemalen espressokoffie op.

Schep een bol strawberry-ijs op de sinaasappel.

Schep een bol lemon-ijs in een champagneflûte, schenk een beetje prosecco erop en serveer direct.

24 s m a a k m a k e n d 5 | kerst 2009

Wijntip

Tip: neem het ijs 15 minuten voor gebruik uit de vriezer, dan kun je er mooie bollen van scheppen

bij het voorgerecht: Eyeman Riesling uit de Rhein Pfalz bij het hoofdgerecht: Margalh de Bassac in Magnum bij het dessert: Pizzalotto prosecco

s m a a k m a k e n d 5 | kerst 2009 25

✩✩

✩

TerraSana introduceert

Barnhard Bodywear For men and women

l

a

n

d

g

o

e

d

van Amanprana

gastronomie ‘Kraaybeekerhof kookt’: iedere zondag vanaf 11:00 brunch vanuit de open keuken.

Feesten was nog nooit zo lekker

Van maandag tot en met zaterdag lunch en diner: puur en verrassend.

NIEUW

Bewust beter!

Design, comfort en een perfecte pasvorm.

Met Barnhard Bodywear zorg je niet alleen goed voor jezelf, maar ook voor het milieu.

De nieuwe ondergoedcollectie van TerraSana is gemaakt van 100% biologisch katoen en wordt op een sociaal verantwoorde manier geproduceerd, zónder bestrijdingsmiddelen.

Door bewust te kiezen, is Barnhard Bodywear bewust beter.

www.barnhardbodywear.com

Ook voor invullingen voor uw vergadering of (familie)feest.

academie Geef je nu op voor de: • cursus Natuurvoeding in een Notendop, 6 vrijdagen, start 15 januari 2010 • cursus BD Tuinieren, 6 zaterdagen, start 16 januari 2010 • opleiding Grondbeginselen Energetisch Beheer, 11 woensdagen, start 10 februari 2010 • workshop Zaaien met sterren en planeten, 6 maart 2010 • training Ik (&) Werk, 12 woensdagen, start 10 maart 2010 Voor meer info en de laatste nieuwtjes: www.kraaybeekerhof.nl

3 X F E E S T M E T A M A N P R A NA Marathon Creative +32 3 653 33 77

Bio Cotton

Extra Vierge Cocos-olie

feestpromo

Extra vierge kokosolie 325ml: ` 7,95* (ipv ` 10,95) Extra vierge kokosolie 1600ml: ` 29,95* (ipv ` 39,95)

feestgerechten

Geef je feestgerechten 'Serene Levenskracht' met Extra Vierge kokosolie van Amanprana.

Licht verteerbaar bakken, wokken, frituren én... fonduën.

Verbazend hoe je gerechten heerlijk zacht zullen smaken.

feestrecepten

Vele GRATIS feestrecepten van topchef Chantal Voets met mooie foto's, op www.noble-house.tk Lekker, creatief, verrassend, snel of uitgebreid, en... altijd gezond.

AMAN PRANA SERENE LEVENSKRACHT *Promotie tot 31 januari 2010 - verkrijgbaar in deelnemende natuurvoedingswinkels - Tel. 00 32 3 653 25 41 - Info: www.noble-house.tk

Zoete droom Tekst Dorien Dijkhuis | Fotografie dutchphotography.nl

Het verhaal van de Irakese migrantenkinderen Ahmed en Reem begint met heimwee naar de geurige limoenthee met suiker uit hun geboorteland. Nu staan zij aan het hoofd van thee-imperium Numi.

28 s m a a k m a k e n d 5 | kerst 2009

T

erug in de VS liep bij mijn zus en mij het water in de mond als we alleen maar aan die thee dachten

s m a a k m a k e n d 5 | kerst 2009 29

Numithee Het geheim van Puerh Praags theehuis

H

et mooie van thee: over de hele wereld brengt het mensen samen Van de theeblaadjes tot het theezakje en de verpakking. Alles aan theebedrijf Numi is biologisch, fairtrade en organisch. Een bewuste keuze.

Heimwee naar Bagdad Numi’s verhaal begint in Bagdad, waar Reem en Ahmed Rahim in de jaren zestig geboren worden.

Hun vader, een vooraanstaand nierspecialist, voorvoelt het succes van de opkomende Ba’ath-partij.

Omdat hij zijn kinderen niet wil laten opgroeien onder een totalitair regime, besluit hij te vertrekken naar Amerika. Ahmed is drie en Reem vijf als ze begin jaren zeventig in Cleveland aankomen om een nieuw bestaan op te bouwen.

In de vakanties gaat de familie Rahim terug naar Irak om de enorme familie te bezoeken. Ahmed: “Van die vakanties herinner ik me vooral de sterk aromatische geur en de zoete smaak van de thee die we dronken.

Ik kan me niet herinneren dat we ooit iets anders te drinken kregen bij de vele ooms, tantes, grootouders, nichten en neven die we tijdens die vakanties aandeden. Het was thee van gedroogde limoen met een enorme hoeveelheid suiker en heette Numi. Traditioneel is het in Irak de drank van de gastvrijheid. Terug in de Verenigde Staten liep bij mijn zus en mij het water in de mond als we alleen maar aan die thee dachten. We kregen er heimwee van. Als kinderen droomden Reem en ik ervan die thee ooit naar Amerika te halen.”

30 s m a a k m a k e n d 5 | kerst 2009

Het zou nog een hele tijd duren voordat die droom uit zou komen. Na de middelbare school gaan Ahmed en Reem studeren. Zij biomedische technologie omdat haar moeder zegt dat er in de kunst niets te verdienen viel. Hij aanvankelijk psychologie, maar later theaterkunst en daarna filmkunst in Parijs. Zij schildert in haar vrije tijd, werkt eerst als laborant en later als docente. Hij reist als fotograaf, kunstenaar en filmmaker door Europa en laat zich als kunstenaar lange tijd inspireren door gevonden materialen: van kapotte tegels en ander ‘afval’ maakt hij tafelbladen.

Later zal die nadruk op duurzaamheid en recycling nog belangrijker worden.

Ahmed blijft hangen in Praag waar een aantal vrienden hem vragen een ontwerp te maken voor het theehuis dat ze er willen openen. Hij wordt medeeigenaar en leert alles over thee. “Ondanks het feit dat ik ermee was opgegroeid, leerde ik toen pas de cultuur van thee kennen”, zegt hij. “Ik besefte ineens dat de theeceremonie niet alleen in Irak een belangrijk element van het sociale leven is. In de Andes heb je bijvoorbeeld de hierba mate. Daarbij geven de mensen de kom waaruit ze drinken aan elkaar door.

Dat vind ik het mooie van thee. Over de hele wereld brengt het mensen samen.”

