I. ŻYCIORYS

Stanisław Andrzej Kwaśniewicz urodził się 18 kwietnia 1930 roku w Krakowie jako syn Mieczysława (1901–1979) i Ireny z Grabskich (1902–1984).

Mieczysław Kwaśniewicz urodził się w Grodzisku Dolnym na Podkarpaciu jako syn Józefa, kierownika szkoły ludowej, i Anieli, z domu Futyma. Kształcił się w Państwowym Gimnazjum Męskim w Sanoku i tam zaangażował się w działalność harcerską. Od początku nauki gimnazjalnej w 1912 roku należał do I Drużyny Skautów im. hetmana Stanisława Żółkiewskiego w Sanoku – podobnie jak jego brat Kazimierz (14.05.1899–28.09.1979, później major artylerii, oficer Wojska Polskiego). W 1918 roku Mieczysław wraz z innymi sanockimi harcerzami brał w Zagórzu udział w odbiciu z transportu do Máramarossziget internowanych legionistów polskich, którzy następnie byli ukrywani w Sanoku. Jako drużynowy I Sanockiej Drużyny pełnił również służbę wartowniczą przy magazynach wojskowych w podsanockich Olchowcach1

Ukończył Akademię Górniczą w Krakowie z tytułem magistra inżyniera górnictwa. Matka, Irena z Grabskich, urodziła się na Podolu, w miejscowości Suszczyna pow. Tarnopol, a w wieku 8 miesięcy zamieszkała w Czarnokońcach Małych, gdzie jej ojciec Antoni był zarządcą majątku hrabiego Koziebrodskiego. Po śmierci rodziców wychowywała się w Kopyczyńcach u bliskich krewnych, Albiny i Ludwika

Hauptów. Ukończyła Prywatne Seminarium Nauczycielskie Żeńskie ss. Felicjanek w Żółkwi z uprawnieniami do nauczania w szkołach polskich i ukraińskich. Do czasu wyjścia za mąż uczyła w szkole.

Przyszli rodzice Stanisława ślub wzięli w roku 1927 w Żółkwi. Na początku lat 30. Mieczysław Kwaśniewicz został zastępcą kierownika kopalni Biały Szarlej w Brzezinach Śląskich2 – wtedy to wraz z rodziną sprowadził się na Śląsk. Zamieszkali w Janowie.

Do roku 1939 Stanisław ukończył trzy klasy Publicznej Szkoły Powszechnej w Brzezinach Śl., a kiedy wybuchła II wojna światowa, rodzina powróciła do Krakowa. W 1940 roku ojciec został zesłany do obozu Mauthausen-Gusen, skąd powrócił dopiero po wojnie. Stanisław razem z matką i bratem Wiesławem (ur. 1936) spędzili czas okupacji w Krakowie. Mieszkali przy ulicy Kalwaryjskiej 21. Irena Kwaśniewiczowa sprzedawała wypieki cukiernicze własnej produkcji, była także wspierana przez R.G.O.3.

W Krakowie Stanisław ukończył szkołę powszechną oraz zawodową szkołę chemiczną Staatliche Fachschule für Chemotechnik (tylko na takie szkoły zezwalał okupant). Ukończył również dwie klasy gimnazjum na tajnych kompletach. Biorąc udział w tajnym nauczaniu, zetknął się z tak wybitnymi dydaktykami, jak dr Mieczysława Mitera-Dobrowolska, Bronisława Maria Chrzanowska, Wanda Szafrańska i inni.

1 Wspomnienia z tych czasów pod tytułem Harcerze sanoccy (1912–1918) znajdują się w publikacji Księga pamiątkowa Gimnazjum Męskiego w Sanoku 1888–1958, Kraków 1958.

2 Mieczysław Kwaśniewicz był członkiem koła katowickiego Stowarzyszenia Polskich Inżynierów Górniczych i Hutniczych, oddziału Polskiego Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Województwa Śląskiego w Królewskiej Hucie.

3 Rada Główna Opiekuńcza (RGO) – polska organizacja charytatywna działająca podczas II wojny światowej.

Po szczęśliwym powrocie ojca z obozu w 1945 roku, rodzina zamieszkała w Katowicach, gdzie Mieczysław Kwaśniewicz pełnił stanowisko dyrektora przedsiębiorstwa materiałów podsadzkowych.

W latach 1945–1948 Stanisław uczył się w Miejskim Gimnazjum i Liceum Męskim im. M. Kopernika w Katowicach, gdzie zdał maturę. Podtrzymując rodzinną tradycję, 15 maja 1945 roku wstąpił do harcerstwa4. Początkowo w Krakowie należał do 3 Krakowskiej Drużyny Harcerskiej, a po przyjeździe do Katowic do 1 Drużyny Harcerskiej im. Bolesława Chrobrego. Jako kronikarz tej drużyny wykazał się dużymi zdolnościami rysunkowymi.