Jasmijnbloemen “Veel theebedrijven voegen oliën of natuurlijke smaakstoffen toe voor een rijkere smaak”, vertelt hij. “Wij willen dat niet, omdat het niet nodig is. Wat je proeft is wat je terugvindt in ons zakje. Neem citroenthee. Die wordt meestal gemaakt op basis van citroenolie. Wij gebruiken citroenschilletjes. Een ander voorbeeld: jasmijnthee. De jasmijn wordt bij ons overdag geplukt en bij de theeblaadjes gelegd. ’s Nachts openen de bloemen zich en absorbeert de thee hun geur. Dat herhalen we een maandlang. Zo hebben we geen olie nodig. Het smaakt veel lekkerder en is nog gezonder voor je ook. Van smaak-

Zomer van 1999 Het is uiteindelijk in de zomer van 1999 dat de sluimerende kinderdroom uitkomt tijdens een familiereünie in de Grand Canyon. Ahmed is net terug van zijn Europese omzwervingen, Reem baalt van haar docentenbaan en is vast van plan haar leven over een andere boeg te gooien. “Ik wil met de thee aan de slag”, zegt ze. Ahmed hoeft er niet lang over na te denken en knikt instemmend: “Ik doe mee.” Ook de naam van het kersverse bedrijf is snel bedacht. Ze dopen het Numi, naar de thee die hen herinnert aan hun jeugd.

Reems keukentje De eerste numithee maken ze in Reems keukentje in haar appartement in Oakland. De kruiden die ze importeren plet Ahmed tussen twee stenen zoals hij dat in Praag heeft geleerd waarna hij op de juiste verhoudingen onderzoekt. En na een geslaagde numithee gaat hij op zoek naar nieuwe smaken. Reem maakt schilderijen voor op de verpakkingen en laat

De jongste aanwinst in de Numithee-collectie is Puerh.

Het is trouwens maar hoe je het bekijkt, want Puerh is afkomstig van eeuwenoude wilde Chinese theebomen.

Met Puerh is het net als met goede wijn: het verkrijgt zijn sublieme smaak met de tijd. Waar gewone thee acht uur oxideert, duurt het fermentatieproces van Puerh twee maanden. Niet alleen de smaak wordt er trouwens beter van, ook het aantal anti-oxidanten stijgt. Puerh bevat daar veel meer van dan groene thee. In de Chinese cultuur is Puerh vaak onderdeel van de bruidsschat vanwege zijn hoge waarde. Veel Chinezen investeren in Puerh voor de toekomst van hun kinderen.

zich daarbij inspireren door de foto’s die haar broer tijdens zijn reizen had gemaakt.

Dat schilderen doet ze nog steeds, iedere keer als een nieuwe theesoort het licht ziet. “Zo is de rolverdeling altijd geweest”, zegt Ahmed. “Zij is de artiest, ik de alchemist.”

Het ‘lab’ waar de alchemist tegenwoordig zijn smaken ontwerpt is een ruimte vol hibiscus, kaneel, chocolade, zwarte peper, jasmijn, lavendel en talloze andere soorten kruiden, bloemen en fruit.

voor ons op. Nu zijn we heel gevoelig voor onrecht. De fairtrade-gedachte van ‘opkomen voor mensen die het moeilijk hebben’ is trouwens ook met de paplepel ingegoten. Ik moest vroeger om de haverklap mijn bed afstaan aan buitenlandse studenten of vluchtelingen die een dak boven hun hoofd nodig hadden. Iedereen was altijd welkom bij mijn ouders thuis, hoe klein we ook woonden.”

Passies Toen ze als kinderen droomden over thee, had-

C

itroenthee wordt meestal gemaakt op basis van citroenolie. Wij gebruiken citroenschilletjes

stoffen en oliën kun je hoofdpijn krijgen.”

Welkom De filosofie was vanaf het begin: fairtrade.

Ahmed en Reem kopen hun ingrediënten direct van boeren in derdewereldlanden en ze bouwen scholen en andere voorzieningen om iets voor de landen terug te doen. “Die fairtrade-overtuiging komt voort uit ons migrantenverleden”, zegt Ahmed. “De begintijd in Amerika was zwaar. Er was veel racisme in Cleveland. Wij hadden vreemde namen en onze huid was niet blank. We werden gepest. Er kwam niemand

den ze nooit gedacht dat die droom werkelijkheid zou worden. Laat staan dat ze aan het hoofd zouden staan van een waar thee-imperium met 45 werknemers en tientallen soorten thee die in meer dan twintig landen worden verkocht. “Toch zie ik Numi nog steeds niet als een bedrijf”, zegt Ahmed. “Wij zijn nooit businesspeople geweest. We zijn kunstenaars en Numi is een kunstproject waarin we al onze passies kwijt kunnen: reizen, kunst, cultuur, fairtrade, smaken ontwerpen en duurzaamheid.

Het maken van thee is voor mij hetzelfde als het maken van kunst van gebruikte materialen.” 쏉 s m a a k m a k e n d 5 | kerst 2009 31

Tekst Nicole Willemse | Recepten Anneke Ammerlaan | Fotografie Sven Benjamins | Styling Ulrika Gustavsson | Koken Ingmar Niezen

De natuurschat van

32 s m a a k m a k e n d 5 | kerst 2009

erschelling T

W hat´s in a name?

Op Terschelling circuleren

verschillende namen voor de cranberry: lepeltjeheide, Pieter Sipkesbeien (de naam van de jutter), blaedjebeien, tiemkebeien, heibeien en zonnebeien. In Amerika heten ze bounceberries (omdat verse exemplaren stuiteren), bearberries (omdat beren ze lusten) en cowberries (omdat ook koeien er gek op schijnen te zijn). En gedroogde cranberry’s? Craizins!

Het is een goed oogstjaar geweest voor de cranberry’s van Terschelling.

Ze zijn uniek op de wereld, gezond én lekker - niet alleen met kerst.

Gooi een cranberry op de grond. Stuitert hij terug, dan moet hij wel vers zijn. Stop een cranberry in je mond en je proeft een harde, zure bes. Wrang en zuur, volgens sommigen. Dat vond ook de jutter uit de Terschellinger legende.

Perfecte duingrond Hongerend naar drank sleepte hij een houten vat van het strand naar de duinen. Vol verwachting klopte zijn hart, maar helaas. Alcohol zat er niet in, wel een vat vol onbekende, harde rode besjes. Uit nijd en teleurstelling gaf hij er een trap tegen. Doeltreffend, weten we inmiddels. De besjes rolden eruit en verspreidden zich over het hele eiland.

Cranberry’s gedijen maar op enkele plaatsen ter wereld en toevallig vormde het duinengebied een perfecte voedingsbodem van kalkrijke grond met de juiste zuurgraad.

A

ls de strandjutter had geweten dat er zelfs wijn van van cranberry’s wordt gemaakt…

De Indianen wisten het als eerste Dat het vat cranberry’s aanspoelde op Terschelling is minder toevallig.

Eind zeventiende eeuw voeren de Scandinaviërs via Ierland naar Noord-Amerika, langs de Canadese grens. Dat land was toen bevolkt met Indianen die de bessen al hadden ontdekt. Ze gebruikten het sap om hun kleren en veren mee te kleuren, om pijlwonden mee te helen en, niet onbelangrijk, ze dronken het op om er de blaasproblemen, 쏅

s m a a k m a k e n d 5 | kerst 2009 33

cranberryrecepten

쏅

waarvoor het tentvolk nogal vatbaar was, mee te verhelpen. De Scandinaviërs zagen heil in de besjes en stuurden ze naar huis. Hun vaarroute liep pal langs Terschelling.

Besjes rissen Cranberry’s worden geoogst in september en oktober. Terschelling beschikt over 60 hectaren cranberryheide. Dit jaar mag ondanks de droogte een goed jaar heten: de opbrengst is wat onder de maat maar de bessen zijn groot in formaat, wat duidt op een uitstekende kwaliteit. Wie cranberry’s plukt, moet gezond en gespierd zijn. Het is lichamelijk zwaar werk. Ervaren plukkers struinen soms meterslang door overwoekerd duingebied. Ze rissen de besjes met harkbakken, grote ‘kammen’, van de struiken en plukken een gedeelte met de hand.

Sterk sap Een groot deel van de Terschellinger oogst wordt tot sap geperst.

Inmiddels is de wetenschap ervan overtuigd dat cranberry’s niet alleen vol vitamine C en antioxidanten zitten die de weerstand verhogen, maar ook dat de zuiverende werking een redmiddel is voor de blaas en nieren. Wie 50-100 milliliter cranberrysap per dag drinkt, kan zichzelf van chronische blaasontsteking afhelpen.

En nog veel meer Maar het besje heeft meer in z’n mars. Proef bijvoorbeeld eens het aangenaam zoete smaakaccent van een gedroogde cranberry. Had de strandjutter maar geweten hoe lekker saus, jam of compote van cranberry’s is. En dat er zelfs wijn van wordt gemaakt. Dan had hij zijn buit vast heel anders ingeschat. 쏉 34 s m a a k m a k e n d 5 | kerst 2009

Aardappelpoffers met pittige cranberrycompote

Cranberrymuffins met chocolade

borrelhapje of bijgerecht, 4 personen

12 stuks

½ pot cranberrycompote | 2 theelepels verse tijmblaadjes | ca. 2 eetlepels cranberrymosterd | 500 g aardappelen, geschild en geraspt | 1 ei | ½ ui, fijngehakt | 1 volle eetlepel bloem | mespunt zout | olie om te bakken

225 g tarwebloem | 1 theelepel wijnsteenpoeder | 1 theelepel bak- of dubbelkoolzure soda (evt. drogist) | 2 theelepels kaneel | 80 g oersuiker | 75 g chocolade (70%), in stukjes gehakt | 1 ei | 150 g cranberrycompote | 80 ml melk | 75 g boter, gesmolten

Meng de compote, de tijm en naar smaak mosterd door elkaar.

Dep de geraspte aardappels met keukenpapier goed droog. Meng in een kom de geraspte aardappel met het ei, de ui, de bloem en zout. Verhit een klein beetje olie in een pan met antiaanbaklaag. Schep op enige afstand eetlepels van het aardappelmengsel in de pan en strijk de bergjes glad.

Bak de poffers tot de bovenkant bijna droog is. Keer de poffers en bak de andere kant goudbruin. Houd de poffers in een op 75 °C ingeschakelde oven warm. Bak van de rest ook poffers.

Leg de poffers op een schaal en schep op elk een lepeltje van de cranberrycompote. wijntip: Pinot Blanc van Pierre Bernard

muffinplaat 12 holletjes, ingevet Verwarm de oven voor op 200 °C. Zeef de bloem met het wijnsteenpoeder, baksoda, kaneel, oersuiker en ½ theelepel zout.

Schep de stukjes chocolade erdoor. Maak een kuiltje in het midden.

Roer in een maatbeker het ei met een vork los en roer er de cranberrycompote, melk en gesmolten boter door. Schenk het eimengsel in kuiltje van het meelmengsel roer met een vork alles tot licht klonterig beslag. Stop met roeren zodra er geen meel meer zichtbaar is.

Schep het beslag in de muffinvormpjes.

Zet de vorm op het rooster in het midden van de oven en bak ze in ca. 20 minuten gaar en goudbruin. De muffins zijn gaar als een in het midden gestoken satéstokje er weer droog uit komt. Neem de muffins uit de vorm en laat ze afkoelen. 쏅

Lekkere tips

쏅 Roer enkele eetlepels cranberrycompote door rodekool of rode bietjes. Kruid het pittig met gemberpoeder.

쏅 Vul halve gestoofde peren of appels met cranberrycompote. 쏅 Meng de rasp en het sap van 1 sinaasappel door enkele eetlepels cranberrycompote en serveer dit over kaneelijs.

쏅 Meng een paar eetlepels cranberrymosterd door de jus van een stukje vlees of wild.

s m a a k m a k e n d 5 | kerst 2009 35

cranberryrecepten De kenner Kweeperen met lekkerbesjes bijgerecht of dessert, 4 personen 2 middelgrote kweeperen | 250 ml witte wijn | 1 eetlepel citroensap | gele schil van ½ citroen | 100 g suiker | 1 eetlepel verse gember, fijngehakt | 4 kardemompeulen, gekneusd of mespunt gemalen kardemom | 75 g gedroogde cranberry’s (lekkerbesjes) Schil de kweeperen, snijd ze in parten en verwijder de klokhuizen. Breng de kweeperen met de wijn, het citroensap, de citroenschil, de kruiden en zoveel water aan de kook, dat ze half onderstaan. Kook de peren in 30-40 minuten zachtjes gaar.

Schep de peren uit de pan, voeg de lekkerbesjes toe en kook de siroop in tot er ca.

200 ml over is. Schenk de siroop over de kweeperen en laat ze afkoelen. Serveer ze op kamertemperatuur bij wild, varkensvlees of met blauwe kaas of crème fraîche als dessert.

Nergens ter wereld worden biologische cranberry’s geoogst. Maar wel op Terschelling. ‘Op dit eiland groeien pure, wilde bessen van de ook nog eens unieke Oxycoccus soort,’ vertelt Joop van Urk, eigenaar van Terschellinger. ‘Ze hebben een dikkere schil, die de voedingsstoffen in de bes beter beschermt. In de Oxycoccus zit bovendien het natuurlijke conserveringsmiddel benzoaat, waardoor wij onze producten kunnen leveren met een houdbaarheidsdatum van 28 maanden zonder daarvoor toevoegingen te hoeven doen. Het derde voordeel is dat er een waslaagje om de Terschellinger cranberry zit. Het beschermt de bes extra tegen weersinvloeden. Dat is aan zee ook wel nodig.’