W latach 1948–1954 studiował na Wydziale Architektury Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Dyplom inżyniera uzyskał w lutym 1952 roku. W tym samym czasie był abiturientem kursu magisterskiego. Ukończył studia w dniu 26 lutego 1954 roku i uzyskał dyplom na Wydziale Architektury5 ze specjalizacją projektowania społeczno-mieszkaniowego. W czasie trwania studiów odbywał praktyki przy budowie Pałacu Dziecka w Katowicach (1949; od 1951 roku, obiekt nosi nazwę Pałac Młodzieży), budowie Hali Maszyn Fabryki ”Star” w Starachowicach (1950) i jako kierownik budowy osiedla mieszkaniowego im. J. Tuwima w Siemianowicach (1951–1952)6. W 1958 roku zdobył uprawnienia budowlane, poprzedzone odbyciem praktyk na różnorodnych obiektach (osiedla mieszkaniowe w Katowicach i Pszowie, budynki mieszkalno-usługowe w Sosnowcu i Dąbrowie Górniczej, hotel robotniczy w Kostuchnie).

Od początku swojej pracy zawodowej tj. od 1954 roku aż do roku 1991 był związany z ”Miastoprojektem-Katowice”. Pracę rozpoczął jako asystent architekta Mariana Śramkiewicza, a następnie jako projektant w zespołach kolejno: Jerzego Gottfrieda, Henryka Buszki i Mariana Skałkowskiego. Gdy w roku 1955 powstała Pracownia PW-11 – powołana do rozbudowy śródmieścia Katowic – wszedł w jej skład jako główny projektant7

4 Przyrzeczenie harcerskie złożył 13 października 1945 r.

5 Numer dyplomu 17b/A.

6 Zakład Archiwalny Składnica Akt Sp. z o.o. O/Turza, Stanisław Kwaśniewicz cz. 1, sygn. 1882.

7 Opinia z dnia 2.02.1961 roku, podpisana przez zastępcę dyrektora ”Miastoprojektu-Katowice” – Naczelnego Inżyniera mgr. inż. arch. Leszka Sosnowskiego.

W 1958 roku zdobył uprawnienia budowlane (praktyki: Chorzów Batory Ogródek Jordanowski mała architektura [1954], Dąbrowa Górnicza stołówka robotnicza projekt elewacji [1955], Sosnowiec budynek mieszkalny przy ulicy Sobieskiego 8, 14, 16, 22, 28 [1955–1956], Pszów osiedle mieszkalne Kopalni Anna, budynki typowe [1956], Katowice osiedle Marchlewskiego rozbudowa [1955–1958], Kostuchna hotel robotniczy dla Kopalni Boże Dary adaptacja projektu inż. Telatyckiego [1956–1957], Gołonóg Dąbrowa Górnicza budynek mieszkalno-usługowy nr 22, 23a, 23c i b na osiedlu A [1958]).

W 1975 roku Stanisław Kwaśniewicz ukończył studium podyplomowe w zakresie urbanistyki i planowania przestrzennego na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej, a w roku 1979 otrzymał status architekta twórcy. W składanym wniosku wymienił swoje prace studialno-naukowe: 1. Studium projektowania kin typu ”cinerama” (1969), 2. Przekształcalność w budownictwie mieszkaniowym (1974) i 3. Przekształcalność w budownictwie ogólnym towarzyszącym zabudowie mieszkaniowej (1976).

Katowice 1984 – Koło SARP

Miastoprojekt. Stoją od lewej: Jerzy Gottfried, Zbigniew Fuiński, Jędrzej Badner, Kazimierz Poniatowski, Zygmunt Fagas, Eugeniusz Stochel, Henryk Trzcionkowski, Mieczysław Rek, Marian Skałkowski, Stanisław Kwaśniewicz, Jerzy Markiewicz, Zygmunt Winnicki, Włodzimierz

Krzymiński; siedzą od lewej: Adam Woźniak, Maria Tomaszewska, Halina Hirszberg, Olga Ziętkiewicz, Maria Glanc-Knosała, Małgorzata

Malanowicz, Zdzisław Skulski; na podłodze od lewej: Witold Kaczmarczyk, Leszek Jakubik, Marek Gierlotka, Roman Szatanik

Według założonej 30 grudnia 1978 roku w ”Miastoprojekcie-Katowice” Karty osiągnięć był autorem projektów racjonalizatorskich: nr 1/72 Graficzna metoda analizy i syntezy wielofunkcyjnego zadania projektowego oraz nr 9/72 Ruchomy stelaż z uchwytami do rysunków. Był też przez dwie kadencje członkiem Rady Zakładowej ”Miastoprojektu-Katowice” i członkiem Komitetu Samorządu Mieszkańców osiedla Paderewskiego w Katowicach.