Joop van Urk kan het weten. Als geboren Terschellinger is hij opgegroeid met cranberry’s en het is al bijna twintig jaar zijn vak. Wat hij zelf het lekkerste cranberryproduct vindt? Cranberrycompote, ’s morgens op brood of beschuit. Daar zit minder suiker in dan in cranberryjam, de smaak van de cranberry komt veel beter naar voren. Ook drinkt hij iedere dag een glas cranberrysap, vaste prik. Voor het slapengaan neemt hij een of twee cranberrykruidenbitters. Over cranberry’s en kerst kan hij kort zijn: ‘Daar mogen ze dan bekend van zijn, ik geniet er iedere dag van.’

Mascarponemousse met cranberryripple nagerecht, 4 personen 200 g verse cranberry’s | 3 eetlepels sinaasappellikeur (nb) | ca. 60 g suiker | 150 ml slagroom | 125 g mascarpone Breng de cranberry’s met de likeur aan de kook en kook ze tot ze openknappen. Voeg de suiker toe en kook ze nog 2 minuten. laat de ‘ripple’ afkoelen.

Klop de slagroom bijna stijf. Roer de mascarpone los. Schep de mascarpone en de slagroom luchtig door elkaar. Leg de ‘ripple’ op de mousse en schep beide zo door elkaar dat de ‘ripple’ als een rode lint door de witte mousse loopt. Verdeel de mousse over 4 hoge smalle glazen en laat ze in de koelkast in ca. 1 uur stevig worden. Garneer voor het serveren eventueel met krullen geschaafde chocolade. 쏉

Tip: voeg eens wat koekkruiden toe aan de ‘ripple’ of geraspte sinaasappelschil wijntip: Muscat de Rivesaltes van Domaine de la Rourède

36 s m a a k m a k e n d 5 | kerst 2009

s m a a k m a k e n d 5 | kerst 2009 37

Elke dag lekker!

Hutspotgratin Varkenslapjes

met groene kool en zwarte olijven

400 g schouderkarbonades, in stukken

Recepten Anneke Ammerlaan | Fotografie Sven Benjamins | Styling Ulrika Gustavsson | Koken Ingmar Niezen | Ovenschaal - Studio Bazar

50 g boter

38 s m a a k m a k e n d 5 | kerst 2009

1 ui, gesnipperd 500 g groene kool, gesneden

hoofdgerecht, 4 personen Verwarm 3 eetlepels olijfolie in een hapjespan en fruit 600 g hutspotgroenten enkele minuten in de olie. Voeg 750 g vastkokende aardappels (in stukjes) toe en bak ze even mee. Voeg 150 ml bouillon en 1-2 theelepels tijm toe en stoof alles in ca. 15 minuten gaar. Breng op smaak met zout en peper.

Verwarm intussen de grill van de oven voor. Schep het gerecht in een mooie ovenschaal en strooi 4 sneetjes oud brood (verkruimeld) en de 150 g komijnekaas (in piepkleine blokjes) erover. Zet de schaal onder de grill in de oven en laat de kaas lichtbruin kleuren.

2 tenen knoflook fijngehakt hoofdgerecht, 4 personen

100 g zwarte olijven 1-2 theelepels pimenton

(gerookte paprikapoeder)

Bestrooi het vlees met zout en peper en braad het in de boter rondom bruin. Voeg de ui en knoflook toe en fruit ze even mee.

Schep de kool, de olijven en het paprikapoeder erdoor, voeg wat bouillon of water toe en stoof alles in ca. 25 minuten zachtjes gaar.

Lekker met gebakken aardappels of aardappelpuree. ě?…

s m a a k m a k e n d 5 | kerst 2009 39

Elke dag lekker!

Verse

tagliatelle

met walnoten

hoofdgerecht, 4 personen Fruit in een hapjespan 100 g sjalotten (in ringen) en 4 tenen knoflook ( in plakjes) 2 minuten zachtjes in 50 g boter. Voeg 150 g walnoten ( middelfijn gehakt) toe en fruit ze zachtjes enkele minuten mee. Breng pittig op smaak met zout en peper.

Kook 250 g verse tagliatelle volgens de aanwijzingen op de verpakking beetgaar. Giet de pasta af en bewaar 1 soeplepel van het kookvocht. Schep de tagliatelle en het achtergehouden kookvocht door de walnoten. Schep, als de pan van het vuur is, 75 g rucola door de pasta. Serveer 100 g geraspte pecorino of Parmezaanse kaas erbij.

Lekker met een salade. ě?… s m a a k m a k e n d 5 | kerst 2009 41

Elke dag lekker!

Stamppotje

winterpostelein met balletjeshachee

hoofdgerecht, 4 personen

Boer Paco Salcedo is de trotse voorzitter van de Weerribben zuivel, Veldhuisweg 9, 8362 VB Nederland (Ov.), www.weerribbenzuivel.nl

coöperatie Almendrera del Sur in Andalusië, Spanje. Sinds 1995 koopt Horizon alle biologische amandelen van deze coöperatie.

Daardoor verbouwen nu al ruim 400 boeren amandelen op biologische wijze. Want wat goed is, groeit natuurlijk.

Fruit 350 g uien ( in ringen) zachtjes 3 minuten in 2 eetlepels olijfolie. Voeg 3 kruidnagels, 1 groot laurierblad, 100 g rozijnen, 100 ml water en wat zout en peper toe en stoof alles heel zachtjes 20 minuten. Voeg 250 g vegetarische gehaktballetjes toe en stoof alles nog 10 minuten. Kook intussen 750 g kruimige aardappels (geschild) in ca. 25 minuten gaar.

Giet ze af, voeg 100 ml kokendhete melk en 25 g boter toe en stamp de aardappels tot puree.

Schep 400 g winterpostelein door de puree en laat alles goed warm worden. Breng op smaak met zout en peper. 쏉

Natuurlijk lekker, natuurlijk Morga.

Voor onze producten selecteren wij alleen de beste natuurlijke grondstoffen. Dit proeft u terug in onze bouillons en smaakmakers; een lekkere verrijking voor iedere maaltijd.

Natural Food.

MORGA AG • CH-9642 Ebnat-Kappel • www.morga.ch

s m a a k m a k e n d 5 | kerst 2009 43

Winkelwaar

Tekst | Nicole Willemse

1 Relax

2 Frans-Spaanse wijn

3 Ouderwets lekker

Behoefte aan ‘even een moment voor jezelf’, dat gevoel moet voor bijna iedereen herkenbaar zijn. Lavendel Ontspanningsolie is een huidolie op basis van amandel- en sesamolie. Het beschermt en maakt de huid soepel. Laat jezelf verwennen: verleid iemand om jou een nek- en schoudermassage te geven. Is er niemand in de buurt, verwen dan jezelf met een voetof kuitmassage van lavendel.

Breng de huidolie liefst na bad of douche op de nog enigszins vochtige huid op en masseer deze in. De olie laat zich makkelijk verdelen en trekt snel in.

Doe je dit voor het naar bed gaan, dan is de kans groot dat je lekker slaapt. De toegevoegde etherische oliën van lavendel werken namelijk rustgevend. Welterusten. .

Adviesprijs € 11,95 | 100 ml

Franse wijnmaker ontmoet Spaanse wijnboer en voilà: Vergel van La Bodega de Pinoso werd geboren. Een bijzondere rode wijn, omdat er een ongebruikelijke mengeling van verschillende druivensoorten in zit: Alicante Bouchet, Merlot en Monastrell. Samen vormen ze een verrassend elegante wijn. Karakteristieken: jong, bomvol fruit en makkelijk drinkbaar. Een moderne wijn voor een moderne consument die graag kwaliteit drinkt, zo moeten de Franse wijnmaker Jean Natoli en zijn Spaanse collega van Pinoso hebben gedacht. In een fles die je alleen al om het etiket in je boodschappenmandje laat verdwijnen.

Adviesprijs € 7,45 | 750 ml

Buiten is het koud en nat, je hebt zin in iets warms. Zuppa della nonna: soep van grootmoeder. Dat klinkt ouderwets lekker. En dat zijn ze ook, deze stevige, ras-Italiaanse soepen van Cascina Belvedère. Vol groenten, peulvruchten en halfvolkoren rijst. Er zijn vijf varianten. Elk zakje is genoeg voor drie of vier personen.

Weer of geen weer, in Italië zelf zijn ze ongekend populair.

Daar gieten ze er voor het opdienen nog een straaltje olijfolie over. Uiterst geschikt voor de snelle trek, want deze soep staat in een kwartier op tafel.

Adviesprijs € 2,49 | 110 – 160 g

4 Zonnige Toscaanse tapenade Groenten en vruchten die pas geoogst worden als ze rijp zijn.

Zo zou het altijd en overal moeten gaan, dat is het best voor de smaak. Bij de tapenade van La Selva gaat het ook zo.

Op het Toscaanse landgoed van La Selva wordt met passie voor biologisch gewerkt. De oogst verdwijnt in vier soorten tapenade: groene of zwarte olijven, rode paprika en tomaten. Proef en je waant je voor even in de Toscaanse zon. Zo kom je de winter wel door.

Handig om op voorraad te hebben, lekker op een Italiaanse bruschetta – een Frans stokbroodje of een Zweedse cracker kan natuurlijk ook.

Adviesprijs € 3,39 | 130 g

5 Zout op je huid

6 Allemansvriend

7 Ook een soepje?

8 Zoetsappig

Himalayazouten: restanten van oerzeeën die miljoenen jaren geleden in Pakistan zijn gevormd. Kenmerk: het zout bevat een grote hoeveelheid mineralen en sporenelementen. Dezelfde stoffen waaruit ook ons lichaam is opgebouwd, waardoor deze fijne zoutkristallen makkelijk door het lichaam kunnen worden opgenomen. Goed voor je lijf.

En voor het milieu, want dit zout wordt mens- en natuurvriendelijk gewonnen. Neem een bad van Himalaya badzout en kom tot rust. Geen bad? Vul een emmer, maak een voetenbadje en ontspan!

Adviesprijs € 6,95 | 900 g

Een toetje om naar uit te kijken. Yoghurt van Laitois, daar kun je eigenlijk op elk moment van de dag wel mee aankomen. Voor liefhebbers is er goed nieuws. Laitois heeft het smakenaanbod uitgebreid met drie nieuwe, dit keer romige varianten. Kokos, choco-vanille en stracciatella met stukjes echte chocolade als jongste aanwinst in het schap. Om je vingers bij af te likken, zo romig-zoet zijn ze. De vraag is of de potten groot genoeg zijn.

Adviesprijs € 2,25 | 500 ml

De beste verse ingrediënten zijn ervoor gepureerd en door de zeef gegoten. Een flinke lik room erbij en het resultaat: goddelijke Franse crèmesoepen, boordevol smaak.

Er is een Tomatensoep en Groentesoep, een authentieke Uien crèmesoep en een Provençaalse crèmesoep.

Een fles is goed voor twee dampende soepkommen.

Adviesprijs € 3,39 | 500 ml

Ahornsiroop of maple syrup is typisch iets voor het feest- en winterseizoen. Hoe donkerder, hoe sterker de karamelsmaak.

Het ingedikte sap van de esdoornboom (ahorn) is rijk aan ijzers en een aparte zoetmaker voor warme appelmoes of stoofperen, taarten, pannenkoeken en nog veel meer. Of u serveert het simpelweg bij de koffie of thee.

Adviesprijs € 7,95 | 250 ml

8

2 6

7 5

3

1 4

44 s m a a k m a k e n d 5 | kerst 2009

s m a a k m a k e n d 5 | kerst 2009 45

7LMG YRRU 237,0,60( OHHV

Ontdekkingsspeelgoed voor jonge wetenschappers

1HHP KHW ULVLFR YDQ RSWLPLVPH GDW NRVW X HHQ WLHQWMH 'DQ NRPW KHW WLMGVFKULIW 2GH NHHU ELM X WKXLV 2GH ODDW X HONH PDDQG ]LHQ GDW HU LQ GH ZHUHOG PHHU JRHG JDDW GDQ IRXW 'DW RYHUDO LQ GH ZHUHOG PHQVHQ XLWGDJLQJHQ RYHUZLQQHQ SUREOHPHQ RSORVVHQ GURPHQ QDMDJHQ HQ ]R HHQ ELMGUDJH OHYHUHQ DDQ GH YRRUXLWJDQJ 2GH NLHVW YRRU GLH EHWHUH YHUKDOHQ /DDW MH RRN LQVSLUHUHQ HQ OHHV 1HGHUODQGV PHHVW RSWLPLVWLVFKH RSLQLHEODG -XLVW QX Echte superhelden: Hoe stripboeken een verschil kunnen maken Ervin Laszlo’s plan om de mensheid te redden

VOOR INTELLIGENTE OPTIMISTEN

MEI 2009

Dave Eggers laat de jeugd de wereld veranderen ProRail, Europa’s groenste spoorbedrijf

GELD EN ETHIEK

VOOR INTELLIGENTE OPTIMISTEN

JUNI 2009

STRIPBOEKEN

Vet t is

me

VET IS GOED

WWW.ODE.NL â‚Ź 7,75 MEI 2009 NR. 116

t5

sla

pp

ela

ch

-co

lum

ns

Windmill generator

Haha!

er ov n es all he lac

Ode

DROMENDOK TER

Een nieuwe e economie bouwen op altruĂŻsme, pa niet op hebzucht bz

Je eigen licht maak je zelf met een dynamo lamp. Ervaar hoe bewegingsenergie werkt door de hendel van de lamp rond te draaien. Gebruik voortaan overal en altijd je zelfgemaakte licht!

!

›› De helende werking van hilariteit

›› Waarom pret op het werk een serieuze zaak is

VOOR INTELLIGENTE OPTIMISTEN

›› Heeft God gevoel voor humor?