Drugim i ostatnim miejscem pracy Stanisława Kwaśniewicza był ARAR, czyli Autorskie Atelier Realizacyjne, które tworzył wraz z Jurandem Jareckim i Markiem Gierlotką. Pracował tam od 1989 roku aż do przejścia na emeryturę w roku 1998, jednak nadal pozostał aktywny twórczo. Przejście z Miastoprojektu do ARAR-u wiązało się z wygraną w konkursie na projekt zlokalizowanej w obrębie centrum osiedla Paderewskiego siedziby Biblioteki Śląskiej.

Od lewej: Jurand Jarecki, Stanisław Kwaśniewicz, Marek Gierlotka w siedzibie ARAR

Równolegle z pracą etatową w biurze i pracowni projektowej Stanisław Kwaśniewicz prowadził indywidualną działalność twórczą.

W latach 1955–1991 wykonywał poprzez Pracownię Sztuk Plastycznych w Katowicach projekty wnętrz, zarówno projektowanych przez siebie budynków, jak i innych obiektów (Bank Przemysłowo-Handlowy, świetlica dworcowa w Katowicach-Ligocie, pomieszczenia BHP dla Huty Batory). Jednak największą i bardzo ważną część jego indywidualnej twórczości stanowią obiekty sakralne.

W tym czasie projektowanie kościołów dawało możliwość oderwania się od dyktatu normatywów i standaryzacji oraz pokazania swoich nieskrępowanych autorskich wizji. Drugą stroną medalu bywało zainteresowanie służby bezpieczeństwa ich autorami. Początek projektom sakralnym dał kościół pw. Matki Bożej Częstochowskiej w Drogomyślu (1965, konsekrowany 1969). Uważany jest za pierwszy w Polsce kościół posoborowy, wiernie wcielający ducha założeń Soboru Watykańskiego II8, które preferowały jednoprzestrzenne wnętrza centralizujące, a także sprzężenie budowli kościelnej z funkcjami społecznymi. Śmiałe rozwiązania wymagały ścisłej współpracy z konstruktorem, ponadto Kwaśniewicz uważał za konieczną współpracę z plastykami już od pierwszych założeń. Najczęściej byli to artyści rzeźbiarze: Zygmunt Brachmański, Jerzy Kwiatkowski oraz Teresa Michałowska-Rauszer.

8 Ks. H. Nadrowski, Budowa kościoła Dobrego Pasterza w Drogomyślu (1966–1969): Idea i realizacja, ”Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 1988, 21, s. 57–112.

Po lewej Zygmunt Brachmański

Od 1964 roku Stanisław Kwaśniewicz uczestniczył w pracach Archidiecezjalnej Komisji Architektury i Sztuki Sakralnej w Katowicach. 25 listopada 1984 roku otrzymał Order Papieski: Pro Ecclesia et Pontifice, przyznawany przez papieża w dowód uznania dla zaangażowania w pracę na rzecz Kościoła, a rok wcześniej przygotował oprawę przestrzenną i plastyczną spotkania z Ojcem Świętym Janem Pawłem II na lotnisku w Katowicach.

Od 1956 roku związany był z katowickim oddziałem Stowarzyszenia Architektów Polskich, gdzie w późniejszych latach pełnił funkcję rzeczoznawcy. Był też członkiem Śląskiej Okręgowej Izby Architektów RP od chwili jej powstania. W 1972 roku otrzymał Srebrną Odznakę SARP, a w roku 1976 został odznaczony Medalem SARP

”Za osiągnięcia w dziedzinie architektury”. Należy też wymienić pozostałe odznaczenia, a są to: Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego (1966), Złota i Srebrna Odznaka ”Zasłużony dla Rozwoju woj. katowickiego” (1978, 1967)

Złota Odznaka ”Zasłużony dla Budownictwa i PMB” (1978), Srebrny Krzyż Zasługi (1980) oraz nagroda im. Juliusza Ligonia za 1989 rok.

Architektura była nie tylko zawodem Stanisława Kwaśniewicza, ale i pasją. Miał też wiele innych zainteresowań. Z licznych wyjazdów – zarówno zagranicznych, jak i wycieczek po Polsce – przywoził (oprócz zdjęć) dziesiątki rysunków. Uwieczniał nie tylko architekturę, ale także scenki rodzajowe. Był zapalonym narciarzem, latał również na szybowcach.

W 1956 roku Stanisław Kwaśniewicz ożenił się z Marią Zabłocką (1933–2019), siostrą znanego architekta i sportowca Wojciecha Zabłockiego. Mieli troje dzieci: Basię (1957–1970), Leszka i Annę. Zmarł 23 lipca 2006 roku w Katowicach i pochowany został na cmentarzu przy ul. Francuskiej w rodzinnym grobie (wcześniej spoczęła tam jego babcia Aniela). Nagrobek wykonany został na wzór nagrobka z cmentarza przy ulicy Sienkiewicza, który Stanisław Kwaśniewicz zaprojektował dla przedwcześnie zmarłej córki Basi (w tym grobie spoczęli również jego rodzice oraz Maria Kwaśniewicz).