Ode JULI/AUGUSTUS 2009

SPOEDCURSUS VERLICHTING

NR. 116

DAVE EGGERS

›› De evolutie van de lach – en hoe het ons mens heeft gemaakt

VOOR GROOTMOEDERS! PAG. 72

(Echt waar)) A LLES OVER L ACHEN

ETHISCHE MODE

goed ed oor u! voor

WWW.ODE.NL â‚Ź 7,75 JUNI 2009 NR. 117

NR. 117

Eco-fashion: nm issie Mode met een missie WWW.ODE.NL â‚Ź 7,75 JULI/AUGUSTUS 2009

VOOR VO V O OO OOR O OR RP PLA PL L LA AK KKIE KKI KK K KIE IIE ES S!! P PAG. PAG AG. AG A G G.. 6 67 7

Ode

Tijn Toubers Spoedcursus Verlichting

is ook o niet aalles

Dynamo torch

Leer alles over windenergie door een plastic drinkes te recyclen en je eigen windmolen te bouwen. Zelfs zonder batterijen genereert je windmolen voldoende energie om een LED-lamp te laten branden wanneer de wind waait.

De dromendokter verklaart uw dromen PAG. 46

Geld d

Green Science

NR. 118

WWW.ODEMAGAZINE.COM $4.95 U.S. / $4.95 CANADA AUGUST 2009 VOL. 7 ISSUE 6

PLUS

NR.118

Ode’s 9 favoriete lachďŹ lms

/DDW 2GH PDDU NRPHQ 3UREHHU QX ]RQGHU YHUGHUH YHUSOLFKWLQJ QXPPHUV 2GH YRRU ½ 0HOGW X QX DDQ YLD ZZZ RGH QO VPDDNPDNHQG 2QGHU GH DDQPHOGLQJHQ YHUORWHQ ZH 0\3DSHU%DJV WZY ½ S V .LMN YRRU GH EHVFKULMYLQJ KLHUYDQ RS ZZZ RGH QO ZHEZLQNHO

Potato clock Ga als wetenschapper aan de slag en ontdek hoe je het bijgeleverde digitale klokje kan laten werken op aardappelen of andere natuurlijke bronnen.

Inderdaad, zonder batterijen te gebruiken!

Alle 3 voor â‚Ź 24,95! volkskrant.nl/webwinkel

beauty

Fris & fruitig

Tekst Patricia F. Wessels | fotografie Sven Benjamins

Lekker eten of lekker smeren? Granaatappels, kweeperen en avocado's laten uw huid stralen.

En niet alleen bij fonkelend kaarslicht.

48 s m a a k m a k e n d 5 | kerst 2009

Verwerking van vruchten in verzorgende crèmes is een natuurlijke keuze. Onze huid neemt plantaardige oliën en wassen goed op omdat ze sterk verwant zijn aan de eigen beschermende mantel. Drie bijzondere vruchten tegen het licht.

GRANAATAPPELSAP, LEVENSKRACHT De granaatappel staat in verschillende culturen symbool voor het leven en de rijpere schoonheid. In het oude China werd het sap zelfs beschouwd als geconcentreerde levenskracht die onsterfelijkheid kon bewerkstelligen. De granaatappel is in elk geval zeer gezond. Dat wisten de oude Egyptenaren al en wordt bevestigd door wetenschappelijk onderzoek. Een kleine greep uit de goede werkingen van granaatappelsap: het vermindert de kans op hartaandoeningen, kanker en Alzheimer, kan het proces van aderverkalking omkeren, verlaagt de bloeddruk en versterkt het immuunsysteem.

VOOR DE RIJPERE SCHOONHEID Maar ook bij uitwendig gebruik hebben granaatappels grote waarde, vooral voor het vitaal houden van de rijpere huid en het vertragen van huidveroudering. De olie uit granaatappelpitten is rijk aan antioxidanten, nuttige stofjes in de strijd tegen vrije radicalen die ervoor zorgen dat de huid veroudert.

Daarnaast blijkt uit onderzoek dat regelmatig smeren met deze olie zorgt voor een sterke toename van keratine, dat in de hoornlaag van de huid zit en beschermt tegen uitdroging.

De huid van oudere mensen verliest z’n veerkracht omdat zij dunner wordt en uitdroogt. De olie uit granaatappelpitten wordt dan ook ingezet voor de rijpere huid, om de beschermende hoornlaag te versterken en het zelfherstellend vermogen van de huid te stimuleren.

Met het ouder worden neemt ook het vermogen af van de huidcellen om zichzelf te vernieuwen. Alweer biedt de olie uit granaatappelpitten uitkomst. De vitamine A in de olie zorgt voor een snellere aanmaak van nieuwe cellen. En voor een helende werking van de beschadigde huid bovendien.

KWEEPEER TEGEN KLOOFJES Bij vrieskou kwamen kweeperen vroeger goed van pas. Mensen kookten een handvol kweepeerpitten in een pannetje water waardoor een slijmerige gelei vol pectine ontstond. Die gelei smeerden ze royaal op hun gesprongen lippen, kloofjes of ruwe handen, dat gaf verlichting. Hadden ze last van wonden, huidirritaties of ontstekingen, dan legden ze er een kompres met gestampte kweepeerzaden op, want die bevatten slijmstoffen die verkoelend, kalmerend, ontstekingsremmend en herstellend werken.

Avocado-olie maakt de huid zacht en soepel en dringt snel in de huid door. Bovendien stimuleert het de productie van collageen dat huidveroudering en rimpels tegengaat. Avocado komt ook veel voor in shampoos.

Het beschermt je haar tegen uitdroging door wind en zon. De proteïnen en vitaminen voeden het haar, maken het elastischer en doen het glanzen. 쏉

GEURIGE WASLAAG En kweepeerzaad doet meer. Het hydrateert, waardoor de huid haar natuurlijke vochtbalans kan hervinden en weer fris en glad aanvoelt. Ideale eigenschappen waar producenten van natuurlijke verzorgingsproducten nog steeds dankbaar gebruik van maken.

Ook de geurige waslaag van de schil wordt goed benut. Deze beschermende laag houdt kweeperen - mits koel bewaard - na de pluk nog zeker tien weken vers. In een crème doet de was hetzelfde: het houdt de huid vitaal en beschermt tegen schadelijke invloeden van buitenaf, zoals guur weer of smog.

BOTERZACHTE AVOCADO De naam avocado komt van het Azteekse woord ahuacatl dat onder meer ‘boter uit het woud’ betekent. Dat is niet zo vreemd: de vrucht bevat veel vet is letterlijk boterzacht. De Azteken wisten al dat de vrucht behalve lekker en voedzaam ook goed was voor de huid. Zij smeerden het fijngemaakte vruchtvlees op hun verbrande of uitgedroogde huid. Ook nu nog heeft een gezichtsmasker van gepureerde avocado een verzachtende werking.

VOEDEND EN KALMEREND In cosmeticaproducten wordt vooral de avocado-olie gebruikt, die rijk is aan vitamine A, B, C, D en E en onverzadigde vetzuren, die op hun beurt weer een voedend en kalmerend effect hebben op de droge, gevoelige of zonverbrande huid.

s m a a k m a k e n d 5 | kerst 2009 49

beauty Even niks Dag-, lichaams- en massageolie met jasmijn – dat belooft ultieme ontspanning! 100% eetbaar en bio.

Adviesprijs € 27,95 | 50 ml

Hmmm…

Feestthee Zachte groene thee, doortrokken van echte jasmijnbloesem. Licht, zoet en rustgevend. Bio en fair trade. www.numithee.nl Adviesprijs € 3,99

Nog meer douchegenot met ontspannende lavendel, verfrissende olijf & citroen, verkwikkende rozemarijn of geurige rozen. www.detraay.com Adviesprijs € 5,99 | 200 ml

Shikakaischuim Extra schuimende handen lichaamszeep dankzij het Shikakai extract. In Groene munt-pepermunt, Citroengras-limoen, Geurloos Babyzacht en meer. Bio en fair trade.

Adviesprijs € 11,95 | 356 ml € 18,95 | 709 ml

Winterhuid?

Een zalige biobalsem voor een droge winterhuid zonder kloofjes. In Sinaasappel Lavendel, Pepermunt, Patchouli Limoen, Neutraal en Babyzacht.

Adviesprijs € 6,95 | 14 g

Huiswater Weg met die schadelijke metalen! Met deze filterkan is er altijd heerlijk en zacht kraanwater in huis!.

Zie ook www.brita.nl Adviesprijs € 35,95 | 1,4 l gefilterd water

Win een Beautypakket

Fijne olijfjes Voor een warme mediterrane gloed op de huid en een typisch Frans lavendelluchtje.

Adviesprijs € 6,89 | 245 ml

Ga naar www.smaakmakend.nl en laat uw mooiste kerstherinnering achter.

Onder de inzenders worden 3 pakketten verloot met daarin alle negen verwenproducten op deze pagina’s (winkelwaarde € 125,-)

Warm licht Dipam bijenwaskaarsen geven fonkelende feestverlichting, 48 uur lang!

Adviesprijs € 11,50 per stuk

50 s m a a k m a k e n d 5 | kerst 2009

Après douche Rozenbottel- en amandelolie zijn het geheim achter een glanzende, fluweelzachte huid.

Adviesprijs € 13,95 | 100 ml

s m a a k m a k e n d 5 | kerst 2009 51

Marathon Creative +32 3 653 33 77

NIEUW: de eerste bio-cosmetica die 100% eetbaar is

TerraSana introduceert

Barnhard Bodywear For men and women

Bio Cotton NIEUW Bewust beter!

Design, comfort en een perfecte pasvorm.

Met Barnhard Bodywear zorg je niet alleen goed voor jezelf, maar ook voor het milieu.

De nieuwe ondergoedcollectie van TerraSana is gemaakt van 100% biologisch katoen en wordt op een sociaal verantwoorde manier geproduceerd, zĂłnder bestrijdingsmiddelen.

Door bewust te kiezen, is Barnhard Bodywear bewust beter.

www.barnhardbodywear.com

âœś âœś G R AT I S âœśâœś

™™]x¯Ê "ÊUÊ£ää¯Ê / ÊUÊ£ää¯Ê /11,ÊUÊ£ää¯

âœś

GESCHENK VERPAKKING tot 31-12-09

Feest voor je huid Wellness voor je IK Dag-, lichaams- en massageoliĂŤn van Amanprana brengen de elasticiteit, zachtheid en vochtigheid van je huid weer in balans. Amanprana doet meer... Omdat het voldoende wetenschappelijk bewezen is dat we via de huid stoffen opnemen, zegt Amanprana: ‘Wat je niet eten kan, doe je niet op je huid’. Binnen 12 uur wordt Amanprana via de huid opgenomen in elke cel van je lichaam. Zo ondersteunt en versterkt ze je geest, stemmingen, gevoelens en heeft ze een weldoend effect op je vitalieit.

Kies volgens humeur en je gevoel

uit 10 verschillende oliÍn waaronder Nerolina, Jasminum, Cinnamona en Rosas. Verwent mannen met Torso en baby’s en peuters met Babaluna en Babynero. Verkrijgbaar in deelnemende natuurvoedingswinkels of thuisgeleverd via www.amanvida.eu

Intens lekker!

Info: 00 32 3 653 25 41 www.noble-house.tk

7 /ĂŠ ĂŠ /ĂŠ / ĂŠ ]ĂŠ " ĂŠ ĂŠ /ĂŠ"*ĂŠ ĂŠ 1

*, Ê £ää¯Ê "Ê ‡]Ê -‡Ê Ê -- "

Kenners weten al jaren dat Piramide Thee staat voor Biologisch genieten met een hoofdletter B. Want al onze zorgvuldig geselecteerde ingrediĂŤnten zijn 100% natuurlijk en verbouwd met respect voor mens en natuur. Dus gebruiken wij bijvoorbeeld echte vruchten, frisse pepermunt en romantische rozenblaadjes voor een ultieme smaakbeleving. Zo lekker is biologisch!

Piramide heeft een uniek assortiment luxe losse thee om op speciale momenten te kunnen genieten van de volle en intense smaak van losse biologische thee. Zo is er Magic Blue, maar ook Fruit Boost, Sweet Safari, Lovely Lemon en Pure Love. Uitdagende namen voor bijzondere (kruiden) theeĂŤn.

Voor meer informatie zie: www.piramidethee.nl

de beste bio-adresjes SINCERO winkel www.sincero.nl Hardebollenstraat 1 in Utrecht.

Dames-, heren- en kindermode

K

weeperen met lekkerbesjes Dit verrukkelijke recept vind je in Smaakmakend, het enige blad dat puur over biologisch eten & drinken gaat. Je kunt het gratis meenemen in de natuurvoedingswinkels.

Eén probleempje: ’t smaakt allemaal zo ontzettend lekker, dat ons blad de winkels uitvliegt.

Onze oplossing: voor € 22,50 valt Smaakmakend een jaar lang (6x) op je deurmat.

Plus een welkomstcadeau (ter waarde van hetzelfde bedrag) van Weleda, voor de eerste 100 abonnees!

Ga naar www.smaakmakend.nl als je meer wilt weten.

Of bel (030) 233 99 77

Biologisch Geschenkpakket.nl Dé specialist in biologische kerstpakketten en geschenken. (035) 6833356 OBILOT NATUURTEXTIEL in Zutphen. Mode, basics, bio-babyuitzet, Demeterwol, hennep, biokatoen, zijde, kinderwagens, bed en zo. Groenmarkt 1, www.obilot.nl www.biologischgoed.nl: voor al uw biologische boodschappen.

Thuisbezorgd in heel Z-Holland.

Zuskookt 100% biologisch door heel Nederland. www.zuskookt.nl Biologische markt Noordgouwe elke zaterdag 10:00 – 14:00 u.

Zuid Bosweg 17, Noordgouwe.

Meer info: www.zuidbos.nl

www.heuvelhoeve.nl : compleet assortiment EKO-producten aan huis bezorgd in West- Brabant!

www.schaapskleren.com

Smaakmakend is een uitgave van Biologica. Het blad verschijnt zes keer per jaar en wordt u aangeboden door uw natuurvoedingsspecialist.

In Smaakmakend vindt u recepten met biologische producten en verhalen over de herkomst van ons voedsel. Vragen of opmerkingen?

Mail of schrijf Biologica.

Redactie Anneke Ammerlaan (hoofdredacteur) | Peter Jens (uitgever) | Hans Moltzer | Annelijn Steenbruggen | Rob Zentveld | Nicole Willemse Vormgeving Carla Goossens | Marc van Meurs Fotografie en illustratie Sven Benjamins | Otto Polman | dutchphotography.nl | Govert de Roos

Lekker EKOvlees THUISBEZORGD www.biologischvlees.com EKO boerderij ’t Heleder (0543) 562522

Druk & lithografie Roto Smeets

Uitnodiging van Smartlap tot Speklap. 10-jarig Jubileum EKO BOERDERIJ ’T HELDER 20-12-09 www.biologischebomen.nl en www.biologischefruitbomen.nl de groente websites van Nederland!

Kleine Groene (gezins-)Camping met biologisch eethuisje. Schitterende wandel/fietsomgeving.

Camping Eelerberg Hellendoorn (0548) 681223; www.eelerberg.nl

Wilt u hier ook adverteren?

Dat kan al vanaf € 52,50 (ex. btw).

Info: Biologica, www.biologica.nl, Renata Horenova, (030) 232 04 90 en horenova@biologica.nl

voor een volledig overzicht van alle biologische winkels, boerenmarkten, webwinkels, restaurants en nog veel meer, ga naar:

www.biologica.nl/ biogids

Bandoneon “Ontworpen door Heinrich Band, een draagbaar harmonium. Geen akkoordenknoppen zoals bij een accordeon, maar zowel links als rechts halve notenknoppen. De klank is rijk en heeft iets plechtigs. Een glas biologische Argentijnse wijn past er mooi bij.”

Acquisitie Renata Horenova, Katrien Hornikx, Biologica Advertenties kunnen zonder opgaaf van redenen worden geweigerd.

Tango & eten “Het mooie van de tangocultuur in Argentinië is de passie waarmee mensen met muziek, taal en gedichten bezig zijn. De slager op de hoek citeert Nietzsche. Je krijgt echt het gevoel dat iedereen met elkaar verwant is. Die passie is er ook voor eten. Mensen worden daar blij van eten.”

Abonnement op Smaakmakend?

Dat kan voor € 22,50 per jaar (6 nummers). Bel: (030) 233 99 77 of ga naar www.smaakmakend.nl ISSN: 1385-9625 © Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen en/of gereproduceerd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever en fotograaf. Deze uitgave is met zorg gemaakt. Voor eventuele onjuistheden is Biologica niet aansprakelijk. Smaakmakend wordt gedrukt op chloorvrij en gerecycled papier.

Biologica heeft het keurmerk van het CBF voor verantwoorde werving en besteding van fondsen.

bekend met bio

De Nederlandse bandoneonist en componist Carel Kraayenhof is een wereldberoemd vertolker van de tango. “Een glas biologische Argentijnse wijn past er mooi bij.”

Uitgever Biologica | Postbus 12048 | 3501 AA Utrecht | tel 030 2339970 | fax 030 2304423 | info@biologica.nl

koop nu online wollen+ zijden ondergoed, dekens, sokken etc.

Ook luxe decembercadeaus!

ZONNEPANELEN voor LEKKER VLEES of BOERDERIJ- BELEVEN www.biologischvlees.com BOER ZOEKT BUUR v. BETER KLIMAAT

Carel Kraayenhof

SMAAKMAKEND 5• kerst 2009

Aan dit nummer werkten mee Bianca Daniels | Dorien Dijkhuis | Ulrika Gustavsson | Yolanda van der Jagt | Ingmar Niezen | Patricia F. Wessels

www.sincero.nl: dé webwinkel voor hippe biologische kleding voor dames, heren en kids!

Biologisch smaakt ’t lekkerst in

colofon

Tekst Hans Moltzer | fotografie Govert de Roos

advertenties

Nederland “In ons land voel je die passie veel minder. Hier geniet je niet, zoals in Argentinië, twee uur in een wegrestaurant waar koks met mutsen op de heerlijkste hapjes voorzetten. In de Nederlandse cultuur betekent eten vooral handel.”

Biologisch eten “Als we in Nederland op tournee zijn, zorgt onze catering zoveel mogelijk voor biologisch eten. Niet alleen omdat het gezonder is, maar ook omdat het beter voelt. We weten allemaal wat een rotleven niet-biologisch gefokte kippen en varkens hebben. Toch kijken de meeste mensen liever weg. Daar wordt een mens niet echt gelukkig van.”

Ooit vervoerden paarden ons. Maar de auto heeft het paard verdrongen. Nu verdringt de crisis de auto. Het zou mooi zijn als het paard weer samen optrekt met de mensen, zoals met de gauchos in Argentinië.”

Vlees “In Restaurant Tango in Amsterdam kun je goed biologisch vlees uit Argentinië eten. Maar ik ben niet zo’n vleeseter, geef mij maar vis. Ik drink er yerba maté, een biologische, groene thee uit Zuid-Amerika.”

Melk “Ik woon tussen agrariërs. We zien wat er gebeurt met de melk, de woede van de melkveehouders. Dat zou je een tangogevoel kunnen noemen, ja. Verdriet naast overlevingsdrang; de tango, een opera in drie minuten.”

Compassie “Ons nieuwste tangoconcert heet Compassion. Leonard Bernstein zei ooit dat muziek de enige, echte vredestichter is: een medium dat mededogen kan opwekken, dat niet politiek is en waar we allemaal van houden. Als er één genre een schoolvoorbeeld is van wat Bernstein bedoelde, dan is het wel de tango. Ook biologisch eten heeft met compassie te maken. Met mededogen voor dieren, voor de natuur.”

Meer lezen? www.carelkraayenhof.nl

Paarden “Het paard van mijn schoonvader heette Hendrik. Het was zijn beste kameraad. ‘Al mijn ideeën komen van Hendrik’, zei mijn schoonvader. In Compassion spelen wij een lied dat is opgedragen aan Hendrik. Het heet Viejo Caballo, Oud Paard. De Argentijnse zanger Omar Mollo schreef de tekst die gaat over de ziel van Hendrik, de muziek is van mij.

s m a a k m a k e n d 5 | kerst 2009 55